Liber 2, Quaestio 7 [London Transcription]

Quod non quia actus meritorius ut sic non est in potestate voluntatis creatae ergo antecedens probatur quia non est in potestate voluntatis creatae quod sibi debeatur primum aeternum beatificum tum quia latitudo meriti ut meritum est dependet a divina acceptatione

Secundo, si caritas efficeret actum meritorium sequitur quod agens irrationale seu non rationale esset causa contrariorum non solum in diversis sed in eodem. Consequens est contra Philosophum, IX Metaphysicae. Patet consequentia quia haec Abraham primo meritoriae voluit occidere filium suum propter Deum et post angeli prohibitionem noluit ipsum meritoriae. ergo si caritas illos actus produxit cum voluntate, sequitur propositionem.

Tertio, si caritas actus meritorios efficeret, sequitur quod habens maiorem caritatem posset mereri proportionatus quam habens minorem. Consequens est falsum quia tunc dicens pater noster in magna caritate plus mereretur quam alius in minori gratia volens propter Christum sustinere martyrium. Consequens est falsum, sed consequentia patet quia secundum proportionem caritatis mensuratur latitudo meriti. Confirmatur quia autem voluntas aut caritas produceret actum meritorium totum conformiter aut difformatus. Non primum quia secundum Magistrum causae principalitas tribuitur gratiae. Nec secundum quia caritas tantum agit praecise quantum voluntas agit et conatur, ergo non deformatus.

In oppositum, est Magister, distinctione 26 secundi, aliter frustra divideretur gratia in operantem et cooperantem.

Item, dicit magister quod eadem gratia est operans et cooperans sed propter diversos effectus diversis nominibus nominatur ergo ipsa est effectrix bonorum operum

Item, de consecratione, distinctione 4, placuit ubi dicitur, anathema sit qui dicit gratiam ad hoc necessariam ut facilius agamus et non omnino ut bene agamus.

Item, Apostolus, "laboravi etc non ego solus sed gratia dei mecum"

Prima conclusio, sicut voluntas non semper quantum aut qualiter vult meretur vel demeretur, sic non quilibet actus liber secundum quamlibet sitam latitudinem in potestate voluntatis esse censetur. Prima pars patet quia si quilibet mereretur tantum quantum vellet, sequeretur quod Sortes volens mereri quantum Christus meruerit tantum meretur, consequens est falsum.

Secundo, sequeretur quod tantum mereretur ille qui vellet remisse primum mereri sicut ille qui intense vellet maximum primum mereri consequens est falsum patet quia tunc nihil faceret conatus voluntatis ad augmentum meriti patet consequentia quia utercumque mereretur summum praemium ex quo quilibet vellet ipsum mereri per suppositum

Tertio, per apostolum ad romanos 7o "non quod volo bonum facio sed quod odio malum hoc ago" ubi glosa homo subditus peccato facit quod non vult quia "naturaliter vult bonum sed voluntas hoc semper caret nisi gratia adiuvetur".

Item, Gregorius, super illo iob, 2 capitulo "aliquas appendit in mensura", etc.,, ubi dicit sitim quamdiu in hac vita sunt quibusdam temptationibus rapiuntur ut nequaquam tantum proficere valeant quantum volunt.

Item, sequeretur quod aliquis posset tantum proficere et tantum gradum meriti acquirere quod ulterius in merito proficere non posset, quod patet falsum in Clementinis, capitulo "ad nostrum".

Secunda pars conclusionis probari posset sicut prima quia eadem ratio videtur de demerito sicut de merito

Secundo, si quilibet posset tantum demereri quantum vellet sequitur quod subito quis posset se facere peiorem hominem mundi. Consequens est falsum. Patet consequentia quia aliquis posset velle se habere plura mala et peiora demerita quam haberet quicumque alius.

Item, sequeretur quod Sortes esset peior Platone et simul Plato peior sorte, quod implicat. Patet consequentia quia si ponatur quod quilibet illorum vellit plus demereri quam alius tunc sic sortes vult plus demereri quam Plato, ergo plus demeretur ergo sortes est peior Platone et econverso arguitur de Platone.

Item, De poenitentia, distinctione 2, dicitur, "sicut nemo fit repente summus sic nemo repente fit turpis" quod non esset, verum si quilibet demeretur quantum vellet.

