Quaestio 1

Quod non quia nulla sunt novae legis sacramenta. Patet quia frustra fit per plura etc., sed fides et impletio praeceptorum sufficiunt ad salutem, ergo sacramentorum institutio est frustra, sed Deus et natura nihil agunt frustra, ergo nullum sacramentum Deus Christus instituit, ergo nullum est novae legis sacramentum.

Secundo quia sacramenta novae legis non sunt gratiae creativa probo quia cui repugnat virtus creativa eidem repugnat creativum gratiae sed creativa virtus repugnat sacramentis cum sint creata ergo maior probatur quia gratia non recipit esse nisi per creationem non enim est edictibilis de potentia materiae, sicut aliae qualitates formae corporales.

Tertio, nulla virtus spiritualis formaliter in hiis sacramentis est ponenda. Patet quia vel virtus unius sacramenti est eiusdem rationis cum virtute alterius vel non. Si sic, sequitur superfluiter ponendi tot sacramenta cum virtus unius sufficiat. Nec secundum quia effectus omnium principalis est gratia qui est eiusdem rationis in quolibet sacramento.

Confirmatur, quia vel illa virtus de potentia subiecti educitur vel creatur a Deo in sacramento. Si primum, sequitur quod subiectum primum sequitur quod subiectum fuit prius in potentia naturali ad istam virtutem, et sic non esset virtus supernaturales. Si dicitur quod creatur a Deo, hoc non videtur rationabile, scilicet quod creet rem tam subito adnihilandam facta actione ergo

In oppositum, illud quod est causa effectus spiritualis vel est spiritus secunda se vel habet virtutem in se spiritualem sed sacramenta legis novae sunt tam spiritualis effectus et non sunt spiritus secundum se, ergo habent spiritualem virtutem. Maior patet quia aliter effectus esset praestantior sua causa sed quod sacramenta non sunt spiritus. Patet quia sunt res corporales quia vero sint causae effectus spiritualis patet quia mediantibus ipsis confertur gratia.

Praemitto quod sacramentum est invisibilis gratiae visibilis forma, ut eius imaginem gerat et causa existat. In hac descriptione ponitur forma pro signo quod habet se tamquam genus quod dicitur sacramentum est sacrae rei signum et illa res sacra est gratia per quam anima formaliter gratificatur item visibilis capitur communiter pro quolibet sensibili aliquo quinque sensuum exteriorum et intelligitur quod sit signum non quoad esse rei sed quoad fieri seu conferri ut scilicet collatio gratiae per hoc notificetur et per hoc distinguitur a multis signis non sacramentalibus.

Prima conclusio, licet necessarium fuerit necessitate congruentiae pro distinctis temporum mensuris Deum instituere remedia numero differentia seu spiritualia iuvamenta, tamen pro aliquo statu vel statibus aliquibus non decuit nec oportuit aliqua habere sacramenta. Prima pars probatur quia congruum fuit Deum creare nostrum salutem per aliqua media seu instrumenta, ergo. Consequentia patet quia sacramenta non sunt nisi vasa gratiae contentiva ac delativa. Antecedens probatur quia, licet Deus in sua actione non egeat causis secundis instrumentalibus tamen vult propter perfectionem effectuum vel causarum secundarum vel propter perfectionem universi operari per causas instrumentales creatas.

Confirmatur quia in providentia naturali Deus operatur mediantibus causis secundis illa quae posset se solo operari ergo et in providentia morali et voluntaria decet eum sic operari tenet consequentia tamen secunda non sit minus perfecta quam prima, et antecedens patet ad sensum in effectibus naturalibus causarum secundarum.

Pro quo notandum quod quia Deus operatur aliqua per causas secundas instrumentales hoc cedit quinque ad dignitatem instrumenti sicut humanitas christi est instrumenti omni operationem nostrae redemptionis et virgo totius gratiae nobis factae et sancti suis orationibus sunt medium nostrae salutis similiter angeli superiores illuminationes inferiores et hoc dicit Dionsysius quod "dignissimum est dei cooperatorem esse". Aliquando vero hoc cedit ad malum instrumenti sicut daemones sunt excecutores divinae iustitiae et aliquando mali homines secundum Magistrum, distinctionem ultima primi.

Aliquando vero non cedit ad dignitatem nec indignitatem instrumenti vel causae secundae sed ad decorem universi, sicut est in causis naturalibus non viventibus ut in caelo et stellis quae faciunt ad generationem inferiorum.

Aliquando vero cedit ad bonum illorum ad quos provenit actio et non ad dignitatem vel ad bonum instrumenti etc. in proposito de sacramentis, ideo dicit Magister distinctione prima quarti quod triplici de causa sacramenta sunt instituta, scilicet propter humiliationem, eruditionem, et exercitationem, scilicet rite suscipientium.

Secunda pars conclusionis probatur quia ubi non est infirmitas vel defectus ibi non est medicinae sanativae necessitas, sed in statu innocentiae non fuit aliqua infirmitas, ergo nec sacramentorum indigentia. Maior patet per Magistrum, distinctione 3 non est opus valentibus medicus sed male habentibus in emigrato scribitur. Minor patet quia status innocentiae fuit sine peccato sed quod sacramenta sint medicinae. Patet tam per Magistrum, in principio primae distinctionis quam per Hugonem, dicens "sacramenta sunt vasa medicinalia". Item, pro statu gloriae homo non indiget medicina, ergo

Primum corollarium, licet viator ad salutem pluribus indigeat tempore legis gratiae quam naturae, tamen haec sacramenta plurificare multum salubre sint viatoribus et utile. Prima pars patet quia modo aliqua sacramenta sunt viatoribus necessaria ad salutem quae non erant necessaria pro lege naturae nec ad illa obligabantur, ergo pluribus indigemus tempore isto quam, etc. Secunda pars probatur, sacramenta enim novae legis sic plurificata abbreviant iter viae peregrinationis intantum quod eorum devoti cultores post mortem corporalem ad caelum evolant quod non poterant facere sacramenta legis naturae nec etiam legis mosaicae quia ianua caeli clausa sint usque quo sacramenta novae legis vigorem superserunt ex aqua et sanguine quae fluxerunt de christi latere, ergo pluralitas sacramentorum non impedit sed promovet nostram salutem.

