Quaestio 3

SECTIO I. Utrum sit in Deo unum esse existentia. absolutum ei essentiale.

1. Ratio dubitandi sit, quia in natura subsiantiali idem est, formaliter etiam et secundum rationem, existentia et subsistentia, quia de intrinseco conceptu existentie substantialis est, ut sit ipsum esse per se, quod est esse subsistentiam; sed non est in Deo unum esse subsistentive absolutum, ut infra tractabitur; ergo. Propter hanc rationem novi quidam Theologi de re ista. coeperunt dubitare, non quidem quod essentia divina in re distinguatur a sua existentia saltem realiter, est enim de fide certum apud Catholicos, et inter philosophos evidens, in Deo non esse compositionem ex esse et essentia, atque adeo in re essentiam Dei esse suum esse, ut in 1 part. latius tractatur; sed quia cum hac simplicitate seu identitate stat in Deo unum esse absolutum, et alterum respectivum, ut patet de essentia et persona, ideo isti Theologi ausi sunt dubitare an ita se habeant divina essentia et existentia; imo quidam eorum ausi sunt ita sentire et docere, et consequenter negare in Deo absolutum esse existentiae, et solum ponere tres existentias relativas, ita ut sicut aliquorum opinione humanitas in Christo non habet propriam existentiam creatam, sed formaliter existere dicitur per existentiam Verbi divini, ita divina natura secundum rationem precisa, et abstracta a relationibus, non intelligatur habere existentiam increatam, sed in unaquaque persona existere per propriam illius relationem. Qua quidem sententia non minus est falsa quam nova.

2. In Deo una existentia absoluta ct essentialis.— Dico igitur in Deo esse unum esse existenti: absolutum et essentiale commune tribus personis. Qu: veritas tam certa mihi videtur, ut sine temeritate, et fortasse etiam sine errore negari non possit; nam primum in ea conveniunt omnes Theologi, statim sect. 3 et 4 citandi, et praesertim D. Thom. in ea est frequentissimus, nihil enim frequentius docet quam ipsum esse, seu existere, esse ipsam essenliam Dei, et loquitur non identice, sed formalissime, ut idem sit. dicere esse essentiam, seu esse de essentia, seu esse praedicatum essentiale Dei, quod egregie probat 1 p., q. 3, art. 4, et ex hac perfectione colligit fere alias divinas perfectiones, ut videre est eadermJd ej! quA arb390 qu6. 9pt. 3,:q. 7, art. 4, et in aliis sequentibus, ct in q. 13, art. 11, hine probat nomen, qui est, esse maxime proprium Dei, quia formaliter significat ipsum esse, quod est ipsa essentia Dei, et alia plura testimonia iu sequentibus sectionibus citabo simul cum aliis Scholasticis. Nunc sufficienter probatur haec veritas ex hoc eodem nomine, q«i est, seu, Ego sum qui sum, quod Deus sibi imposuit, Exod. 3, adjunctis dictis et expositionibus Sanetorum, nam illud nomen, qi est, est nomen essentiale significans ires personas, ut sunt unus Deus, ut recte docet Dionys., e. 2, de Divinis nominibus, diceus, illud: .Zgo sum qui sum, de tota Deitate dictum esse, sicut illud: Z'z autem deu ipse es, Psal. 101, et illud: Qui est, qua erat, et qui venturus est, ommipolens, Apocal. 1; August., lib. 3 contra Maxim., Episc. Arianorum, cap. 26, et in opusc. circa ea verba, Jgo sum qui sum, tom. 6, in fine, et lib. 9, de Moribus Manich., c. 4, quibus locis ait hoc esse nomen immutabilitatis, quia omnia, qua mutantur, aliquo modo desinunt esse, et eleruitatis, quia illud, es, e£ sum, idem valet, inquit, quod wternmus suwm,in quo nihil fuit, nec futurum est, sed tantum est; unde concludit illo verbo significari naturam divinam in se incommutabiliter manentem; est ergo nomen essentiale conveniens personis ratione unius essentiw. Unde recte Rupert., lib. 1 in Exod., cap. 44, dicit Deum, illo loco Exod. 3, duplex sibi imposuisse nomen, alterum nature, scilicet, qui est, alterum dignationis et gratia, scilicet, Deus Abraham et Deus Jsaae, ete. Ex quo licet eolligere argumentum ab hoc posteriori nomine ad illud prius; nam, sicut secundo nomine significata est tota Trinitas per ordinem ad effectum seu graliam ab illa manantem, ut est unus Deus, ita per primum nomen significata est per naturalem et essentialem proprietatem convenientem ili, ratione unius nature et essentix; sed illud nomen, 24i es£, perinde significare ac, qui ecistit, seu existens, tum ex vi ipsins vocis constat, nam es/, absolute dictum, seu soecundum adjacens (ut dialectici dicunt) idem significat, quod ezisti?; tum ex omnibus citaüis Patribus, qui dicunt illo nomine significaium esse Dei wternitatem, quae seraper eodem modo existit; eternitas enim sine exis- tentia nec mente concipi aut fingi potest. Dicunt etiam illo nomine significatam esse differentiam inter Deum et creaturas, nam iste neque de se, nec semper ac necessario habent esse, neque in illo sunt immutabiles sicut Deus, quae differentia non est, nisi in esse existentiae. Unde Augustinus ex hoc nomine colligit saepe, ipsum esse, esse quodam modo Deo proprium, nihilque intimius illi convenire, nihil denique illi esse contrarium magis quam non esse, unde lib. de Vera relig., cap. 49: ZZ'ternitas, inquit, tantummodo est, quare ipsa sola dicere potui: Hgo swm qui swmn ;idem fere lib. de Fide et symbolo, cap. 4; sic etiam Gregorius, lib. 18 Moral., cap. 33: S'o/us, inquit, ceraciter est, quia solus incommutabilis est; e Bernardus, lib. 3 de Consider., parum post princip.: V7 competentius elermitati, quae Deus est, quam hoc nomen: Qui esi; si bonum, sa magum, vel quidquid tale de eo digeris, n hoc verbo a nstauratur, quod est; et infra: Per hoc quodemumodo solus. est ipse, qui swwm ipsius est et omnium, esse. Ambrosius etiam, epist. 63, idem nomen explicans, inquit: 77oc est verum nomen Dei, esse semper, id est existere; et Chrysostomus, hom. 14 in Joan., inquit: Hoc verbum, Qui est, sempiternum et. sine principio, et vere ac proprie esse. significat. Et eodem modo interpretatur Euseb., lib. 11 de Prepar., cap. 6 et 7, id est, qui necessario ac eodem modo semper existit; ubi etiam refert sententiam Pythagore et Platonis, qui hoc nomine Deum appellandum docuerunt; et ex Plutarcho refert ita explicasse verbum erecum quod in templo Delphico erat scrip[um, ut qui illuc ingrederentur, eo verbo veluti salutarent seu confiterentur Deum, dicenles, Es.

3. Ex his ergo sic concluditur argumentum: nomen, qui est, est essentiale; ergo sienificat proprietatem absolutam communem tribus personis; significat autem existere, seu existentiam; ergo existentia est proprietas absoluta, et maxime essentialis. Hanc rationem fecit D. Thomas, q. 29 de Potent., art. 14, differentiam conslituens inter naturam creatam et divinam, quod natura creata nonest suum esse; sed ipsum esse Dei est ejus natura et quidditas, et inde est quod proprium nomen ejus est, qw est, quia sic denominatur, quasi a propria sua forma. Unde Basilius, apud Lippomanum, in catena super Exod., cap. 3, exponens illud nomen, HE go sum qui swmn, recte dixit: Zstud, Quisum, unam eamdemque ac communem. essentiam significat; et Nazian., orat. 36, qua est secunda de Filio, et 4 de Theologia, dicit, inter omnia nomina Dei, 74$, et Deus, esse maxime propria, et inter haec duo proprius esse nomen Entis: Quia 2os, inquit, uaturam ejusmodi ezquirimus, qua ipsum esse per se haet: et hoc significat illud nomen esf, seu, Quiest; et idem docuit Damasc., lib. 4 de Fide, c. 12; et Athanas., epistol. ad Orthod. de Synodis Arimini et Seleucie congregatis, versus finem, seu fol. 8, inquit: Cum audis, Ego sum qui sum, non aliud quippiam, sed ipsam, simplicem, et. beatam, et. é ucomprehensibilem ejus, qui est, essentiam ntellige. Et oratioae in hoc dictum: Zz Deo, Deus est Verbum, iuquit: Quemadmodum unum. principium, et unus Deus, ita plane una est esseaLia, quae dicit: Ego swn qui sun. Et eodem fere modo Gregorius Nyssen., orat. de Infantibus qui premature arripiuntur, nullam rem ait praeter Deum ex sese habere essentiam, sed unam esse Dei naturam, cui hoc proprium est; nomine autem essentie intelligit naturam existentem, ut aperte constat ex contextu; sic enim Augustinus, 5 de Trinit., c. 2, dicit essentiam Dei dictum esse a5 esse, et sumit e$$e pro existere, ut clare constat ex littera; et eodem modo, 12 de Civit., cap. 2, dicit Deum esse sumunam essentigm, quia swmane esí; et Ambr., lib. 4 de Fide contra Arianos, c. 4, hinc etiam concludit, Aoc i5sum, quod. est, esse substantiam Dei; e Hilar., 4 de Trinit., circa princip., tractans illud, Z'go sum qui sum,inquit: Admiratus swm plane tam absolutam de Deo significationem, quae nature divine incomprehensibilem. cognitionem, aptissimo ad intelligentiam humanam. sermone logueretur, non enim aliud proprium magis Deo quam, esse intelligitur. Denique Hieronymus, tom. 2, epist. 57 ad Damasum: za, inquit, est. Dei e£ sola natura, quae vere est; et propterea subdit inferius, solum Deum esse, qua essentie nomen cere Lenet.

4. Videbor fortasse plura Sanctorum testimonia congerere, quam materia postulabat; oportuit tamen initiis obstare, et pullulantem errorem prorsus obruere, illumque, non sine sufficienti fundamento, temeritatis et erroris damnatum ostendere. Reiiquum vero est ut etiam ratione sententiam positam demonstremus. Prima sumi potest ex omnibus allegatis testimoniis, quia in Deo una est aeternitas absoluta et essentialis, juxta illud Athanasii in Symbolo: Non res. aeterni, sed unus aeternus; ergo similiter est una existentia absoluta et essentialis; patet consequentia, quia, uf ex 1 part. constat, c:ternitas est ipsa duratio Dei necessaria, et omnino eodem modo semper permanens; duratio autem vel idem omnino est. cum ipsa existentia, non solum re, sed etiam ratione; vel certe intrinsece supponit illam, et est tanquam proprietas illius. Secunda ratio huic similis sumitur ex attributo immutabilitatis; est enim hoc attributum essentiale conveniens Deo ratione suc naiure infinite; sed esse immutabilem includit essentialiter esse, seu existere, nam seeundum rationem, necessario existere, supponil existere; immutabilitas autem inter alia dicit necessitatem existendi, quia necessaria permanentia in esse est primum ac praecipuum in immutabilitate; si ergo hac necessitas existendi formaliter est ex absoluta et essentiali perfectione Dei, multo magis ipsum existere. Tertio, quia esse seu existere, est perfectio simpliciter, ut videtur per se notum, quia sine dubio in qualibet re est melius ipsum quam non ipsum; sed omnis perfectio simpliciter in Deo est absoluta et essentialis (ut ex 4 part. constat), tum quia necessario esse debet communis omnibus personis; tum etiam quia de ratione entis summe perfecti est, ut includat formaliter omnem hujusinodi perfectionem; Deus autem essentialiter est ens summe perfectum; ergo esse seu existere est absoluta et essentialis perfectio Dei. Et confirmatur, nam D. Thomas ubique docet ipsum esse non solum esse perfectionem simplieiter, sed. etiam esse omnium perfectissi - mum, quia est omnium actus, ut patet 1 p., q. 4, a. 4, ad 3, et a. 2, ad 4, ubi ex Dionysio, c. 5, de Divin. nom., ait ipsum esse, esse perfeetius quam vitam vel sapientiam, si considerentur prout ratione distinguuntur, quod idem repetit 4. 2, art. 3, ad 2, quibus locis etiam ait, ipsum esse Dei in sua perfectione includere perfectionem vit:e, sapientiw, etc. Est ergo siue dubio haec perfectio maxime absoluta et essentialis. Quarto, potest hoc ita explicari, quia impossibile est, etiam per intellectum nostrum, praescindere essentiam Dei ab existentia actuali; ergo talis existentia est de essentia ipsius Dei. Antecedens est tanquam principium per se notum apud philosophos et Theologos, quia haec est prima differentia quam nos apprehendimus inter essentiam Dei et creatura, quod haec, quia non essentialiter ac necessario existit, potest intelligi, abstrahendo ab actuali exis- tentia, per modum entis potentialis, seu in potentia objeetiva; essentia vero Dei non potest hoc modo concipi, alias non est essentia Dei, quia non concipitur ut purus actus, et quia quod concipitur, ut ens in potentia, concipitur ut recipiens esse ab alio, quod repuenat Deo. '

5. Objectio. — Responsio.— Dicetur fortasse hinc tantum probari esse Dei in re non distingui ab essentia ejus, quod verum erit, etiamsi existentia sit tantum relativa. Sed hoc falsum est, quia mens nostra concipit essentiam Dei, etiam praecisis relationibus; non potest autem illam concipere existentia praecisa; quod aperle patet, quia quando nos concipimus divinitatem praecisis relationibus, non concipimus illam tanquam entitatem potentialem, sed tanquam actuale et purissimum ens ex se existens, qui conceptus non est falsus, sed verissimus; et similiter quando concipimus quid Pater cormmmunicet per generationem Filio, vere intelligimus illi communicare eamdem rem singularem et individuam quam in se habet, in qua necesse est includi eamdem individuam existentiam, quia illa res, seu natura, quae communicatur, secundum actualem entitatem, quam habet, communicatur. Quinto declarari hoc potest, quia creature manant a Deo, prout unus est, unde proprie participant esse divinum, prout essentiale est et absolutum, ac commune tribus personis; sed quod creatures primo et per se partieipant ex Deo, est ipsum esse existenti, ad quod creatio terminatur, propter quod dixit Dionysius, cap. 1, deDivin. nom., versus finem, Deum ipso esse suo, esse omnium subsisteutius causam; et Gregorius loco supra citato: Uf ergo, inquit, ?z participatione illius essentice aliquid simus, cognoscamus nosmetipsos, quia proprie nihil simus; illud ergo esse divinum, quod creature per se primo participant, est esse absolutum et essentiale. Ultimo, quia in naturis creatis verius est, etiam si existentia non dicatur essentialis ?reaturis, sicut Deo, nihilominus esse de intrinseco conceptu essentie, ut est actualis entitas, et ideo in humanitate Christi, impossibile est quin habeat aliquam existentiam distinctam a personalitate Verbi, quia est ipsa actualis entitas distincta a Verbo; ergo multo magis in Deo ipsa natura divina, sicut est una actualis entitas absoluta communis tribus relationibus, iia est una existentia absoluta. Quinimo, etiam in opinione eorum qui in creaturis distinguunt realiter existentiam ab entiiate essen- tio, non habet locum alia sententia, quia qui ita sentiunt de creaturis, id faciunt ut illas distinguant ab essentia Dei, quam vere dicunt per se ipsam essentialiter habere illam ralionem enlitatis actualis, quam essentia creatura intelligitur habere per actum exislendi; in nulla ergo probabili sententia habet verisimilitudinem ille opinandi modus.

6. Ad rationem ergo dubitandi respondeiur, duo principa: falsa assumere: alterum est, existentiam substantialem et subsistenliam esse idem secundum rationem formalem, seu conceptum: in creaturis enim hac ex natura rei distinguuntur (ut sepe dictum est), et in Deo possunt ratione distingui; alterum est, in Deo non esse aliquod subsistere essentiale et absolutum, de quo inferius disputandum est.

SECTIO II. Utrum in Deo sit triplex esse existentiae relativum, seu an sint tres existentiae relativa.

1. Hanc quaestionem non invenio ex professo seu in terminis disputatam ab antiquis Theologis, quamvis obiter videantur eam indieasse Scotus, in 4, d. 11, q. 1, ad 1; et Cajetanus, 4 part., q. 28, art. 2, ubi ante nonnullos annos, dum illam materiam tractarem, fuse illam disputavi, et partem affirmantem docui, quam alii postea secuti sunt; alii vero contrariam.

2. Prima igitur sententia esse potest, in Deo nullum dari esse existentiee relativum, sed tantum illud unicum absolutum, de quo hactenus egimus. Qu: videtur esse sententia D. Thom: in multis locis; infra, q. 17, art. 2, ad 3, expresse dicit, in personis divinis mom esse aliud esse. persone praeter esse nature, et ideo tres personas son habera misi unum esse; el 4 part., q. 30, art. 2, ad 2, dicit, personas divincs non distingui in esse, in quo subsistunt; expressius q. 2 de Potent., art. 1, in corpore inquit: Quia essentia divina est suu esse, «91 Gccepit esse per supposita; et art. 6, supponens esse existenti:e in Deo tantum esse absolutum, dicit: /Vom est concedendum, quod aliquid absolutum in divinis multiplicetur, sicut quidam dicunt, quod in divinis est. dupleg esse, essentiale, et personale, omne enim esse dn divinis essentiale est, qc persona est, misi por e886. essentig; et q. 9 de Potent., artic. 3, ad 19, ait, «ullo modo concedendum esse quod in divinis sit, nisi um esse, cum esse semper ad essentiam pertineat, cujus esse est sua essentia, relationes vero non addere aliquod esse, quia alias illud esset accidentale, e£. faceret compositionem; idem expresse in q. 8, art. 2, ad 11, et q. 1 de Veritat., art. 5, ad 18; et hanc sententiam videtur ubique defendere Capreol., in 3, d. 4, q. unica, art. 3, ad 2 contra 2 concl., et indicat ad argum. Durand. contra 4 concl., et d. 5, q. 2, art. 3, in fine solutionis, ad 2, et in solut. ad quintum principale; indicat etiam Cajetan. 4 part., q. 28, art. 9, ubi differentiam constituit inter relaüonem et essentiam divinam, et existentiam essentid et relationis, nam hanc dicit omnino esse eamdem re et ratione, quamvis illa ralione distinguantur, unde concludit. unam esse existentiam omnium relationum, quamvis ipse inter se realiter distincte sint. Citantur eiiam Durandus et alii, qui ponunt in Deo subsistentiam absolutam, et negant relativas; sed non est eadem ratio de existentia et subsistentia, ut ex supra dictis sumi potest, et ex dicendis amplius constabit. Videtur huie sententie favere Augustinus, 5 de Trinit., cap. 9 et 10, et lib. 6, cap. 10, ubi omnia predicata, quae ad se dicuntur, negat muitiplieari in Deo, ut sternitatem, bonitalem, omnipotentiam, magnitudinem; inter haec autem videtur numerare ipsum esse Dei, quod ait esse ipsum intelligere, quod est maxime absolutum; idem autem est esse quod existentia. Item, lib. 7 de 'Trinit., cap. 4, in fine, esse et subsistere, indicat non posse esse relativa, unde sic inquit: A/iud esí Deo esse, aliud Pairem esse, quod euim est,ad se dicitur, Pater autem ad Film ;etibidem ait, quod sicut non dicuntur tres essentie Dei, ita nec tria esse, sicut nec dicuntur tres sapientie: Quia wmum est sapere i Deo, quia, scilicet, in ipso hoc est esse, quod sapere. Hieronymus etiam nonnihil favet in illa epistola ad Damasum, 57,2 tom., inquit enim: Quisquis iria esse, (res ooctac dicil, eb (res naturas conatur asserere. Rationes, quae pro hac sententia afferri possunt, commodius inferius proponentur.

3. Secunda sententia affirmat esse in Deo tria esse existenticee relativa. Hane secuti sunt moderni commentatores D. Thom., tam in hae quam in 4 p. Sed (ut quemadmodum sentio, loquar) ipsi non consequenter loquuntur, magisque constanter procedunt Capreol., Cajetan., et alii Thomiste; ipsi enim sentiunt in unaquaque re substantiali existentiam esse unicum simplicem actum totius suppositi et nature, quam dicunt in creaturis esse enii- tatem distinctam ab essentia, cujus est actus. Et ita in uno supposito tantum ponunt unum esse, per quod tam suppositum quam natura existit; unde ex creaturis ad divina ascendendo, quamvis esse divinum differat a ereato, quia est ipsa essentia et natura Dei, ! amen in ratione, et (ut ita dicam) in perfectione actus debet excellentiori modo habere quidquid habet esse ereature; ergo, sieut unicum esse simplex est sufüiciens actus, per quem existit persona creata, et ejus natura, ac personalitas, ita illud unieum esse absolutum et infinitum Dei, erit sufficiens ratio existendi, tam nature divine, quam omnibus personis. Deinde in creaturis, quamvis quod quid est relationis, sit respectivum, tamen juxta horum opinionem, qui distinguunt existentiam realiter ab essentia, existentia relationis non est respectiva, sed est vel existentiaipsius fundamenti, vel est quidam actus seu terminus essentie, quam respicit, et noi terminum ad quem ipsa referiur; sic ergo multo magis intelligi posset in divinis relationibus, quamvis distingaantur quasi in ratione formali respiciendi terminum, nihilominus posse uniea existentia existere. Denique, posito illo fundamenlo de distinctione essentie et existenti:, non potest ex distincüone entitatum colligi distinctio exislentiarum, ut constat, quia etiam in creaturis anima et corpus distinguuntur realiter, et tamen dicantur habere eamdem indivisibilem existentiam. Cujus ratio est, quia juxta illam senteniliam existentia non est de intrinseco eonceptu enjuscumque entitatis vel modi, aut rationis realis actualis, unde neque ex distinctione subsistentiarum relativarum potest distinetio, existentiarum colligi, quia, sicut in creaturis existenlia et subsistentia ex naiura rei distinguuntur, ita in divinis possunt ratione distingui; et sicut in creaturis, licet subsistentia sit quid distinctum a natura, nibilominus existentia nature est existentia jpsius subsistentie, et e contrario, ita in divinis intelligendum esset proportionaliter, ut dictum est. Quia hoc potius pertinet ad perfectionem ipsius esse. Quocirca, si verum esset illud principium, seu ille modus senliendi de existeniia, contraria sententia mihi probabilior videretur; quia tamen existimo existentiam in omni re, tam divina quam creata, nihil aliud esse quam uniuscujusque rei aclualem entitatem, ideo huic sententie adhzereo, sicut semper adhsesi. Sed oportet eam convenienter explicare. Advertendum est enim dupliciter posse in Deo poni existentiam relativam: uno modo, ut natura divina nostro modo intelligendi per illam existat; alio modo, ut ipsa relatio, seu persona divina, secundum id quod est illi proprium, intelligatur per illam existere.

4. Deus tantum ecistit per suum esse absoLutum.-— Dico ergo primo: divina natura tantum existit per suum esse absolutum, neque potest ullo modo vere dici existere per existentiam relativam, unde ad hoc non esset nccessarium ponere existentias relativas in Deo. Hoc conclusio videtur mihi certa, et eam existimo potissimum intendereD.' Thomam in multis ex eitatis locis, quam prsesertim explicuit in illa q. 2 de Potentia, art. 4, dicens: Quia ipsa esseutiq est suwwe esse, non accipit esse ger supposita, in quibus est; unde per unum et idem esse, est. in commumicaate, et in eo cui communicatur, et sic manet. eadem. secundum Mboerum in wiroque. Et ratio est clara, tum ex dictis, tum ex posito fundamento, primum, quia essentia divina, ut praecisa a relationibus, se ipsa, seu, quod idem est, sua existentia absoluta perfectissime et essentialiter exisüt, unde ad existendum non indiget alia existenBia, etiam ratione distincta. Deinde, quia existere per existentiam nihil aliud est quam esse actualem eniitatem; sed nulla entitas presertim simplieissima constituitur etiam secundum rationem in esse entitatis actuaiis, nisi se ipsa; ergo multo minus divinitas.

5. In Deo ires evistentie relative, realiter inier se, valione ab emistentia absoluta disUncle. -— Relatio in creaturis habet. emisten(iam distinctam ab emistentia subjecti. — Dico secundo: unaquaque relatio diviua, ut sie, existit propria existentia relativa ratione tantum distincta ab existentia absoluta; unde fit ut in tribus personis sint tres existentis relaüvie realiter inter se distinetee. Hanc conelusionem necessario asserere debent omnes, qui sentiunt existentiam uniuscujusque rei nihil aliud esse quam actum entitalivum, seu actualem entitatem ejus, et ita illam indicavit 8Scot., in 4, distinct. 11, q. 2, ad 1 argum. 2 opinionis; ex antiquis vero auctoribus, eam invenio expresse in Richard. de S. Viector., lib. 4 de 'frinit., cap. 16, ubi distinguit in divina natura existentiam quae est pluribus communis, ef existentiam omnino incommunicabilem, et illam dicit esse unicam et propriam divine nature; in eap. vero 17, osteadit existentias incommunieabiles multiplicar: juxta numerum personarum, quod sequenti- bus capitibuslate prosequitur. Ratio vero est, quia unaquaque relatio intelligitur habere propriam actualem entitatem relativam ratione distinctam ab essentia, et realiter a relatione opposita; sed in conceptu uniuscujusque entitatis actualis includitur existentia, imo in re sunt omnino idem, quamvis nostro modo concipiendi existentia sit formale constitutivum actualis entitatis; ergo necesse est ita distingui vel multiplicari existentias, sieut distingauntur vel multüplicantur eutitates, quia impossibile est aliquid multiplicari seu distingui secundum aliquam rationem, et nou multiplicari et proportionaliter distingui in proprio constitutivo illius rationis; ideo enim ires persone divine non multiplicantur nec distingaunturin esse Dei, quia formale constitutivum Dei, quod est deitas, in eis non multiplicatur nec distinguitur. Sicut ergo essentia et relatio in re sunt una entitas, ita in re unica existentia existunt; tamen, sicut intelligimus relationem distingui ratione ab essentia, etaliquid entitatis includere, quod essentia non dicit, scilicet realem respectum, qui in re suam actualitatem et realitatem habet, ita necessario intelligendum est existentiam relationis eodem proportionali modo distingui ab existentia essentie. Et pari modo, sicut tres personze sunt tres res relative, habentes entitates actuales relativas realiter distinetas, ita necesse est habere existentias distinctas relativas, quae nihil aliud sunt quam ipsemet entitates. Confirmatur et explicatur hoc ex creaturis: nam in persona creata, in qua natura ec subsistentia in re distinguuntur, necessario intelligimus aliam esse existentiam nature, et aliam subsistentis, et sicut persona componitur ex subsistentia et natura, ita completum esse persone conflari ex ipso esse seu existentia nature, et subsistenti:; unde in humanitate Christi, sicut deest subsistentia creata, ita deest completum esse, seu existere persone create, quia deest illud esse, seu illa entitas, aut ille realis modus, quem subsistentia creata importat. Sie ergo in persona divina, quamvis natura et personalitas tantum ratione cisünguantur, tamen eodem modo intelligende sunt habere existentiam ratione distinctam, quia etiam ibi personalitas saltem secundum rationem intelligitur addere aliquid reale actuale, quod est formale constitutivum persone. Secuudo idem confirmatur, quia relatio realis in ereaturis, eo modo quo est reale aliquid actu ponens aliquid in subjecto in quo est, ita ne- cesse est ut includat existentiam actualem eo modo distinctam ab existentia subjecti, seu fundamenti, quo ipsa relatio ab eis distinguitur; cum enim relatio realis perditur, aliquid reale actuale tollitur a subjecto; ergo aliquid existentite, quia heec. duo, ut sepe dieium est, in re sunt idem. Et similiter, cum relatio advenit subjecto et fundamento, dat illi aliquod esse, quia est in illo nova forma realis, et illud esse est existentie, quia est actuale, et non est tantum esse essentie, prout intelligitur esse jn potentia objectiva; et idem argumentum potest applicari ad divina, quia paternitas dat esse Patris, quod non dat essentia ut sic, et illud esse estexistentiz, quia est actuale, et extra nihil; ergo in Paire est esse existentie ratione distinctum ab illo esse quod dat essentia ut sic. Et eodem argumento potest concludi esse in Patre aliquod esse existentiae relativum realiter distinctum ab opposito esse relativo, quod est in Filio.