Tertia pars conclusionis probatur quia tota latitudo meriti ut meritum est a Deo acceptatae est.

Primum corollarium, licet quantum volitio elicita est meritoria tantum eliciens dicatur mereri in via non tamen semper quantum viator vult absolute tantum sua volitio est meritoria prima patet quia quantum quis mereri vult cum debitis circumstantiis ad tantum meritum requisitis tantum talis meretur ergo quantum talis volitio est meritoria tantum per illam quis meretur 2a patet quia sequeretur quod qui vellet tantum mereri sicut virgo vel christus tantum meretur

Secundum corollarium, aliquis potest velle aliqualiter peccare et defficere qualiter ipsum peccare est impossibile. Patet tum quia quis potest velle peccare indivisibiliter seu minimo peccato.

Secundo, quia si Sortes vellet peccare minimo peccato quam Plato et Plato minori quam Sortes tunc quilibet illorum vellet peccare qualiter non est possibile eos peccare.

Tertium corollarium, licet velle peccare mortaliter seu velle esse sub quantolibet gradu malum moraliter non infert taliter volentem esse in illo gradu mortaliter. Prima pars patet quia nolle esse bonum est malum et demeritorium et est contra dictamen rectae rationis quia secundum Bernardum ubi non vis esse melior ibi desinis esse bonus. Secunda pars patet ex conclusione et probationibus.

Secunda conclusio, licet viator existens in maiori caritate ceteris paribus plus possit mereri quam in minori, tamen non semper quilibet actus procedens a maiori caritate est magis meritorius quam procedens a minori. Prima patet quia potentia quae mediate aliquo iuvamento sufficit aliquem actum producere habito maiori iuvamento poterit producere effectum perfectiorem sed voluntas mediante iuvamento caritatis potest producere actum meritorium, ergo.

Secundo, probatur quia habens maiorem gratiam facilius elicit actum bonum quam habens parvam caeteris paribus, igitur habens maiorem gratiam potest eliciere actum magis meritorium. Consequentia patet quia tanta potentia requiritur ad eliciendum actum suum facilius quanta requiritur ad eliciendum actum magis meritorium et antecedens probatur quia si non sequitur quod habens parvam gratiam aeque prompte et aeque faciliter vellet sustinere martyrium pro christo sicut apostoli et alii habentes gratiam magnam cuius oppositum experimur in nobis. Secunda pars probatur quia sicut duo temptanti aequaliter quo ad omnia quorum unus habeat magnam gratiam alius parvam quaeritur utrum resistendo mereantur aequaliter vel non. Si sic habetur propositum. Si non sequitur quod hoc ideo est quia habens maiorem gratiam magis conatur resistendo et difficilius resistit, et per consequens magis meretur cum virtus sit circa difficile Confirmatur quia plus foret honorandus et laudandus ac praemio magis dignus vincens adversarios cum parvo exercitum quam cum magno, igitur a simili resistens cum parva gratia magis quam cum magna.

Item, adhuc probatur quia, si sic, sequitur quod quaelibet pars cuiuslibet actus procedentis a caritate maiori esset magis meritoria quam quicumque actus factus a minori. Patet consequentia quia quaelibet pars actus est actus. Sed falsitas patet quia tunc totus actus esset infinite gratiosus.

Primum corollarium, stat viatorem esse alio magis Deo carum seu gratum et ipsum minus illo mereri per actum bonum elicitum aut imperatum. Patet per secundam partem conclusionis.

Secundum corollarium, licet ceteris paribus existens gratia facilius possit bona opera elicere stat, tamen actum meritorium esse alio intensiorem et non a tota activitate gratiae procedere. Prima patet ex dictis in prima parte conclusionis et eius probatione. Secunda pars probatur quia si gratia efficeret quemlibet actum meritorium secundum totalem suam activitatem sequitur quod omnis actus a gratia eadem procedentes essent aequaliter meritorii. Consequens est falsum. Patet consequentia quia ad causatam activitatem gratiae, sequitur tanta activitas cognatus voluntatis et ad aequalitatem utriusque, sequitur aequalitas effectus, ergo.