Secundum corollarium, licet in statu innocentiae fuerit matrimonium a Deo institutum, tamen matrimonium pro tunc non fuit sacramentum. Prima patet per Magistrum in principio quarti ubi ponit quod Deus tunc matrimonialiter Adam et Evam coniunxit et matrimonium instituit. Secunda pars patet per conclusionem quia illo statu medicina non fuit necessaria.

Confirmatur quia matrimonium ut est sacramentum est institutum in officium et in remedium mat? ide ?ad ?sp sed tunc non erat aliqua rebellio carnis ad spiritum ergo

Tertium corollarium, quod non fuit necessarium aut congruum ante lapsum angelorum aliquod esse aut institui sacramentum. Patet quia nulla erat culpa.

Ex quo videtur sequi probabiliter quod si adam non peccasset Deus nullum sacramentum ordinasset. Patet quia talia ordinantur in remissionem peccatorum sed nulla fuissent peccata, ut supposito ergo. Licet bene aliquid ordinasset quod nunc est sacramentum quia de facto ante peccatum primorum parentum matrimonium ordinavit.

Secunda conclusio, quod sacramenta novae legis realiter et effectivae sunt causa nostrae salutis instrumentaliter et dispositive nisi sit obex in recipiente licet non attingant essentiam gratiae inmediate creative. Prima pars patet quia melius sacramentis novae legis confertur gratia, ergo. Antecedens patet per doctores quia alitur non different a sacramentis antiquae legis, quod patet falsum, ergo.

Secundo, sic omnis medicina sanativa habet aliquam activitatem super sanitate inducenda. Sed sacramenta sunt medicinae sanativae, ergo sed sanitas animae est formaliter per gratiam, ergo se habent active ad gratiae creationem quod est in m propositum.

Tertio, quod licet instrumentum habet aliquam activitatem respectu eius effectus, ergo. Consequentia bona quia Deus operatur nostram salutem per sacramenta.

Confirmatur quia semen patris se habet active in generatione hominis, et tamen non immediate attingit creationem animae rationalis ergo a simili sacramentum potest se habere respectu gratiae dispositivae active non attingens ipsam gratiam immediate saltim creative.

Primum corollarium quod sacramentum legis novae non solum est causa sine qua non gratiae infusae. Contra quemdam opinionem patet quia sunt causae nostrae salutis seu gratiae realiter et effective.

Secundo, quia tunc sacramenta essent causae per accedens ipsius gratiae, quod est falsum quia tunc non deberet poni in diffinitione sacramenti, cuius oppositum patet in diffinitione posita.

Tertio, quia sacramenta sunt medicinae contra morbos spirituales quae non sunt minus efficaces quam medicinae corporales sed medicinae sunt causae per se sanitatis, ergo.

Secundum corollarium, licet in veteri lege circumcisio rite suscepta fuerit originalis peccati mundativa, tamen nec circumcisio nec alia legis observantia fuit realiter et effective gratiae causativa. Prima patet quia illo tempore fuit circumcisio medicina contra originalem maculam. Secunda pars probatur quia tunc inter circumcisionem et baptismum non esset differentia, quod est falsum, immo baptismus non esset perfectior circumcisione.

Confirmatur per glossam quae habetur Ad Romanos 4, ubi dicitur quod, "in circumcisione remittebantur peccata tantum sed gratia non dabatur", tamen quia Thomas de Argentina tenet oppositum secundae partis corollarii respondet ad has rationes et primo dicit quod baptismus dignior est circumcisione quia amplior gratia confertur in baptismo quam in circumcisione et ideo illa sacramenta differunt. Ad glossam allegatam, dicit quod loquitur de gratia superabundanti, prout ex virtute mortis apparuit iamiam caeli. Sed illa responsio non valet quia secundum omnes sacramenta legis novae differunt specie a sacramentis antiquae modo maius et minus non variant speciem secundum gradum ergo non differunt penes maiorem collationem vel minorem, ut dicit.

Item, nec secundum dictum suum valet, unde illa Glossa post verba illa allegata dicit per circumcisionem tantum peccatum remittebatur sed nec gratia ad bene operandum per eam praemiabatur nec virtutes dabantur. In baptismo vero omnia peccata dimittuntur et gratia cooperandi confertur et virtutes augentur et ibi nullam gratiam ponit nec mentionem facit de ea gratia superabundanti, sed de gratia bene operandi.

Tertium corollarium, quod nec veteris nec novae legis salutaribus sacramentis aut statutis communicata est aut communicari potest per se efficacia creaturae virtutis. Patet per Augustinum in De verae innocentia, propositione 146, dicentem, "nullius rei quamvis minime nisi Deum creatorem dici aut credi licet".

Item, idem super genesem, dicit, "angeli nullam possunt omnino creare naturam". Sed videtur magis angelos posse creare quam ipsa sacramenta seu habere vim creativam, ergo.