5. Persone divine velative esistunt per distincla esse velativa. —. Divinis relationibus alia praedicata simpliciter, alia velative tau(um, conveniunt. — Dico tertio: nihilominus absolute et simpliciter dicendum est, tres divinas personas existere eodem esse, et solum cum addito dicendum est, relative existere per distneta esse relativa, et simili modosimpliciter dicendum est esse in Deo unum esse; iriplex autem esse non est nisi cum addito concedendum, scilicet, relative. Hec conclusio licet magis explicet modum 1oquendi quam rem novam, nihilominus in hae materia est magni momenti, quia in ila facile est ex inordinatis locutionibus in errorem, vel certe in erroris suspicionem incidere. Ad confirmandum autem hunc loquendi modum multum valet auctoritas D. Thom locis supra citatis, quae in Augustino et Hieronymo fundata est, quia modus loquendi in unaquaque materia ex sermone sapientum sumendus est. Ut vero ratione explicetur, advertendum est, divinis personis seu relationibus, tribus modis posse aliquid convenire. Primo, praecise ratione essentie, ut esse Deum, esse intellectualem, esse incomprehensibilem, esse inereatum (qua sunt exempla Gregor. Nyssen., lib. de Differentia essentiv?, et hypostaseos), et hic non multiplieantur, proprie et substantive loquendo, quia forma, a qua haec praedicata sumuntur, est omnino eadem in divinis personis. Alia conveniunt personis praecise ratione relatio- nis, ut esse incommunicabilem, esse personam, esse aliud, et hiec quamvis secundum specificas rationes relativas non multiplicentur, quia non sunt plures paternitates, nec plures Patres, etc., tamen sub rationibus communibus, in quibus secundum rationem conveniunt, multiplicantur proprie et substanlive, quia in re multiplicantur forme, seu raliones formales, a quibus talia praedicata sumuntur, et hoc modo sunt tres persone incommunicabiles, tres relationes, etc. Alia denique absolute quidem et simpliciter conveniunt personis ratione essentie, tamen secundum determinatum modum conveniunt ratione relationum, quod praesertim contingit in pradicatis aliquo modo transcendentalibus, et hujusmodi est esse seu habere entitatem, aut realitatem, nam unicuique persons divine simpliciter et absolute convenit esse, ratione essentia; ratione autern relationis tantum convenit esse tali modo, scilicet, respiciendo terminum; quin potius etiam si de relatione divina in abstracto loquamur, non habet esse simpliciter nisi ab essentia, quia entitas relationis intime et essentialiter includit entitatem essenti:, ita ut ab illa prescindi non possit, nec omniuo condistingui, ut bene notavit Henr., Quodlib. 1, art. 4, et in materia de Trinit, latius dixi, quia ipsum esse essentiale est de intrinseco conceptu singularum relationum divinarum; alias necessario fieret essentiam et relationem divinam formaliter et essentialiter distingui. Predieata ergo, quas sunt hujus tertii generis, simpliciter et absolute non multiplicantur, sed tantum sub nominibus importantibus relationem, quia forma, a qua sumuntur, est una in omnibus personis, et solum multiplicatur quoad determinatum modum incom- - municabilem, seu relativum. Quia igitur (ut dictum est) esse seu existere est prodicatum hujus terlii generis, ideo simpliciter dicendum est unum; triplex vero non, nisi cum addito relativi.

6. Prima objectio. — In Deo non sunt tres esseniig. — Ex hac conclusione, et ratione ejus, et explicata manent testimonia pro sententia priori adducta, qualenus contra secundam conclusionem facere possunt, et expediuntur facile difficultates nonnulli quae ex illa consurgunt. Prima est, quia sequitur in Deo esse tres essentias, quia existentia (juxta nostram sententiam) nihil aliud est quam ipsa essentia rei, ut intelligitur habere entitatem actualem; seu potius est id, quod constituitur in esse entitatis actualis; si ergo sunt tres existenti, erunt etiam tres essentia. Et confirmatur, nam existere est praedicatum essenliale Dei (ut ostensum est sectione prcweeedenti); ergo nullo modo multiplicatur, alias pari ratione multiplicarentur sapientie, vel omnipotentie, saltem cum iilo addito relativi. Respondetur argumentum primum aliquibus visum esse ita difficile, ut non vereantur propter illud admittere tres essentias, quia essenlia seu quidditas etiam est praedicatum transcendens abstrahens ab essentia absoluta et relativa; habet enim relatio, ut relatio, suam essentiam, scilicet, esse ad; sed relationes divine in hae essentia relationis distinguuntur, quia ut sic habent rationes formales et quasi speeificas distinctas; ergo est in Deo distinciio essentiarum, atque adeo multitudo, unde D. 'Thom., in 4, distinct. 33, q. unica, art. 1, ad 1,inquit quod, qualemus esse significat quidditatem, quam eaplicat definitio, sic essen(ia et relatio non uniuntur in esse; unde fit ut in hoc esse persone distinguantur, atque adeo in aliqua. quidditate et essentia. Cajetanus etiam, 4 part., q. 28, artic. 2, distinguit inter quod quid est relationis, et quod quid est nature divine, et idem a fortiori docet Scot. supra; habet ergo relatio suam quidditatem et essentiam, et hoc modo erunt multe essentiae in Deo, sicut multae existentiae, Sed hic modus loquendi absolute et simpliciter est vitandus, ut omnino falsus et erroneus; prima enim confessio fidei est, in Deo tantum esse unam essentiam, et tres personas unius nature et essentie. Et ratio est, quia essentia rei simpliciter dicitur illa qua res constituitur in suo esse simpliciter, et a posteriori potest a nobis explicari per hoc, quod est principium omnium operaticnum; unica est autem natura, qua divine persone habent suum esse simpliciter, et quae in eis est principium omnium operationum; unde Basil., epistol. 80: Operationis similitudo n Patre, et. Filio, et. Spiritu Sancto, eamdem an illis esse naturam manifeste declarat; dicitur etiam essentia illa in qua supposita alieujus nature conveniunt, ut Gregorius Nyssen. supra notavit, inde concludens hanc esse unam iu tribus personis; modus autem incommunieabiliter subsistendi, quamvis in se diversus sit, formaliter non pertinet ad rationem essentice individui substantialis, ut in hemine, quamvis personalitas ereaia distinguatur a natura humana in sua raiione formali, et quasi essentiali, nihilominus esseniia hominis una est, et simpliciter tota est posita in ipsa natura, propter quod Christus homo, et alius homo purus sunt individua ejusdem specifici essentiae humane, quamvis personalitates habeant prorsus distinctas. Sic ergo multo magis tres persons simpliciter sunt unius nature et esseni$; imo etiam relationes ipse simpliciter dicende sunt unius essentie, quia (ut dictum est) in omnibus essentialiter includitur, et ab illa magis habent esse simpliciter quam ex propris conceptibus; cum addito autem, et eecundum quid possunt dici distingui in formali et quidditaliva ratione relationis.

7. Responsio. — Objectio. — Ad argumentum ergo simpliciter negatur sequela, tum quia jam dictum est, etiam existentias simpliciler et sine addito non esse dicendas plures; tum etiam quia existentia, generatim loquendo, non respicit tantum propriam naturam et essentiam rei, sed quamcumque entitatem, et quemeumque modum rei, ita ut tot sint modi existentie, quot sunt modi entitatis actualis. Sed urgebis interrogando an saltem cnm addito sint concedendze in Deo tres essentic relative, sicut tres existentis. Respondeo: lieet sit quaestio de nomine, nam inter Catholicos jam res constat, mihi tamen non videtur illa locutio usurpanda, quia essentia idem est quod natura; unde sicut non dicuntur proprie tres nature? relaüve in Deo, ita nec tres essentie; significat enim essentia, vel natura Dei, id, quo formaliter constituitur in esse Dei, et hoc nullo modo neque relative etiam multiplicatur; poterunt ergo dici tres rationes reaies relative, non iamen proprie tres essentie. Neque est idem de existentia, quia existentia vel magis respicit suppositum, quam solam naturam, vel certe indifferenter significat quemcumque actum eutitativum. Ad confirmationem respondetur ex doctrina D. Thom., 4 part., q. 39, art. 3, ad13, nomina transcendentalia posse de Deo dici essentialiter et personaliter, seu absolute et relative; hujusmodi autem est esse, et ideo non est eadem ratio de illo et de aliis attributis essentialibus.

8. Objectio.—Sed hinc oritur secunda difficultas, quia saltem sequitur esse admitlendas in Deo tres durationes realiter distinctas, sicut admittuntur tres existentic; patet sequeia, quia duratio velest idem formaliter et seeundum rationem quod existentia, vel certe sequitur ex illa; ergo necesse est multiplicari durationes, sicut multiplicantur existenti:. Quod confirmatur primo, quia dura- tio nihil aliud est quam permanentia ipsius esse, seu ipsius entitatis in. esse; sed sicut. unaquaeque res per suam entitatem intrinsece existit, ita per eamdem intrinsece et formaliter durat; ergo. Confirmatur secundo ex relationibus ereatis, qua sine dubio habent durationem ex natura rei distinctam a suo fundamento; interdum enim finitur duratio relationis, et non fundamenti; ergo in Deo duratio relationis distinguetur saltem ratione a duratione absoluta; ergo et ipse durationes relativ;e distinguentur inter se realiter.

9. Responsio. — In Deo tres duratienes velalivee. — Objectio. — Videtur sane ita esse consequenter concedendum, quia hoc przdicatum videtur quoad hoc esse ejusdem rationis eum transcendentalibus, neque illud consequens videtur aliquid absurdi vel incommodi posse ferre. Sed oportet idem observare in durationibus quod in existentiis, ut non simplieiter, sed cum addito et explicatione tres durationes relative dicantur. Sed adhue oportet difficultatem urgere: sequitur enim hine esse admittendas in Deo tres eeternitates, quod est contra Athanasium dicentem in Symbolo: Aon íres elerni, sed unus eleruus, quod. substantive intelligendum est, ut D. Thom. supra dixit; siautem essent tres ceternitates, eiiam substantive essent /7re$ clerni, sicut sunt tres persones, propter tres personalitates. Sequela patet, quia illas tres durationes oportet esse (ut ita dicam) in aliqua specie durationis, et non nisi in ratione aeternitatis, quia nulla illarum est instans, aut - cvum, aut tempus; unaquaque ergo est aeternitas; sicut ergo sunt tres durationes, ita ires eternitates.

10. Responsio.— In Deo non sunt tres aeternitates. — Dici potest primo totum esse verum, loquendo cum illo addito, scilicet, relalive; Athanasium vero locutum fuisse simpliciter de eeternitate, quae absolute dicta significat attributum essentiale, Sed quia in hac materia oportet cautissime loqui, mihi magis placet negare hanc secundam sequelam, quia 'alio durationis abstractior est quam ratio cternitatis, unde ex vi sui conceptus non dicit tantam perfectionem, quantam dicit ceternitas, et ideo intelligi potest multiplieari in ratione relativie durationis, quia ut sic convenit relationi ex vi proprii conceptus, et proprie existenti: relative; at vero aeternitas dieit perfectissimam rationem durationis, quam nulla relatio habet, ex eo quod relatio est; sed ratione divinitatis, quam essentiali- ter includit, et ideo nullo modo recipit illam determinationem, scilicet, sternitatis relativa, nec sub illa multiplicatur, propter hanc enim causam non sunt tres sapientie relative, ete. Quod aperte videtur probari ex atiributo immmutabilitatis, quod ceternitas intime in se claudit, et tamen dici non possunt esse in Deo tres immutabilitates relative, quia tota ratio immutabilitatis simpliciter est essentia. Quocirca, licet omnis duratio relationis divinse, ut sic, sit eterna essentialiter, atque adeo cternitas, quia est duratio inereata, et ab intrinseco necessaria et immutabilis, tamen haec ratio ceternitalis convenit ili; in quantum intime, et seeundum proprium etiam conceptum ineludil ipsum esse per essentiam absolutum et essentiale, a quo habet infinitatem simpliciter, immutabilitatem et :eternitatem.

11. Aliquot respondetur objectis. — Et juxta hane doctrinam soivenda sunt alia similia argumenta, quae hic fieri possunt, ut quod sequatur esse in Deo tres actus puros, quia existentia ut sic ex proprio conceptu dicit ultimum actum, et ex eo quod in Deo sit, non potest habere admistam potentiam; si ergo suntin Deo tres existenti, sunt etiam tres actus puri. Item pari ratione concedendz essent tres infinitates, et similia. dujusmodi vcro argumentandi ratio est re vera fallax, ot ineffieax in hoc mysterio. Similia enim argumenta fieri possunt, ut probetur non esse in Deo tres res, tres entitates, ires rationes formales reales, quia etiam haec in Deo sunt purus actus et infinitus. Notetur ergo generalis regula, quando nomen aliquod quippiam sienificat sub ratione aliqua, quae requirit aut importat infinitatem simpliciter in genere entis, tale nomen, seu talis ratio per illud sienificata, non potest multiplicari in Deo, quia unilas simpliciter 3b una essentia provenit; hujusmodi est nomen actus puri, et similia; et idco negande simpliciter. suni ille seque1e. Quando autem nomen non dicit ex se infinitatem simpliciter in genere entis, et alioquin est transcendens, vel habet vim transcendentis, tunc mulüplicari potest ratione trium relationum; hujusmodi autem est nomen existentiz, et similia; quamvis etiam in his, quia potest esse ambiguitas, optimum sit distinguere, vel cum determinationeloqui, ut dictum est.

12. Tertia objectio. — Tertia difficultas sit quia existentia absoluta est simpliciter infiniia et perfectissima; ergo per illam qurelibet persona, et quidquid in personis est, sufficientissime existit; sicut, si in Deo tantum esset una persona absoluta, tantum intelligeretur habcre unum esse simplicissimum secundum rationem, per quod tam natura quam personalitas ejus existeret; ergo etiam nunc non oportet distinguere, etiam ratione, esse nature divine ab esse relationis, quae est personalitas ejus. Et confirmatur primo, quia esse absolutum intime et essentialiter includitur in relatione, ut relatio est; ergo per iljud sufficienter existit, etiam quatenus relatio est; ergo non est necessaria alia existentia ratione distincta; imo nec videtur intelligibilis, quia, ut res existat, salis est. unica existenlia, quae rem tolam quasi penetret et actuet. Secundo confirmatur, nam illud esse absolutum est completum et substantiale; ergo si:aliquod esse intelligitur ilh addi, etiam seeundum rationem, adderetur accidentaliter.

13. Responsio.—RMespondetur breviter eamdem rationem, ut sepe dictum est, esse de existentia qua de entitate actuali; sicut ergo divinitas, ut praecisa a relationibus, est res infinita simpliciter, et nihilominus secundum - hune praecisum conceptum non est formaliter relativa, neque essentialiter, sed tantum absoluta, quia relativa perfectio formaliter non pertinet ad infinitatem ejus simpliciter, quamvis in ea eminenter contineatur, ita ipsum esse essentiale est quidem infinitum, sed, ut sie, tantum formaliter absolutum; et ideo, quamvis per illud, ut sic, perfectissime existat natura absoluta, non tamen relatio, ut relatio est, et ideo oportet ut relatio secundum rationem addat aliquod esse, quo formaliter in esse entitatis actualis relativae. constituatur. Quapropter non est simile quoad hoc, si iu Deo tantum esset una persona, quia illa esset absoluta, et ideo tota entitas ejus et totum esse ejus essent absoluta.

14. Ad primam confirmationem respondeiur, existentiam non esse actum aliquem quasi actuantem rem, et distinetum ab ipsa, presertim in Deo, sed esse ipsammet entitatem uniuscujusque rei; et ideo existentiam absolutam Dei, licet includatur in relatione, formaliter et secundum praecisionem rationis non actuare relationem in esse relationis; ita enim in illa includitur, ut relatio aliquid addere intelligatur, quod propriam habeat actualilatem, et secundum eam, propriam etiam existentiam. Ad secundam confirmationem respondetur primum, esse essentiale esse completum et perfectam, quantum esse potest esse alicujus nature, non vero per seipsum precise sumptum ultimo terminatum ad esse persona; et ideo esse relationis non advenire accidentaliter, sed personaliter, ad constituendam, scilicet, personam. Deinde quanquam intelligeretur persona jam completa, tamen quia in re est omnino idem esse relationis cum esse absoluto, hoc satis est ut non sit esse accidentale, sicut videre est in spiratione activa, quae intelligitur advenire Patri et Filio jam personaliter constitutis, et non est accidens, propter simplicitatem et indisunctionem.

15. Quarta objectio.— Responsio. — Ultima difficultas sumi potest ex relationibus creatis, in quibus existentia relationis non videtur esse respecliva, sed absoluta, quia est ipsum inesse relationis, quod dicit ordinem ad subjectum, et non ad terminum; relatio autem ut relatio respicit terminum et non subjectum, quia non potest bis referri, seu duo simul respicere, scilicet, fundamentum et terminum, ut Cajetanus, loco supra citato ex prima parte, contra Scotum objicit. Vel potest aliter explicari, quia relatio secundum suam naturam respicit terminum; ergo non secundum existenliam, alias bis respiceret. Sed hac diificultas solum procedit in sententia distinguente realiter essentiam ab existentia; nostra vero sententia, facile ex dictis expeditur, nam existentia relationis nihil aliud est quam ipsa actualis entitas relationis, unde tam respectiva est quam ipsa relatio, qu: secundum se totam, et prout relatio est, respicit subjectum, quod suo modo informat, ei terminum ad quem ultimate tendit, seu ad quem refert ipsum subjectum in quo est, et hoc modo non est inconveniens ut respiciat duo subordinate, sicut habitus respicit potentiam quam informat, et objectum ad quod illam inclinat. Neque hic respectus est distinciusin essenlia et existentia relationis, quia ipsa essentia et existentia non sunt nisi una entitas actualis.

16. Objectio. — Responsio. — Sed instabit aliquis, quia inherentia hujus relationis creati? in suo subjecto vel fundamento tanitum est quidam modus unionis, qui non videtur respectivus, sed absolutus, ut est inhzerentia cujuscumque accidentis. Respondetur, ipsam relationem non inesse vel uniri subjecto, seu fundamento, tanquam entitatem distinctam, sed tanquam modum, et ideo in illo non distingui modum unionis ab entitate, vel existentia ejus, qus, si exislit, necesse est ut actualiter inexistat, et uniatur suo fundamento aut subjecto. Et ideo tota illa unio: seu inexistentia relativa est, sicut ipsa forma.

SECTIO III Utrum in Deo sit aliqua subsistentia absoluta et essentialis.

1. Ratio dubitandi esse potest, quia subsistentia est ultimus terminus nature, constitutivus persone; sed in Deo non est una persona absoluta; ergo neque una subsistentia. Major consjat ex ipso usu et significatione ipsius nominis subsistentie, unde apud Grecos idem significatur nomine hypostasis, quod apud nos nomine subsistentie. Et in Conciliis ha voces, subsistentia, hajpostasis, suppositum et persona, pro eodem sumuntur, loquendo in divina natura. Ad quod alludens D. Thom. infra, in hae quaest. 3, art. 3, ad primum, ait: Quod est subsisiens in divina matura, consequens est ut sit persona; et 4 p., q. 29, art. 2, dicit subsistentiam et suppositum idem sienificare; et q. 9 de Potent., art. 3 et 5, dicit, ex hoc quod aliquid est subsistens, habere, ut non possit de pluribus praedieari. Et ratione probari potest ex differentia inter existentiam et subsistentiam, quae nulla alia esse potest, nisi quod existentia praecise dicit aciualitatem essendi, subsistentia vero dicit uliüimum terminum existentie, quo res fit omnino incommunicabilis. Denique, si daretur hec subsistentia absoluta, ergo prseeisis per intellectum relationibus intelligeretur manere deitas tanquam substantia individua et singularis habens intellectualem naturam, seu in ila subsistens; esset ergo persona, quia hee est persone definitio.

2. In hac re, prima sententia negat esse in Deo subsistentiam essentialem, seu absolutam. Hanc tenet Alexand. Alens., 3 part., q. 2, memb. 3, et q. 7, memb. 14, articul. 3; et idem, licet obscure, docet in 4 part., q. 57, membr. 2 et 3; Bonavent. idem sentit in 3, distinct. 4, art. 4, q. 3, et distinet. 5, art. 4, q. 4; et Marsil., in 3, q. 2, art. 3, dub. 3, ad finem. Henri., Quodlib. 5, q. 8, ad finem, licet non sub nomine subsistentie, sed sub nomine suppositi absoluti, et communis tribus personis, quistionem hanc disputet; idem in 1 part. Summe, art. 56, q. 4; Richard. etiam, in 3, distinct. 5, articul. 4, q. 2, eamdem sententiam supponere videtur, quam etiam indicat in 4, distinct. 27, art. 4, q. 1, ad 2. Huic opinioni videtur mulium favere modus loquendi Conciliorum; ubique enim negant ires personas esse unam subsistentiam, unde in sexta Synodo, aet. 41, Sabelliana pravitas dieilur £res persomas iu «nam» colligere vel confundere subsisientiam; et idem sumi polest ex quinta Synodo, collat. 8, canon. 1, et ex aliis quas infra citabimus, qui ubique definiunt in Deo tres subsistentias, et consequenter negant unam. Fundamentalis autem ratio hujus sententie in principio tacta est, quam inferius, et in sectione sequenti magis urgebimus, explicando ejus difficultatem, qua sine dubio magna est.

3. Contraria sententia est communis aliorum Theologorum, qui sentiunt divinam naturam, sicut essentialiter ex vi suc; perfectionis absolute existit, ita etiam subsistere, neque emendicare (ut ita dicam) subsistentiam a personis. Ita tenet expresse Scot., in 3, d. 1, q. 2, 8 Ad quaestionem igitur, et d. 5, q. 4, etin 1, d. 7, q. unica, in principio et in fine, et d. 96, ad 4 tertie vie. Eamdem tenet Durandosin 3, d. 4, q. 2; et Richard., art. 1, «. 2, ad 4, juncta q. 2; Gabr., q. 4, artic. 3, dub. 4; Almain., quaest. 4, artic. 3, dub. ult.; el Okam, in 3, q. 4. In eadem sententia conveniunt discipuli D. Thom», cum Capreol., in 3, d. 4, art. 3, ad argum. contra 4 concl.; et Paludan. ibid., q. 2, in fine illius; et Cajetan. supra, q. 2, art. 2, et in hac q. 3, art. 3, et 4 p., q. 3, art. 3, et q. 26, artic. 4. Qui pro se citant D. Thomam variis in locis; praecipui sunt, quos citavi sectione praecedenti, in principio, quibus addi potest, in omnibus locis, ubi ait Deum esse ipsum esse per essenliam, eodem modo dicere, esse ipsum esse subsistens, ut videre est in locis citatis, sectione prima; sentit ergo utrumque esse absolutum et essentiale; et 1 contra Gentil., cap. 38, 42 et 43. Item 4 p., q. 39, art. 4, dicit hoc nomen Deus supponere pro essentia, nisi ex adjuneto determinetur supponere pro persona, et in hoc ponit differentiam inter hos terminos, Zeus, et, omo; nulla autem esset, si divinitas per se non esset subsistens, etiam nt abstracta a personis; et q. 8 de Potent., art. 3, ad 7, dicit relationes divinas habere quod subsistant ab essentia, et non e contrario, quod evidentius repetit q. 9, artic. 5, ad 13; est etiam expressus locus in 4, d. 21, q. 2, articul. 4, ubi dicit, naturam divinam in se esse habentem esse subsistens, eiiam praecisam et abstraetam a iribus personis, atque adeo Deum, ut praedicatur de tribus personis, esse quid subsistens, commune illis. 1dem docet in 3, d. 6, q. 9, art. 2, ad 25; citatur etiam pro hae sententia Augustinus, 7 de Trinit., cap. 4 et 5, ubi dicit, Divinam naturam ad se subsistere, id est, absolute: nam. omnis, inquit, sebstantia ad seipsam subsistit, quanto magis Deus? omnis autem substantia, praeter Deum, subsistentia absoluta subsistit; sentit ergo Augustinus eodem modo subsistere naturam divinam. Denique huic sententis:e videtur favere Agatho Papa, in epist. decretali, qua habetur in sexta Synodo, act. 4, et incipit: Piissimis dominis, ubi, non longe a principio, sic inquit: Cozfitemur Deum Patrem, Dewin Filiwn, Dewn. Spiritum Sanctum, nou ires Deos, sed unwm. Dewm, non trium nomniwm subsistentiam, sed. triwm subsistentium, seu personarum (ut alia littera habet) «2a: subsistentiam, quas» verba quamvis non contineant fidei definitionem, tamen cum a Pontifice cum toto Concilio scripta sint, magni ponderis esse videntur, praesertim quia, cum a Latinis sint scripta, videntur in proprietate sermonis latini scripsisse, atque subsistentiam proprie, et non tantum pro essentia sumpsisse. Verum est tamen in nova editione Conciliorum faeta a Surio, non legi unam subsistentiam, sed unam substantiam, quas lectio improbari non potest, et videtur certe magis usitata, quamvis antiquiora Concilia priori modo habeant.

4. Ratione probatur haec sententia a Cajetano quia tres persone sunt unus Deus; ergo hic Deus; ergo datur hic Deus communis tribus personis; sed hic Deus dicit hanc deitatem subsistentem; ergo datur etiam subsistentia communis tribus personis. Et confirmatur primo, quia hac deitas est quid absolutum commune tribus personis; ergo et hic Deus, nam in Deo propter summam simplicitatem idem est, quo est, et quod est. Confirmatur secundo, quia in Deo absoluta sunt priora relativis, ut sepe D. Thomas docet, praesertim 4 p., q. 33, a. 3, ad 1; sed hic Deus est quid absolutum; ergo est prius relationibus, atque adeo per se subsistit, et non tanlum formaliter per solas relationes. Sed ha rationes non sunt efticaces, ut patebit ex dicendis in fine dubii.

5. Ut ergo explicemus veritatem, et aperiamus in quo possit esse dissensio in re, supponamus quid nomine subsistenti: significeiur; potest enim hoc nomen sumi vel ut concretum, vel ut abstractum: priori modo sienificat id quod per se exislit, posteriori vero modo significat illum formalem modum a quo res habet ut per se subsistat, qui potest dici ratio per se existendi. Rursus subsistentia priori modo significare potest, vel simpliciter et absolute id quod per se subsistit, vel specialiter id quod incommunicabiliter et quasi ultimate subsistit, in qua ultima signifieatione communiter sumitur in Conciliis, et significatur nomine Ayposíasis, quae est quasi fundamentum quod subestipsi nature, et omnibus communibus praedicatis, ut constat ex supra notatis, q. 2, arlic. 5b; et ex Dasilio, epist. 43; et Gregor. Nyssen., orat. de Differ. essentiae et hypost. Et sic etiam proportionaliter distingui potest subsistentia sumpta in abstracto, potest enim significare rationem perse essendi simpliciter, vel rationem incomniunicabiliter subsistendi.

6. Quot quae includat suppositum.— Priyia suppositio. — Rursus, quoniam suppositum includit haec tria, primo, existere, est enim aliquod ens actu, et in rerum natura existens; secundo, per se existere, est enim id quod est; tertio, incommunicabiliter existere per se, nam in hoc completur ratio suppositi, seu persons, si sit in natura intellectuali; in creaturis, ut supra disputatione octava, sect. tertia, tetigi, magna est opinionum varietas in explicando quomodo hae tria, tam inter se quam in ordine ad naturam et suppositum comparentur, de quibus hic agere non possumus, quia ad metaphysicum institutum spectant. Nune ergo suppono primo, naturam, etiam in rebus creatis, non habere suum proprium existere a subsistentia, neque formaliter, ut Capreolus et alii volunt, neque aptitudinaliter, ut Cajetanus et alii, sed per suam propriam entitatem actualem habere ipsum existere nature, ut natura est, quod in praedicta disput. 8 est tactum, et infra, q. 11, latius tractabitur, disputando de existeniia humanitatis Christi. Ac denique, quidquid sit de creaturis, quod ad praesens attinet, in divina natura hoc mihi est certissimum, ut ex sectione prima constat.

7. Secunda. - Deinde promitto, illam incommunicabilitatem, quam suppositum includit, neque in Deo, neque in creaturis provenire formaliter ab ipsa natura, aut ab existentia ejus, neque esse solum negationem, sed provenire formaliter ab aliqua ratione positiva, qua velsecundum rem, vel secundum modum nostrum concipiendi intelligitur addi nature, ut natura est, etiam actu existens. Quod, licet in rebus creatis sil tantum probabilius, in divinis tamen videtur eese certissimum; quia

QUJEST. IIT. ARTIC. I.

divina natura, ut praecisa a personis, licet essentialiler sit existens, non tamen est incommunieabilis omnino, proutad rationem suppositi necessarium est, ut constat ex fide, alias tres person: essent unum suppositum; imo preeter illud suppositum, non possent in Deo esse plura supposita, quibus illud communicaretur, quia hoc est contra suppositi incommunicabilitatem. Et aliunde etiam est certum, proprias rationes, quas habent divinz persono, in quibus inter se non communicant, sed distinguuntur, positivas esse et reales, alias non essent in Deo tria positiva realiter distincta; quod est contra fidem. Imo intelligi non possetin quo esset illa incommunieabilitas, si non esset in aliqua re positiva, quae incommunicabilis denominetur, et sit.