Item, sequitur quod dicere horas vel implere praecepta non esset meritorium nisi fieret in maximo conatu et devotionem, consequens est falsum.

Tertium corollarium, licet gratia creata sit principior causa quam voluntas respectu actus Deo acceptabilis, tamen secundum conatum voluntatis actus meritorius est proportionaliter laude dignus et primabilis prima patet quia causae principalitas gratiae attribuitur tum quia gratia praemovet voluntatem et voluntas sequitur inclinationem eius. Secunda pars probatur quia ad tantum contatum voluntatis sequitur tanta activitas gratiae sed tantus conatus voluntas et tanta activitas caritatis efficiunt tantum meritum et maior conatus cum maiori activitate gratiae efficiunt magis meritorium actum ergo

Tertia conclusio, sicut gratia seu caritas creata est causa effectiva cuiuslibet portionis meriti, sic quilibet actus viatoris praedestinati a gratia procedens est meritorius alicuius gratiae praemium. Patet prima pars per Beatum Augustinum in exhortationibus contra Iulianum, dicentem, "pudititia nos pudicos facit iustitia instos pietas pios et gratia deo et hominibus gratos"

Item, dicitur de poenitentia, distinctione 2, "caritas est" "gloriosa in perseverantibus victoriosa in martyribus operosa in omnibus fidelibus" ubi glossa dicit quod "caritas est effectiva bonorum operum"

Item, cupiditas est effectiva actus demeritorii, ergo caritas est effectiva actus meritorii. Tenet consequentia, Et antecedens patet super illo psalmo "bonum mihi lex oris" ubi glosa "plus diligit caritas legem dei quam cupiditas milia auri et argenti"

Item, Gregorius, in omelis penthecostis, scilicet, "caritas seu amor operatur magna si verus est", etc. Secunda pars, probatur quia, si non sequitur quod decedens cum gratia baptismali et actuali merito non plus praemiaretur quam solum decedens cum gratia baptismali. Consequens est falsum. Patet consequentia quia nullus gradus praemii correspondet merito actuali.

Primum corollarium, licet gratia seu caritas efficiat meritum conatui voluntatis, conformiter tamen conatus voluntatis efficit actum meritum activitati gratiae quandoque difformiter. Prima patet quia si voluntas gratiam habens conatur meritum efficere gratia coefficit, et si magis conatur magis coefficit et quantum voluntas conatur sequi inclinationem caritatis vel gratiae tantum meritum coefficit ipsa gratia. Secunda pars, probatur quia si voluntas efficeret actum meritorium semper secundum totalem activitatem gratiae, sequitur quod voluntas cum eadem gratia semper uniformiter meretur et aequalia merita eliceret. Consequens est falsum quia tunc dicens pater noster in gratia tantum meretur quantum si ex eadem gratia pro christo nrizatetur. Patet consequentia quia ad tantam activitatem gratiae sequitur tatus conatus voluntatis et ad illa sequitur aequale meritumm, ergo saltim quo ad intentionem gradualem.

Secundum corollarium, licet non repugnet actum creaturae esse meritum infinitum seu creaturam meri infinite, tamen nullum meritum creaturae pure potest esse infinitum simpliciter secundum regulam legis a deo ordinate. Prima patet quia Deus de potentia absoluta posset acceptare quemcumque actum bonum creaturae ad infinitum praemium si vellet.

Item, secundum aliquos anima Christi habuit vel habere potuit infinitum praemium et meritum, sed tamen illa est verbo unica. Secunda pars probatur quia secundum legem ordinatam nullus conatus voluntatis creatae est vel esse potest infinitus simpliciter igitur nullus talis potest efficere infinitum meritum simpliciter. Patet consequentia ex dictis quia tantus conatus efficit proportionaliter tantum meritum, igitur infinitus conatus cum finita activitate gratiae efficit tantum finitum meritum.

Tertium corollarium, licet tota latitudo meriti in esse meriti secundum latitudinem iustitiae actualis mensuretur tamen est meritorium non est denominatio intrinseca actui, licet voluntas per hoc merens nominetur vel censeatur. Prima patet quia quanta est latitudo actus inesse iustitiae actualis tanta est latitudo meriti in praedestinato si bene operetur. Secunda patet quia esse meritorium consurgit ex divina acceptatione sed illa est actui extrinseca, ergo.