Sed forte diceretur quod illa intelliguntur de potentia ordinata et secundum legem et cursum naturae communem, sed revera hoc non valet nec sufficit quia ibidem dicit Augustinus quod creare aliquam naturam tam nullus angelus quam nec se ipsum creare posset sed per nullam potentiam posset fieri quod angelus crearet se ipsum ergo nec potest aliud a se creare, et per consequens nec natura inferior angelo creare poterit, hic tamen intelligo per creare non solum aliquid de nihilo facere sed etiam aliquid independenter ex nihilo producere. Item patet per Athanasium libro quem fecit contra Arrium, ubi dicit creaturam creatricem esse non posse nulli omnino aestimo esse dubium, nota tamen quod corollarium intelligitur de natura unita non ypostaticae alicui supposito divino quia homo est creator caeli et terrae, licet non sit concedendum quod ille sit creatura nisi secundum humanitatem.

Tertia conclusio, quod Deus non solum per virtutem increatam spirituali influentia sacramentis assistit sed etiam per virtutem creatam quam ipsis confert seu infudit. Prima pars non est dubia et communiter a doctoribus ponitur.

Tamen pro intellectu conclusionis, notandum quod generalis Dei influentia est quando Deus concurrit cum rebus ad explendas earum operationes secundum formas ipsis inditas naturales, spiritualis vero quando concurrit cum eis ad operationes ad quas non habent inclinationem naturalem, sicut quod subito ex ligno fiat animal vivum est in proposito, nam Deus concurrit cum rebus naturalibus, puta tamen aliqua et verbo vel oleo ad productionem effectus supernaturalis in anima nostra, et ideo ibi est influentia spiritualis et supernaturalis, sed ultra hoc sacramenta habent aliquam virtutem spiritualem dum actu suscipiuntur per quam in animam agunt aliquid dispositive quod probatur quia semper instrumentum in actione recipit aliquam virtutem proportionatam agenti et subiecto in quod agit sed sacramenta sunt instrumenta Dei agentis in animam, ergo.

Secundo, sic ignis infernalis immediate agit in animam damnatam ipsam supernaturaliter puniendo ergo etiam sacramentum potest aliquid in anima ad praeparationem gratiae agendo. Antecedens patet ex fide, sed consequentia probatur quia non plus patet ignis ille ex inscientia Dei punientum quam possint sacramenta ex bonitate Dei miserentis.

Tertio, sacramenta habent virtutem et efficaciam ex Christi passione, sed illa virtus non est corporea quia nec forma nec materia nec accidentia aliqua nec aliquid talium ergo est virtus spiritualis. Consequentia patet per sufficientem divisionem, et antecedens patet per Glossam ad Romanos 5, ubi dicitur quod, "sacramenta novae legis fluxerunt ex latere Christi patientis in cruce", et non quo ad aliquod esse corporale, ergo quo ad esse spirituale, quod est propositum.

Pro ista parte sunt auctoritates Augustini dicentis quod tanta est bis aliquem in baptismo quod corpus tangat et animam abluat sed illa ablutio animae non potest esse nisi spiritualis ergo. Item, Beda in quadam omelia dicit quod Christus cum tactu suae mundissime carnis vim regenarativam contulit aquis.

Primum corollarium, quod non ex materia promissione Deus solus operatur in anima habitum gratiae quod animae iustificatione. Patet quod quia propter reverentiam et efficaciam sacramentorum legis ponitur in ipsis quaedam virtus activa spiritualis qua possunt attingere substantiam animae, nam homo per baptismum supernaturaliter regeneratur sed illa regeneratio attingit substantiam animae, ergo.

Ad praedictorum confirmationem, facit quod dictum fuit circa principium 2i quod posset Deus conferre cuilibet secondo agenti virtutem productivam cuiuslibet producibilis ad dextra alterius a se, nec tamen sequitur quod si deus cum homine produceret angelum quod homo esset creator angeli sed bene esset concreator seu conproductor.

Secundum corollarium, quod sicut anima vel voluntas humana habet virtutem imperativam motus seu motivam manus aut pedis sic Deus posset homini conferre huiusmodi virtutem motivam respectu ecclesiae beate virginis seu palatii regis. Patet corollarium ex descriptione divinae influentiae specialis posita in declaratione conclusionis.

Tertium corollarium, ad integrandum aliquod unum sacramentum concurrunt virtutes diversarum rationum. Patet quia ministri verba et elementum, sed eadem virtus non potest esse in illis omnibus aliter idem accidens esset in diversis substantiis simul, sed quod illae virtutes sint diversarum rationum. Patet quia receptiva sunt diversarum rationum, ergo. Antecedens patet, et consequentia tenet quia intelligibile receptivum virtutis recipit intellectualiter et corporale non conclusio, ex dictis, sequitur affirmativa pars tituli.

Contra primam partem primae conclusionis probatur quod non fuit decens tempore gratiae deum sacramenta instituere quia tempore libertatis et vitae spiritualis homo liber non debuit subici virtuti et rebus corporeis sed obligari ad suscipiendum sacramenta quae sunt signa corporalia est servitus et subiectio rerum corporalium seu sensibilium, ergo maior est apostoli "non estis servi sub lege sed sicut liberi sub gratia".

Secundo, quia pluralitas non est ponenda sine necessitate sed Deus cum patientoribus remediis potuit remedium homini ad libere, ergo dato quod tunc fuerit congruum Deum instituere sacramenta, non tamen tot quot de facto sunt instituta.

Tertio, nulla sunt sacramenta quin de facto a Christo fuerint instituta sed confirmatio et extrema unctio, immo et matrimonium non leguntur a Christo instituta, ergo illa non sunt sacramenta.

Quarto, sacramenta sunt hominibus causa idolatrandi et occasio, ergo in nulla lege debuerunt institui. Tenet consequentia quia occasio talis semper est fugienda et cavenda, et antecedens probatur per hoc quod spiritualis gratia dicit et dicitur conferri et contineri sub illis corporalibus sacramentis posset aliquis credere quod in rebus corporalibus sit aliquid deitatis et talia signa seu sacramenta essent, ut deitas adoranda igitur.