8. Multiplex communicationis modus, et opposite incommunicabilitatis.—Sed ad intelligendum melius hanc incommunicabilitatem, observandum est multiplicem esse communicationem, cui potest incommunicabilitas opponi. Quaeedam est communicatio superioris ad inferiora secundum abstractionem rationis, quae dici potest communicatio rationis, quia res, quae sic communicari dicitur, non est vere in re una, nec distincta ex natura rel ab inferioribus; unde incommunicabilitas, quae huic communicationi opponitur, nonu refert ad propositum, nam generalis est tam supposito, quam nature in singulari, et in individuo, prout nune loquimur. Alia est ergo communicatio realis, qua una res singularis communicat se ipsam alicvi, vel aliquibus. Haec autem communicatio duplex intelligi potest, una per identitatem perfectam, et quasi intimam inclusionem (ut sic dicam) ejus rei, quae communicatur, in illa cui communicatur. Aliasine identitate,qu:ce necessario esse debet media aliqua reali unione. Prior modus communicationis reperitur in sola divina natura, aitributis ejus, et spiralione activa; non autem in re creata, neque etiam in divina persona, ut persona est. Primum est certum de fide,et ratio ejus nulla alia a nobis reddi potest, nisi quia hoc pertinet ad infinitatem divine nature, et ad summam simplicitatem ejus ac divinarum personarum. Tertium etiam de fide est, ut de se constat; ratio autem sumitur ex oppositione relativa vel originis divinarum personarum, ut ex materia de Trinitate suppono. Hine vero obiter intelligitur, hanc saltem incommunicabilitatem esse necessariam ad rationem persons respectu rerum distinctarum, id est, ut non possit hoc modo multis communicari per identitatem; imo, si hoc habeat, et alioquin sit res subsistens, integra et completa, erit necessario suppositum, quamvis absolute illa incommunicabilitas non sufficiat, nam quaelibet entitas creata illam habet, ut in secundo membro dicebam. Quod etiam est certissimum, et ratio ejus est limitatio entitatis finite et create, quae non potest una vere ac realiter existens cum multis realiter distinctis, et cum singulis realiter identificari absque ulla distinctione actuali, quam in re ipsa cum illis habeat; si autem uni rei tantum hoc modo identificaretur, illa non esset propria communicatio, sed adaequata identitas.

9. Ad personam sive ad. suppositum constiluendum, quae incommunicalililas necessaria. — Posterior autem communicationis modus, cum sit per unionem realem unius rei ad aliam vel ad modum ex natura rei distinctum, attribui potest rebus omnibus quae eum aliis uniri possunt; sic enim materia dicitur eommunieari forme, et forma materie, et utraque composito, etin universum pars dici potest communicari comparti et toti. Sumendo autem incommunicabilitatem, ut excludit communicationem in tota hae amplitudine, non est de ratione suppositi seu rei subsislentis ut sic; nam res subsistens communicari potest alteri, ut forma materie, retento suo subsistendi modo, si ita informet, ut non inhzreat,nec in suo esse pendeat a subjecíto, ut de anima rationali probabilius est; et similiter potest res subsistens communicari alteri ut subjeetum forms, ut est etiam probabilius de materia prima; idemque suo modo in partibus substantialibus integrantibus totum videre licet. Denique hoc modo, sicut. natura communicatur persone, ita persona potest communicari nature, ut in mysterio incarnationis persona Verbi communicata est humanitati, et personalitas creata sese communicat, et juxta probabilem opinionem posset etiam communicari pluribus de potentia absoInta.Teitur incommunicabilitas persons, praeter negationem communicationis per identitatem respectu rerum distinctarum, solum excludit communicationem ad alterum, ut ad ultimum terminum existentie, qui terminus in rebus creatis censetur necessarius ad complementum existenti,; propter quod in eis diei solet haec incommunicabilitas esse ad alterum ut ad sustentantem, quia hic terminus complere solet id quod proprie ac per se exislit, tanqnam id quod simpliciter esse et ope- rari dicitur; et hoc est quod per talem terminum redditur incommunicabile praedicto modo, scilicet ipsum suppositum, quod in rebus creatis est compositum ex natura, et modo illo seu termino existentia, et in Deo proportionali modo secundum constitutionem simplicem seu rationis sine compositione. Natura autem, qua est in supposito, non fit ipsa incommunicabilis per talem modum seu terminum existentiae, vel saltem hoc non est de ratione suppositalitatis ut sic; an vero id conveniat suppositalitati ereatee ex limitatione sua, infra tractabitur. Et haec nunc sufficiant de incommunieabilitate ad rationem person: vel suppositi necessaria, qua adintelligenda omnia quae dicemus, diligenter annotanda sunt.

10. Tertia suppositio. — 'ertio suppono, in rebus creatis, per se existere, vel ( ut clarius id exprimam) perseitatem existendi non convenire naturse formaliter per se ipsam, seu per existentiam suam, sed per aliquid reale, et in re ipsa ab illa et ab ejus existentia distinctum, sive illud sit entitas omnino realiter distincta a natura, et ab existentia ejus, sive tantum sit modus ex natura rei distinctus. Et hoc satis nobis manifestavit mysterium incarnationis, in quo reperitur humanitas in rerum natura absque propria perseitate existendi, quam ex se habeat, sed solum est in Verbo, a quo sustentatur, et quasi substantificatur. Hinc enim recte colligimus, in propria hypostasi creata, id, quod est ratio per se essendi, esse aliud ab entitate actuali ipsius nature, et per id non proprie naturam ipsam seu humanitatem per se esse, sed compositum ex illa et ratione per se essendi, qua est personalitas seu suppositalitas, ut statim dicam. Ne vero in termini ambiguitate decipiamur, oportet advertere illud per se, seu perseitatem essendi, hic non sumi ut distinguitur contra esse in alio, ut in subjecto sustentante: hac enim significatione esse per se omni naturc substantiali, preserüm complete, essentialiter convenit, et signifieat potius aptitudinem subsistendi, quam actualem modum per se essendi, qualem declaravimus, quo modo etiam humanitas Christi, prius natura quam assumatur a Verbo, considerata, potest dici per se existens, quia hoc per se nihil addit supra existentiam substantialem, sed est quasi differenHia; sumitur ergo hic per se, ut dicit complementum quoddam existentie substantialis, seu modum existendi, quo constituitur id quod proprie est in se sine adhiwsione ad aliud ut ad sustentans et terminans existentiam nature, quod recte a nobis explicatur per negalionem unionis in hypostasi seu ad hypostasim; per hanc enim perseitatem redditur natura ineapax talis unionis, quatenus sic terminata est, ad hoc ut ipsemet terminus ulterius terminetur, seu alteri termino uniatur; hoc enim directe repugnat rationi termini, et huie perseitati essendi. Hanc ergo perseitatem dieimus convenire substantiis creatis non perse ipsas, nec per suas existentias seu aciuales entitates, sed per modum positivum essendi ex natura rei ab eis disünctum.

11. Quarto suppono, in rebus creatis per eumdem omnino terminum seu modum positivum substanlialis nature constitui rem per se existentem, et omnino incommunicabilem, et consequenter personam vel suppositum. Itaque illa ratio per se essendi est etiam ratio incommunicabiliter existendi, nec in re haec disünguuntur in tali modo seu termino, etiamsi ratione a nobis praescindantur. Ratio autem est, quia ille terminus, ut est ratio per se essendi, confert incommunicabilitatem ad alterum ut hypostasim, seu terminum hypostatice unionis, et quoniam alias terminus ille ereatus esse supponitur et finitus, est etiam intrinsece incommunicabilis aliquibus per identitatem cum illis, et ita habet omnem incommunicabilitatem, qua ad rationem suppositi necessaria est, et ideo in rebus creatis illemet terminus nature, qui constituit rem subsistentem, seu per se existentem, constituit etiam suppositum vel personam, estque subsistentia et suppositalitas seu personalitas.

12. In Deo nou est subsistentia absoluta incommunicalilis.—Ex hisergo omnibus clare et sine vocum :quivocatione perspici potest, in quo sit punctus praesentis controversie. Nam imprimis constat, ex dietis sect. 1, dari in natura divina propriam et essentialem essentiam absolulam, qua in ea manere concipitur, etiamsi ab ea mente praescindamus omnes relationes. Quo fit ut, licet intelligamus relationes advenire essentie divine, et cum ea aliquid unum constituere, scilicet, personam vel quoddam relativum, nunquam tamen intelligendum est illam relationem advenire essentie?, ut rationem existendi, seu tanquam id per quod formaliter existit, nam in omni re hoc tantum unum esl et esse potest; sed intelligitur solum advenire talis relatio ut constituens personam, et consequenter ut complens existentiam personae in sua ratione, scilicet, tan- quam ultimi termini, et. quasi forme ejus. Secundo, constat ex fide non dari in natura, seu existentia divina essentiali aliquam rationem positivam absolutam et essentialem, quae reddat illam omnino incommunicabilem, quia nihil est in Deo absolutum et essentiale, quod persummam identitatem non sit communicabile tribus personis. Et ideo dixi, omnino incommunicabilem, quia natura divina ex vi sue essentialis perfectionis est quidem incommunicabilis rei a se disliactze, per aliquam unionem hypostaticam, qua ipsa, ut natura, uniatur alteri tanquam termino sus existentie, id enim plane repugnat cum perfectione essentiali talis nature; non tamen est illa natura ex vi sus existentie, vel alicujus modi sui absoluti, incommunicabilis per identitatem multis rebus inter se distinctis, nam in hoc mysterium Trinitatis consistit. Quocirca, si per subsistentiam absolutam intelligamus rationem per se essendi omnino ineommunicabilier, certissimum est non esse in Deo talem absolutam subsistentiam. Sicut etiam est certum non dari iu Deo unam subsistenbam absolutam, prout significat in concreta id quod incommunicabiliter subsistit, e£ hoc probant Concilia citata pro priori sententia, quia tres personae nec sunt una persona, nec unum suppositum, et quia in divinis nihil absolutum est incommunicabile, et ad hoc etiam valent, qua supra Henr., citato Quodlib., adducit, et Duran., in 1, d. 26, q. 1.

13. Controversia ergo nunc superest de re quidem, an sit in Deo subsistentia absoluta in alio sensu, sive in concreto, sive in abstracto sumatur, id est, an sit aliqua ratio, et perfectio absoluta, qua constituitur aliquid, utin se et per se existens, licet non incommunicabiliter; de modo autem loquendi erit questio, si datur haec per se existentia, an sit illa dicenda subsistentia, necne. Est itaque proprius quaestionis sensus, an existentia divin: natura habeat perseitatem essendi a solis proprietatibus relationis, vel ex seipsa, et persuam rationem absolutam. Et consequenler an divina natura non solum ut existens, sed etiam ut per se existens sit communicabilis multis, an vero hoc ipso quod | coneipitur ut per se existens, seu esse id quod est, intelligatur etiam incommunicabilis, et persona.

14. Deus ex vi suae absolute existenti habet subsistere.— Dico primo: existentia divina absoluta et essentialis, ex vi suae abso- luta perfectionis praecise sumpta, est non lantum ratio existendi, sed etiam existendi in se et per se, ita ut divinitas, ut per illam existit modo perfecto, intelligatur per se existere, et non indigere aliquo sustentanté, neque aliquo alio modo, re aut ratione distincto, ut in se ac per se existat. Denique in hoc sensu ipsum esse divinum absolutum et essentiale, ex vi sud praecise perfectionis absolute, est esse per se, et essentialiter subsistens, et non solum est quo aliquid existit, sed etiam quod existit. In sensu hujus conclusionis existimo secundam sententiam omnino veram, quam primum ita declaro. In humanitate Christi (juxta probabilem sententiam ) fuit existentia creata, imperfecta tamen, et separata a proprio modo per se existendi, quia existentia natare create non includit modum illum in suo conceptu formali et essentiali, et illo ablato manet imperfecta, et quasi in potentia, ut per modum potius existenti quam per se existentice afficiatur, seu terminetur; quamvis ergo existentia absoluta divinitatis non possit reipsa separari a suis personalitatibus, quia ex natura rei non est ab illis distincta, sicut existentia naturae create distinguitur a sua personalitate, tamen etiam quatenus ratione potest praescindi a suis personalitatibus, non est concipienda eo modo imperfecto quo concipitur existentia nature create ut sic; hoc enim videtur aperte repugnare infinite» perfectioni simpliciter ipsius esse per essenliam. Et hoc esse debet fundamentum hujus conclusionis. Quod breviter ita concluditur: illud esse, ut sic concepium, est simpliciter et in genere entis infinite perfectum; ergo includit in suo formali et essentiali conceplu non solum existere, sed etiam modum in se et per se existendi. Antecedens probatur, quia ex vi illius esse habet tota Trinitas, et quelibet persona illius, ut sit ens simpliciter ac infinite perfectum in tota latitadine entis, nam relationes ut sic non addunt perfectionem, quae formaliter pertineat ad infinitatem simpliciter. Unde nihil valet responsio dicentium, esse divinum, sic conceptum, esse infinitum in ratione cujusdam nature infinitae, non tamen simpliciter in ratione substantize, vel entis completi, quia vel illa infinitas in ratioue nature est infinitas simpliciter in tota latitudine et perfectione entis, vel tantum secundum quid. Hoc seeundum est contra infinitatem Dei; nam ex illo infinito secundum quid, et relatione, non fieret infinitam simpliciter, quia relatio vel non addit perfectionem (ut aliqui volunt), vel non perfectionem simpliciter, neque ex proprio conceptu infinitam, nisi in genere relationis, et ita nulla persona esset simpliciter infinita; vel illa infinitas est infinita simpliciter in tota latitudine et perfectione entis, et ita non solum est infinitas nature ut sic, sed etiam substantie ut sic, et entis ut sic, et omnis alterius praedicati similis, quod ex vi sui conceptus dicat perfectionem simpliciter.

15. Modus per se existendi perfectio simpliciter simplex an Deo. — Probatur vero prima consequentia. Primo, quia ens simpliciter infinitum non potest concipi ut essentialiter quid incompletum, et tanquam quo aliquid est, et non tanquam quod est, et idem est de substantia infinite perfecta in ratione substantia; unde Concilia, quae definiunt tres personas esse unam perfectam et infinitam substantiam, videntur mihi docere sufficienter hanc veritatem; quomodo enim erit substantia simpliciter infinita in genere substantie, si non est completa substantia ? [lla autem una substantia, quae sunt Pater, et Filius, et Spiritus Sanetus, omnino absoluta est. Secundo, quia si illud esse per essentiam ex se est infinitum eus simpliciter, ergo est Deus, et non tantum deitas; ergo est in se et per se existens; de natura enim abstracta, nisi intelligalur per se existens, non potest concretum predicari; hae enim ratione humanitas non est homo. Tertio, quia non videtur posse negari, quin ille modus in se et per se existendi sit perfectio simpliciter simplex, et consequenter debere formaliter includi in conceptu essentiali entis simpliciter infiniti, quia formaliter pertinet ad complementum entis et substantie, nam sine illo non intelligitur esse substantia completa, nec quod est, sed tanium quo aliquid est, ut patet in Christi humanitate. Et confirmatur, quia perfectio simpliciter dicitur, quae in. quolibet ente ut sie melior est ipsa quam quelibet illi incompossibilis; hujusmodi autem est hic modus, seu potius (ut ita dicam) hoc complementum ipsius esse, scilicet, in se ac per se esse.

16. Objectio. — Responsio. — Dici potest, hane perfectionem repugnare cum alia majori perfectione diving? nature, quia est esse communieabilem tribus personis. Sed haec evasio tangit fundamentum conirarie sententi, quod infra solvemus, ostendendo hsc duo non sibi repugnare. Unde retorquetur argumentum, nam ex dictis saltem convinci- 446 mus, si perfectus hic modus per se essendi essentialiter non repugnat cum communicabilitate divinae naturae, non esse illi negandum; ostendemus autem h:zee duo non repugnare inter se; ergo. Quin potius addo, si formaliter ac praecise concipiantur haec duo, per se esse tanquam ipsum esse per essentiam infinite perfectum et completum, et esse communicabilem tribus, magis illud pertinere ad infinitatem simpliciter, quam hoc se: cundum. Et illud esse veluti quiddam prius, hoc vero esse veluti consequens infinitatem simpliciter; non est ergo verisimile hae duo inter se pugnare.

17. Objectio.— Responsio. — Dicunt aliqui, non pertinere ad. perfectionem et infinitatem simpliciter, ut in formali et essentiali conceptu ipsius esse includatur hic modus, sed satis esse utipsum esse sit tam perfectum, ut seeum afferat personalitates, quae in re ab ipso non distinguantur, per quas formaliter habeat hunc modum per se essendi. Hoc vero non satisfacit, quia perfectio simpliciter non tantum identice, sed omnino essentialiter est de ratione entis infiniti simpliciter, ut nune ex 4 part. suppono, et ex dictis patere potest; et ita explicatur in proposito, quia si divinitas cum suo esse per essentiam ex vi illius non intelligitur sufficiens ad existendum iu se et per se, ergo non intelligitur ut acius omnino perfectus, sed quasi in potentia, et indigens ad suum complementum ulteriori actu; quomodo ergo ut sic concipi potest tanquam infinite perfecta ? pertinet ergo ad perfeclionem ipsius esse per essentiam, ut per se elex vi sua perfectissimo modo sit, quia est abstractissimum et purissimum, abstrahens ab omni potentialitate. Quod confirmaiur secundo, quia si intelligeremus in Deo unam tantum personam absolutam, intelligeremus ipsum esse per essentiam cum tota hae actualitate, sed nunc non debet concipi minus perfectum essentialiter.

18. Objectio. — Responsio. — Aliter vitari possel vis harum rationum, concedendo hune modum per se essendi esse de essentiali conceptu Dei, nihilominus tamen non convenire ilii nisi per relationes, quatenus conveniunt in ratione communi substantice, vel quatenus eadem perfectio, qui in Patre est paternitas, in Filio est filiatio. Sed hoc stare non potest, quia (ut suppono ex 1 part.), licet relationes non distinguantur ab essentia, non tamen suuL de essentiali conceptu ejus; praecisis ergo relationibus, et quidquid per eas inteili- gitur formaliter conferri, intellieitur manere tota perfectio essentialis Dei; ergo si in illa perfectione includitur hic modus, non confertur formaliter per relationes. Deinde quia quidquid est essentiale in Deo, est idem numero in omnibus personis, alias non esset tota essentia Dei eadem numero in omnibus personis; id autem, quod confertur formaliter per relationem, non est idem numero formaliter in omnibus personis, sicut neque ipsa relatio; unde sicut ratio personz, ut sie, non est eadem numero in omnibus personis, sed tantum per rationem communem nostro modo concipiendi, ita ille modus per se essendi, si tantum per relátiones ipsas formaliter conferretur, non essct idem numero in omnibus personis, atque ita non esset essentialis.

19. Quod vero quidam distinguunt inter subsistentiam, et perfectionem subsistentic, ut dicant satis esse perfectionem subsistentie esse eamdem numero in omnibus personis, licet non sit eadem numero subsistentia; hoc (inquam) intelligi non potest in perfectionibus simpliciter, qua formaliter esse debent cc - dem numero in omnibus personis; sicut enim non est aliud perfectio sapientie, quam ipsa sapientia formalis, et idem de justitia, et similibus, ita non est aliud perfectio subsisienti:, seu per se existentie (de hac enim nune loquimur), quam ipse formalis modus per se existendi; tum praeterea, quia perfeclio, quam formaliter confert relatio, ut sic, non est eadem numero formaliter in omnibus personis, quia est perfectio relativa, ut ex 1 part. constat; necesse est ergo, si perfectio hae essentialis per se essendi est eadem numero communis tribus personis, ut sit absoluta, et consequenter ut conveniat Deo ex vi essentialis conceptus ipsius esse per essentiam.

20. Objectio.— Divinitas quomodo ex vi sue absoluie subsistentie non sit persona. — Sed dicet tandem aliquis: his rationibus probaretur, si essent efficaces, divinitatem ut sic debere esse et constitui personam ex vi sui esse absoluti et essentialis; proportionaliter enim possunt applicari omnia dicta. Respondetur tamen negando sequelam, quia persona dicit modum per se essendi, et quoad hoc pertinet ad complementum entis, et substantie, et ad perfectionem simpliciter, quia esse in se et perse, est quasi esse independens omnino, et sibi sufficiens ad existendum, et sic procedunt omnia dicta. Sed dicit ulterius persona, ut ille modus incommunicabilis sit, et hoc nec pertinet ad perfectionem simpliciter, nec ad complementum substantie; sed in personis ereatis hoc provenit ex limitatione, in divinis »wero ex oppositione relativa, et ideo quoad hoe non procedunt rationes facte.

21. Existentia absoluta in Deo est vere subsistentia.—Dico secundo: existentia absoluta et essentialis, quatenus est ratio per se existendi, potest convenienter dici subsistentia, et deitas, ut sic per se existens, potest diei subsistens. H«c conclusio, cum solum perlineat ad modum loquendi, inde suflicienter probatur, quod omues Theologi fere ita loquuntur, et qui admittunt rem ipsam, non aliis yocibus illam explicant!; et ex vi ipsius voeis declaratur: ut enim D. Thomas dixit, 1 part., q. 19, a. 2: Aes dicilur subsistere, em eo quod. per se ezisiit. Ergo ex vi hujus imposilionis incommunicabilitas omnimoda non est de ratione subsistentie; potest ergo boc nomen tribui existenti? per se, etiam si communicabilis sit. Et hoc sensu dixit D. Thom., q. 9 de Potent., art. b, ad 193, Divinam essenLiam esse secundum. se subsistentem; qui modus loquendi etiam apud antiquos Patres reperitur. Hilar. enim, 7 de "Trinit., fere in ultimis verbis, de Patre et Filio loquens, inquit: A ature viriute uterque V» se est, eb meuter sine altero esí; et infra: JVou est corporalium naburarum ista conditio, «£ insint sibi invicem, ei subsisientie uature habeant perfectam unilatem; etinfra: Zuesse autem moo aliud in alio, ul corpus in corpore, scd ita esse ac subsistere, ut in subsistente insit, ia vero inesse, uL;et ipsa subsistat. Hieronymus, d. epist. 57, ad Damasum; Una est Dei, inquit, e£ sola natura, qua vere est; d enim, quod subsistit, non habet aliunde, sed suwm est; ubi quod prius dixerat, vere e$8e, postea vocat subsistere, et inde postea concludit in solum Deum essentie nomeu vere convenire; aperte ergo sentit cssentiam illam, sicut essentialiter est, ita essentialiter subsistere. Unde infra subdit: Quia illa sola natura est perfecta, ei in tribus personis deitas una subsistit, qua vere est, ete. Augustini verba satis sunt expressa citato loco de Trinit., dum inquit: Z/oc est Deo esse, quod subsistere, sicul hoc est Deo esse, quod sapere. Favet etiam Dionys., cap. 1, de Div. nomin., versus finem, dum ait, bonitatis subsisientiam, "ipso esse suo, essc omnim subsistentium cauSQ; ct infra significat divinam bonitatem, hoe ipso quod est, subsistere. Et Gregor. Nys.,in Enar. vite Moysis, fol. 6, circa fi- nem, ubi prius inquit, Deum esse, quod cere est, et quod natura sua est; et infra, hoc declarans, inquit, praeter supremam essentiam, nihil vere subsislere, quia per se, eL per naturam suam uihil aliud subsistit. Neque aliw locutiones adducte inter referendam primam sententiam, sunt huic conclusioni contrarie, quia non loquuntur de subsistentia, prout nos loquimur; sed loquuntur de hypostasi, quae vox, ut expresse docet Basil., epist. 43, que est eadem cum orat. Greg. Nys., de Differ. essenlia et hypost., et Damas., lib. 3 de Fide, c. 4, imposita est ad significandam personam, prout constitutam per proprietatem, qua ab alia discernitur, et hoc modo includit in suo conceptu incommunicabilitatem. Unde quando latinus interpres pro hypostasi vertit subsistentiam, sumpsit vocem in hac eadem sienificatione, loco cujus interdura ponit vocem persone, interdum vero retinet nomen hypoSíasis, ut videre est in citato loco ex sexta Synodo, act. 11, et in omnibus similibus.

22. Ad rationem vero dubitandi in principio positam facilis est solutio ex dictis: primo enim negatur incommunicabilitatem esse de intrinseca ratione subsistentie, aut esse veluli effectum formalem ejus proprium, sed solum esse rationem per se essendi, et. complere substantiam in suo existendi modo. Et quamvis in creaturis ex hoc modo existendi sequatur omnimoda incommuniecabilitas ob limitationem earum, non est necesse eam sequi ex ratione subsistendi ut sie, sed ex tali modo et ratione subsistendi. Addo secundo, ut hoc magis explicetur, ad omnem perseitatem essendi sequi aliquam incommunicabilitatem, sed non semper eamdem aut omnimodam. Divina enim natura ex suo modo essendi per se, quem subsistentiam absolutam appellamus, habet, ut. nulli alteri persone a se distincte realiter seu actualiter in re ipsa possit communicari per modum compositionis, aut hypostatiee unionis, et ita potest simpliciter diei incommunicabilis alteri, et in hoe convenit cum qualibet persona; tamen non habet ex vi illius modi, quod sit incommunieabilis per identitatem, quod non est proprie communicari alteri, sed multis, cum quibus est idem, et in hoc differt a persona ut sic, nec talis communicatio necessario excluditur per subsistentiam ut sic, quod sectionibus sequentibus latius declarabitur.

SECTIO IV. An sint in Deo tres subsistentiae relativa.

4. Prima sententia.— Hoc dubium maxime pertinet ad explicandum incarnationis mysterium, et propter illud fere cetera tractata sunt. Multi ergo ex 'Theologis negant esse in Deo subsistentias relativas, sed unam tantu'n absolutam; quamvis enim fateantur tres personas, ac tria supposita, per relationes constituta et distincta, neganttamen habere quod subsistant, a relationibus, sed ab essentia. Cum enim de ratione suppositi duo sint, scilicet, esse subsistens et incommunicabile, primum dicunt convenire ratione essentiwe, secundum ratione relationis, ita ut, licet ipsa relatio divina substantialis et subsistens, tamen hoc ipsum habet ex essentia quam includit, ex se vero solum referri. Hanc sententiam sic explicatam tenet Duran.,in 1, d. 13, q. 2, d. 23, q. 1, etin 3, d. 4, q. 2; Marsicctinodo q.4295 pto ds de qi 307 api; Ferr., 4 cont. gent., cap. 26; Capreol. et Paludan. supra citati, et. Capreol. in 1, d. 26, quast. 1, art. 1, concl. 3, et art. 3, defendendo eamdem conclusionem; et iudicat Scot. citatis locis, praesertim in 3, d. 1, q. 2, dum negat essentiam habere aliquod esse a personis; ac fere alii auctores citati dubio precedenti pro secunda sententia, paucis exceptis, hoc idem sentiunt. Et favet multum D. Thom. in aliquibus loeis supra citatis, presertim q. 2 de Potent., art. 4, ubi dicit essentiam divinam qon accipere esse per supposita; et q. 8, art. 3 et 7, ubi distinguit illa duo, qui sunt de ratione hypostasis, scilicet, subsistere, et esse incommunicabilem, et subdit, quod re/ationes, an quantum relationes, qon habent quod. subsistere faciant. Quod. repetit in q. 9, art. 5, ad 13; et 4 p., q. 40, art. 2, ad 2, negat personas distingui in esse in quo subsistunt; eL idem sumi potest ex 1 p-, q. 28, art. 2, et q. 29, art. 4, et ex aliis locis supra citatis. Fundari etiam solet haec sententia in loco sepe citato ex Augustino, 7 de Trinit., cap. 4 et 5, ubi revera non videtur aenoscere aliquid posse subsistere, nisi per absolutum, ut sic, et ideo ait: Quidquid subsistit, ad se subsistit; et ideo, 5 de TTrin., c. 8, sic alt: Z//ud. praecipue teneamus, quidquid ad se dicitur praestantissima illa et divina sublimitas, substantialiter dici; quod. autem ad aliquid, non substantialiter, sed. relative; et infra: Quidquid ad se dicitur. qon pluraliter, sed singulariter dici. Rationes vero pro hae sententia possunt plures sumi ex supra diclis, quas infra attingemus.