Item, confirmatur quia si creatura esset extra statum merendi sicut sunt beati et Deus et voluntas et gratia efficierent bonum actum rectae rationi conformae talis actus non esset meritorius, ergo quod bonus actus sit praemii aeterni meritorius hoc provenit ab extrinseco scilicet ex divina acceptatione ad certum praemium.

Aliud corollarium, sicut gratia non praeciseretur ad bene agendum ut voluntas facilius operatur sic gratia non praecise exigitur ut voluntas iustificetur seu purgetur vel ut actus bonus a Deo esse acceptus demonstretur. Prima pars patet quia oppositum est error Pelagii, ut dicit Magister, libro 2, distinctione 28.

Item, patet per Augustinum in de vera innoscentia, propositione 131a, dicentem,, sicut duo officia medicinae unum quo sanatur infirmitas et aliud quo custoditur sanitas ita sunt duo bona gratiae unum quo aufert cupiditatem aliud quo facit animam in virtute perseverantem.

Tertia pars corollari patet quia si solum requireretur gratia ut signum acceptationis divinae ut dicunt aliquid tantum valeret in pede, sicut in mente vel in bursa sicut in anima supposito quod Deus acceptaret animam et cetera essent paria.

Ex quibus praemissis patet responsio ad quaestionem scilicet quod, licet quilibet actus voluntatis bonus sit in suae potestatis libertate secundum quamlibet suam latitudinem tamen gratia seu caritas creata respectu cuiuslibet actus meritorii habet effectivam valitudinem seu causalitatem. Prima patet quia quod actus bonus sit meritorius non est in potestate voluntatis nec talis latitudo meritoria est a voluntate creata sed ab acceptatione divina. Secunda pars patet per dicta. Confirmatur per Glosam super illo II Corinthios, 3 capitulo "non sumus sufficientes ex nobis tamquam ex nobis cogitare" etc., ubi glosa, "caritas non datur secundum merita sed efficit omnia merita".

Contra primam conclusionem, arguitur primo sic, per glosam super illo Matthaeos 12 "bonus homo de thesauro suo" etc. interlinearis, "quantum homo bonum intendit tantum facit". Idem videtur sentire Hugo, De sacramentis libro 2 capitulo 6, dicentem, "quantum vis tantum mereris".

Secundo, per Beatum Augustinum libro de libero arbitrio, capitulo 6, dicentem, tantum peccat quid cum vult et non potest quantum quis vult et facit. Unde dicit ibi ponens exemplum de illo qui vult cum combere cum coniuge alterius et non potest dicit ibi quod talis non minus reus est quam si in illo facto deprehenderetur eo quod si posset in illo opere impleret, ergo a simili, si quis vellet peccare quocumque gradu peccati, non minus peccat quam si de facto peccaret illo gradu.

Tertio, per eundem Augustinum VII Confessionum, "in caelum ire non est aliud quam velle ire et velle ire est illuc pervenire", ergo eadem ratione tanto gradu velle ire est tanto gradu ire. Sed hoc est tantum mereri quantum reus vult mereri, ergo

Quarto, ad idem est augustinus ibidem capitulo 6o, dicens, "amicus Dei si esse voluero ecce ego nunc fio". Et per consequens ita cito sicut quid vult esse amicus Dei ipse erit amicus Dei, ergo.

Quinto, tota malitia peccati et bonitas meriti consistit in voluntate, ergo secundum gradum volitionis mensurabitur gradus peccati vel meriti, et per consequens quantum quis vult mereri tantum meretur.

Sexto, si quilibet non esset tam malus sicut vult, sequeretur quod aliquis invite careret aliquo gradu malitiae, quod est falsum

Septimo, si aliquis pro tempore futuro vult peccare mortaliter ipse peccat mortaliter per solum illud velle ergo eadem ratione si vellit peccare mortaliter sub certo gradu ipse peccat et est malus sub illo gradu.

Contra secundam conclusionem, arguitur primo quia caritas prius efficeret actum meritorium vel voluntas prius vel aeque primo concurreret. Non primum quia tunc aliqua portio actus meritorii eliceretur sine activitate voluntatis. Nec secundum quia tunc voluntas sine gratia mereretur, quod est error pellagii. Nec tertium quia activitas caritatis specie distinguitur activitate voluntatis, ergo illi concursus non concurrunt aeque primo ad eundem effectum sed unus prius et alius posterius.