Quinto, contra secundam partem arguitur quia quocumque statu hoc indiget gratia pro eodem statu indiget aut indiguit sacramentis sed in statu innocentiae homo indiguit gratia ergo et sacramentis. Maior patet quia gratia confertur homini per ipsa sacramenta. Minor patet quia non obstante Adae innocentia, numquam tamen fuisset consecutus beatitudinem sine gratia.

Ad primam, ubi tangitur et inquiritur de rationabilitate institutionis sacramentorum, advertendum quod status gratiae est quasi medius inter statum veteris legis qui fuit status servitutis perfectae et corporalitatis et inter statum gloriae qui erit perfectae libertatis et spiritualitatis et ideo ille status participat naturam extremorum quia ergo homo in statu statu culpae Deum offenderat creatura fruendo et ipsam Deo proponendo rationabile fuit ut nunc propter Deum creaturae se humiliter subiciendo Deum placarent et quia homo est coniunctus corpori sensibili ut disceret sensibilia referre in deum et eis debitae uti et non frui nec finem in eis constituere sed per ea in superiora duci et ordinari, ideo debuit sic per sensibilia ad invisibilia manu duci, et sic patet ad rationem quia ut in maiori tangitur in statu praesentis vitae non est perfecta libertas nec etiam ut tangitur in minori obligari ad suscipienda sacramenta est servitus rerum sensibilium sed potius servitus Dei cui servite regnare est nec ea devotae suscipe est proprie subici eis sed Deo ideo non concludit ratio quia minor est falsa.

Ad secundum, ubi quaeritur de sufficientia sacramentorum, dicitur quod sufficientia congruitatis quo ad numerum septenarium potest multipliciter sumi tam ex parte morborum contra quos sacramenta sunt medicinalia quia etiam sunt septem morbi speciales et capitales quam ex parte remediorum adhibitorum personis privatis et communitati. Unde Magister Petrus de Pallude ponit unum bonum modum qui sumitur per comparationem et considerationem necessario requisitorum ad bene esse cuiuslibet legis vel sectae, nam secundum Philosophum in Ethicis latera etiam cultus deorum est quasi naturae legis et ideo oportet ponere aliquid esse quod offeramus et adoremus in nostra lege et hoc est sacramentum eucharistiae. Secundo quia propter reverentiam huius oportet ministros ad hoc esse certos et consecratos et hoc est ordinis sacramentum ad hoc institutum. Tertio quia oportet huius legis homines per aliquid significari et distingui a non talibus, sic pro hoc est sacramentum baptismatis. Quarto quia oportet pugnantes pro lege confortari potissime si sint in loco periculi et sic est sacramentum confirmationis ubi spiritus sanctus datur ad robur et hoc maxime fuit necessariam tempore persecutionum in primitiva ecclesia. Quinto quia oportet in qualibet lege fieri propagationem et crementum per homines illius legis qui magis invicem sibi invicem sunt fideles ideo est sacramentum matrimonii.

Sexto quia in qualibet lege debet esse via reconsiliandi reos, ideo statutum est sacramentum poenitentiae. Septimo, est aliquod spirituale in lege nostra per quaedam ecclesia militans ordinatur ad triumphantem in qua ituri sumus et intraturi sunt legis zelatores, et ideo indigent salubri conducto quaedam fit per extrema unitionem, et sic habemus a sacramenta quae nec deficiunt nec superabundant, et per hoc patet ad secundam rationem.

Ad tertiam, dicunt quidam quod Christus solum instituit sacramenta digniora et principiora scilicet baptismi eucharistiae et ordinis quae sunt necessitatis et forte sacramentum poenitentiae, alia vero sacramenta apostolis constitui commisit, sed tamen convenientius et melius dicitur quid omnia constituit in propria persona vel similiter et absolute vel aliquo modo approbative, sed promulgationem ipsorum commisit apostolis et ecclesiae et ostendit hoc magister de quolibet sigillati.

Ad quartam, negatur antecedens, et ad probationem dicitur quid licet per sacramenta conferatur gratia tamen non debet aestimari quod in eis aliquid sit deitatis essentialiter vel quod sint Deus quia deitas non est gratia seu accidens, ideo non datur materia nec occasio idolatrandi, sed Deum orandi qui per suam misericordiam mediantibus sacramentis dedit hominibus gratiam, et sic non est ibi materia idolatrandi data, licet posset esse accepta per malos.

Ad quintam, dicitur quod, licet si homo mansisset in statu innocentiae indignisset habitu gratiae prout gratia virtus dicitur, non tamen indignisset gratia sacramentali quia ut sic dicitur medicina contra peccatorum vulnera.

Item, circa istam materiam notandum est quod ut communiter dicitur omnia sacramenta legis novae suas efficacias superserunt ex Christi passione ut ostendit Augustinus, III De civitate Dei, capitulo 16 et libro II, capitulo primo insignum huius omnia sacramenta praedicta in eius passione aliquo modo apparuerunt nam baptismus in aliqua lateris vel ex latere confirmatio in spiritu et sanguine eucharistia in toto corpore seu in tota persona quae fuit Deo hostia vera, poenitentia vero in confirmatione et prima latronis pendentis mixta summum sacerdotum Christum ordo quia tunc exercuit excellentissimum actum sacerdotii matrimonium quia ecclesiam sibi sponsam confirmavit et acceptavit unctio in corporis eius unctione vel potius in linitione sanguinis ex corpore mortuo emanentis.