2. Secunda sententia. — Contrariam sententiam tenent necessario omnes, qui negant subsistentiam, ut Alex., Bonav., etc. Ex his vero, qui ponunt subsistentiam absolutam, tenet hoc Cajetanus locis supra citatis, et eam defendunt communiter recentiores Thomiste, et juxta eam loquitur etiam Scot., Quodl. A4, art. 2, Quodl. 3, art. 5b; videtur omnino vera. Supposita ergo varia significalione nominis subsistentie supra posita:

3. Tres in Deo subsistentie. — Dico primo, in Deo esse tres subsistentias realiter inter se distinctas, ut subsistentia significat per modum concreti id quod subsistit. Haec conclusio est de fide quoad rem ipsam, quia nihil aliud est, quam dicere in Deo esse tres personas; quoad modum autem loquendi reperietur sepe in antiquis Conciliis, Ephesino, can. 4; etin epistola Patrum Concilii Constantnopolitani, ad Damasum, cum Concilio Romano, que in 4 tom. Concil. refertur, ante Concil. Constant. I, ex Theodor., lib. 5 Hist., cap. 9, et Niceph., lib. 42, cap. 16, ubi expresse dicitur, a tribus subsislentiis, sive in ribus personis; item ex Concilio Chaleedonense, act. 16; et Constantinopol. V, consult. 8, can. 1; Constantinopol. VI, act. 11; et in aliis Patribus; tamen (ut jam admonui) in his locis, semper grece habetur nomen $zóssacw, et Latinus interpres interdum retinet illam vocem, interdum vero utitur nomine subsistentiz, ve! persone, vel utriusque. Ex Latinis vero Concilis usum est illa locutione Concilium Later. sub Mart. I, consult. 4, can. 1, quamvis eam etiam referatex quinta Synodo. Iufra vero, consult. 5, in propria definitione fidei, can. 5, eamdem locutionem imitatur; Concilium etiam Wormarcien., cap. 5, iz / 7ibus subsislentiis dicit unam. substantiam. csse, quod refert ex Gregor., lib. 1 Reeist., epist. 41, ubi tamen habetur Z2 (ribus personis; utraque vero lectio notatur, de Consecrat., d. 4, cap. De trina, in Decreto Gregor. Sic etiam accipi potest, quod in Concilio Floren., in litleris unionis dicitur, Filium esse principium subsistentie Spiritus Sancti. Nam Concilium propter Graecos ita loquitur, et grece dicitur scriplum. Hieronymus etiam (si tamen ejus est epistola) in tom. 9, epist. 17, quae continet explanationem Symboli ad Damasum, dicit, Tres personas et. hajpostases, id est, subsistentias, confitemur. Et Richard. de S. Victor., lib. 1 de Trinitat., cap. 11, et lib. 4, cap. 16, 17, et sequentibus. Ratione non oportet uti, quoniam, supposito Trinitatis mysterio, nominum significatio ex usu petenda est.

4. Tres in Deo rationes subsistendi relative. — Dico secundo: in Deo sunt tres subsistentie relative, ea voce in abstracto utendo, id est, tres rationes subsistendi. Haec sequitur ex precedenti; et potest aliquo modo sumi ex sexta Synodo, act. 41, ubi dicitur, quod Sanctissima T'riuitas est mumnerabilis personalibus subsistentiis; videtur enim subsistentia sumi pro ipsa relatione, qua distinguantur persone; similiter in septima Synodo, act. 3, in Ep. Synodali Theodori, Patriarch: JerosoIymitani, quam probat Synodus, dicitar, Zrinitatem divisam esse uwmerariis subsistentiüs, et personalibus alteritatibus mumeralam, substantie vero et maturae identitate unitam; et similis locutio reperietur in edicto Justiniani imperatoris, de fidei confessione ad Joannem Papam II, ubi Trinilatem dicit distingui proprietatibus seu subsistentiis. Possunt quidem hec juxta praecedentem conelusionem exponi, et ideo tantum prae se ferunt quamdam probabilitatem, ex forma et modo locutionum.

Praeterea, quandocumque Concilia, tam Greca quam Latina, dicunt incarnationem factam esse secundum subsistentiam propriam. Verbi, videntur hae voce in hac siguificatione uli, et Concilium Florentinum, in Decret. Eugeu., 82, distincte dixit non esse sublatam ditferentiam naturarum propter unitionem in unam personam, atque subsistentiam concurrentem. Alia citavimus supra, disput. 5, et plura de hoc dicemus disput. seq. Ratione vero arguitur ex pricedenti conclusione. Primo, quia tres diving persone sunt tres subsistentes, non tantum adjective, sed etiam substantive, et ad hoc denotandum dicte sunt tres subsistentie; ergo habent tres subsistentias dislinetas, nam per subsistentias constituuntur formaliter in esse subsistentium; non multiplicantur autem in Trinitate concreta, seu constituta substantive sumpta, nisi multiplieatis formis quibus constituuntur, et ideo non sunt nisi unus Deus, quia est una tantum deitas; sunt vero ires persone, quia sunt tres personalitates, ut ait D. Thom., 1 p., q. 39, art. 3 et 4. Secundo, quia relatio divina, quae est proprietas personalis, vel quatenus constituit personam, constituit subsistens, vel supponit subsistens et quasi adjacet subsistenti, ad eum modum quo spiratio acliva intelligitur se habere ad Patrem et Fi- lium: hoc posterius diei non potest, alias non posset intelligi quo modo tres relationes consütuerent tria supposita distincta, quia solum se haberent ut form:e quasi adjacentes eidem subsistenti; debet ergo dici primum, et ideo dixit Gregor. Nazianz., orat. 12, qua est prima de pace, circa finem: JVec £ria tanquam wnwm accipientes; «ec enim ejusmodi suut hoc aomina uL per se non subsisiant, aut de una tantum. persona praedicentur. Nam revera, si paternitas, filiatio, etc., per se non afferrent suum subsistere, non possent intelligi nisi ut eidem persone advenientes. Et propterea etiam D. Thom., 1 p., q. 40, ad 3, dixit, groprietates personaies nou intelligi adcenire hypostasibus divinis tanquam formas subjecto, sed. ferre secum supposita; et ad 2 ait: Paternitate nom solwn Paler, sed. etiam est. quis, sive hypostasis. Et de Potentia, quaest. 9, art. 4, dicit, personam divinam significare distinclum subsistens in natura dicina; et 1 p., q. 29, art. 1, dicit, personam in divinis significare relationzim, ut rem. subsisientem in uaiura divina, et ideo esse a Deo é£res ves. subsislentes, sicut sunt ires person; non potest autem intelligi relationem ut relationem consttuere subsistens distinctum ab alio subsistente, nisi ipsa esset subsistentia distincta ab alia. Tertio (et fere in idem redit), quia si in Deo esset tantum una subsistentia, et non iriplex, esset unum tantum habens deitatem, et non triplex, quia per subsistentiam nature unitam, seu terminantem naturam, intelligimus constitui id quod dicitur habere naturam; et ideo in Christo est unicum habens divinam et humanam naturam, quia est una subsistentia utriusque natura:; sed hoc repugnat distinction personarum, nam quot sunt persone, tot suut habentes naturam, tam adjective quam substantive. Quarto, personalitas nihil aliud est quam subsistenlia incommunicabilis; sed sunt in Deo tres personalitates realiter distincte; ergo et tres subsistentia.

5. Objectio. — Responsio. — Incommtunicabilitas quid sit. — Dicitur fortasse (et haec est evasio generalis ad omnes rationes factas) relationes quidem esse subsistentias incommunicabiles, tamen quidquid est subsistentiz, habere a subsistentia communi, ex propriis vero solum incommunicabilitatem; et. quia personalitas formaliter dicit hoc ultimum, ideo proprie dici tres personalitates, et eodem sensu posse dici tres subsistentias; tamen si precise loquamur de subsistentia, ut dicit ra- tionem per se existenti?, juxta tractata sectione praecedenti, ut sic totam rationem subsistendi esse ab essentia, et hoc modo non posse diei tres subsistentias, sed unam, juxta principia posita in sect. 2. Et propter hane evasionem non est hae conclusio de fide. Mihi tamen nullo modo satisfacit, quia non salis concipio quid sit, velin quo sit illa incommuniecabilitas, quod pertineat ad rationem et consütutionem supposili, si non sit aliqua subsistentia positiva personalis et propria; quia nihil aliud est unam personam esseincommunicabilem alteri,nisi habere subsistentiam ab illo distinctam. Quod ita etiam explieatur: nam incommunicabilitas non est mera negatio aut privatio, sed est aliquid positivum ex proprio conceptu distinctum ab aliis, terminans naturam, et ita cum illa constituens personam; hiec autem est propria ratio subsistentie incommunicabilis. Quod tandem aliter confirmatur et explicatur: quia dictum est supra relationem addere proprium esse relativum, quod licet in se includat esse absolutum, tamen illud quasi modificat et terminat; hoc autem esse relativum non intelligitur quasi adveniens alteri, sed quasi in se manere, et per se stare, quamvis simul ex se habeat unde ab alio distinguatur; ergo est esse ex proprio eunceptu subsistens, seu quod est ratio subsistendi. Quocirca, quamvis essentia sit veluti radix totius subsistentic relative, non tamen est ipsa formalis ratio totius subsistentie personalis, quae est in divinis personis. Et juxta priorem sensum possent forlasse exponi verba Augustini supra citata, et alique locutiones D. Thom, quamvis (ut exislimo) Augustinus illis locis non loquitur de ratione subsistendi, sed de substantia absolute et essentialiter; sic enim relatio etiam divina praecise et ex propriis, non tam est substantia quam modus substantie; quod aulem ipsamet relatio sit in re ipsa perfectissima et integra substantia, hoc non habet nisi ab ipsa essentia quam includit.

6. Prima objectio. — Sed objicitur primo: quia in divinis perfectiones simplieiter non multiplicantur in personis, ut patet de sapientia, justitia, etc. Dictum est autem subsistenliam dicere perfectionem simpliciter. Dices: simile argumentum solutum est supra de exislentia. Sed. contra, quia non videtur eadem ralio, quia existentia est praedicatum transcendens, non sic autem subsistentia; debet ergo sequi conditionem perfectionum non iranscendentium, quae non multiplicantur. Confirmatur, quia videtur repugnare relationi ut sic esse rationem subsistendi, quia tota raiio relationis est ad aliud, ratio vero subsistentie est ad se et in se. Confirmatur seeundo, quia alias etiam spiratio activa, quia intelligeitur addere suum proprium esse relativum, esset subsistens, seu subsistentia. "7l. Responsio.—Respondetur rationem subsistendi dicere perfectionem simpliciter, rationem vero subsistendi incommunicabiliter non dicere perfectionem simpliciter; sicut ralio substantie dicit perfectionem simpliciter, non vero ratio substantie create; et ideo rationes subsistendi incommunicabiliter possunt in Deo multiplieari, licet subsistentia communis una sit, sicut dictum est de existenlia. Nec refert quod ratio existenti: videatur esse magis transceendentalis, quam ratio subsistenti:e, quia respectu personaiitatis ralio subsistenlis est quasi transcendentalis, et omnino intrinseca; omnis enim personalitas, non tantum secundum rationem communem, sed etiam secundum propriam, includit in suo conceptu rationem subsistentie; et ideo, quia in Deo sunt tres personalitates, sunt etiam tres subsistentiae incommunicabiles; at vero nihilominus est una subsistentia communis, quia hac ratio subsistentie, abstracta ab incommunicabilitate, includitur non tanium in conceptu persone, sed etiam in concepiu substantie perfecte, et qua per se habet esse. Cavendus est tamen loquentium abusus, qui hunc vocant quartam subsistentiam, ac si tres relative et una absoluta essent quatuor subsistenti:, quod est omnino falsum; quia cum absoluta non distinguatur in re a relativis, non auget numerum; sicut, licet essentia sit res absoluta, non est tamen quarta res a personis; sunt ergo tria, quce unum sunt, non tamen quatuor. Et hine obiter intelligitur ratio de modo loquendi, cur magis absolute et simpliciter concedamus tres subsistentias, quam tria esse: ratio enim est, quia subsistentia formaliter magis significat modum ipsius esse, et. juxta frequentiorem usum sienifieat rationem incommunicabilem; et quia relationes divinae ex propriis habent esse incommunieabiles, et esse veluti quosdam modosterminantesnaturam divinam,ideo simpliciter dicuntur tres subsistentie; at vero existentia absolute dicta significat totum esse ipsius rei, quod in Deo principaliter est ab essentia.

7. Objectio. — Responsio. — Sed urgebis, quia sallem sequitur tres subsistentias esse tres perfectiones distinctas, quia ratio subsistentie, prout in unaquaque reperitur, perfectionem dicit. Neque obstat quod non dicant rationem subsistenüie absolute, sed quasi contractam, seu modificatam ad rationem subsistentie, incommunicabilis, ut visus est respondere Cajetanus, 4 p., q. 29, articul. 3, quia si subsistenlia ut sic dicit perfectionem, impossibile est quin omnis subsistenlia, quomodocumque in se contrahat et modificet illam rationem, non dicat aliquam perfectionem, esto illa non sit simpliciter simplex, ut sie contracta vel modificata. Concedo ergo illas tres subsistentias dicere tres perfectiones relativas distinctas, atque adeo posse aliquam perfectionem relativam esse aliquo modo in una persona, quae non est in alia, quanquam absolute nihil perfectionis sit in una persona, quod non sit in omnibus, quod jam pertinet ad aliam quaestionem de perfectione quam dicit relatio divina, quae in materia de Trinitate disputatur.

8. Ad primam confirmationem respondetur: sicut relationes accidentales habent inesse, etiam secundum esse ad, quia illud €$5e im, est veluti transcendens, intime inclusum in omni modo accidentis (ut supra etiam, sect. 9, indicatum est), ita relatio divina, etiam secundum esse ad, est subsistens, quia quod in ereatis est inesse, in illis est subsistere; unde sicut inesse accidentis non est omnino absolutum, sed abstrahens ab absoluto et respectivo, ita ratio subsistendi eodem modo abstracta est; recte enim intelligiiur posse rem aliquam omnino esse in se et per se, et nihilominus respicere alium ut terminum, non ut subjectum, vel suppositum, quod suum esse sustentel. Alii fortasse responderent distinguendo de relatione concepta vel ut exercita, seu de relatione, ui refert aut constituit personam. Sed ego explicui rem ipsam, nam reliqua omnia solum existimo pertinere ad conceptus nostros, et solum explieare eamdem rem confuse vel disünete conceptam, de quo latius, 1 part., quaest. 40.

9. Ad secundam confirmationem respondetur, primum, etiam si id concedatur de spiratione activa, afferre, scilicet, secum suam subsistentiam incommunicabilem, non esse maenum inconveniens. Melius tamen negatur sequela, non enim est par ratio; relationes enim personales afferunt secum sua supposita, quae constituunt; spiratio autem activa supponit personam constitutam, ei advenit illi per modum adjacentis, et solum substantialis est, quia in re non distinguitur a personis, non quia ex proprio conceptu sit subsislens, de quo plura, 1 p., q. 36.

10. Objectio. — Quomodo sieb subsislentia absoluta in Deo cum relativis. — Secundo et difficilius objieitur, quia non videtur posse intelligi quomodo inter se cohereant relativa subsistentia et absoluta, salva in utraque vera ratione subsistentie. Et ratio difficultatis est, quia de ratione subsistentie est, ut ipsa sit terminus nature, ut natura est, et quasi sustentet illam, seu faciat per se esse, et consequenier ut ipsa non terminetur ab alio isto modo, quia repugnat id quod per se est, ut sic, s] ex propria ratione tale sit, per aliquid aliud accipere ut per se sit, propter quod intra dicemus repugnare suppositum ut suppositum assumi; sed repugnat subsistentiam absolutam et relativam conjungi in eadem persona, quin saltem secundum rationem una intelligatur tanquam terminus alterius; ergo hoc repugnat rationi subsistenti2, quia illa, quae terminatur, non erit subsistentia, quandoquidem non per se, sed per aliud intelligiiur habere rationem per se essendi; hoc enim est terminare, nam hoc addit subsistenlia supra existentiam, ut supra dietum est; vel e contrario, illa, quae terminat, non erit Subsistentia, quia non terminat naturam ut naturam, sed quid per se existens, unde non est ratio per se essendi, neque se habet ad modum sustentantis, quae omnia sunt contra rationem subsistentisz.

11. Et haec difficultas videtur ostendere illa duo repugnare, scilicet, subsistentiam esse communicabilem multis subsistentiis, sicut repugnat esse in se, et esse in alio ut in supposito. Et confirmatur seu explicatur aliter difficultas, quia vel relationes divinz intelliguntur advenire essenti», ut subsistepnti, et ita non adveniunt tanquam subsistenliz, sed tanquam affectiones rei subsistentis; nec divinitas intelligitur illis communicari ut forma et natura, sed potius per modum subjecti quod in se existit, et in se illas recipit; vel irtelüguntur ille relationes terminare naturam praecise ut existentem, et quasi per illam constituere; et si ita est, jam in illa natura non datur subsistentia absoluta, quia relatio divina intelligitur terminare totum id quod est absolutum in Deo; et e contrario, quidquid est absolutum, intelligitur includi in ipsa relatione, ut ibi terminatur. Et confirmatur, quia vel subsistentia absoluta includitur essenüaliter in relativis, vel non: hoc posterius diei a nobis non potest; existimamus enim totam divinam essentiam includi essentialiter in relationibus, quantumvis praecise et absiracte concipiantur. Si autem dicatur prius, sequitur non posse esse tres subsistentias, quia tota ratio subsistendi in omnibus illis relationibus erit essentia in eis intime et cssentialiter inclusa. Nec potest intelligi quo modo ratio subsistenticz, si est una in omnibus relationibus, et de essentia earum, nihilominus mulliplicetur in singulis. Nam essentia ipsa est formaliter subsistentia; ergo facit subsistere omne id in quo formaliter includitur; sed includitur in relationibus intime usque ad ultimas rationes earum; ergo non est in eis alia ratio subsistendi, quia non solum superflaum, sed etiam impossibile videtur, ad eumdem quasi effectum formalem, duplicem rationem in eadem re intime reperiri.

19. Hc difficultas non procedit in eorum sentenlia, qui in divina essentia ponunt existentiam absolutam et essentialem, non tamen subsistentiam absolutam, et e converso necant existentias relativas, et ponunt subsistentias; illi enim consequenter dicunt, de ratione subsistentie non esse ut det existere, sed solum ut det per se existere, non quoad totum in hoc praedicato inclusum,«sed quoad perseitatem existendi. Atque ita fieri posse ut divina essentia det relationi ut existat, relatio autem det essentie ul per se existat. Et ita tres relatioaes eruut tres subsistentic», quia sunt tres rationes per se essendi ipsi divinae essentice,, seu tres perseitates existentice absolute, licet ipse non couferant novum existere, imo neque in existentia ipsa inter se distinguantur. Haec tamen fundaménta a nobis rejecta sunt.

13. Quorumdam responsio. — Refutatur.—— Suppositis ergo qua diximus de subsistentia et existentia essentiali divine nature, responderi potest primo, non repugnare 1lli nature inünite pluribus subsistentiis, vel re, vel ratione distinctis, immediate subsistere, ac suo modo terminari; sicut enim natura illa propter infinitam capacitatem suam potest simul terminari tribus subsistentiis realiter inter se distinctis, licet non ab ipsa natura, ita potest simul terminari subsistentia absoluta, et relativa, ratione tantum distinctis; terminari (inquam) quantum ad modum per se essendi ac subsistendi, licet non quantum ad omnimodam incommunicabilitatem per idenlitatem, quod provenit ex diversitate quae in Deo est inter absoluta et relativa, quod illa communicabilia sunt, propter identitatem, et quia non habent oppositionem; haec vero sunt incommunicabilia propter oppositionem. Haec vero responsio, licet probabilis sit, non mihi satisfacit, quia procedit, supponendo personalitates relativas advenire essentie divine, ut natura est praecise, et non ul est subsistens; et consequenter quod divina natura per relationes personales per se existit, licet non per illas solas, sed etiam ex se et per subsistentiam absolutam. Hoc autem mihi non probatur, tum quia existimo divinam essentiam ita esse per se et essentialiter subsistentem, seu per se ita esse, ut illi repugnet accipere perseitatem essendi per aliquid additum ratione distinctum ab illa, et extra essentialem rationem illius, ut sunt relationes omnes personales. Tum etiam quia non potest natura divina terminari relationibus, nisi ut existens est; ipsa ergo existentia essentialis est, quae formalissime videtur personalitate terminari; ergo necesse est ut illa existentia terminetur prout in se est, et secundum ultimam rationem suam essentialem, secundum quam, ut ostendimus, est per se existentia; ergo necesse est ut sic terminari, et quasi conjungi relationi personali; imo non potest intelligi aliter fieri, cum haec conjunctio non sit nisi per summam identitatem, et intimam inclusionem totius divini esse essentialis in relaGone personali, quod est per se esse subsistens ex vi su: rationis essenlialis, et propter hanc eamdem rationem illi repugnat, ut per aliquid quod est extra rationem suam es- - sentialem habeat per se esse, seu perseitatem essendi.

14. Aliorum solutio. — Bejicitur.—Propter hanc ergo causam dicunt aliqui, relationem divinam terminare subsistenliam essentialem proxime ac formaliter, non tamen dando illi per se esse, sed solum dando illiincommunicabilitatem quamdam; hoc enim est id quod est ultimuim in constitutione persona. Sed, licet hoc ex parte verum sit, tamen vel incidit in priorem sententiam refulatam, vel non sufficienter rem declarat, nec solvit difficultatem lactam. Quia relatio, ut supra dicebam, non dat incommunieabilitatem tantum per modum alieujus privationis, sed dando aliquod esse positivum incommunicabile; interrogo ergo an illud esse sit subsistens, necne. Dici quidem non potest non esse subsistens; alioquin non erit ratio subsistendi, quia in Deo idem est, quo est et quod; quod si non est ratio subsistendi, non erunt in Deo tres subsistentie personales modo a nobis declarato. Si autem est subsistens, rursus interrogo an ex proprio conceptu et per se hoc habeat, vel solum ex subsistentia absoluta in eo inclusa. Si hoc posterius dicatur, inciditur in priorem sentenliam, et manifeste sequitur non esse in omnibus tribus personis, nisi unam rationem subsistendi omnino absolutam, a qua habent omnes relationes, ut subsistaut. Si autem dicatur prius, necessario sequitur illud esse relativum el incommunicabile, sive vocetur esse existenti, sive esse personale, sive esse entitativum quasi essentiale aut formale, illud ( inquam) esse non quomodocumque esse incommunicabile, sed ut per se existens in propria ratione vel perfectione; quia alias illud iriplex esse relativum intelligeretur tanquam adveniens eidem rei subsistenti, et ita neque intelligi posset quomodo sit triplex ratio subsistendi, aut quomodo tres personas constituat; neque in praesenti mysterio intelligi posset, quomodo illud esse sit proxima ratio terminandi humanitatem, quia terminus humanitatis esse debet propria ratio per se essendi. Ergo tres subsistentiae relativi ita dant incommunicabilitatem, ut dent etiam per se esse seu perseitatem essendi. Confirmatur ac declaratur amplius, nam, quando hz relationes dicuntur dare incommunicabilitatem, cui, quaso, dant illam ? an essentie ut essentia est, quatenus terminat illam, vel constituto per talem relationem ? Non quidem essentiz nt essentia est; nam, licet divina essentia intelligatur in Patre quasi terminata paternitate, adhue ipsa manet communicabilis Filio, et sic de aliis personis. Igitur incommunicabilitas illa est respectu constituti; illud enim, quatenus tale est, est incommunicabile per identitatem, secundum id quod sibi proprium est: ideo enim sunt tres subsistentes, ut ostendimus; ergo personalitates divina, secundum illud esse, in quo conferunt incommunicabilitatem, conferunt etiam per se esse, et cui unum praestant, tribuunt etiam aliud.

15. Vera responsio. — Dicendum est ergo, subsistentiam Dei relativam dare quidem esse incommunicabile et per se, non tamen ipsi nature diving, nec huic Deo ut sie, sed constituto per ipsam, scilicet divine persone, et hoe modo dicuntur terminare divinam existentiam essentialem, non quidem dando iili ut per se sit, hoc enim ex se habet, sed de- terminando illam ad hanc vel illam personam, quasi adjungendo illi quoddam esse etiam per se et subsistens, quo talis persona formaliter constituitur, ita ut persona ipsa, secundum totum esse quod includit, intelligitur per se existens ac subsistens tam secundum esse absolutum Dei, quam secundum esse relativum Patris, aut Filii, aut Spiritus Sancti, et hoc est maxime consentaneum divins perfectioni; et nullam difficultatem aut repugnantiam involvit.

16. Quid intersit inter constitutionem divine persona et suppositi creati. — Ad difficultatem enim propositam dicendum est, eam proponi ac procedere ac si constitutio persone divinz, et terminatio nature per relationem, esset eodem modo quo in creaturis fit hujusmodi constitutio; cum tamen sit magna differen-. lia, ex qua difficultatis solutio petenda est; natura enim creata sua personalitate ita terminatur, ut intime in illa non includatur, sed personalitas intelligatur veluti affixa ipsi natur:e, et ita ex utraque resultare suppositum; unde fit ut talis natura ex vi proprie existentiae, quam habet, ut natura est, non habeat per se esse, sed ut conjuncta, et terminata sua personalitate; cujus signum est, quia praecisa illa personalitate (ut potest non solum mente, sed etiam re ipsa praescindi), natura ipsa manet veluti indifferens, et capax unionis ad suppositum distinctum. At vero divina natura ita terminatur sua personalitate, ut in illa intime includatur, quantumvis precise et abstracte ipsa personalitas consideretur; et ideo personalitas haec non debet intelligi quasi affixa nature, sed quasi intime habens esse per ipsam naturam, ut recte D. Thomas, 4 p., q. 28, art. 2, et sepe alias. Et propter hanc eausam facile intelligi potest, etiam si natura divina ex vi sui esse absoluti in se et per se sufficienter esse possit, nihilominus posse terminari tribus relationibus, seu personalitatibus. Quod enim illa ex vi sua per se sit, praecisis illis relationibus, ex conirario signo colligi pofest, quam in natura creata, scilicet, quia, etiam si praescindamus relationes, nunquam intelligimus illam naiuram ut capacem unionis ad suppositum ad se distinctum, seu alienum, sed cum ea unione formalem repugnantiam habere, non solum ratione relationum, sed ex vi perfectionis sui esse absoluti, quia hoc pertinet ad perfectionem illius esse, ut supra explicatum est; quod signum bene declarat, quid addat hae per se existentia secundum rationem, supra existentiam ut sic, etiam praecisa ratione incommunicabilitatis.

17. Unde etiam fit, eam naturam non communicari tribus relationibus propter indigentiam (utita dicam), vel imperfectionem, scilicet, quia illis egeat ut per se sit, vel ut ab illis sustentetur, quomodo natura creata intelliggitur indigere personalitate, vel alieno supposito, sed illis communicatur ex infinitate sua, ut illis det esse. Unde consequenter fit, ut in illis, aut per illas terminari dicatur, non quia ab iliis sustentetur, neque quia ab illis, ul sie, primo et per se aecipiat modum per se essendi, sed quia ipsum esse essentic ita includitur in singulis relationibus, ut cnm unaquaque constituat rem quamdam simplicissimam etincommunicabilem, ac per se subsistentem, ut nec per identitatem possit jam amplius seeundum eam rationem communicari.

18. Ad argumentum ergo in forma respondetur, distinguendo minorem, scilicet, repugnare subsistentie terminari; si enim intelligatur de termino, qui sit prima ratio per se essendi, vel qui se habeat proprie per modum sustentantis naturam, sic concedo hoc repugnare subsistentie; nego tamen de ralione personalitatis esse terminare hoc modo, qui est proprius nature create ;natura enim inereata altiori modo terminatur sua personalitate, ut explicatum est. Si autem sensus argumenti sit, etiam hoec modo repugnare subsistenti:e terminari, respondeo in rebus creatis ita esse, quia repugnat subsistentiam vel naturam ereatam intime includi in rebus vel suppositis distinctis, quod non repugnat subsistentie absolute et increate. Quamvis autem subsistentia sit ratio per se essendi ipsi constituto per ipsam ut sic, non tamen oporlet ut sit prima ratio per se essendi ipsi nature, quam terminat, praesertim secundum rationem; quia non terminat illam imperfecto modo, et quasi affixa illi, sed intime recipiendo esse ab illa; unde hzxc terminatio potius intelligenda est per modum cujusdam modificationis, seu determinationis, quam per 1nodum sustentationis nature terminate. Et propterea etiam hic modus communicationis non est per modum unionis ad aliud, nec per modnm essendi in alio, qui repugnet modo essendi per se, sed est per modum intimz inclusionis, et quasi penetrationis, utita dicam, cum summa identitate, ratione cujus quamvis subsistentia absoluta communicetur mul- lis, non tamen est in alio, quia illa multa non sunt aliud ab ipsa.