Secundo, sequitur quod bonus actus moraliter in gratia factus diceretur specie a quolibet actu facto extra gratiam. Tenet consequentia quia haberet causam speciem distinctam quam non haberet alius. Sed falsitas probatur quia existens in gratia volens dare elemosinam continuando secundum actum potest peccare mortaliter si sibi praecipiat Deus quod illum non continuet ultra certam horam aliter non potest transgredi praeceptum si non posset continare actum illum et sic necessario impleret praeceptum, quod est falsum.

Tertio, sequitur quod aliquod agens irrationale posset producere effectus oppositos. Consequens videtur falsum secundum Philosophum quia posse in opposita est agentis liberi. Et patet consequentia quia existens in caritate quandoque operatur contraria successive propter Deum sicut est velle dormire et velle vigillare propter Deum et multa alia.

Quarto, sequeretur quod magis gratiosus Deo magis meretur quam minus gratiosus. Consequens est falsum quia opera amicorum sunt magis acceptabilia et placibilia et per consequens magis amicorum magis. Sed patet consequentia quia magis gratiosus facilius operatur et minus gratiosus difficilius.

Quinto, probatur falsitas consequentis quia magis album denominatur a maiori albedine, ergo maior gratia reddet actum magis gratiosum et meritorium.

Sexto, si habens maiorem gratiam ceteris paribus minus mereetur, sequeretur quod Christus minus meruisset per passionem suam et per alia bona quam simplex mater. Consequens non est sanum sed patet consequentia quia habuit summam gratiam.

Septimo, si gratia agat actum bonum cum ergo eius activitas sit finita sit activitas animae christi ut quattuor et voluntatis respectu b actus ut quattuor tunc sic aliquis alius potest agere ut b vel saltem Deus potest creare hominem qui ex naturalibus suis poterit agere ut octo, ergo talis sine activitate gratiae poterit mereri vitam aeternam.

Octavo, sequeretur quod quodlibet peccatum per quod quis perdit gratiam esset gravius quolibet alio commisso post amissionem gratiae. Consequens est falsum quia tunc simplex fornicatio esset gravius peccatum homicidi. Consequentia patet gratia enim plus inclinat ad non peccandum et plus iuvat ad resistendum illum qui eam habet, et per consequens cum maiori conatu talis peccat.

Item, sequeretur quod gratia maior si redderet actum minus meritorium quod eligibilius foret menti habere minorem gratiam quam maiorem. Consequentiam patet quia maioritas gratiae est circumstantia diminuens meritum suum. Et patet falsitas quia ad maiorem gratiam, sequitur proportionaliter maior gloriam pro praemio.

Contra tertiam conclusionem et eius corollaria, arguitur quia si gratia inclinaret et efficeret cum voluntate actum meritorium, sequitur quod existens in gratia numquam posset esse perplex inter duos actus meritorios quis illorum esset eligibilior. Consequentia patet quia gratia inclinaret et doceret eum quis illorum esse praeferendus. Falsitas patet per Beatum Augustinum et Apostolum philippenses primo, dicentem "mihi vivere christus est et mori lucrum", ubi glosa hic mihi vivere in carne est meritum et mori fructus operis quid eligam ignorum constat autem quod Apostolus dum hoc dicebat erat in gratia, ergo perplexitas stat cum intensa gratia.

Secundo, si gratia efficeret actum meritorium, sequitur quod voluntas non posset remittere actum suum elicitum in gratia usque ad non gradum. Consequens est falsum. Et consequentia patet quia sit a excessus in actu voluntatis quam habet voluntas propter gratiam et remittatur actus voluntatis continue effective gratiae manente tunc actus ille non potest remitti nisi usque ad a quia correspondet actioni gratiae, et per consequens voluntas non potest totaliter remittere actum illum, quod erat probandum.