Item, posset notari qui unum sacramentum potest dici alio dignius diversimode, uno modo ex effectus quantitate et sic baptismus excellit quia tollit culpam, secundo modo conferentis dignitate, et sic confirmatio quia confertur ab episcopis, tertio modo rei nobilitate sic est eucharistia quia continet Christum. Quarto modo significatione sic est matrimonium quia significat unionem christi et ecclesiae et naturarum in Christo, quinto ratione dignitatis recepte sic est ordo quia ordinatus ad digniorem gradum in ecclesia reponitur, unde versus manet vel maior in effectu corus in esse coniugium signo maiori chrisma ministro.

Item, posset notari quid inter sacramenta duo sunt volentis, scilicet ordo et coniugum reliqua quandoque sunt necessitatis vel in facto vel in voto, licet non simpliciter et absolute sed diversimode et secundum Dei legem ordinatam.

Contra secundam conclusionem, arguitur primo sic vel sacramenta essent tam sine qua non gratiae vel alio modo proprie, primum non debet duci, ut infra dictum est, nec secundum quia tunc gratia haberent causam creativam naturaliter et necessario agentem et sic gratia non esset gratia nec adeo dependens immediate. Et si dicatur quod sacramenta non attingunt productionem gratiae immediate sed disponunt, contra quia, si sic, adhuc sequitur quod corporalem agent in spiritum. Consequentia patet quia dispositurae est agere, sed patet falsitas tum quia agens debet esse praestantius passo tum quia corpus non patet agere nisi per contactum corpus, autem non potest tangere spiritum quia tactus est applicatio extremorum secundum situm.

Secundo, quia si sacramentum ageret vel libere vel naturaliter non secundum quia tunc omnibus aequaliter ageret, quod est falsum quia unus plus alius minus recipit de gratia in susceptione sacramentorum, nec primum cum non habeat voluntatem nec intellectum quia est signum corporeum.

Tertio, illa dispositio animae inducta per sacramentum vel educitur de potentia animae vel non. si non, sequitur quod illa creatur, et sic virtus creativa de facto communicatur creaturae. si sic, vel educitur de potentia animae obedientiali vel naturali. Si secundum cum cuilibet potentiae passivae naturali correspondeat activa naturalis, sequitur quod agens naturale posset talem animam disponere quod esset causa gratiae totalis. Si primum, cum omnia talia a Deo solo creentur, sequitur ut prius quod creatura erit instrumentum creationis, et sic sequitur quod Deus mediante creatura posset create animam rationalem et angelos. Patet consequentia quia etiam ad hoc anima est in potentia obedentiali.

Quarto, talis dispositio per sacramentum inducta vel est necessitatis ad gratiam vel non. Si primum, hoc est falsum quia omnis suscipientes sacramentum reciperent gratiam tunc etiam quia deus necessaretur per sacramentum ad dandum homini gratiam, quod est falsum. Nec secundum quia tunc foret per accidens an gratia conferetur per sacramentum et sic sacramentum non posset dici causa gratiae plus quam alterius rei.

Quinto, nulla creatura potest creare aut esse instrumentum Dei seu divinae creationis sed gratia gratia non producitur nisi per creationem, ergo nullum sacramentum potest dispositive gratiam causare.

Contra primam partem secundi corollarii eius, arguitur quia Iohannes Baptista non videtur fuisse mundatus ab originali ex vi illius circumcisionis, et tamen fuit ante Christum et tempore circumcisionis, ergo. Maior patet Matthaeus 4o, ubi dicit Iohannes Christo, "ego debeo a te baptizari", glossa, id est, "a peccato originali mundari", ergo.

Contra secundam partem eiusdem, quia a quocumque Deus tollit culpam eidem confert gratiam, sed debite suscipientes circumcisionem mundabantur a culpa, ergo eis conferebatur gratia.

Contra tertium corollarium, arguitur quia de facto agens naturale de speciebus panis et vini potest in eucharistia producere formam verminis substantialem sed illa non educitur de potentia materiae cum ibi nulla sit materia nisi corporis Christi, igitur illa forma creatur.

Secundo, anima rationalis potest fieri a puro homine et non potest fieri nisi per creationem quia non est educibilis de potentia materiae, igitur. Maior patet quia nisi sic, sequitur quod Deus posset eam nos creare quando homo generat non impediendo naturalem actionem hominis in generando, ponatur igitur quod sic fiat tunc sequitur quod hoc naturaliter generaret animal brutum et alterius speciei, sed consequens istud est falsum. Et probatur consequentia quia cum semen hominis habeat tantam vim generativam quantam habeat semen alterius animalis sequitur quod hoc generabit aliquod animal et non rationale ergo brutum. Item, sequitur aliter quod species hominis non esset pars essentialis universi nisi homo posset generare naturaliter hominem cum influentia generali quia esset naturalis corporalis nec posset perpetuari a se cum generali influentia sed illa sunt falsa, ergo.

Ad primam, dicitur quod sic causa secundo modo et cum infertur, ergo gratia habet causam necessario agentem creatam conceditur dispositive, scilicet animam disponendo ad gratiam et negatur ulterior consequentia, ergo gratia non immediate dependet a Deo.

Item, cum infertur ultra ergo corporalem agit in spiritum conceditur quia phantasmata naturaliter agunt in intellectum, licet in virtute intellectus agentis.

Item, ignis inferni imprimit aliquam dispositionem in spiritu damnato.

Item, posset dici ut supra quod corpus non agit in spiritum rem corporalem, sed spiritualem, sicut obiectum materiale causat naturaliter principaliter, tamen cognitionem sui in intellectu nostro. Et cum infertur, ergo gratia non esset cum haberet causam creatam, etc. negatur consequentia quia totum est gratuitum quod Deus sacramentis confert et in ipsis operatur. Patet ergo quod corpus agit in spiritum non propria virtute sed ut instrumentum superioris virtutis, sicut dictum est de igne inferni. Et cum dicitur quod agens debet esse praestantius passo conceditur quo ad formam quam debet conferre passo, non autem quo ad praestantiam aut nobilitatem naturae et dignitatis specifice quia tunc ignis numquam posset comburere vaccam nec leo occidere hominem in ideo licet sacramenta in esse naturae et entitatis non sunt perfectiora quam sit anima vel gratia quia tamen virtus dei operatur in sacramento et per sacramentum huiusmodi sacramentum habet aliquam praestantiam activitatis respectu animae vel gratiae, secundo posset dici quod illa auctoritas intelligitur de agente principali et in virtute propria agenti non de instrumentali, sic est in proposito.