19. Ultime confirmationi satisfit. — Ad confirmationem eadem solutio applicanda est, quia est eadem difficultas; relationes enim divine intelliguntur addi essentie, ut per se existenti, et in hoc sensu ut subsistenti, et nihilominus intelliguntur addi tanquam raliones subsistendi, non ipsius nature primo e per se, sed constituti. Ad ultimam confirmationem respondetur, subsistentiam absolutam intime ae essentialiter includi in relalivis secundum rem, et secundum omnem rationem formalem, quae ut ratio realis in ipsa relatione concipiatur; nam, licet mens nostra possit praecise concipere rationem relativam paternitatis vel filiationis, non concipiendo expresse ae formaliter esse aliquod absolutum in eis inclusum, non potest tamen ita prescindere, quin in illa re concepta, seu in objeciivo conceptu, qui respondet illi formali, implieite et secundum rem contineatur essentialiter totum esse absolutum Dei; neque etiam potest mens nostra aliqua abstractione negativa vera separare absolutum a relativo, de hoc illud negando, vel saltem negando includi in eo essentialiter in re ipsa, aut concipiendo esse relativum in aliquo, in quo concipiat non esse, esse absolutum, quod secus accidit in esse relativo respectu absoluti; nam potest ab eo prascindi, et aliquo modo etiam negative abstrahi, saltem ea ratione qua esse absolutum potest in aliquo esse, in quo non sit tale vel tale esse relativum, ut latius in materia de Trinitate tractatur. Quamvis autem subsistentia absoluta in relativis includatur, non repugnat multiplicari secundum rationes proprias, sicut non repugnat res vel entitates relativas multiplicari, etiam si essenüaliter sint una res, vel entitas absoluta; nam, ut dicebam, quoad hoc eadem est ratio subsistenüis, qua» aliorum transcendentium, quia perseitas existentie, qua complet rationem subsistentie, ut nunc de illa loquimur,intime includitur in tali esse, seu tali existentia. Unde, sicut esse vel existere ad rationes transcendentales spectat, ita etiam et per se esse. Denique, licet subsistentia absoluta in relationibus personalibus includatur, non sequitur quod eas reddat formaliter subsistentes secundum propria, sed tantum secundum quod esse divinum absolutum includunt. Nam, licet divina essentia in relationibus includatur, nihilominus relatio divina aliquod proprium habet, quo veluti determinat aut modificat divinam naturam, non per modum compositionis, sed per intimam in- clusionem, cum summa identitate ac simplicitate. Illud ergo proprium, quod relatio addit,ex se et ex propriis, est subsistens, et non proprie ac formaliter ex inclusione essentie, sicut supra dicebamus de existentia; est enim eadem fere ratio. Unde eodem modo dicendum est, subsistentiam absolutam non ineludi in relatione, ut id, quo relatio subsistit, quatenus relatio est, sed ut id quo est subsistens ipsamet natura et essentia Dei, quee in relatione includitur, eo quod ipsamet relatio essentialiter Deus est.

SECTIO V. Utrum abstractis subsistentiis relativis, intelligatur relinqui tantum hac deitas, vel etiam hic Deus.

1. Hoc dubium praecedentibus annexum est, fereque in illis explicatum; tamen, propter nonnullas difficultates et opiniones explicandas, ad ea, quae de incarnationis mysterio dicenda sunt, necessarium duxi seorsum proponere. Quod ergo tres persons sint hie Deus, seu individuum deitatis, nullus Catholicorum negat, cum de fide certum sit tres. personas esse unum Deum, non in specie seu similitudine nature, sed in individuo et identitate nature hunc singularem Deum, juxta illud: /Von tres dii, sed unus est Deus. Duobus autem modis intelligi potest tres personas esse hunc Deum, seu hunc Deum esse in tribus personis, et in singulis earum. Primo, quia hic Deus formaliter signifieat hanc individuam deitatem, ut subsistentem in uno vel in pluribus suppositis; et hoc modo hic Deus ut sic non dicit hanc subsistentiam, sed solum hanc naturam subsistentiam vero veluti econnotat; unde ad suam unitatem non requirit unitatem, seu singularitatem ejusdem subsistentie; et hoc modo hic Deus est quid commune tribus personis, realiter quidem ratione nature formaliter significate, secundum rationem autem in personalitate seu subsistentia connotata, quatenus omnes persone divinus conveniunt in ratione subsistendi in hae natura. Secundo modo possumus intelligere hunc Deum esse quid commune tribus personis, non solum ratione nature, et personalitatis confuse concepte, sed etiam ratione subsistentie communis.

2. Dico ergo primo: hic Deus ex vi sui conceptus, seu ad suam unitatem non requirebat subsistentiam communem et absolutam. Hoc suppono ex 4 part., quaest. 36 et 39, ubi ostenditur, ad unitatem substantivi sufficere unitatem forme, de quo etiam infra, disputat. 13, dicemus, ostendendo tres personas fore-hune hominem,si eamdem humanitatem assumerent, etiam si immediate ilam per relativas subsistentias terminarent, et non per absolutam; et idem constat in Patre et Filio, quatenus sunt unum principium Spiritus Saneti, et hie. spirator, non propter specialem subsistentiam, sed propter eamdem virtutem spirandi, et eamdem relationem.

3. Et hine intelligitur propter quid supra dixerim, rationes Cajetani sumptas ex unitate Dei,seu ex hoc quod tres person:x sunt hie Deus, esse inefficaces ad concludendam subsistentiam absolutam, quia in simili forma invenientur deficere in similibus exemplis adductis de hoc spiratore, vel hoc homine; et eodem defectu peccant omnes rationes, qua sumuntur vel ex communibus, seu essentialibus operationibus, ut creare, justificare, etc., quce? primario dicuntur convenire huic Deo; vel ex ratione abstraeti et concreti, quia, scilicet, euiceumque individue nature in abstracto significate debet correspondere suum individuum concretum; hae enim et similia solum probant, vel operationes primario convenire personis ratione nature communis, vel unam formam conslituere unum individuum, etiam si in pluribus suppositis subsistat.

4. Dico secundo: nihilominus verum est, abstraetis et praecisis per intellectum subsistentiis relativis, adhuc intelligi manere hunc Deum realiler existentem et subsistentem. lutelligo autem abstraetis subsistentiis relativis, non tantum seeundum distinctos conceptus earum, sed etiam; secundum communem et confusam rationem personalitatis; et hoe sensu sequitur conclusio ex diclis in praecedentibus, quia, abstraetis relationibus abstraetione etiam, ut vocant, formali, seu praecisiva, adhue intelligitur manere deitas, non tanium existens, sed etiam subsistens; ergo non tantum intelligitur manere haec deitas, sed etiam hic Deus; quia Deus, ut hic, nihil aliud significat quam subsistens in hac deitate, et hoc idem significat habens deitatem, quamvis alio modo, scilicet, adjective, Deus autem substantive. Et hinc intelligitur sibi contradicere, qui vel admittendo subsistentiam absolutam negant. hanc Deum posse hoc modo abstrahi a personis, vel e contrario negando subsistentiam communem, hunc mo- dum abstractionis admittunt; quia sola exislentia nature ut sic, si non includat per se existentiam, atque adeo subsistentiam, sufficit quidem ad constituendam naturam abstraetam in ratione entitatis actualis, non vero ad constituendum concretum nature, ut patet in humanitate Christi, mente abstracta a Verbo.

3. Et ratio constat ex dictis, et ex ipsa vocum significatione, nam concretum significat id, quod est, seu quod habet naturam, in quo conceptu intrinsece includitur, ut per se sit; et ideo si non datur subsistentia, seu per -se existentia absoluta, nullo modo potest concipi hic Deus, nisi relationes saltem confuse concipiantur;at vero e contrario si, abstraetis personalitatibus, adhuc intelligitur manere divinitas per se existens et subsistens, negari non potest quin maneat verus conceptus hujus Dei, quia non est de ratione illius subsistentia incommunicabilis, cum neque haec individua subsistentia relativa sit de conceptu illius, ut dictum est, sed solum in hac divinitate subsistere. Et hanc sententiam sic expositam tenent Scotus, Cajetanus, et alii supra citati.

6. Contra eam vero solent multa objici, quas in re difficilia non. sunt, sed oportet solum castum. loquendi modum servare. Primum sit, quia sequitur dari in Deo unam personam, seu unum suppositum absolutum, quia suppositum nihil aliud est quam substantia individua completa et subsistens, et si addatur, in natura rationali, persona fit. Secundum, quia D. Thomas infra, art. 3, ad 1, dicit, quidquid est in Deo subsistens, esse personam; sed hic Deus, ut abstrahens a relationibus, est subsistens; ergo persona. Tertium, quia si in Deo tantum esset una persona absoluta, abstracta personalitate a natura, intelligeretur divinitas ut sic, et non ut hie Deus; ergo idem nunc est dicendum; quinimo etiam nunc possumus abstracte concipere divinitatem, praescindendo subsistentiam absolutam; ergo ut sic concepta non erit hie Deus; sed eodem modo illam concipimus, quando abstrahimus relationes, quia non inlelligimus magis perfectam vel infinitam divinitatem uno modo quam alio. Quartum, quia si maneret hic Deus abstractis proprietatibus personalibus, ergo posset intelligi operans per se prius quam intelligeremus esse in personis ei consequenter etiam generans, vel hic Deus prius ratione creans, quam Pater generans. Quinto denique, quia in rebus creatis non reperitur subsistens in natura aliqua, nisi suppositum vel persona.

1. Ad primum, olim non defuerunt qui sequelam admitterent, quorum errorem recte Henric. et Durand., supra citati, impugnarunt. Cajetanus vero, quadam adhibita moderatione, concedit hunc Deum ut sic esse suppositum, vel personam incompletam; sed cavendus est hic loquendi modus, utpote alienus a modo loquendi Conciliorum, Patrum et Theologorum, qui nullo modo admittunt tres personas esse unam personam, vel suppositum, quamvis admittantesse unam substantiam; negatur ergo sequela, quia ut supra, ex Dasil., Gregor. Nyssen., ét Damasc., diximus, suppositum dicit non quodcumque subsistens, sed incommunicabile, quodque ita est sub alio positum, ut sub illo nihil ponatur, et hoc ipsum in natura rationali dicitur persona; et ita est intelligenda illa particula definitionis Boetii, qua persona dicitur izdieidua substantia; quia ergo hic Deus abstracte conceptus ita subsistit, ut communicetur multis, qui illi suo modo. subsunt, ideo non est suppositum, neque complete, ut per se constat, neque incomplete, cum desit illi ultimum et quasi formale constitutivum suppositi, sicut leo quamvis sit animal, non dicetur incomplete homo. -

8. Ad secundum respondetur, ex illo loco D. Thom: posse hoc modo nostram sententiam confirmari; nam, ut ibi videbimus, ipse procedit ex hypothesi impossibili, videlicet, si intelligeremus naturam divinam permanere in re existentem sine relationibus divinis, quid esset, vel quid posset; et inter alia respondet, primum naturam fore subsistentem, et rationem reddit, quia divinitas ex proprio conceptu, quibuscumque aliis praecisis, est subsistens, et in hoc confirmat nostram sententiam. Quod vero subdit, consequens esse ut sit persona, intelligitur posita hypothesi, et abstractionerelationum,non tantum in mente, sed etiam in re; sic enim subsistens jam esset incommunicabilis, et per consequens persona.

9. Ad terlium respondetur, divinitatem dupliciter posse abstrahi nostro modo intelligendi a personalitate, seu subsistentia: uno modo omnino ex parte conceptionis nostre, qua concretum concipimus per modum absiracli, quamvis revera nihil intelligamus includi ex parte rei concepte in ipso concreto, quod non includatur in abstracto, quo modo concipimus paternitatem, ut formam Patris, et deitatem ut formam Dei, in qua sic concepta essentialiter includitur subsistentia, sicut sapientia, vel alia attributa, quamvis in illo modo concipiendi vel significandi non exprimatur; et tantum hoc modo posset abstrahi deitas a sua. personalitate, si intelligeremus habere unam tantum personalitatem absolutam, quia tunc jlla esset de conceptu essentiali ejus. Alio vero modo intelligimus abstrahi nune essentiam divinam a proprietatibus relativis, non solum in modo concipiendi, sed aliquo modo ex parte rei, abstraclione quodammodo negativa, non quia in re sit distinctio inter essentiam et personalitates, nec quia possit separari ab illis, sed quia non includit illas in conceptu essentiali, unde potest concipi tota perfectio essentialis Dei, excludendo relationes; et hoc modo potest concipi non tantum in abstracto haec deitas, sed etiam in concreto hic Deus, abstractis relaonibus.

10. Ad quartum respondetur breviter, in hoe Deo, uf intelligitur prior ratione quam persona, posse etiam prsintelligi actus intelligendi et amandi, ut essentiales sunt, ut recte probat argumentum; actus vero notionales, ut generandi, non possunt in illo preintelligi, quia connotant relationem, requirunt enim principium distinctionis inter generans et genitum, quod intra Deum non est nisi relatio. Actus vero liberi, ut sunt creare, praedestinare, etc., etiam non possunt preintelligi personis seeundum veram prioritatem, etiam rationis, quia constitutio personarum non babet dependentiam ullam, nec supponit ullo modo hos actus; alioquin vero, quia ipse persone, et relationes quibus constituuntur, et actus notionales per quos una ab alia manat, sunt connaturales Deo, ideo secundum ralionem supponuntur actibus liberis, juxta supra dicta, quaest. 4, art. 3.

11. Ad quintum negatur consequentia, in rebus enim creatis omnis subsistentia est inirinsece limitata, et propterea est omnino incommunicabilis; et ideo in rebus creatis subsistentia, et personalitas, et ultimus terminus natur:e, semper in idem incidunt; at vero in divina subsistentia secus est propter infinitam ejus perfectionem, ut dictum est.

SECTIO I. Utrum sola persona Filii fuerit incarnata, et humanitatem assumpserit.

4. Sabelliaui. — Augustus. — Peirus Gnagpheus. — Socrates. — Patripassiani. — Anselmus. — Quod persona Filii incarnata fuerit, nullus hereticorum unquam negavit, ut satis in superioribus ostensum est, cum Christi divinitatem et humanitatem probaremus. Quod vero non tantum Filius, sed etiam Pater, et Spiritus Sanctus, incarnati fuerint, affirmarunt imprimis Sabelliani; cum enim personarum distinctionem negarent, consequens illis fuit ut Filium sine Patre incarnari posse negarent, quia non re, sed nomine tantum illos disünguebant, ut ex August. sumitur, lib. de Heres., in 36 et 41. Petrus etiam Gnapheus fertur in hunc incidisse errorem, de quo satis in disp. 7, sect. 2 et 3, diximus. Refert item Socrates, lib. 2 Histor., cap. 19, fuisse coactum Concilium quoddam contra hereticos dictos Patripassianos, qui totam Trinitatem incarnatam fuisse dicebant. Denique tempore D. Anselmi hic error excitatus est, et in Concilio quodam Rhemensi damnaius, ut ipse refert lib. de Incarnat. Verbi, quem contra illum errorem scripsit.

2. Dico tamen primo: ex divinis personis sola persona Filii incarnata est, et humanitatem assumpsit. Est de fide definita in quinta Synodo, collat. 8, ean. 4 et 10, et Concilii La teran., sub Mart. I, consult. 3, ean. 4 et 10, et Concilio Lateranens., sub Innocentio III, et habetur in cap. Firmiter, de Summa Trinit. et Fide Cathol., et in Concilio Tolet. VI et XI, in Confessione Fidei, et Carthag. V, cap. 1, et Wormatiens., in Professione Fidei. Et sumitur ex omnibus Scripture locis, in quibus Filius Dei specialiter dicitar incarnatus, quod nunquam de Patre, vel Spiritu Sancto asseritur; eodem modo dicitur Patrem dedisse nobis Filium, et tradidisse in mortem, et alia similia. Item ex illis quibus dicitur Filius minor Patre ratione assumptse nature, hoc enim verum non essetsi Pater etiam esset homo. Preterea, quia Scriptura sacra ita distinguit Christum a Patre et ab Spiritu Sancto, sicut Filium seu Verbum; ergo sentit Christum, ut subsistentem in humanitate et divinitate (hoc enim nomen Christi significat), personaliter distingui a Patre et ab Spiritu Sancto: denique arguit Felix I, epist. 4 decretali, quia Filius specialiter dicitur visibilis, seu visus in terris, propter mysterium Incarnationis.

3. Traditionem sanctorum Patrum referre non oportet, quia est notissima; statim vero, tam in hac quam in sectione sequenti varia ilorum testimonia necessario indicabimus. Ratioue non potest simpliciter demonstrari hec veritas, cum ex divina pendeat voluntate; traduntur tamen a Patribus varie rationes congruentes, propter quas conveniens fuit Filii personam, potius quam alias incarnari. Prima, ut idiomata essent, quantum fieri posset, similia, id est, ut qui ab :eterno erat Filius Dei, in tempore fieret filius hominis, et nomen Filii Patri, vel Spiritui Sancto nullo modo communicaretur. [ta Damasc., lib. 4, c. 4; Anselm., dicto lib. de Incarnat. Verbi, c. 4, et lib. 2 Cur Deus homo, c. 9. Secunda, quia Verbum est exemplar, et sapientia, per quam faeta sunt omnia; et ideo decuit ut per eamdem sapientiam incarnatam omnia instaurarentur, et ad excellentiorem quamdam dignitatem proveherentur, juxta illad Pauli ad Ephes. 4: Znstawrare omuia, etc. Ita Damas. supra, et indicat Augustinus, tract. 17, in Joan., circa illa verba: Pater meus usque ?10do operatur, ed ego operor. 'Tertia, ut naturalis Filius filios. adoptivos honoraret, et sibi faceret similes. Quarta, pertinuit enim ad Filium, Patris injuriam vindicare, et filios adoptivos reparare. Quinta, quia homines perierant appetendo scientiam et similitudinem Dei, conveniens fuit, ut. per ipsum Verbum, quod est sapientia, et imago Patris, a quo quodammodo fuerat sumpta occasio humane ruinz, redimerentur, ut late Bernard.; serm. in Dom. 4 Adv. Sexta, quoniam demon primatum appetierat, qui Filio debetur, decuit ut per ipsum Filium expugnaretur: August., lib. Quast. Veteris et Novi Testam., q. 113. Septima, quia persona incarnata oratura erat ad Patrem pro hominibus, optime hoc munus accommodatum est personc Filii. Ita Ansel. supra. Octava: Filius est quasi persona media inter Patrem et Spiritum Sanctum, procedit enim a Patre, et producit cum illo Spiritum Sanctum; ideo decuit ut etiam esset mediator inter Deum et homines. Alis rationes similes facile sumi possunt ex Athanas., libris de Incarn. Verbi, et de Corporali ejus advent.; August. de Eccles. dogmat., c. 2; Fulgent., de Fide ad Petrum, c. 2; Bernard., serm. 1 de Nativit., et super Missus est. Leone Papa, serm. 4 de Nativit.; Rich. de S. Vict., lib. de Incarn. Verbi, c. 9, et sequent.; et D. Thom. infra, hae q., art. 8, et 4 conira gent., cap. 42; et Alex. Alen., 3 p., q. 2, memb. 5, et aliis Theologis, in 3, d. 4 et 5.

4. Sed objicitur, quia impossibile est unain personam operari incarnationem sine alia; ergo et incarnari sine alia; probatur consequentia, quia non est major ratio in uno quam in alio; nam per incarnationem, duplicem dependentiam intelligitur habere humanitas a persona: altera est a causa efficiente et conservante unionem; altera est, ut a iermino, seu a supposito unionem terminante; sed quamvis persone distinguantur realiter, nihilominus prima dependentia seu relatio non potest esse ad unam personam sine alia; ergo nec secunda. Confirmatur, quia non potest una persona objective terminare visionem claram sui sine alia; ergo nec potest terminare humanitatem. Ad argumentum solutio pendet ex dicendis sectione sequenli; ideo breviter negatur sequela; et ratio est, quia ralio efficiendi inearnationem est una et eadem in omnibus personis, qua nihil efficiunt ut distinctee, sed ut unum; et ideo nihil potest una efficere quod nou faciat alia; ratio vero terminandi est relatio quae realiter distinguitur ab aliis, et ita una persona terminat, ut distincia ab aliis, et ideo potest terminare sine illis.

5. Et declaratur, nam unaquaeque relatio divina terminat ipsam essentiam divinam terminatione distincta ab aliis relationibus, et ideo per se constituit distinctam personam di- vinam ab aliis; ergo qualibet etiam per se potest terminare naturam humanam terminatione distincta ab aliis; ergo et sola potest lerminare sine aliis. Probatur ultima consequentia (reliqua enim omnia clara sunt), quia respectu humanitatis non habent relationes divine eam eonnexionem quam habent respectu divinitatis; haec enim connexio duplex est. Prima, ex parte ipsius divinitatis, qua natura sua, et ob suam infinitatem, postulat terminari a tribus, et non potest esse in statu prceternaturali, et ideo non potest terminari ab una persona, quin simul terminuetur ab alis; humanitas vero nec petit terminari a pluribus personalitatibus, absolute loquendo, nec illi est connaturale, ut divina relatione terminetur, sed supernaturale; et ideo ex hac parte omnino est liberum Deo, quod una vel alia relatione humanitas ierminetur. Secunda connexio est ex parte ipsarum relationum; habent enim inier se necessariam habitudinem originis vel respectus; et ideo non potest esse una sine aliis; et ideo non potest una terminare divinam essentiam, quin simul alie terminent, quia non possunt esse extra divinam essenliam; at vero respectu humanitatis non ita se habent, quia non sunt idem illi, sicut divine essentie, nec necessario sunt unite illi; et ideo nulla est necessaria connexio inter illas quoad hanc unionem; nec vero una potest indigere alia obinsuflicientiam, ut per se constaL; esset enim haec magna imperfectio; ergo.

6. Sed urget Gabriel in 3, d. 4, q.1, a. 3, dub. 2, inquirendo currelatio ut sienon possit esse ratio efficiendi, sicut. terminandi; quia eiiam ut relatio habet propriam perfectionem, que est major quam omnis perfectio creature; ergo per illam ut sic erit sufficiens principium agendi, sicut terminandi. Respondet primo ex aliorum opinione, relationem, ut relationem, nullam dicere perfectionem, et ideo non posse esse rationem agendi; quam solulionem ipse merito improbat, tum quia relatio divina re vera dicit propriam perfeclionem relativam infinitam in suo genere: tum etiam quia, si illa ratio esset vera, nec posset esse ratio terminandi, quia ad hoc requiritur magna perfectio subsistentie, ul ex supra dictis patet. Ideo ipse respondet, nullam a nobis posse reddi rationem, ob quam possit relatio divina esse ratio terminandi unionem, et non efficiendi, sed hoc sola fide teneri,

7. Non est tamen adeo difficile hujus rei ratio- nem reddere; in omni enim re principium agendi et operandi est ipsa natura, et in reintellectuali, qualis est Deus, omnis operatio procedit aliquo modo ab intellectu et voluntate; quia ergo in tribus personis una esi natura, idemque intellectus, et voluntas, ideo una est illius omnipotentia; cum ergo iucarnatio sit maximum omnipotenti: opus, non potest relatio ex praecisaraüione relationis esse principium ejus, sed exomnipolentia quae illi convenit ratione essentiae; eteadem ratione omnis alia effectio est communis omnibus personis, sicut voluntas et intellectus. Quocirca, quamvisrelatio, ut relatio, dicat aliquam perfectionem, tamen quia illa non pertinet ad perfectionem nature, ideo non habet ex propriis ut sit principium seu ratio agendi, sed ut consiituat suppositum a. quo actio procedit; habet lamen ex propriis, ut possit esse ratio terminandi, quia ex se est incommunüicabilis subsistentia, ut supra dictum est.

8. Ad confirmationem primo responderi potest, visionem Dei per se primo terminari ad essentiam, et ideo non posse non consequenter terminari ad omnes personas. Sed hoc non omnino satisfacit; cur enim persona divina per suam relationem non poterit per se primo terminare visionem «sui ipsius, cum ipsa relatio ut sie, et ex propriis, immaterialis sit, atque adeo actu intelligibilis et visibilis ? Quod si dicatur posse quidem per se primo videri, tamen, quia essentialiter includit essentiam, ideo visa una persona necessario essentiam videri, et consequenter alias personas, contra hoc replicabitur argumentum, cur non idem sit in unione hypostatica. Respondetur ergo, ea, qua» inter se habent mutuam habitudinem, majorem connexionem inter se habere in ordine ad claram seu quidditativam cognitionem, quam in ordine ad realem unionem, seu physicam. Exemplis hoc patet in rebus ereatis: relatio enim accideutalis paternitatis non potest cognosci sine filiatione, et tamen potest realiter uniri alicui subjecto cui non unitur filiatio; et similiter scientia non potest cognosci sine objecto seibili, et tamen in reali conjunctione vel unione potest ab illo separari; quia ergo hcec unio hypostatica est realis et physica, ut supra explicatum est, et relationes diving inter se realiter distinguuntur, potuit hoc genere unionis relatio Fili uniri humanitati, non unitis alis relationibus; objici autem visioni non potest sine alia relatione, quia cum illam respiciat ut terminum, nostro modo loquendi, ex hae habitudine speciem sumit, et non potest res clare videri, et quidditative cognosci, sine his cum quibus habet intrinsecam connexionem in sua specificatione. Quod ita potest amplius explicari: nam cum relaio realiter unitur, solum conjungitur secundum quod in se est, atque adeo ad modum absoluti (sicut dici solet in materia de consütutione divinarum personarum); al vero cum relatio videtur, cognoscitur secundum .quod exercet habitudinem ad suum terminum, et ideo viderinon potest sine illo.

9. Dico secundo: per incarnationem, prout facta est, divina natura fuit vere et realiter unita natures human in persona Verbi. Hec est aeque certa ae praecedens, et sumitur ex eisdem testimoniis Scripturarum et Conciliorum. Et sunt optima verba illa Pauli, ad Colos. 2: 7n quo halitat plenitudo. divinitatis corporaliter, qu:e supra, q. 2, art. 10, ad 2, iu hoc sensu explicata sunt; et illa 2 ad Corint. 5: Zrat Deus in Christo, suundum veconcilians sibi. Omnia etiam, quae supra diximus de compositione Christi ex duabus naturis, hanc veritatem confirmant; docent enim Concilia, et Patres ibi citati, hanc compositionem consistere in substantiali unione duarum naturarum in una subsistentia. Denique hoc ipsum confirmant, quae circa litteram art. 2 hujus quaestionis, et supra, disp. 7, sect. 2, adduximus de illa propositione: Divinitas est incarnata.

10. Ratione declaratur, quia natura divina inüme et essentialiter includitur in proprietate personali Filii Dei, cum perfecta simplicitate et unitate quam cum illa habet; ergo non potuit illa proprietas uniri natura? humane, quin ipsa etiam divinitas illi maneret conjuncta. Et confirmatur, quia conjunctio duarum naturarum in uno supposito substantialis est, natura autem humana unitur divinie in eodem supposito; ergo. Sed in hoc est advertenda differentia inter divinam naturam et quamcumque aliam; nam si Verbum assumeret naturam angelicam et humanam, illae essent quidem substantialiter conjuncti in eodem supposito, non tamen ita proxime et intime, sicut nune divinitas et humanitas copulantur; utraque enim illarum naturarum esset distincta a Verbo; natura autem divina, quia est idem cum persona Verbi, et in illa intime includitur, intime ac proxime unitur humane naturse per proprietatem Verbi personalem, Sumitur ex D. Thoma, infra, art. 7, ad 3.

11. Dices: ergo pari ratione persona Patris et Spiritus Sancti erunt unitee substantialiter et realiter humans nature Christi, ratione divinitatis, a qua in re non distinguuntur. Respondetur negando sequelm, certum enim de fide est, personas Patris et Spiritus Saneti nullo modo fuisse incarnatas, nec per se, nec per aliud re aut ratione distinctum, cum tamen divinitas in aliquo sensu vere dicatur incarnata, ut supra, circa litteram, explicatum est. Rutio vero hujus explicabitur melius sectione sequenti; nune solum dicitur ea quae conveniunt nature ratione unius persone, aliis personis non necessario communicari, hujusmodi autem esse unionem hanc. Et haec sufficiunt de re ipsa, nam de modo loquendi salis dictum est circa litteram D. Thom., et plura dicemus quaest. 16.

12. An Pater et Spiritus Sanctus speciali (odo sint in Christo. — Sed occurrit hic gravis difficultas, an. Pater et Spiritus Sanetus ratione hujus unionis habeant specialem inodum existendi in humanitate unita, quanquam ill uniti non sint. Quod dubium non invenio in terminis tractatum a Theologis in hoc mysterio, sed contenti sunt absolute negando unionem factam esse ad has personas, quo videntur significare negantem partem potius quam aflirmantem. D. Thomas, 4 p., q. 43, art. 3, dicit Deum non existere novo modo in aliqua natura rationali, praeter illos ires universales per essentiam, praesentiam, et potentiam, nisi per gratiam gratum facientem. Hugo vero Cardinalis, qui agens de mysterio Eucharistie simile dubium tetigit, in tractatu qui inscribitur Speculum Ecclesia, in S qui incipit: Post haec igitur incipit sexta pars, definit Patrem vel Spiritum Sanctum nullo speciali modo esse sub speciebus sacramentalibus, etiam per concomitantiam; quod non posset esse verum, si speciali modo essent in humanitate Christi. Unde a posteriori sumi potest argumentum, nam si illae persona essent speciali modo in Christi humanitate, essent per concomitantiam sub speciebus consecralis; consequens videtur falsum, nam Concilium Tridentinum, sessione 13, c. 3, soli divinitati hoc tribuit ( scilicet inter res divinas) propter hypostaticam unionem, qua ad alias personas non extenditur.