Tertio, sequeretur quod voluntas produceret actum meliorem et intensiorem quam ipsa vellet. Consequens non videtur verum quia tunc aliqua portio actus esset non voluntaria, et per consequens non meritoria. Probatur consequentia quia ponatur quod Sortes existens in gratia credat quod b conatus voluntatis sufficiat ad producendum actum a et credat quod gratia non sufficiat actum voluntatis sicut multi sunt opinati de facto et vellit sortes producere actum b sub conatu b, tunc quaeritur aut sortes producet actum voluntatis meritorium sub a gradu, et tunc sequitur quod gratia nihil facit aut ergo intensiori quam sit a, et tunc sequitur propositionem quod voluntas non producitur actum quod vult producere, et sic non meretur.

Quarto, sequitur quod maior gratia magis inclinaret et maior magis, et sic procedendo, et sic sequitur quod tanta posset esse gratia in voluntate quod neccessitaret ipsam ad bene agendum, et sic quis posset invite benefacere et mereri, quod est falsum. Patet consequentia quia voluntas est solum finitate virtutis, immo cum Christus habuit maximam gratiam videretur vel quod non meruisset vel quod necessario meruisset et coacte, quorum utrumque est falsum.

Quinto, sequitur quod gratia tantum inclinaret voluntatem ad dilectionem proximi, sicut Dei. Consequens est falsum. Patet consequentia quia cum sit agens non rationale, sequitur quod quantum est ex se semper uniformiter inclinat.

Sexto, sequitur quod inclinaret ad eosdem actus nunc et in testamento veteri. Consequens est falsum quia tunc inclinaret ad peccatum nam in veteri lege inclinabat ad circumcisionem sed nunc circumcidi esset peccatum, ergo si nunc inclinat ad circumcisionem faciendam, sequitur propositionem.

Septimo, sequitur quod voluntas efficeret actum erroneum et inclinaret ad idolatriam. Patet consequentia quia actus erroneus est meritorius in casu quo quis adoraret hostiam non consecratam credendo ipsam consecratam vel ubi quis pie teneret et pie crederet aliquam opinionem falsam in theologia, sicut est de conceptione virginis et de multis dubiis theologicis ubi doctores pie sentiunt contradictoria et per consequens aliqui sustineret falsam opinionem et tamen meritorie si pie et bona intentione non pertinaci hoc faciat, ergo.

Octavo contra secundam partem tertiae conclusionis, si esset vera sequeretur quod decedens cum actuali merito in infinitum plus praemiaretur quam decedens cum sola gratia baptismali. Consequens est falsum, et probatur consequentia quia per conclusionem Beatus Petrus praemiatur certo gradu gloriae per meritis actualibus, ergo, si in duplo minus meruisset, etiam in duplo minus praemiaretur, et sic procedendo in infinitum, licet quodlibet debitum praemium pro actuali est illo quo datur pro gratia baptismali maius, ergo Petrus in infinitum plus praemiatur quam parvulus. Sed quod minus in duplo praemiaretur si in duplo minus meruisset. Probatur quia Deus peccantem in duplo punit in duplo plus et in duplo minus peccantem minus punit in duplo, et sic in triplo, et sic procedendo, ergo in duplo plus merentem in duplo plus praemiat.

Conclusio confirmatur illud quia cum Deus reddat unicuique secundum opera sua sequitur quod si Petrus minus in duplo meruisset minus praemiaretur et si in triplo in triplo minus, et sic consequenter sed quilibet in sola gratia baptismali decedens minus praemiabitur quam Petrus pro quocumque istorum meritorum, ergo talis in infinitum minus praemiabitur quam Petrus.

Tertio, si quilibet actus meritorius intenderet gratiam, sequitur quod actus remissius subito intenderet et augeret gratiam ad tantum gradum ad quantum intenderet si per magnum temps duraret. Consequens non videtur verum quia agens finitae potentiae ageret in non tempore. Et probatur consequentia quia talis actus est aequaliter susceptivus maioris et minoris gradus, sed ille actus gratiae intensivus est ab agente non rationali, ergo illud secundum ultimum suae potentiae aget sed nulla resistentia esset in passo receptivo, ergo non prius inducet gradum remissum quam intensum.

Ad primum, quando arguitur per Glosam, dicitur quod li tantum et quantum non denotant aequalitate in gradu, sed consequentiam quia si vis efficaciter mereri, scilicet faciendo opus bonum bene circumstantionatum tamen mereris.