Ad aliud, cum arguitur de contactu dicitur quod quia talis actio est aliquo modo spiritualis ideo ibi non oportet quod sit contactus corporeus et situalis seu quantitativus sed spiritualis et virtualis, sicut quando angelus aliquod movet corpus.

Ad secundum principale posset dici quod utroque modo agit sacramentum quia naturaliter agit quantum est ex se, et actione libera non sua sed inquantum est ex motione agentis superioris et principalis, scilicet Dei et ministri applicantis seu subiecti recipientis ideo non oportet quod aequaliter agat in omnibus quia non invenit subiectum ubique aequaliter dispositum nec aequaliter movetur a principali agente, scilicet Deo.

Ad tertium, dicitur quod in sacramentis imprimentibus caracterem illa disposito patet dici caracter. In aliis autem quae non imprimunt dicitur ornatus animae, licet non habeamus nomen proprium ipsius expressivum quia spiritualia non sunt nobis intellectu cum nota et cum talia a solo Deo creentur, dicitur quod duplex est potentia obedientalis, quaedam sola obedientalis susceptionis quaedam vero eductionis modo anima non habet nisi obedientalem potentiam susceptionis respectu gratiae, gratia vero habet obedientalem potentiam eductionis respectu talis ornatus seu dispositionis, ideo bene per causam secundam in virtute dei agentem potest produci, sed non sequitur quod anima posset creare animam vel angelum sed forte posset cum producere cum Deo.

Ad quartam potest dici quod supposita sic dei lege et ordinatione est necessaris sed talis necessaris est ex fine vel supposito vel conditionata non absoluta nec sequitur deum esse similiter necessitatum ad infundendum gratiam.

Ad 4m dicitur quod aliqua creantur quae nullo modo praesupponunt subiectum, quaedam vero quae prae supponunt nec esse possunt sine subiecto, modo ad propositionem maior est vera de creatis, primo modo non de secundo modo. Secundo, posset maior similiter negari.

Ad illud contra corollarium de Iohanne Baptista, conceditur antecedens, et negatur consequentia quia in utero matris fuit mundatus ab originali et sanctificatus per gratiam luce primo ideo non fuit similem de ipso et de aliis. Sed contra quia Iohannes fuit circumcisus die 8, ut patet Luce primo, vel ergo non fuerat mundatus vel circumcisio non erat originalis culpae medicina. Patet consequentia quia frustra daretur illis medicina qui nullam habent infirmitatem nec haberent nec unquam habituri essent quia illa culpa non redit inrecidivante.

Ad hoc, potest dici quod sicut in lege evangelica, licet per baptismum tollatur originale, tamen si aliquis sanctificatus ex utero, nasceretur sine peccato nihilominus deberet baptizari ad satisfaciendum legi et praeceptis ecclesiasticae, sic licet circumcisio mundaret ab originali peccato eum quem invenit infectum in lege veteri, si tamen aliqui fuerunt primus mundati ex utero sanctificati sicut Ieremias, Iohannes, etc., nihilominus tamen debebant circumcidi et non legi deformari hac eum de causa Christus circumcisus fuisse dicitur quia non venerat legem solvere sed adimplere.

Ad glossam quae inducitur super illo "ego debeo a te baptizari", id est, "a peccato originali mundari", dicitur hic quod ante mortem Christi quilibet homo quantumcumque mundatus esset, tamen tenebatur rebus pro solutionem debiti quod Christus soluit per suam passionem et ideo a tali obligatione debuit Iohannes adhuc mundari et solui a Christo et hoc intendit illa glossa.

Ad aliam contra secundam partem eiusdem corollarii, conceditur assumptum stante dei ordinatione etiam stante tempore veteris legis et novae, tamen dicitur quod gratia, conferebatur quae suscipientibus rite suscipientibus circumcisionem non fuit a circumcisione nec dependebat ab ea realiter causaliter et effective. Unde, licet daretur gratia circumcisis hoc solum fuit ratione operis operantis per modum meriti non ratione operis operati per modum sacramenti sicut fit in baptismo.

Ad primum contra tertium corollarium, dicitur uno modo declinando antecedens quia, si forma vermis vel alia inducitur Deus ibi creat materiam vel recreat de qua educitur et vermis producitur.

Secundo, potest dici quod quidquid fit ibi illud fit miraculose ac si hostia non est consecrata et sic quandoque congelantur ibi species vini, etc.

Tertio, posset negari consequentia quia dato quod agens creatum produceret aliquid ex non aliquo, tamen non crearet quia non independenter agent nec esset principale agens sed cum producens cum Deo, ut fuit visum in secundo

Ad secundam, negatur antecedens. Ad propositionem de anima rationali, dicitur sequendo viam praetactam quod purus homo potest esse partialis comproductor animae, non tamen creator ipsius. Secundo, dicitur quidquid sit possibile feri per potentiam divinam absolutam, tamen de facto anima creatur et producitur a solo Deo. Et cum dicitur, quod homo vim generativam etc., dicitur hic quod homo, licet potentiam habeat generativam perfectiorem quo ad dispositionem materiae quam animalia cetera, tamen non quo ad inductionem forem quae est anima rationalis quia Deus sic ordinavit propter melius ut homo haberet animam nobiliorem a primo principio naturae et anima alia superflueret in homine cum pro intellectivam creatam homines possit sufficienter omnes oppositiones vitales perficere.