13. Respondetur affirmative.—Nihilominus dicendum mihi videtur sine ulla dubitatione, Pairem et Spirilum Sanctum esse in illa humanitate ratione hujus unionis, singulari et altiori modo quam in omnibus creaturis siut; quam sententiam necessario supponunt, qui dicunt has personas esse speciali modo sub speciebus panis et vini consecratis, nam illud non potest esse verum ex vi illius mysterii solius, nisi in quantum hoc supponit, ut per se constat; tenet autem illam sententiam Gabriel, lect. 42, super Cano, conclus. 2; et Viguer., in Instit. Theol., c. 16, 8 3, vers, 4. Et eam mihi sumo ex Augustino, sermone tertio de Tempore, ubi sic ait: Z'iiws suscepit carnem, et non deseruit Patrem, nec se divisit a Paire, suscepit (inquam) Filius carnem in proprielale, sed tamen Pater et SyiriLus Sanctus «0n defuit majestate; in divinitate aequalitas, a carne sola Filii proprietas, non tamen ab eo Patris aut Spiritus Sancti recessit aliquando divinitas. Cum ergo una sit deitas, wn sit divinitas, implevit quidem carnem Chrisii et Paler, et. Spiritus Sanctus, sed majesLate, «on susceplione. Vis scire quia cwm eo fuit et Pater ? Nou sum, inquit Dominus Jesus Christus, solus, sed Pater mecum est. Audi de Spiritu (Saucto, quia cum eo erat. Evangelista refert quia Jesus plenus Spiritu aucto regressus est. a Jordane; ecce sic solus Jesus Christus suscepit carnem, et tamen. Pater. et Spiritus Sanctus non defuit majestate.

14. Neque obscurius indicavit. eamdem sententiam Cyril. Alexan.,lib. 9 in Joan., c. A1, ubi exponens verba illa Joan. 14: 7n il/o die vos cognoscetis quia ego in Patre meo, et vos in, m, ei ego in vobis. Dicit haec verba esse impleta per mysterium incarnationis, quo faetum est ut nos simus in Verbo, quia naturam nostram assumpsit, et consequenter ut ipsum Filium in nobis habeamus, et Patrem per Filium. Tertullianus etiam, lib. contra Praxeam, c. 29 et 30, impugnans eos qui dicunt, Patrem esse passum aut compassum cum Filio, dicit non potuisse quidem Filium pati, nisi Pater esset in natura in qua Filius patiebatur, non tamen propterea ipsum passum, vel compassum fuisse: Sicut et nos,: nquit, pati pro Deo non possumus, nisi Spiritus Jei sit in mobis; non tamen ipse patiens, sed pati posse praestans. Quod autem hi Patres non loquantur de communi modo quo Deus existit in rebus per essentiam, praesentiam et potentiam, constat, quia non fundantur in sola immeusitatle divinarum personarum, sed in speciali connexione, quam habent propter unitatem nature et operationis.

15. Unde duplici ratione aut modo potest explicari et probari quod dicimus, primo, ex connexione quae est inler divinas personas, quoad praesentiam realem propter unitatem in natura, quam recte explicuit Basilius, epist. 43: Quemadmodum, inquit, in catena, qui unius annuli summitalem apprehendit, hoc ipso simul alterum, insertum attrahit, ita et. Aic, qua Spiritum trahit, per apsum Plum et Pairem una simul attrazit; et si quis vere Filium apprehenderit, habebit et ipsum. utrinque, binc Patrem illius, illinc Spiritum Sanctum. una compactum; neque enim a Patre abscindi poleril, qua simul est cum Paíre, neque a proprio Spiritu sejungetur unquam, qui in ipso omnia operatur. Et potest haec connexio per hanc conditionalem explicari, quia si per impossibile intelligeremus Patrem, Filium, et Spiritum Sanctum non esse in omnibus rebus per essentiam, praesentiam, et potentiam, et fieret unio hypostatica inter Verbum et humanitatem, ex vi illius necessarium esset Patrem et Spiritum Sanctum intime fieri praesentes humanitati, quamvis illi hypostatice non unirentur, quia non possunt a Filio dividi, vel sejungi.

16. Objectio.— Responsio. — Dices: possunt disjungi in hypostatica unione, quia haec fieri potest cum Verbo, et non cum aliis; cur ergo non poterunt disjungi etiam in praesentia, quantum est ex vi talis unionis? Respondetur, quia necessaria connexio in praesentia precise sequitur ex unitate naturae, ex qua fit ut, licet una persona non sit alia, iamen necessario una sit in alia, et ubicunque est alia, et ideo non potest una persona fieri presens alicui nature, ex vi alicujus vineuli, vel unionis cum illa, quin omnes persona: fiant illi praesentes, licet non unite illo genere unionis. Exemplum est facile in anima nosira, quae per unionem ad corpus fit praesens omnibus partibus ejus; unde fit. consequenter, ut intellectus, qui comitatur animam, sit praesens ubicunque est anima, quamvis non habeat illam unionem cum partibus corporis quam habet anima; sic ergo in humanitate, cui unitur Verbum, ex vi talis unionis intime adest Pater et Spiritus Sanctus, licet non uniantur illi hypostatice, et hoc vocavit Aueustinus implere carnem Christi Patrem et Spiritum Sanctum majestate, non suscepüone.

17. Secunda ratio seu. modus explicandi est, quam Augustinus eodem loco explicuit ab illis verbis: AdAuc citharam respice, eic. Quia, ubi Deus singulari modo operatur, dicitur etiam esse singulari modo, propter quod dicitur esse speciali modo in justis, et habi- tare in illis tanquam in templo suo; sed in Christi humanitate singulari modo operatur tota Trinitas, et eam sanctificat, et eflicit templum suum excellentiori modo quam per gratiam habitualem; ergo.

18. Objectio. — Responsio. — Dices: hoc argumento probaretur per hanc unionem uniri humanitatem Patri et Spiritui Sancto, quia in unione per gratiam, vel alia simili, in qua Deus dicitur singulariter adesse propter singularem modum operandi, omnes persone uniuntur. Respondetur negando consequentiam, quia in omni alio effectu unio creature ad Deum est accidentalis, et sicut effectus equaliter fit a tota 'Trinitate, ita dicit eamdem habitudinem ad Deum vel ut ad objectum, vel ut ad ultimum finem, cujus naturam parlieipat, vel alio simili modo; at vero in hoc effectu, quia est unio substantialis ad unam personam, quamvis efficientia sit communis toti Trinitati, et ideo praesentia, qui requiritur praecise ex vi efficientie, eadem sit in omnibus personis, tamen ipsa unio dicit specialem habitudinem ad personam Filii, tanquam ad terminum suum, cum quo solo fit, licet concomitanter requirat presentiam Patris et Spiritus Sancti, duplici ratione explicata.

19. Objectio. — Responsio. — Sed quares tandem quidnam sit haec praesentia, vel quid addat ipsi humanitati, aut personis divinis. Respondeo: certum est nihil reale addere ipsis personis, neque humanitati praeter ipsam unionem ad Verbum, quia persone immutabiles sunt, et nihil eis addi potest; in humanitate vero praeter ipsam unionem, et relationes quae inde consequuntur, nihil fingi aut excogitari potest. Solum ergo explieatur per hunc specialem modum, quo dieuntur Pater et Spiritus Sanclus esse in humanitate, natura et vis illius unionis ad Verbum, que ex se postulat speciali titulo intimam praesentiam aliarum personarum, quae propter talem unionem denuo feret, si non supponeretur ratione immensitatis.

SECTIO II. Utrum Verbum divinum terminaverit hanc unionem ratione alicujus proprietatis absolutis, vel ratione relationis.

1. Durandus, in 3, dist. 9, affirmat primam rationem terminandi unionem hanc esse aliquid absolutum, scilicet subsistentiam essentialem et absolutam divine nature. Funda- mentum ejus est, quia in Trinitate est una tantum subsistentia absoluta, qua et divina natura, et omnes divin: persone subsistunt; sed prima ratio terminandi humanitatem est subsistentia divina, nam assumpta est ad subsistendum; ergo prima ratio terminandi est aliquid absolutum. Unde fatetur Durandus hanc unionem factam esse per se primo ad deitatem, seu hunc Deum ut sie; ne vero cogatur dicere inde sequi omnes tres personas fuisse incarnatas, addit secundum, ex vi hujus unionis praecise nullam personam esse incarnatam, aut hominem. Et probat, quia ex vi unionis nature humane cum subsistentia essentiali, non necessario sequitur unio cum proprietatibus personalibus; ergo nec sequiiur inearnatio omnium personarum, atque adeo neque quod sint homines, seu homo: antecedens patet, quia paternitas, verbi gratia, subsistit illa subsistentia absoluta, et inde non sequitur quod sit unita personahier filiationi, vel e contrario, alias sequeretur confusio personarum; ergo ex vi unionis eum subsistentia essentiali non sequitur unio cum omnibus personis; ergo nec cum aliqua determinata. Addit ergo tertio Durandus, ut Filius specialiter fuerit incarnatus, factam esse specialem unionem humanitatis ad personalitatem Verbi, ratione cujus Verbum factum est homo, et non Pater, nec Spiritus Sanctus.

2. Hanc opinionem Durandi impugnant vehementer Thomiste, et merito; multi tamen re ipsa in eamdem incidunt, ac verbis tantum differunt. Capreol., dist. 14, concl. 4, dicit contra Durandum rationem terminandi fuisse proprietatem Verbi. Postea vero', solvendo argumenta Durandi, ponit quasi duplicem dependentiam humanitatis a Verbo, aliam in subsistendo, aliam in existendo; illam dicit esse priorem secundum rationem, et formaliter terminari personalitate Verbi, hanc vero perexistentiam et subsistentiam essentialem; quod necessario fateri tenentur omnes Thomiste, qui in Trinitate tantum agnoscunt unicum esse existentie absclutum et essentiale, et dicunt humanitatem Christi non existere existentia creata, sed divina. Unde solum possunt differre a Durando, vel in ordine unionis, seu dependentie humanitatis a proprietate relativa, et absoluta, vel in nominibus, quia hi vocant dependentiam in existendo, ille in subsistendo.

3. Est vero secunda sententia, qua negat rationem terminandi esse proprietatem relativam, vel absolutam, sed, ut ita dicam, to- iam entitatem Verbi seeundum se totam, que utramque rationem includit. Tenet Ocham, in 3, quaest. prima, articulo secundo, nec displieet Gabr., d. 1, notab. 5; sumi etiam potest ex opinione Gregorii dicentis personas divinas seipsis et non aliquibus proprietatibus constitui; ratio enim est eadem, quia, scilicet, persona divina est simplicissima, et in ea non distinguuntur in re ipsa relatio et essentia. Nec multum ab hac opinione differt ea quae dicitur fuisse multorum Thomistarum, scilicet, proximam rationem terminandi fuisse subsistentiam Verbi; et quoniam putabant in "Trinitate tantum esse unam subsistentiam essentialem, qua omnes tres persons subsistunt, aiebant consequenter rationem terminandi esse illam subsistentiam, non secundum.se, et ut communem, sed ut accommodatam Verbo per relationem, ita ut proxima ratio terminandi sit ipsa personalitas Verbi, in quantum est ratio incommunicabiliter subsistendi,in cujus conceptu formali includitur id quod absolutum est, et quod relativum; et supposito illo principio, quod subsistentia in Deo est tantum absoluta, hi auctores optime omnium loquebantur.

4. Formalis ratio terminandi unionem. -— Dico primo: formalis ratio, per quam Verbum primo ae per se terminat humanitatem, est proprietas ejus relativa. Hsec est sententia D. Thom hic, in his duobus articulis; ideo enim dixit propriissime convenire personae assumere, nature autem non nisi ratione persona, quoad rationem terminandi; ita cum eo sentit tota ejus schola. Idem docet Alexdnd- Alens;,, 9 p., q. 4, memb. 1; Bonav., mod: T, ari. 4, q. 9, et d. 5, art. f, q. 1; et ibidem etiam Scot., q. 1, et d. 4, q. 5, 8 In ista quaest., et in solution. ad 2; et ibi Gabriel, epiumes, grt. 1: Biehar., art. 1, q. 2; Palud., q. 2, art. 3 et 4; Marsil., q. 2, art. 1, in fine, cui aliqui "Thomiste falso tribuunt ultimam opinionem supra citatam. Et est sententia ita certa, ut contraria nullo modo probabilis existimenda sit, primo, quia fere expresse habetur in Concil. Tolet. VI et XI, in principio, ubi sie dicitur: S'olus Filius asswnpsit hunanitatem, in eo quod proprium. est. Pili, non quod commune est Trinitati. Quid clarius? alterum enim affirmat, et alterum aperte negat, Hinc etiam in sexta Synodo, action. 8, sub fiaem, dieitur solum Verbum esse incarnatum: Quia Pater et Spiritus Sanctus nihil in incaruatio4e habent commune, nisi beniguissimam volualatem; Quorum verborum sensus manifestus est, effectionem incarnalüionis esse communem tribus personis, quii per aliquid omnibus commune illam efficiunt, scilicet, per voluntatem, incarnari vero non esse commune, quia non ad aliquid commune terminatur. Et ad hoc confirmandum citatur dictum Dionys., quod habetur c. 2 de Divin. nom., p. 4, post medium, ubi mysterium hoc ad discretam Theologiam pertinere dicit, quod eodem modo tractat Damasc., lib. 3 de Fide, c. 6; et Nicet., lib. 3 Thes., c. 34; et Elias Creten., in oration. 54, Nazian., S At inquit; et simili modo Anselm., lib. de Incarn. Verb., c. 4, unionem probat non esse communem, quia non est facta in natura communi, qua ratione ulitur etiam D. Thomas infra, art. 4.

5. Et hinc sumitur prima ratio, qua potissimum solet impugnari sententia Durandi, quia si haec unio per se primo terminata est ad subsistentiam essentialem, ergo qui primo factus est homo, fuit hic Deus ut sic, ut abstrahit a personis, et est quid commune illis; ergo ex vi hujus unionis tam Pater, quam Spiritus Sanctus est homo.

6. Respondet primo Durandus simpliciter non sequi, quia ex vl illius unionis proprietates Patris et Spiritus Sancti humanitati unite non sunt, unde neque ex vi illius unionis solius Verbum est homo, tamen, cum addito, addit in q. 4, posse concedi Patrem, in quantum hunc Deum, esse hominem. Qua responsio primo duo admittit omnino aliena a modo sentiendi Conciliorum et Sanctorum. Primum est factam esse a Deo aliquam unionem hypostaticam, ex vi cujus Deus factus sit homo, et non Verbum; neque enim agnoscunt Patres aliam unionem praeter ilam, qua primo et per se Verbum caro faetum est. Secundum est, Patrem posse ulla ratione dici hominem, etiam cum illo addito, ix quantum Deus, prasertim cum inde possit facile inferri, etiam sine illo addito, idem sequi, nam, quod Patri convenit, in quantum est Deus, simpliciter potest de illo praedicari, et sine illo addito, ut patet in his locutionibus: Pater creat, Pater sanctifica, quae non asseruntur de illo, nisi quatenus Deus est.

7. Quocirca, licet propter specialem unionem ad propriam relationem posset diei Verbum speeiali modo factum esse hominem, tamen prior unio ad hunc Deum etiam sufliciet, ut qualibet persona simpliciter homo dicatur: primo, quia quidquid convenit Patri, ut est Deus, convenit simpliciter, quia illa non est conditio diminuens; sic enim (ut dicebam) creare convenit Patri in quantum est Deus, id est, ratione divinitatis; tota enim ratio, per quam creat, est divinitas, et non relatio; et nihilominus simpliciter verum est Patrem creare; ergo similiter si per subsistentiam essentialem terminat humanitatem, simpliciter ipse terminat; ergo simpliciter est incarnatus, et homo. Secundo id ostenditur arguendo hoc modo: hic Deus est hic homo, tam secundum se, quam in omni persona in qua existit; sed Pater est hic Deus; ergo Pater est hic homo. Tertio explicatur vis hujus consequentie, nam, posita illa unione, tam quid commune esset hic homo quam hic Deus; ergo cuicumque communicatur hic Deus, communicatur hic homo; ergo sicut Pater ratione hujus communicationis est hic Deus, etiam est hic homo.

8. Quarto, Pater est hic Deus, quia est hoc subsistens in hae divinitate; sed etiam est hoe subsistens in hae humanitate; ergo etiam est hic homo. Quinto, quia si ratio terminandi est subsistentia essentialis, ergo persona Patris et humana natura substantialiter uniuntur illa communi subsistentia, tanquam substantiali nexu, sicut nos dicimus cum omnibus Patribus, duas naturas esse unitas proprietate relativa Filii, quia nihilaliud est substantialiter uniri, nisi habere terminum substantialem communem, et utrique extremo substantialiter conjunctum; sed incarnari nihif aliud est quam substantialiter uniri carni; ergo saltem eo modo quo divinitas dicitur incarnata, quia unita carni in persona Verbi, ita Pater poterit dici incarnafus, quia unitus carni saltem in hoc Deo.

9. Ultimo arguitur ratione ostensiva, quia hec unio facta est per modum compositionis unius persone humane ex humana natura, et personalitate inereata, ut supra ostensum est; ergo quod ex parte Verbi formaliter terminavit dependentiam humane nature, et cum illa conjuncta est ad hanc mirabilem compositionem, fuit personalitas Verbi, per quam impedita est in humanitate propria personalitas. Et confirmatur, nam haec personalitas est sufficientissima ad hoc munus terminandi, cum sit infinita subsistentia relativa, ut supra ostensum est; est etiam accommodatissima, quia sicut incarnatio fuit propria Verbi, ita fieri debuit in eo quod est proprium Verbi; sicut e contrario, quia creare est commune, ratio seu principium creandi commune est. Confirmatur secundo, nam in Christo persona divina et humana est una et eadem; ergo eadem proprietate constituitur in ratione persone sub utraque natura; sed illa proprietas, per quam constituitur in ralione persone, est ad quam formaliter terminatur humanitas unita, quia haec unio per se tendit ad constitutionem persons; ergo. 40. Dico secundo: haec unio perse primo in nullo absoluto facta est, sed tantum in relativo, in absoluto vero solum quatenus includitur in relativo. Haec conclusio fere sequiiur ex dictis, et ad eam confirmandam possunt accommodari rationes facic. Ex illa vero excluditur primo sententia asserentium factam esse unionem in existentia communi et absoluta, ut sic, quia vitari non potest quin ratione talis unionis Pater habeat substantiale vinculum et nexum cum carne, atque adeo ut aliquo modo incarnatus sit. Sequitur etiam vel illam unionem esse hypos!aticam, quod est in Durandi opinionem coincidere,vel certe esse unionem substantialem inter naturam creatam et divinam in absoluta existentia ipsius nature, quae non sit hypostatica, sed alterius modi, quod inauditum est in Conciliis loquentibus de incarnatione, ut facta est; talis enim unio esset potius in natura, quam in persona. De qua sententia plura infra, q. 17. Secundo excluditur sententia Gabrielis et Okam, quia licet in Deo absoluta, et relativa iu re non distinguantur, nihilominus tamen absolutum est ratio creandi, et non relativum; et e contrario, relatio constituit personam, et non absolutum, et in absoluto persone sunt unum, et in relativo distinguuntur; ergo simili modo in hoc mysterio potuit fieri unio in relativo, et non aeque primo in absoluto, sed solum prout in relativo includitur; praesertim quia, si eque primo fieret in absoluto, vix posset vitari quin ex eo capite unio esset communis. Tertio excluditur alia Thomistarum sententia, qualenus falso fundamento nititur, negando subsislentiam relativam; et revera, si id, quod est incommunicabile in relatione Filii, non esset subsistentia, nec ratio subsistendi, vix posset intelligi quo modo secundum propria posset uniri hypostatice humanitati, quia illa non potest uniri, ut referat humanitatem; ergo tantum potest uniri in ratione subsistendi; ergo si hoc modo unitur, illa ut sic est primarius terminus unionis; vel si hoc modo non unitur, nullo niodo unitur. Et haec ratio oplimeaccommodari potest contraDurandum. Et e converso, ratio facta contra illum potest lacile contra hanc sententiam applicari. Quia, si subsistentia absoluta secundum se est pro pria ratio terminandi unionem aliquam, neeessario fit illam esse communem Patri et Spiritui Sancto, et secundum illam esse homi-. nem, etiamsi ultra hanc ponatur specialis unio ad personalitatem Verbi, nam inde solum fiet, Verbum esse speciali modo personam humanam, non vero vitabitur aliud inconveniens, quod alie persone sint homo sub aliqua ratione. Neque ad hoc refert quod unio ad personalitatem Verbi ponatur ratione prior aut posterior, quam unio ad subsistentiam absolutam; nam hic ordo rationis non tollit quin illa unio ad subsistentiam absolutam, in quocunque signo rationis fieri intelligatur, sit communis omnibus personis, et sufficiens, ut omnes maneant incarnate et humans. Et ita solutum relinquitur fundamentum Durandi et aliarum opinionum.

11. Objectio.—Responsio.— Discrimen inter actus wotionales ei unionem. — Sed supersunt breves difficultates: prima est contra praecipuam rationem factam contra Durandum et alios, quia in Patre tota ratio, seu principium generandi est essentia, et tamen non sequitur generare esse commune omnibus personis; quia paternitas est conditio necessaria ad generandum; ergo, simili modo, quamvis ratio terminandi unionem in Filio esset essentia, posset unio non esse communis, quia est etiam necessaria unio cum relatione. Et confirmatur, quia quamvis dicamus naturam divinam esse unitam human: media relatione, tamen revera fuit tota unita, et nihilominus non sequitur Patrem esse unitum; ergo idem intelligi posset, etiam si ipsa divina naiura immediate per suam subsistentiam essentialem esset unita. Respondetur imprimis, Concilium Toletanum non solum dicere proprietatem Verbi esse conditionem necessariam ad hanc unionem, sed esse id quo facta est unio; et ab aliis Conciliis propter eamdem causam dicitur haec unio faeta in hypostasi Verbi. Deinde exemplum adductum nihil favet Durando, quia revera non est simile, nam generatio est actus notionalis connotans relationem necessariam in principio generante; at vero illa unio, quam ponit Durandus, est quasi essentialis, seu ex vi proprietatis essentialis tantum, nec requirit unionem cum proprietate, ut conditionem necessariam, sed potius eam ponit et secundario, et quasi per accidens adjunctam. Deinde hic Deus, ut abstrahit a personis, non generat, sed solum ut est Pater; at vero Durandus ponit hunc Deum, ut abstrahit a personis, per se uniri. Adde contra alios, actum notionalem ideo esse proprium persone producentis, et non producto, quia est ab una persona, ut origine antecedit aliam, et ideo requiri, ut conditionem necessariam in persona producente, relationem qua importet hanc prioritatem originis; at vero omnis communicatio divini esse, que est extra Deum, supponit personas constitutas, et per se non requirit ordinem originis, et ideo, si talis communicatio fiat per essentiam, et non per relationem, non est cur requirat relationem ut conditionem necessariam, vel cur non se habeat indifferenter ad omnes. Confirmatur, quia alias pari ratione dici posset, unam personam posse efficere incarnationem sine alia, gratis fingendo relationem esse conditionem necessariam ad illam effeehionem. Denique in generatione eterna ideo essentia est principium generandi, quia illa est quie per generationem communicatur; ergo, si in hac unione illa est principium terminandi, illa erit quae communicatur; omnis autem communicatio essentie divina est ab omnibus personis divinis, quae supponuntur constitute ante talem communicationem; er£o. Ad confirmationem respondetur negando consequentiam, quia nunc vinculum unionis est proprium Verbi, et non commune, et subsistentia absoluta ut sic non terminat naturam humanam, sed tantum vnitur illi, media relativa, ut inclusa et modificata in illa; et ideo, sicut subsistentia relativa Filii terminat naturam divinam, et non terminat personas alias, ita unit illam nature humans, et non alias personas. At vero si unio fieret in aliquo essentiali, jam vinculum unionis esset commune, et in illo uniretur humana natura cum omnibus personis.

12. Objectio secunda. — Responsio. — Secunda difficultas est, quia relatio divina ut sic non dicit perfectionem; ergo non continet eminenter personalitatem creatam; ergo non potest supplere vicem ullius; ergo non potest esse terminus hujus unionis. Scot. supra, q. 4 et 4, propter argumentum concedit personalitatem divinam, quam putat secundum propriam rationem nullam dicere perfectionem, non continere eminenter personalitatem creatam; repugnat enim hic modus continendi sine aliqua perfectione; unde ad argumentum, negal hoc esse necessarium ut una personalitas suppleat vicem alterius. Quam sententiam impugnat Cajetanus hic, art. 1, sed cum ipse cum Scoto sentiat relationem ut sic nullam dicere perfectionem, vix potest vitare quin vel relatio habeat vim terminandi formaliter a perfectione absoluta, quam habet ratione essentie, quod videtur incidere in opinionem Durandi; velcerte quin relatio terminet, prout nullam perfectionem dieit, quod Scotus intendit. Respondetur ergo negando majorem, nam, ut supra dixi, relatio divina ex proprio coneeptu includit subsistentiam relativam, qua ex proprio conceptu dicit infinitam perfectionem, etiam relativam, ut docet etiam Gabriel, in 3, dist. 1, q. 1, a. 3, dubio2. Mirum est enim quod personalitas creata dicat aliquam perfectionem, et tamen quod personalitas divina, in quanium personalitas est, nallam dicat. Non igitur ita est, sed dicit infinitam, ratione eujus habet vim, ut possit supplere vicem subsistenlie create; et boc modo potest diei continere illam eminenter, quia continet quidquid perfectionis estin illa, et in ratione termuni potest vicem ejus supplere, quainvis in ratione principii activi non contineat illam, nisi ratione essentic, quod nihil refert ad rationem terminandi, de qua agimus.

13. Objectio tertia. — Responsio. — Tertia difficultas est, quia non videtur quomodo humanitas Christi possit terminari per relationem, quin Christus ut homo referatur ad Pairem per illam relationem. Et confirmatur, nam sequitur Christum esse analogice personam cum aliis hominibus. Respondetur, Christum ut subsistentem in humanitate esse personam relativam, formaliter loquendo de ratione persone, quanquam ut est individuum quoddam humane nature, sit aliquid absolutum; et ideo ex hac unione non sequitur humanitatem, vel hanc hominem referri ad Patrem, sed solum id sequitur de hac persona; sicut quamvis relatio terminet deitatem, non tamen refert deitatem ipsam, nec hunc Deum ut sic, ad Patrem, sed personam illam, ut secundum se talis est. Denique illa relatio non unitur per modum forme informantis, sed solum per modum termini quasi sustentantis naturam, et ideo non oportet ut referatipsam naturam ad aliud. Ad confirmationem respondetur, Christum esse univoce hominem nobiscum, quia in ratione hominis humanitate constituitur, ut iterum dicetur q. 17; at vero in ratione persone reperitur inter ejus personam et personas creatas analogia, tum quia ejus persona relativa est, aliee sunt absolute; tum maxime quia ejus persona est infinita et increata, aliaa vero sunt create et finite,

SECTIO I. Utrum hic Deus, ut abstrahit a personis divinis, possit naturam creatam assumere.

1. Hae quaestio non eo modo pertracianda est, quo a D. Thoma disputatur, art. 3, in sensu conditionato ex hypothesi impossibili, nam illa nullam habet difficultatem, et sutliciunt quie Sanctus ibi docuit; sed versabitur in alio sensu in littera subnotato, scilicet, an hie Deus, prout nunc est divinis personis quiddam commune, naturam creatam per proprietatem absolutam et communem terminare possit. Dupliciter autem intelligo fieri id posse: uno modo, ut unio fiat primo et per se ad hunc Deum, ita praecise ut non fiat ad proprietates relativas ut sic, nisi tantum ratione absoluti, ad eum modum quo nunc tres persone divine uniuntur in subsistentia absoluta, sed non in relativis. Secundo modo, ui, licet unio primo fiat in absoluto, conse-. quenter tamen fiat etiam in omnibus personalitatibus relativis; hoc secundum pendet ex alia quaestione infra tractanda, ubi decidetur. De priori igitur instituitur disputatio.

2. In qua est prima sententia negans esse possibilem talem modum unionis: Alens., 3 p» q.2; memb; 3, et.q. 7, memb. 4; art. 3; Bonaven.,1n 3, d- 4, art. 1, q. 3, etd. 5, arlic. 4, q. 4. Fundantur in hoc, quod ipsi negant subsistentiam absolutam in Deo; non potest autem intelligi unio nature, humauce ad divinam, nisi in aliqua subsistenlia. Quee opinio, supposito illo fundamento, optime procedit, atque in Conciliis et Patribus fundamentum habet, qui non agnoscunt alium unionem subsiantialem inter naturam divinam et creatam, nisi secundum subsistenliam, quia in unam naturam conjungi non possunt, ut supra ostensum est; aliud autem genus unionis substantialis nec a sanctis Patribus est cognitum, nec facile fingi potest. Verumtamen absoluta subsistentia immerito negatur Deo, ut supra late probatum est; sed Capreolus, in3, d. 4, q. 1, ad argumenta conira quartam conclusionem, quamvis admittat subsistentiam absolutam, negat tamen hanc unionem esse possibilem; existimat enim illam subsistentiam ut sic non posse esse sufficientem rationem terminandi naturam crealam, sed oportere ut sit quasi modificata, et constituta in esse incommunicabili per relalionem; et in hoc est probabilis hiec sententia, cujus fundamenta infra videbimus; et favet illi D. Thomas, indicans nature divinz non con: venire assumere nisi ratione persone, ut videre est hic, art. 2, et art. 3, ad 1 et 2, et q. seq., art. 5, ad 4. In alio tamen videtur Capreolus non satis consequenter loqui; ponit enim, ut supra vidimus, duplicem dependentiam nature create assumptee a persona divina: alteram, quatenus per hujus personalitatem subsistit; alteram, quatenus per illius existentiam essentialem et absolutam existit: quanquam ergo prior dependentia terminari non possit, nisi ad relationem immediate, cur non posset fieri secunda sine illa priori? Atque adeo assumi natura humana, non ad subsistendum, sed ad existendum per ipsum esse essentie divine? Et haec objectio procedit contra omnes 'Thomistas, qui dicunt humanitatem assumi, non tantum ad subsistendum, sed etiam ad existendum. Sed fortasse aliquo modo respondere possent, ut jam dicam.

3. Dico ergo primo: natura divina abstracta a relationibus, si praecise consideretur ut natura, seu tanquam forma nullam habens propriam et singularem subsistentiam, non potest ut sic intelligi assumere naturam creatam. In hac omnes fere Theologi conveniunt, et eam convincunt Alexand. et Bonaventura, tum quia talis unio naturarum non posset esse nisi in natura, quia ex naturis ut sic, immeiate interse unitis, et noniu aliqua natura, vel subsisteniia,quid posset resultare, nisinatura? cum non posset resultare persona, nec aliquid subsistens; tum etiam quia nihil posset natura divina ui sic communicare humane naturse, quia non posset iliam informare, neque essentialiter constituere in esse entis talis speciei, vel rationis, quod est munus nature, ut sic.

4. Objectio. — Responsio. — Responsio secunda. — Dices: natura divina sic concepta intelligitur habere esse existentie; ergo posset illud communicare nature cercate, et trahere illam ad existendum suo esse. Ego facile respondeo hoc genus unionis omnino implicare contradictionem, quia impossibile est ut aliqua entitas realis existat per existentiam vel entitatem realiter a se distinctam, sicut impossibile est ut aliqua entitas per entitatem a se distinctam in esse entitatis constituatur; quia, ut sepe dixi, nihil aliud est per existenDam constituai, quam formaliter fieri entitatem actualem. "Thomiste vero respondere possent, vel sequendo opinionem Cajetani dicenüis constitutionem suppositi esse priorem existentia, quia per personalitatem fit persona capax existenti?; hinc enim fieri videtur naturam creatam non esse capacem existenti: divinse, nisi preintelligatur personata personalitate divina, alias deberet preintelligi personata personalitate propria, et consequenter inassumptibilis, et incapax existenti aliene; vel sequendo opinionem Capreoii, scilicet, in ereaturis personalitatem esse existentiam ipsam substantialem, nam inde fieri videtur, non posse impediri sub ratione existentie, nisi impediatur sub ratione personalitatis, atque adeo non posse trahi naturam creatam ad existentiam alienam, nisi simul trahatur ad aliquam personalitatem.

5. Deus per subsistentiam, absolutam potest assumere. — Dico secundo: natura divina, ut intelligitur abstracta a tribus personis, et esse hie Deus subsistens propria et singulari subsistentia absoluta et essentiali, potest immediate assumere naturam creatam, illam terminando per subsistentiam essentialem pracise. Haec est communior sententia Theologorum, in 3, dist. 1, Scot., q. 2, S Ad quaest. igitur; Durandus, q. 2; Richard., art. 1, q. 4; Gabr., quast. 4, art. 3, dub. 4; Okam, q. 1; Cajetan., hic, art. 3, quem recentiores Thomiste sequuntur. Ratio vero est, quia, posita illa subsistentia, quam supra esse probavimus, nulla est ratio cur non possit esse sufliciens terminus assumptionis, quia in ratione subsistendi non est minus perfecta, quam subsistentia relativa; neque est ulla ratio ob quam necessario requirat incommunicabiiitatem, ut possit esse ratio terminandi, vel suslentandi naturam creatam, ut constabit solvendo omnem apparentem repugnantiam, quae hic potest confingi.

5. Objectio prima, em identitate subsistentiarum -— Responsio.— Prima est, quia cum hae subsistentia absoluta sit omnino idem cum relativis, non videtur posse communicari et uniri humane nature, quin uniantur relative; sicut si in Deo esset una tantum persona, non posset assumere naturam ad subsistentiam, quin assumeret ad personalitatem, quia essent omnino idem; sed non sunt nunc minus idem; sicut. etiam e contrario, non potuit nunc uniri subsistentia relativa Verbi humane nature, quin consequenter fuerit unita natura, quas est idem cum illa. Sed ex hoc capite nulla sine dubio ostenditur repugnantia, nam quamvis esse absolutum et relativum in Deo, et in unaquaque persona Trinitatis, sint idem in re ipsa, nihilominus communicat Pater Filio esse absolutum, et non suum proprium esse relativum, et similiter Pater et Filius Spiritui Sancto; ergo simili modo non repugnabit tres personas communieare suam subsistentiam absolutam naturi assumpte, non communicando relativas ut sic. Unde non esset eadem ratio, si intelligeremus in Deo essetantum unam personam, quia tunc subsistentia ipsa esset essentialiter incommunicabilis alicui persone, et ideo non posset communieari nature assumpte, nisi prout in re esset, scilicet ut incommunicabilis; at vero nunc revera datur in re ipsa subsistentia communis multis personis, quo in suo essentiali conceptu non includit incommunieabilitatem, et ideo ut sic potest communicari nature create.

7. Quocirca, licet nune haec subsistentia, et relatio ita idem sint, quemadmodum essent, si persona Dei tantum una et absoluta reperiretur, tamen non eodem modo; tune enim essent adequaieidem et convertibiliter, quia cum quocumque esset idem natura, esset idem persona, et e contrario; nunc vero non ita est, sed cum aliquo est idem natura, etnon persona, et ideo alicui potest etiam communicari subsistentia communis naturse, cui non communicetur persona. Denique ex | mysterio incarnationis, prout factum est, poüus confirmari potest quod dicimus, quia, licet subsistentia absoluta et relativa sint idem, nihilominus relativa est ratio terminandi, et non absoluta ut sic, sed solum ut includitur in relativa. In quo etiam est inter illas notanda differentia deserviens proposito, nam absoluta includuntur essentialiter in relativis, relativa autem non ita essentialiter includuntur in conceptu absoluti, et ideo facilius intelligi potest subsistentiam absolutam uniri nature ereate, non unitis relativis, ut sic, quam e contrario.

8. Objectio secunda, ex communicabilitate. — Secunda ratio repugnantie sumi potest ex parte subsistentie absolute, quatenus communicabilis est; videtur enim impossibile, esse naturam a parte rei subsistentem, et non esse ultimo terminatam per subsistentiam incommunicabilem, tam quia alias daretur hie homo a parte rei, qui non esset persona, quod non videtur inteiligi posse; tum etiam quia talis subsistenlia, eum personalitas non sit, propriam personalitatem humane nature impedire non posset ;tum praeterea quia humana nalura tantum videtur capax personalitatis, ut eie, quia tota dependentia ejus est in sub- sistendo personaliter et incommunicabiliter; tum denique quia alias daretur unio media inter unionem in natura, vel in persona, quod non solum est contra D. Thomam in tota hac materia, sed etiam contra communem modum loquendi Patrum et Conciliorum, ut videre est in Conciliis Toletan. VI et XL, in principio, et aliis supra citatis; unde Ansel., lib. de Incarnat. Verbi, c. 4, arguens contra eos qui asserebant, si Verbum incarnatum esset, necessario sequi, alias personas esse incarnalas, dicit eos necessario ponere unionem factam esse in natura, sentiens non posse esse aliam unionem tribus personis communem.

9. Responsio. — Sed hac omnia nullam repugnantiam sufficienter ostendunt, quia cum illa subsistentia absoluta vera sit et realis, imo perfectiori modo includat modum essendi in se et per se, quam omnis alia subsistentia, non est cur negetur, ex propria ratione absoluta sine consortio relativi, ad terminandam et sustentandam alienam naturam sufficientem esse; nam, licet ipsa non sit incommunicabilis, tamen in re semper ac necessario est communicata personis incommunicabiliter subsistentibus, et ideo sicut non repugnat hunc Deum, realiter communicabilem multis personis, subsistere a parte rei communicabili subsistentia, in re tamen non distincta a persona incommunicabiliter subsistente, ita non est cur repugnet hunc hominem esse a parte rei subsistentem per communicabilem subsistentiam, existentem tamen in eisdem personis incommunicabiliter subsistentibus.

10. Unde ad primam difficultatem respondetur, hune. hominem in eo casu, non esse quidem personam ex vi illius subsistentic qua praecise humanitas terminatur, sicut neque hic Deus, ut sic, est persona, ut supra dictum est; tamen in re ipsa esset Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, et quolibet harum personarum ex vi hujus unionis esset homo (ut praecedenti disputatione contra Durandum dictum est ), quia illa suDsistentia communis intime includitur in omni persona, et ita in rigore nullum daretur individuum humanum, quod non esset persona.

11. Ad secundam difficultatem respondetur, per unionem humanitatis terminandam ad hujusmodi subsistentiam, necessario impediri seu excludi formaliter personalitatem propriam, quia hic modus existendi in alio lanquam in sustentante, formaliter repugnat cum propria subsistentia. Neque ad hoc iefert quod subsistentia illa, ad quam terminatur hic modus unionis, sit communicabilis aut incommunicabilis, quia illa repugnantia non provenit ex incommunicabilitate subsistentie ad quam fit unio, sed ex ipso modo unionis, et veluti existentiae in alio, praesertim quia ratio subsistendi prior est quam ratio persona, seu quam ratio incommunicabiliter subsistendi, et ideo, impedita subsistentia creata sub priori ratione subsistentia, consequenter impeditur sub ratione personalitatis, et prout in re ipsa exisiit. Unde ad tertiam difficultalem respondetur, verum esse humanitatem natura sua, seu secundum capacitatem naturalem, non esse capacem subsistentize communicabilis; tamen inde non fit, per potenliam obedientialem non esse capacem illius, quia alias nullius subsistentic: divinae esset capax, quia naturaliter illam non postulat; cum ergo humanitas per capacitatem obedientialem terminabilis sit subsistentia infinita, et hic non appareat specialis repugnantia, erit etiam terminabilis hac subsistentia, quae dicetur supplere vicem proprie personalitalis, quoad rationem subsistendi, non vero quoad modum incommunicabilem, sed altiori modo, intime scilicet se communicando tribus personis incommunicabiliter subsistentibus.

12. Ad quartam difficultatem respondetur, hane unionem esse ad modum illius, quam vocant Sancti in persona, quia est in subsistentia, ut ipsi etiam loquuntur, et quia per illam quilibet persona divina fieret homo, et subsisteret in duplici natura; hanc enim vocani Sancti, unionem in persona, quia loquunlur de hoc modo unionis, prout factus est; factus est autem in substantia inceommunicabili. Denique haec unio non fit ad componendam unam naturam, sed potius ad componendum unum aliquid cum singulis personis, licet non secundum personalia, sed secundum subsistentiam communem illis. Ad Anselmum vero specialiter respondetur. (quanquam non oporteat omnes rationes esse formales, et efficaces), vim tamen illius rationis esse hanc, ex unione in subsistentia non posse inferri esse communem omnibus personis, quia talis unio ex genere suo fieri potest in proprietate personali, et ideo non posse ex eo solum quod unio sit substantialis, inferri esse communem omnibus personis, nisi supponatur talis unio esse essentialis, seu in natura, et hoc sensu recte Anselmus conira hereticos concludit.

13. Alia difficultas offerebat se hic, ex eo quod essentia non potest videri sine personis. Sed haec expedienda est eodem modo quo similem resolvimus, disp. praec., sect. 1.

SECTIO II. Utrum plures personae divine possint simul assumere eamdem naturam.

1. Suppono, quamlibet personam posse assumere naturam creatam, de hoc enim nulla potest inter Catholicos esse controversia, supposita fide incarnationis, quia non est major ratio de una persona quam de aliis. Deinde sumo ex praecedenti sectione, tres personas posse assumere eamdem naturam, terminando illam aliquo termino, seu subsistentia communi, quia non posset hic Deus assumere, quin omnes tres persone saltem hoc modo assumerent, ut ostensum est. Questio ergo superest, an tres persons possint assumere eamdem naturam, terminando illam proxime et immediate per subsistentias relativas, sive illam simul terminent per subsistentiam absolutam, sive non; hoc enim nihil potest variare quaestionem, suppositis q qua in superioribus dubiis dicta sunt.

2. Est ergo prima sententia negaus posse hoe modo eamdem naturam assumi a pluribus personis. Tenet Scot., dist. 1, quaest. 3, 8 Ad quast. igitur; Rich., art. 1, q. 3; Albertus, q. 1, art. 10; Palud. vero, q. 3, art. 2, eque probabilem esse putat hanc et contrariam sententiam; et citatur pro hac sententia Anselmus, de cujus sensu circa litteram D. Thoms satis dictum est; citatur etiam Bonaventura, in 3, d. art. 2, q. 3. Sed, ut constat ex fine illius quastionis, potius ibi docet contrarium, et in reliqua parte quaestionis solum explicat et confirmat sensum Anselmi. Fundamentum hujus sententias esse debet, quia implicat contradictionem; quzxe vero esse possit haec contradictio, infra videbimus.

3. Dicendum tamen est, posse plures personas assumere eamdem naturam, et terminare illam propriis subsistentiis relativis. Hxc est communior sententia Theologorum, cum D. Thoma hic; Alens., 3 p., q. 2, memb. 4; Altisiod., l. 3 Sum., eg Jouer qucestir Henr., Quod]: 6, q. 2 Wm in 3, quaest. 2, art. 3; Okam, ed. p art. 3; Gabr., dist. 1, qusst. 4, art. 3, dub. 3; Almai., q. 1, art. 3; consentiunt Capreolus, Cajet. et omnes Thomistee. Durandus etiam, dist. 1, q. 3, eamdem tenet sententiam, quam bene tractat, et con- firmat; sed in hoc singularis est, quod aflirmat non posse tres personas assumere hoc modo eamdem naturam, nisi prius intelligatur assumere illam hic Deus, ut abstrahit a personis; sed nititur falso fundamento, nam idem putat dicendum de quacumque unione, facta etiam in una persona tantum, et ideo, ut supra vidimus, idem affirmat de incarnatione, prout faeta est. Sed hoc sufficienter in superioribus est confutatum. lllo ergo omisso, fundamentum hujus sententia est illud, quod D. Thomas attulit in art. 6, quod suffieientissimum est, et ibi satis explicatum, sed attingo breviter: tres enim personalitates divinse, quantum est ex parte earum, possunt terminare eamdem naturam, ut patet in natura divina; sed ex parte nature assumende, nulla est specialis repugnantia; ergo.

4. Objectio prima. — Responsio. — Eaemplum. -— Dicetur fortasse, esse repugnantiam ex parte nature humane, quia finita est; nam divina propter infinitatem est capax trium subsistentiarum, et ideo natura finita non videtur habere tantam capacitatem; sicut personalitas divina potest terminare plures naturas; tamen, quia hoc convenit illi ex infinitate sua, create personalitati convenire non potest, ut infra dicetur. Respondetur divinam essentiam ex se, et ex natura sua, tria supposita postulare, hocque illi ex infinitate convenire; similiter ita esse in illis, ut cum singulis eorum omnino idem sit cum perfectissima unitate et simplicitate, et ideo neutrum horum posse convenire nature create. Si autem tres persone assumerent eamdem naturam creatam, neque illa natura esset idem cum personis assumentibus, sed substantialiter conjungeretur illis; nec ille modus subsistendi esset illi connaturalis, sed per gratiam et omnipotentiam assumentis communicatus, ipsa natura non repugnante, quia cum ipsa sit in potentia obedientiali ad quameumque personalitatem divinam, et alioqui inter ipsas personalitates divinas in ordine ad subsistendum, vel terminandum naturam, formalis repugnantia non sit aut oppositio, eadem ratione erit in potentia obedientiali ad omnes illas personalitates, etiam simul terminantes; neque est ulla ratio eur ad hoc infinita perfectio seu capacitas requiratur. De illo vero exemplo, quod adducitur, de personalitate finita et infinita, suo loco dicemus; nunc paritas negatur, tum quia cum personalitas sit actus nature, major perfectio requiritur ex parte personalitatis, ut terminare possit, quam ex parte nature, ut possit terminari: tum etiam quia ex parte personalitatis create est specialis repugnantia, ut non possit esse terminus aliene nature, ut infra videbimus. Unde persone infinite proprium est, non solum terminare plures naturas, quia plures sunt, sed etiam quia proprium illius est, naturam extraneam terminare.

5. Objectio secunda. — Sed objicit secundo Scotus, quia repugnat ejusdem effectus dari plures causas totales, simul concurrentes; ergo repugnat eamdem naturam simul dependere a multis personis, quia dependeret ab unaquaque, tanquam a loto et ade quato termino. Respondet Cajetanus negando coneequentiam, quia dependentia a termino, alterius est rationis quam dependentia effectus a causa; et hae est prioris generis, et non posterioris; in illo autem genere dependenlie a termino, non repugnat unum eque dependere a multis, sic enim una relatio interdum respicit plures terminos. Sed haec responsio fundatur in opinione quadam satis dubia,nam fortasse magis repugnat unam relationem pendere, seu respicere plures terminos, quam unum effectum pendere a multis causis totalibus, quia illa dependentia est magis intrinseca et essentialis, et. quasi formalis; magis autem repugnat eumdem effectum constitui pluribus formis adwquatis, et ejusdem rationis, quam pendere a multis efficientibus.

6. Natura a tribus personis mecessario per ires uniones assumeretur. — Deinde quod ad presentem quaestionem attinet, constat non posse eamdem naturam creatam ita assumi a tribus personis proxime et immediate, ut nunc loquimur, ut pereamdem indivisibilem unionem omnibus uniaatur, aut per eamdem relationem unionis ad omnes referatur; quod probatur aperte, quia unio ad unam personam non penderet ab unione ad aliam, neque e converso, etl unaqueque earum intrinsece penderet a suo termino; essent ergo diverso. Item, si nunc Pater assumeret eamdem humanitatem, qua est in Verbo, necessarium esset. humanitatem illam mutari, quia non potestfieri nova unio sine nova alicujus exiremi mutatione; sed humanitas non mutaretur, nis! quia reciperet novum modum unionis, et consequenter novam relationem, quae sequitur posito novo fundamento; quia nullum aliud genus mutationis ibi intervenire potest, neque est necessarium ad effectum intentum. Denique non potest unum corpus constitui in duobus locis, quin in eis habeat diversos modos existendi, seu diversas presentias, vel relationes, nec potest una anima uniri distinctis corporibus, quin ad illa habeat diversas uniones; ergo similiter, etc.

7. Responsio.— Ex hoc ergo petenda est propria solutio argumenti; quidquid enim sit de antecedenti (de quo disputare nolo, quia philosophicum est, quanquam ego falsum illud esse existimo, de potentia absoluta loquendo), male tamen proposito applicatur, quia humanitas assumpta in sua entitate non pendet proprie a persona assumente, tanquam ab influente in illam propriam entitatem quam habet, ut quaedam natura realis est, sed ad summum pendet modo explicato quastone praecedenti, tanquam a conditione vel lermino requisito; nihil autem repugnat quod natura simul habeat plures conditiones singulas per se sufficientes, seu plures terminos in. ordine ad plures uniones. Quocirca haec dependentia a persona assumente uta termino proprüssime est in unione et subsistentia; unde, si eadem humanitas assumeretur a multis, licet. natura esset una, tamen proprius effeetus assumpticnis, et dependentia, qua inde oritur,non esset una, sed multiplex; essent enim tres uniones diverse, quarum unaquceque a suo termino penderet. In. quo est etiam magna differentia inter causam efficientem respectu sui effectus, et terminum hujus assumptionis; nam, si tres causae totales efficerent eumdem effectum, darent illi idem esse, etideo proprie esset unus effectus a tribus eausis; hic autem tres persons assumentes communicarent eidem humanitati tria esse, seu tressubsistentias diversas, mediis tribus unionibus distinctis. EL ideo in hoe revera non est simile quod affertur; magis vero simile esset, si Deus eamdem albedinein in diversis subjectis poneret, in quibus haberet diversas uniones, et diversas inherenlias, quod sane non videtur magis repugnare, quam constituere duo corpora in eodem loco, ubi, quamvis locus sufficienter repleatur uno corpore, Deus tamen facit ut simul et z:eque sufficienter repleatur ab alio, ubi non proprie est idem effectus ab utroque corpore, quia proprius modus existendi in tali loco, seu replendi tale spatium, distinctus est in unoquoque corpore.

8. Et ex hac solutione obiter colligitur primo, quod si humanitas assumeretur ab hoe Deo praecise, juxta modum dictum in pracedenti sectione, modus unionis existens in hu- manitate esset distinctus a modo unionis, quem nunc habet humanitas in persona Verbi, et ab omni modo quem haberet unita cuilibet personae. Hoc patet ex dictis, quia isti modi unionis sunt re ipsa separabiles inter se; nune enim habet humanitas unionem ad Verbum, et non propriam illam unionem ad hune Deum, ut supra contra Purandum ostendimus; et e contrario, si hic Deus praecise assumeret humanitatem, non esset in illa ille modus unionis ad Verbum, qui nuuc est in humanitate Christi, quia unio esset iudifferens, et eque communis omnibus personis; eujus signum est, quia relationes habent terminos diversos, quia alia terminatur ad unam personam ut sic, alia vero ad omnes, ut sunt unus Deus. Ex quo fit secundo, quod si una humanitas assumeretur immediate et proxime a tribus personis, non necessario haberet illum specialem modum unionis, quem potest habere ad hunc Deum secundum se, quia hic modus non necessario sequitur ex unione ad personam, ui nunc patet in persona Verbi; neque ergo sequeretur ex unione, seu potius ex unionibus ad omnes tres personas, quia omnes sunt ejusdem rationis. Tertio tandem lieet ex dictis colligere, quamvis hoc non sit necessarium, posse tamen ila fieri, quia sieut una humanitas potest simul terminari a tribus personis, ita etiam ab hoc Deo, ut sit simul cum ipsis personis, quia non magis, imo minus repugnat eamdem naturam terminari subsistentia absoluta ei relativa, quam terminari pluribus relativis.

9. Objectio tertia. — Responsio. — Tertia. et major diffieultas in hae sententia est, quia ex illa sequi videtur humanitatem semel terminatam posse iterum assumi, priori termino conservato, unde fiet consequens ut possit etiam assumi humanitas existens in propria persona. Sed hsc difficultas tractanda est infra, disputatione sequenti, in propria disputatione de hac re, et ideo hic solum respondeo humanitatem terminatam ut sic non posse iterum assumi, quod est dicere, personam ipsam non posse assumi, seu terminum ultimum nature non posse iterum terminari, quod est per se clarum, ut infra etiam dicemus; at vero humanitas semel terminata polest est secundum se iterum assumi et terminari, praesertim quando ille terminus est extrinsecus, quia licet sit per unionem conjuncius, semper tamen manet omnino distinctus a natura, et ita potest ipsa natura assumi, non assumpto termino. an vero in hoc sit specialis repugnantia, quando terminus est intrinsecus, seu personalitas connaturalis, dicemus citato loco. —

10. Diees: ex parte ipsius unionis videtur esse repugnantia, quia cum unio sit modus nature in illa existens, non videtur posse assumi natura unita alteri persons, conservata unione, quin assumatur ipsa unio, quod aperie repugnat, unde inter ipsas uniones ad terminos distinctos videtur esse repugnantia formalis. Respondetur, licet unio sit modus nature, tamen ex natura reiab illa distingui, et ideo non oportere ut assumendo naturam assumatur ipsa unio, et ideo non est tanta repugnantia formalis inter ipsas uniones, ut contradictionem involvat in eamdem naturam simul convenire; sicut si corpus existens inuno loco constituatur in alio; licet modus existendi in uno loco sit in ipso corpore, nihilominus illenet modus non constituitur4n alio loco, sed ipsum tantum corpus; quod etiam videre estin modo sacramentali, quem corpus Christi habet in Eucharistia; nam, licet idem numero corpus Christi constituatur sub diversis speciebus consecratis, non tamen idem numero modus existendi, quem habet sub his speciebus, sub aliis ponitur.

11. Objectio quarta. — Quarta difficultas est, quia in eo casu tres persone nec essent plures homines propter unitatem humane nature, neque unus propter trinitatem personarum. Ad hoc quidam utrumque concedunt, ut Richard., in 3, dist. 4, art. 4, quaest. 4, ad 2: Durand., quaest. 3, et ad 3; sed essent, inquiunt, utrumque secundum quid. Sed non placet, quia eum unum et multa adequate dividant ens, potest quodlibet ens sub quacumque ratione, aut unum, aut multa simplieiter appellari. Alii dicunt in eo casu fore tres personas tres homines. Ita tenent Nominales, et Marsil., in 3, quaest. 2, art. 3, dub. 9; Gabriel supra, quos Cajetanus hoc loco, art. 6, imitatur, male interpretans D. Thomam, ut ibi notavi. Sed hoc magis displicet, alias tres persone non essent simpliciter dicende unus Deus. Respondent Nominales, non esse eamdem rationem, quia divinitas ita est una in tribus personis, ut sit omnino idem cum singulis; humanitas vero, quamvis esset in tribus personis, non esset idem cum ipsis. Sed hoc, licet referat ad praedicationes in abstracto, ut videlicet possint tres persone dici una divinitas, non tamen una humanitas, ad praedicationem tamen in concreto, parum videtur referre; quia unaquaeque persona non est Deus praecise ae formaliter, quia est sua deitas, sed quia habet deitatem, sicut Verbum est homo, quia habet humanitatem, licet non sit sua humanitas; ille ergo modus praedicationis per se ac formaliter non requirit illam identitatem; sic ergo tres person: sunt unus Deus, non quia sunt una deitas, formaliter ac praecise loquendo, sed quia habeat unam deitatem; ergo similiter essent unus homo, si haberent unam humanitatem.

12. Aliter respondet Cajetanus tres personas esse unum Deum non propter quamcumque unitatem deitatis, ut natura est, sed propter unitatem subsistentis communis, id est, quia sunt unum et idem habens hanc deitatem. Sed imprimis responsio non procedit, si constituamus unionem ejusdem humanitatis factam esse et in hoc Deo et in tribus personis; tunc enim tres persone essent unum et idem habens humanitatem. Deinde quod tres person: sint unus Deus, non pendet ex illa opinione de subsistentia communi, sed ex vi unius nature sunt unus Deus, ut omnes Patres loquuntur; alias, si unitas naturz non sufficeret, quanquam posita subsistentia essentiali possent dici unus Deus, quatenus sunt unum habens deitatem, sub alia ratione possent dici tres dii, quatenus sunt plures habentes deitatem, sicut dicuntur fore tres homines in dicto casu. Denique Pater et Filius sunt unus spirator, et unum principium Spiritus Saneti, ut constat ex 1 p., q. 36, art. 4, idque propter unam virtutem, et unam relationem spirandi, quamvis sub ea ratione non habeant unam subsistentiam communem.