Ad aliud, dicitur quod ratio nihil concludit nisi quod species humana non ita sufficienter ex se est spes essentialis universi aeterna sicut species ceterae ubi simile producit quo ad formam et hoc deus voluit propter melius.

Contra tertiam conclusionem, probatur quod Deus non confert sacramentis aliquam virtutem spiritualem creatam quia vel talis esset permanens vel successiva non primum quia tunc super esset in subiecto stante constantia subiecti et ageret in quemlibet indifferenter, quae sunt falsa nec secundum quia tunc esset in praedicamento qualitatis, sed hoc est falsum quia tunc in angelo, sicut non potest esse albedo vel alia qualitas corporalis sic econtra virtus spiritualis seu qualitas non potest esse in aliquo corpore.

Secundo, si aliqua virtus spiritualis esset in verbis sacramentalibus vel talis esset tota in toto et tota in qualibet parte vel tota in toto et pars in parte vel tota in una parte verborum et non in alia sed neutrum horum valet dici, ergo. Minor patet quia non primum quia ex eodem sequitur quod tota illa virtus esset in prima syllaba, et sic illa prolata effectus esset productus, et sic totam residuum verborum superflueret, nec secundum qua tunc numquam produceretur effectus quia oportet ad productionem totam effectus totam virtutem esse adunatam quod non potest esse hic cum partes illae non sint simul sed successive proferuntur et dum una est alia non est nec potest dari tertium quia non est maior ratio quod illa virtus sit in una parte verborum quam in alia etiam quia tunc illa parte prolata produceretur effectus et sic aliae partes verborum vel aliae dictiones superfluerent.

Tertio, quia vel talis virtus poneretur in sacramentis sequitur quod aliquo modo continent suum effectum vel igitur ut causa univoca vel ut aequivoca. Non primum cum non sint eiusdem rationis, nec secundum quia tunc oporteret quod res inanimata, scilicet sacramentum nobiliori modo contineret gratiam quam anima. Consequens est falsum.

Quarto, contra hoc est tertia ratio principalis conclusionis quia vel talis virtus esset eiusdem rationis in omnibus sacramentis vel non sed alterius et sic

Ad primum, dicitur quod illa virtus in aliquibus est permanens aliqualiter, scilicet in sacramentis consecratis seu consecrateris ut in sancto oleo crismate et fonte sacro sed cum applicantur ad usum motio superadditur secundum illam formam per divinam virtutem mediete tali virtute instrumentaliter operante.

Secundo, posset dici et melius quod talis virtus habet formae proprietatem successive modo quo successio potest esse informis spiritualibus quae proprie non subiacent tempori. Patet quia talis virtus est in sacramento per modum formae in quodam fieri vel fluxu, et quando dicitur an sit qualitas corporalis, et sic dicitur quod corporalis potest dici ratione subiecti quia recipitur corporaliter et spiritualis ratione agentis et effectus proximi in quem ordinatur, et cum dicitur si esset corporalis non posset disponere ad gratiam dicitur quod est verum si esset mire corporalis et agent propria virtute. Et quando dicitur quod qualitas spiritualis non potest esse in corpore dicitur quod formae mere corporeae et quantitates et qualitates activae et passive, et consequentes eas non possunt esse in spiritu similiter nec qualitates spirituales mere possunt esse in corpore, tamen cum hoc stat quod Deus potest spirituales virtutes conferre corporibus modo praedicto.

Ad secundam, potest dici quod talis virtus est in ultimo verbo quod producit totum effectum in virtute praecedentium sicut ultima gutta cavat lapidem et actus ultimus generat habitum in virtute ac tuum praecedentium, sed hoc non videtur sufficere rationi quia unum verbum non disponit subjectum ad effectum alterius verbi, sicut est in actibus quia in sequentibus relinqueretur aliqua dispositio creata a praecedentibus quod non est in proposito nam immediatus effectus omnium verborum est dispositio sed dispositionis non est dispositio, ergo.

Ideo aliter potest dici secundo quod hic virtus est tota in toto et tota in qualibet parte, nec tamen completur effectus nisi integrato sacramento quod fit completis omnibus verbis sicut si anima rationalis successive informaret corpus humanum nam cum praecise esset in capite, licet ibi foret tota anima, tamen ibi non esset hoc completus. Item, posset dici quod tota veritas est in tota propositione et non per partes. Et quando dicitur, cum tota medietas verborum est prolata, etc., dicitur quod ratio bene concluderet si illa virtus directe mensuraretur tempore nunc autem sic non est, sed possumus imaginari quod, sicut actus angeli coexistit alicui toti tempori et non participialiter sed impartibiliter producitur si de illo actu in medio temporis cui coexistenter producitur quaereretur an aliquod esset productum eius, vere posset dici quod totus actus esset inproduci actualiter, et tamen nulla pars actus nec totus actus esset productus seu in esse producto sic est etiam in proposito de virtute verborum sacramentalium.

Aliud exemplum potest esse de figura quae consistit in indivisibili nam nihil eius est productum ante ultimum instans, et tamen per totum aliquod certum tempus producitur sed instanti quo clauditur positio secundum se totam est producta, sic aliquo modo est hic, licet primum exemplum sit magis ad propositionem.

Ad tertium, dicitur quid sacramentum continet gratiam sicut instrumentalis dicitur virtualiter continere aliquem effectum inquantum continet dispositionem aliquam ad ipsam antecedentem, non tamen continet effectum formaliter ac principaliter. Et cum dicitur, aut continet ut causa uniuoca, etc., dicitur quod nec sic nec sic quia talis divisio veritatem habet in causis principalibus non instrumentalibus.