13. Responsio. — Dicendum est ergo, in eo casu fore tres personas unum hominem; ita tenet expresse D. Thomas hic, art. 6, ad 4, ut ibi notavi, et in 3, dist. 4, q. 9, art. 4, ad 6; et in hoc magis inclinat Durand. supra, et Bonav., Alens., et alii supra citati; et Altisiod., lib. 3 Sum., tractat. 1, c. 4, q. 65 Capreol. et Hispal., in 3, d. 1, q. 1; Ferr.; 4 contra Gent., c. 12. Et ratio est, quia ad unitatem termini substantivi sufficit unitas forme, ut optime docuit D. Thom., 4 p., q. 36, art. 4, et quaest. 39, art. 3, quia terminus substantivus, ut homo, formaliter significat formam seu naturam, ut in habente illam, et ideo ut simpliciter dicatur unus homo, suflicit unitas nature. Nec refert quod illa natura sit intrinseca et connaturalis, vel adventitia, ut est humanitas respectu Verbi, quia hoc non variat rationem nominis, nec modum si- gnificandi illius. Et confirmatur, nam Christus absolute est unus homo specie cum aliis homiuibus, propter unitatem specificam nature, quamvis supposita plus quam genere differant: ergo, pari ratione, tres persone erunt unus homo numero, propter unitatem numericam nature, etiamsi personae distincte sint. Contra hanc vero sententiam fiunt hic a Thomislis multa argumenta, quae sophistica mihi videntur, et parvi momenti, ideo praetermitto, tum quia si quid in eis est difficultatis, in sequenti sectione fortassis attingetur.

SECTIO III. Utrum una persona divina possit assumere plures naturas.

1. In hoc dubio, quod ad quaestionem de re pertinet, facillime expediri potest; sine controversia enim conveniunt Theologi omnes hoc esse possibile, quia neque ex parte naturarum est repugnantia, cum utraque supponatur assumptibilis, et inter eas non sit formalis repugnantia respectu ejusdem persona; nulla enim potest fingi ratio hujus repugnantie, vel contradictionis, etiamsi alioqui 1pse naturse fingantur habere formas contrarias, vel repugnantes, quia illa repugnantia formarum est respectu ejusdem subjecti; at vero si diverse nature assumerentur ab una persona, form talium naturarum manerent in diversis materiis, et subjectis, ul omittam posse Deum etiam contrarias formas simul in eodem subjecto collocare; nec vero potest esse repugnantia, vel insufficienlia ex parte persone, cum illa infinita sit, atque adeo vim habeat infinitam terminandi.

2. Objectio.— Responsio.— Objectio.— Responsio. — Dices: Pater sternus habet infiniiam vim generandi, et tamen non potest generare nis] unam personam: ergo. Respondetur illam potentiam veluti expleri uno actu perfecto et adaequato, cui etiam unus terminus totus, et adequatus respondet; at vero Verbum assumens infinite naturas assumptas excedit. Sed contra, nam ex hac responsione fieret, Verbum nullam naturam posse terminare praeter divinam, quia in hoc habet actum perfectum et adequatum, quo videtur ejus virtus expleri. Respondetur negando consequentiam, sed solum fit ut non possit terminare aliam naturam illo modo, scilicet, ut adequatam, connaturalem, et secum habentem necessariam conjunctionem seu unitatem; non vero impeditur quin possit libere se communicare modo minus perfecto inferioribus naturis; sicut voluntas divina, amando seipsam, amat bonum sibi adequatum naturali quadam necessitate, et nihilominus libere potest alia amare, et se illis communicare; et eodem modo essentia divina, quae in Patre est principium naturalis generationis, est in omnibus personis virtus seu potentia creandi; Deus enim, quia est simpliciter et in omni ratione infinitus, et intra se habet omnem perfectionem, et virtutem sibi connaturalem, omni modo completam et perfectam, et simul habet infinitam vim communicandi se creaturis omui modo communicationis possibilis. Et hactenus de qusestione de re.

2. Obiectio. — Responsio. — concretis quid unum, et quae plura dicantur. — Major controversia esl in quaestione fere de modo loqueudi, an in eo casu illa persona, subsistens in pluribus humanitatibus, unus homo vel plures diceretur. Richard. enim, in 3, dist. 1, articul. 4, q. 5, idem dicit quod in simili dubio, praecedenti sectione tractato, scilicet, simpliciter, neque esse unum, neque plures homines, sed utrumque secundum quid. Aliorum vero sententia est, in eo casu simpliciter dicendum esse, unam personam habentem plures humanitates simpliciter esse plures homines. Tta tenuit D. Thomas in 3, dist. 4, q. 2, art. 5, ad 2 et 3; Scot., q. 3, et in 2, dist. 42, q. unica, circa finem; et Durand. supra; Altisiod., lib. 4 Summe, tract. 4, c. 1, q. 5. Fandamentum sumitur ex dictis sectione praecedenti, quia ad unitatem substantivi sufficit unitas forme; ergo et ad pluralitatem sufficit pluralitas, nam oppositorum eadem est ratio. Item quia tres persons dicuntur unus homo propter unam humanitalem, quia homo significat humanitatem in habente ipsam, et ita cum dicitur unus homo, solum numeratur una humanitas in habente; ergo habens plures humanitates non potest diei unus homo, quia etiam tunc formaliter numeraretur humanitas, et significaretur tantum habere unam humanitatem; e contrario vero possunt dici plures homines, quia in hoc modo dicendi solum numerantur tres humanitates in habente ipsas. Dices: non solum numerantur humanitates, sed etiam habentes humanitates. Sed contra, nam per terminum unitatis non numerantur habentes, sed sola humanitas in habente, sive illad sit unum, sive plura; ergo et simili modo per terminum multitudinis numerantur forme, ei non supposita seu habentes ipsas. Denique indivi- duum humane nature consiituitur per iudividuam naturam, sicut homo in specie constituitur per specificam naturam; ergo ubi sunt plures individue nature humane, erunt plura individua, atque adeo plures homines. Haec sententia est valde probabilis. Nihilominus D. Thomas, hoc loco, art. 7, sententiam retractavit, et docuit in eo easu hujusmodi personam esse unum hominem; sequitur Marsil., in 3, q. 2, art. 3, dub. 2; Almainus, d. 4, q. 2, dub. 3; Gabriel, q. 2, art. 3, dub. 4; Cajetanus hie; Ferr., 4 cont. gent., c. 41, et omnes Thomiste; et quoniam hae controversia magis est de modo loquendi, quam de re, et haec ultima sententia magis consentanea est communi nodo loquendi, ideo simpliciter mihi magis probatur; in eo enim casu ex omnibus illis naturis constitueretur una persona humana, ut per se constat, et unum suppositum; at vero juxta communem modum 1oquendi, nullum suppositum dicitur simpliciter plures sub aliqua appellatione, seu forma, etiamsi habeat plures formas seu rationes a quibus possit illa denominatio sumi. Antecedens inductione constat, nam unus homo est unus artifex, vel unus pater, etiamsi habeat plures artes vel paternitates; et zeternus Pater est unum principium Filii et Spiritus Sancti, quamvis habeat plures proprietates seu relationes, ut docuit D. Thomas, 4 part., q. 36, art. 4, ad 2. Denique Christus Dominus, quamvis habeat duas naturas substantiales, simpliciter est una substantia, et non plures; ex qua inductione colligimus, juxta communem modum concipiendi, et loquendi, has voces numerales, qua significant multitudinem, applieatas terminis coneretis, semper implicite dicere multitudinem suppositorum, ut Div. Thomas supra dixit; determino autem significante unitatem non ila est, sed potius licet supposita sint plura, dicuntur aliquid unum, quatenus in aliqua forma vel ratione conveniunt; et ita licet plures persone dicantur unus homo, propter convenientiam in una humanitate, una tamen persona non poterit dici plures homines propter plures humanitates.

4. Ratio vero aliqua ex re ipsa reddi potest, quia multitudo divisionem significat, divisio autem significat negationem unionis, seu unitatis; e contrario vero unitas formaliter significat unionem, seu indivisionem; unde ut aliqua sint unum sub aliqua ratione, sufficit ut sub illa ratione uniantur; at vero ut sint plura, requiritur ut absolute et simpli- citer dividantur, et non uniantur ad componendum unum; quia ergo plures humanitates assumpte ab eadem persona, conjunguntur in illa ad componendum unum, ideo non possunt dici ex illis resultare tres homines, sed unus homo. Quod confirmatur, quia plures homines illi sunt, quorum unus non est alius; sed si Verbum assumeret duas humanitates, et sub una vocaretur Jesus, et sub alia Joannes, verum esset dicere: Jesus est Joannes; sicut est verum dicere: Verbum est Jesus; ergo hic homo non esset alius ab illo, quia unus esset alius; ergo non essent plures. Et hoc argumentum ostendit, per hanc vocem g/ u6$, Significari non tantum plures formas, sed etiam plura supposita, quia illa vox simpliciter distinguit unum hominem ab alio. Et confirmatur denique, quia illa persona subsistens in pluribus naturis, est unus simpliciter et sine addito, et unum ens per se absolute et sine addito; ergo et unus homo. Unde ad argumentum in contrarium respondetur, hune terminum unitatis non semper numerare unam formam solam, seu excludendo aliam, ut patet in exemplis supra adductis de uno artifice, etc. Requirit ergo vel unitatem forse, vel saltem unionem formarum in eodem supposito.

5. Et ex his facile intelligitur quid dicendum sit, si omnes tres persone assumerent tres humanitates, ita ut qualibet earum assumeretur ab omnibus; tunc enim diversis respectibus essent tres homines, comparando, scilicet, distinctas personas ad distinctas humanitates, et unus homo, comparando tres personas ad eamdem humanitatem, vel plures humanitates ad eamdem personam. Secundo sequitur, quod si Verbum dimitteret humanitatem quam nunc habet, et eam assumeret Pater, nihilominus maneret idem homo, quia, lieet non maneret eadem persona humana, maneret tamen subsistens in eadem humanitate; e contrario vero, si Verbum dimitteret hanc humanitatem, et assumeret aliam, nihilominus maneret idem homo; sicut etiam si Petrus acquirat unam albedinem, et amittat quam habebat, manet idem album, et idem est in omnibus mutationibus, quae fingi possunt; quia ratio eadem est, sive intelligantur plures nature seu formo simul esse in eodem supposito, sive successive. Tertio sequitur fieri posse, ut hic homo dicatur quiescere, moveri, generare et generari, et similia, quae per communicationem idiomatum nullum est inconveniens dici de eodem supposito propter diversas naturas. Et aliqua etiam possent interdum dici de eodem individuo nature, propter diversas personas, ut hic Deus dicitur cenerare et generari, et ex his principiis facile solventur omnia sophismata, quae hie fieri solent.

SECTIO IV. Utrum persona creata possit hypostatice uniri alteri naturae.

1. Non est quaestio de unione quoad vim efficiendi illam, de hoc enim satis dictum est disp. 10, sect. 4, sed solum de ratione terminandi, an possit Deus unire hypostatice suppositam ereatum cum aliena natura. Prima sententia affirmat hoc fieri posse, quam tenei Ocham, in 3, q. 4, dub. ult., ad 44, ut refert Gabriel, dist. 4, quaest. 2, dub. 5, qui dubiam reliquit sententiam suam, sicut etiam Scot., quiest. 4, licet in hanc partem magis inclinet, quam tenuit Maj., q. 5; Basol., q. 6; Almain., q. 2, dub. ult.; Palacios, q. 5, utramque reputat probabilem. Marsil. vero, q. 2, dub. 3, difficile ait esse invenire implicationem, unde in hanc partem etiam inclinat. Fundamentum est, quia id non implicat contradictionem: non enim ex parte nature, cum illa separabilis sit a proprio supposito, et consequenter de se sit in potentia obedientiali, ut uniatur culvis potenti illam terminare; nec vero ex parte suppositi creati, ad hoc enim virtus aut perfectio infinita minime requiritur, cur enim? namque non adeo nobilis est hic effectus terminandi, ut illam requirat; quam rationem melius urgebimus examinando implicationem quam affert contraria sententia. Posset vero opinio haec confirmari auctoritate eorum qui putarunt, non solum hoc esse possibile, sed etiam esse factum; refert enim Hieronymus, in prefatione ad Malach., et Aggei 4, circa illud: Z dizit Aggeus, nuncius Domini, aliquos sensisse, Malachiam, Aggcium et Joannem fuisse Angelos in assumptis corporibus, eo modo quo Christus est Verbum in corpore assumpto; et subdit Hieronymus, zec qnirum hoc de Angelis credi, cum pro salute nostra Filius Dei corpus nostrum assumpserit. De Melchisedech etiam ita quosdam sensisse videbimus infra, q. 22. Et sequente tomo referam aliquos similiter dixisse, Antichristum futurum demonem incarnatum. Tertullianus, lib. de Carne Christi, c. 4 et 6, et lib. 3 contra Marcionem, cap. 9, Angelos dicit veram carnem assumpsisse, cum apparuerunt Abrahae, et sepe alias, et indicat assumpsisse hypostatice, nam ex ea assumptione probat fuisse possibilem Verbi incarnationem. Denique interdum Sancti dicunt, potuisse Deum redimere homines per Angelum, et non censent id fuisse possibile tantum per naturam Angelicam, sed per naturam humanam, quod non posset esse sine unione hypostatica humanitatis ad Angelum; sentiunt ergo illam fuisse possibilem.

2. Ratio Durandi, ex eo quod virtus subsisLentie creaíe non possit augeri. — Secunda opinio negat ulla ratione fieri posse, ut suppositum creatum alienam naturam terminet, seu hypostatice sustineat. Haec censetur esse D. Thome supra, art. 1, ad 9, ubi dicit esse proprium diving persona, propter ejus infinitatem, ut fiat in ea coneursus naturarum secundum subsistentiam, ubi Cajetanus et alii Thomiste hoc tenent; et Durandus, d. 1, que Palud.; q. 4, art, 95 Sot.,, in 4, d. 9; q. 2, art. 2; Henri., Quodl. 14, q. 10; Picus Mirand., in Apol., q. 4 et 6. Sed fundamentum et implicatio contradictionis non facile assignatur. Durandus supra ita arguit, quia ut subsistentia aliqua terminet aliquas naturas, indiget aliqua perfectione et virtute; nam, licet actu terminare non sit nova perfectio suppositi assumentis naturam, tamen posse terminare perfectionem dicit; sed subsistentia creata nec habet vim naturalem ad terminandam aliam naturam quam sibi connaturalem, nee capax est illius, ut, scilicet, supernaturaliter illam accipiat a Deo; ergo. Probatur prima pars minoris: primo, quia unaqudque subsistentia creata, cum limitata sit et finita, est adequata suse nature, ad quam solam terminandam ex natura sua ordinata est; ergo ad hunc tantum effectum habet naturalem vim; sicut e contrario natura creata ad propriam subsistentiam tantum creatam habet naturalem aptitudinem. Secundo, quia si potestas terminandi alienam naturam esset naturalis supposito creato, etiam aetus terminandi esset illi naturalis, et ordo naturalis postularet agens quo illa potentia posset in actum revocari; esset ergo tota illa unio hypostatica naturalis, et non miraculosa.

3. Secunda pars minoris probatur, quia vis et potestas suppositi creati nullo modo augeri potest virtute divina: neque enim per intensionem, quia cum personalitas sit ultimus et indivisibilis terminus substantialis, non est intensibilis; neque per additionem alicujus entitatis, quia talis entitas non posset esse misi accidentalis, quae nihil refert ad supposi- tandum, quia hic est proprius actus substantie, ut substantia est; nec vero posset suppositalitas creata in se immutata elevari ad terminandam naturam, quam naturaliter non potest terminare; nam, licet hoc intelligatur esse possibile in instrumento causae efficienlis, quia ibi principalis causa est, qua primario agit, et elevat instrumentum, tamen in hae suppositatione non videtur posse intelligi, quia hic principalis ratio istius effectus, vel quasi effectus, scilicet sustentationis naturse assumpte, esse debet ipsa suppositalitas; neque in eo munere potest se gerere ut instrumentum, cum nihil aliud sit ibi quod principaliter in hoc genere concurrat; etin hac ratione videtur niti illa, qua Cajetanus hic utitur, scilicet, quia si suppositum creatum posset elevari ad sustentandas duas naturas, ergo et ad tertiam et plures in infinitum; hoe autem videtur perfectionem infinitam in illo requirere.

4. Rejicitur. — Sed haec ratio, ut verum fatear, non convincit, quia sicut sustentare vel terminare naturam est alicujus perfectionis, ita e contrario informare subjectum est alieujus perfectionis in forma ipsa, ut viviticare corpus in anima, et sustenlare accidens in substantia; sed non augendo substantiam anims, potest facere Deus ut informet majus corpus, quam naturaliter posset, vel etiam duo corpora, et ut eadem albedo immutata formaliter reddat alba duo corpora, et ut idem corpus sustineat in se duo et plura accidenlia, qui naturaliter non posset recipere nec sustentare. Item potest ponere in eolo accidens, cujus naturaliter non est capax, et idem corpus in duobus locis; et in his omnibus non proprie utitur Deus his rebus, ut instrumeutis, sed utitur potentia obedientiali earum ad dictos effectus, constituendo virtute sua rem tali modo, ut possit illum effectum efficere; ut, verbi gratia, non separando a me meam albedinem, eam realiter conjungit Petro; et tamen quia informare nihil aliud requirit quam conjunctionem illam, supposita alias naturali aptitudine forme ad informandum, ideo statim etiam informat illum sine augmento virtutis; quia ibi non augetur effectus intensive, sed extensive, et ad hoc satis est multiplicatio seu positio ejusdem forme in diversis subjectis, quia ille effectus nihil aliud est quam dare seipsam; et hac ratione non videtur difficile intellectu, quod idem numero punetum terminet plures lineas loco etiam distantes, si in omnibus illis constituatur; sic ergo posset Deus subsistentiam unius natur:e unire etiam alteri nature, et tunc per se ipsam terminaret illam sine ulla additione, et eadem ratione posset uniri tribus et pluribus in infinitum, quia ad haec non requirit in se majorem virtutem, sed eamdem pluries unitam. Et juxta hanc responsionem diceretur, personalitatem creatam de se et natura sua esse limitatam ad propriam naturam, et ad eam tantum terminandam habere veluti capacitatem et inclinationem naturalem; nihilominus posse divina virtute uniri aliis naturis, et consequenter ipsam esse veluti in potentia obedientiali ad eam unionem, quae propterea est supra naturam rerum et miraculosa; recte enim intelligi potest duas entitates esse naturales, et tamen earum unionem esse supernaturalem, et ita ad illam tantum esse in potentia obedientiali, ut si calor uniretur ccelo, vel quid simile.

5. Implicat uno modo plura odificari. — Quocirca, si personalitas creata, est entitas realiter a natura distincta, ut res a re, fateor me nullam invenire rationem qua hanc sententiam persuadeat; supposito tamen personalitatem tantum esse modum natura, videtur haec satis sufficiens ratio, quia, scilicet, modus unius rei ab illa realiter indistinctus non potest nisi rem illam modificare, minime vero rem aliam distinctam. Quod primum inductione. patet, nam una figura impossibile est ut aliam quantitatem afliciat, praeter eam cum qua identificatur,nec sessio nisi sedentem ipsum, a quo non distinguitur ut res a re, nec relatio, ete. Ex qua inductione colligitur hanc esse conditionem essentialem modi, ut realiler sit ipsa res quam modificat, et cum ea habeat intrinsecam adequationem in praestando suo effectui, vel quasi effectu formali, quia revera niodus ipse nihil est aliud quam res ipsa, cujus est modus, taliter se habens, vel sic terminata; quod etiam illo exemplo valde confirmatur, nam intelligi non potest inherenliam unius aecidentis esse alteri accidenti rationem formalem inherendi, seu modum inhzsionis, praeterquam illi, cum quo identificatur, cujus nulla alia ratio reddi potest, nisi quia inherentia tantum est modus.

6. Objectio. — Responsio. — Dices hanc rationem nimium probare; videtur enim idem concludere de persona increata. Respondetur non ita esse, ut ex supra dictis, q. 2, patet, nam personalitas divina non tantum est modus, sed est etiam per se ipsa perfectissima res et actus purissimas, et hine habet quod possit terminare alienam naturam; et quia hoc convenit illi ratione suae infinitatis, merito D. Thomas dixit, ea ratione hoc esse proprium illius, et hoc modo verum etiam est requiri infinitam perfectionem ad terminandum alienam naturam. Confirmatur et declaratur hée sententia, nam si personalitas creata esset entitas distincta a sua natura, posset cerle conservari a Deo separata ab eadem natura; nulla enim potest reddi ratio implicationis; nam ex fide constat quod potest separari; erco si res distincta, eur non etiam separata poterit conservari ? Rursus: ergo posset Deus eam ponere in alia natura, verbi gratia, personalitatem, qu:e deberet esse in humanitate Christi, in natura Joannis, impediendo ibi personalitatem Joannis; sic ergo non posset negari in illa sententia, quin natura creata possit terminari personalitate creata aliena, saltem per separationem a propria natura, ut dictum est; tunc enim non procedit ratio de augmento virtutis, vel similes, quia effectus ille non esset major; quod si hoe eonceedatur, facile fiet credibile, etiain sine separatione a propria natura id fieri potuisse. At vero, ut nos procedimus, facile intelligitur id est impossibile, quia modus nunquam potest ita separari a re, cujus est modus, ut sine illa conservetur in esse. Alia etiam explicatio est, quia si personalitas esset res distincta, facile intelligi posset affixa diversis naturis, etiam si ill:e loco distent, solum per hoc quod eadem entitas diversis in locis constituatur tota in toto, et tota in qualibet parte, quod facile etiam intelligitur non implicare. Si vero est tantum modus, nequit intelligi quod rem distinetam modificet, nisi illa prorsus penetret rem aliam, imo nisi idem cum illa fiat.

7. Non desunt tamen, quibus haec omnia exempla nihil persuadeant, sed potius existiment illa omnia esse possibilia, nimirum, unum accidens, realiter distinetum ab alio, posse inhaerere subjecto per inheirentiam alterius accidentis. Et me posse esse praesentem loco per ubi alterius corporis. Et sedere per eamdem numero sessionem, qua est in alio homine; et sic de aliis similibus. Item posse modum rei in alio loco constitui, quamvis in eo resipsa non ponatur, ut, verbi gratia, figuram hujus quantitatis constitui Rom:, quamvis ipsa quantitas Rome non sit, quia, licet talis modus essentialiter pendeat a suo sub- - jecto, nec sine illo possit in rerum riatura conservari, satis est quod in uno loco habeat eam unionem vel identitatem cum subjecto suo, qua supposita, non est contra essentiam ejus ut in pluribus locis constituatur quam subjectum. Multa enim alia fecit Deus his mirabiliora, ut maxime in mysterio incarnalionis et Eucharistie videre licet, et illa non admiramur, quia facta sunt; ergo neque illa omnia et similia sunt neganda, in quibus non apparet evidens contradictio, neque aliquid quod perfectioni Dei repugnet; his enim principiis utuntur Sancti,Patres ad probandum posse Deum uti suis creaturis prout voluerit, et ad confirmanda mysteria supernaturalia, quae per fidem credimus esse a Deo facta, ut de miraculis Christi dicemus infra, q. 13, et de Resurrectione, in sequente tomo, et de Eucharistia, in 3; et interim legi possunt Augustinus, 24 de Civit., c. 5 et sequent., et lib. 6 Genes. ad lit., c. 13 et sequent., et lib. 9, cap. decimo septimo; Basil. lib. 2 et 3 contra Eunom.; Euseb. Emiss., homil. 4 de Symbolo; Tertul., lib. 2 et 3 cont. Marcion., el alia quae congerit Claud., repet. 4 de Euchar., cap. quarto. Sed qui ea omnia in predictis exemplis adducta, aut mente concipere, aut sibi persuadere potuerit, non mirum si eredat posse Deum unionem hypostaticam efficere inter naturam et personas creatas. Mihi tamen contradictionem implicare videniur ea omnia, supponendo illas non esse res omnino distinctas, sed essentialiter unam esse modum alterius, quod idem nunc de subsistentia supponimus. Sicut enim id, quod est modus tantum, essentialiter includit actualem unionem per se ipsum cum re, cujus est modus, et ideo existere non potest in rerum natura quin illam actu afficiat, ita essentialiler determinat sibi talem modum afficiendi per realem identitatem, et actualem ac essentialem conjunctionem cum re quam afficit; et ideo implicat contradictionem, ut extra hunc modum afficiendi extrahatur; non ergo polest afficere rem a se distinctam, nec uniri ad dandum suum effectum formalem vel quasi formalem per unionem realiter vel ex natura rei a se distinctam. Et confirmatur, nam haec ratione forma, qui ex natura sua habet modum informanditanquam entitas distinctaa subjecto, non potest elevari ut actuet tanquam modus intrinsecus subjectum, quia hoc esset mutare essentiam; fieret enim essentialiter inseparabile a subjecto, quod ex vi suae entitatis erat separabile; ergo etiam e contrario repugnat ut id, quod essentialiter est modus, actuet aliam rem omnino distinetam per novam et distinctam unionem. Przterea repugnat accideus informare subjectum non inhzerendo illi, quia, licet informatio ut sic in genere abstrahat ab inhesione, ut patet in informatione anime rationalis, tamen accidens, quod essentialiter est talis forma, essentialiter etiam sibi determinat talem informationem, extra quam non potest extrahi, alias etiam posset effectus formalis fieri sine causa formali, et materia prima elevari posset ad informandum, quamvis natura sua ad hoc: apta non sit. Quod si hoc est impossibile, ut re vera est, fatendum est nullam formam vel modum aut actum intrinsecum extrahi posse a suo connaturali et specifico ac essentiali modo aetuandi; sed hae duse rationes actuandi, scilicet, ut forma realiter distincta, vel tantum ut modus intrinsecus, ex natura rei specifice et substantialiter sunt diverse; etid quod est tantum modus, ex natura sua essentialiter determinat sibi talem modum afficiendi, et ideo ab illa extrahi non potest, neque actuare rem a se distinctam. Neque enim potest ita poni in rebus inter se realiter distinctis, ut idem numero manens cum utraque illarum ita identificetur, utab utraque sit essentialiter inseparabilis. Repugnat igitur ut extrahatur ad actuandam rem aliam praeter eam quam essentialiter afficit. Denique hanc repugnantiam, quae est in rebus, satis indicat repugnantia quae est in intellectu ad concipiendum alterum sedentem per sessionem, quié est in me; aut unam virgam esserectam per rectitudinem alterius, et similia, qua statim perse proposita incredibilia apparent, quia hi effectus tales sunt, ut perentitates distinetas fieri non possint; et ipsi modi tales sunt, ut non nisi seipsis absque ulla unione media afficere possint. Ex hae ergo ratione sic explicata facile solvuntur objectiones omnes; est enim in hoc specialis contradictio, quamvis in aliis mysteriis, quae majora videntur, non inveniatur. Atque ita etiam responsum est ad fundamentum prioris sententis. S. Ad facía in 1. 4.—1lla vero, qua de facto afferebantur, nullam habent probabilitatem, nam fere certum est Deum hactenus nullam hypostaticam unionem fecisse praeter incarnalionem; estenim hoc mysterium singulare et sine exemplo, ul. Sancti siepe dicunt. Nec decuit tam magnum miraculum fieri, nisi in divina persona, et ut perpetuo duraturum ad magnam Dei gloriam, et perfeetionem operum ipsius. In Angelorum vero apparitioni- bus, quamvis esset possibilis, nunquam fuit necessaria hypostatica unio, cum solum ad breve tempus et ad quamdam representationem, velalios sensibiles effectus corpora assumant, quae non solum eis substantialiter non uniuntur, verum etiam nec semper talia sunt qualia apparent; etideo dicebat Angelus Tobie, cap. 12, se non vere comedisse, nec bibisse. Cum ergo Patres dicunt potuisse Deum nos redimere per Angelum, nunquam dieunt id fuisse possibile redimendo per humanam naturam, sed per angelicam; similiier hominesilli, qui dicuntur interdum Angeli in Seriptura sacra, vel ab officio nuncii, vel a puritate vit: sic appellantur, non a substanlia. De Antichristo vero certissimum est non futurum demonem, nam esto Deus posset facere illam unionem, non illam faceret ad tam pravum finem; demon autem ipse non potest eam facere, nec Ambrosius, 2 ad Thessalon. 2, aliudiadicat; tantum enim dicit Antichristum futurum instrumentum daemonis, et hune pzedagogum illius; et eodem modo est intelligendus Theodor. in epitome divin. decret., c. de Antichristo, de quo late sequente tomo, disputatione decima quarta, sect. prima; Tertul. denique ibl citatus,licet interdum indicet Angelos cum apparebant in forma humana, verum corpus carneum assumpsisse, nunquam tamen explicuit modum illius assumptionis, nec de hypostatica unione quidquam dixit, imo nec priorem sententiam constanter affirmat, quod illa fuerit vera caro, sed quasi per exaggerationem interdum ita loquitur, cum aliis locis id neget, ut annotavit Pamelius, in principio operum Tertul., Paradox. 2 et 19.