Sed contra posset argui quia ut videtur a simili sequitur quod illa divisio causae non haberet locum in quacumque causa secunda. Consequens est falsum. Patet consequentia quia omnis creatura est instrumentum Dei dum creatura agit, sicut sacramentum quia quaelibet talis est movens motum a Deo principaliter movente faciente eam movere et causare.

Hic respondetur quod non est simile quia agentia creata sunt instrumenta Dei, sic tamen quod ipsa sunt agentia principalia in ratione causarum secundarum qui etiam agunt sensum conditionem propriae naturae et formae sicut ignis calefaciendo vel etiam homo bonum faciendo opus.

Alia vero sic sunt instrumenta Dei quod ut agant non secundum conditionem propriae naturae sed praecise ut instrumenta secundum virtutem eis immissam et ita est in proposito bene differenter est instrumentum principalis artificis discipulus et malleus, nam artifex inferior seu discipulus potest dici instrumentum principalis magistri est etiam agens quod agit sed malleus non est agens quod agit sed instrumentum praecise quo artifex agit et isto modo sacramenta ecclesiastica sunt instrumenta Dei in gratiae infusione.

Ad quartam, quae est ratio tertia in oppositum quaestionis, dicitur quod licet effectus remotus omnium sacramentorum, scilicet gratia possit esse eiusdem rationis in pluribus sacramentis, tamen propinquus et immediatus effectus eius non est eiusdem rationis quia sicut sacramenta specifice sunt distincta quantum agendus sacramentale sicut et eorum virtutes quia quaelibet virtus est proportionata suo fini seu effectui proximo et etiam est aliqualiter similis significatio exteriori alias sacramenta non vere significarent quod continent et econtra, unde possumus imaginari quod, sicut complexionem domus et integritatem aliquam concurrunt quae producuntur diversis instrumentis habentibus diversas figuras per quas agunt, et licet figura non sit per se activa nec passiva tamen per eam diversimode agit agens principale. Unde artifex non posset perforare cum dolabro sicut cum cerebello nec econverso sic in proposito ad integritatem et complementum Christianae vitae concurrunt diversi effectus sacramentales diversis instrumentis et virtutibus producti, et sic dicitur quod diversa instrumenta possunt concurrere ad eundem effectum remotum, licet non propinquum.

Ad confirmationem, dicitur quod illa virtus a deo creatur et sacramentis confertur. Et cum dicitur, quod non videtur rationabile, etc., dicitur quod talia spiritualia non mensurantur tempore proprie nisi per coexistentiam extrinsecam ideo durante oppositione exteriori illae virtutes durant et transeunte transeunt. Et ultima dicitur quod, sicut de columba apparente super Christum quod expleto officio rediit in pristinam materiam de qua erat assumpta, sic in proposito postquam transierit effectus sacramentorum talis virtus cessat quia frustra maneret.

Pro ulteriori notitia sacramentorum aliqua possunt notari primo quod ad integritatem sacramenti novae legis terra concurrunt, scilicet materia ut elementum est operatio eius et applicatio et forma certa verborum et ministri intentio copulans formam materiae.

Secundo, notandum quod effectus sacramentorum in communi est quod talia sint cuilibet qualis est ille qui accedit, ut patet prima conclusione dominus declaravit, ubi cavit ecclesia mors est malis vita bonis etc

Tertio, si quaeratur an sacramenta debeant conferri peccatoribus, dicitur quod non si sint peccata publica sed propter occulta non debet quis publice negare, sicut nec Christus negavit inde sacramentum corporis sui quia hoc esset pandere secretum.

Quarto, nota quod conferens et suscipiens sacramentum aliquod in peccato peccat mortaliter, ut patet distinctione 40 capitulo multi. Item, distinctione 9 et licet. Item, 11, quaestione 3 audi similiter et minister sacramenti ministrans in suo ordine scienter in mortali peccat, sicut probat Sanctus Thomas, 4o sententiarum, distinctione 24 quia talis facit irreverentiam sacramento, tamen secus esset si in necessitate levaret sacramentum de terra vel baptizaret in periculo mortis quod etiam laicus facere posset.

Quinto, nota quod tria sunt sacramenta iterabilia non scilicet baptismus, confirmatio, et ordo quia in illis imprimitur caracter. Patet secunda quaestione prima quod quidam, et de consecratione, distinctione 5a de homine, unde quia caracter est indelebilis in illis tribus in habentibus etiam per mortem non debet iterari etiam si quis de morte adiutam resuscitaretur, non autem est sic de aliis sacramentis, ut patet 32 quaestione 7 licite. Unde dicunt quidam quod Lazarus plus resuscitationem non potuit licite repetere uxorem nec ipsa eum sed potuissent de novo contraxisse matrimonium, si vero fuisset sacerdos de novo non fuisset iterum ordinandus et licet beneficium quod habuisset vaccasset, tamen de iure non potuisset illud repetuisse.

Et si contra hoc fiat peccatorem est quia fit iniuria sacramento quasi prima collatio sacramenti non fuisset efficax nec est ibi unum sacramentum sic potest dici quod religiosus resuscitatus a morte non tenetur ad votorum observantiam quia non fuit obligatus nisi usque ad mortem nec plus obligatur quam mulier viro in matrimonio.

Item, potest notari quod cum differentur an aliquis receperit sacramentum non iterabile iterum poterit tali sacramentum conferri subiectum conditione dicitur quod sic nam non intellectualiter iteratum quod nescitur esse factum de consecratione, distinctione prima. Et si tunc, talis non receperat prius, nunc vero recipit quia conditio extat, sed si primus receperat nihil efficitur, nec tamen peccat quia conditio non extat. Item, nota de excellentia et dignitate sacramentorum inter se ut primus, etc.