Secundo, posset dici quod tantum mereris quantum tua volitio est bona vel meritoria et tantum demereris quantum tua volitio est mala et demeritoria, sed tamen non sequitur absolute quantum vis quod tua volitio sit meritoria quod tantum sit meritoria sed posset velle mereri per tuam volitionem quantum virgo vel Christus meruit in vita sua. Per hoc patet ad dictum Hugonis

Ad dictum Augustini primo posset dici quod non intelligit per li non minus aequalitatem in gradu sed convenientiam et similitudinem in peccato quo ad genus vel speciem.

Secundo, posset dici quod Augustinus intendit dicere quod actus exterior de se non aggravat demeritum nec sibi correspondet distincta malitia a malitia interioris

Ad tertium, negatur consequentia quia haec non sunt convertibilia et ideo ille modus arguendi non tenet, sicut non sequitur, bibere est bonum, ergo magis bibere est bonum magis.

Ad quartum, quod est dictum Augustini dicitur quod licet efficaciter volens mereri et esse Dei amicus cum debitis circumstantiis sit etiam efficaciter amicus Dei, tamen non sequitur quod qualitercumque et quantum quis vult esse amicus dei tamen ille sit amicus eius quia voluntas solum potest velle finite

Secundo, dico quod ad hoc quod bonitas actus dupletur non sufficit duplatio unius circumstantiae actus.

Ad quintum, dicitur quod licet totum imputetur voluntati, tamen non semper quantum absolute quis vellet mereri tantum meretur sed quantum voluntas est bona et recta et quantum volito est meritoria, sicut fuit supra dictum.

Ad sextum, conceditur consequens quia non videtur inconveniens quod aliquis in casu careat invite aliquo gradu malitiae quam vellet aliquo modo habere vere vel interpretative.

Ad septimum, negatur consequentia quia a simili non sequitur diligere proximum est mereri, ergo diligere proximum sub quocumque gradu est mereri, quod est falsum quia diligere proximum plusquam dictum est demereri.

Item, velle proximum esse bonum est mereri, ergo summe velle proximum esse bonum est summe meritorium.

Item, bibere est bonum et tamen summe bibere est malum.

Ad primum contra secundam conclusionem, dicitur quod non prius tempore Deus efficit actum meritorium quam gratia nec gratia prius quam voluntas sed prius natura.

Secundo, pro materia argumenti posset dici secundum Hugolinum quod actus meritorius inquantum actus sic est a gratia et voluntate aeque primo sed a deo principaliter et causaliter natura seu origine, inquantum vero liber est sic est a Deo principaliter secundario a voluntate et minus principatus a caritate, inquantum vero actus est iustitia actualis sic est principaliter a Deo et consequenter a gratia et minus principaliter a voluntate, inquantum vero est meritorius sic est denominatio extrinseca actu consurgens ex divina acceptatione.

Ad tertium, posset negari consequentia quia licet habeat aliam causam partialem tamen dare elemosinam in gratia et in peccato illi actus non distinguitur specie quantum ad substantiam actus unde si unus vadit ad matati?m timore pene et alius amore iustitiae licet amor distinguitur specie a timore, tamen illae duae volitiones non distinguitur specie.

Secundo, qui vellet concedere consequens posset ultra dicere quod ubi Deus praeciperet sorti quod non continuaret actum suum sortes posset transgredi praeceptum si vellet continare, et forte aliquis diceret quod illud praeceptum esset irrationabile et quod deus illud non posset praecipere et maxime non posset praecipere quod sortes eum diligeret pro certo gradu et certa mensura sic quod si plus eum diligeret vel diutius ipse peccaret et demereretur.

Ad tertium, primo posset concedi consequens quia caritas est instrumentum Spiritus Sancti et inclinaret et agit prout a sancto spiritu dirigitur ideo sicut ipsa efficit actum liberum ita nunc istum oppositum

Item, gratia non est agens naturale sed supernaturale, philosophus autem loquitur de agente naturali irrationali prout totaliter distingutiru contra agens liberum Item, dicitur quod si ideo concluderet a simili, probaretur quod nec obiectum nec species nec cognitio concurreret ad actum nostrae voluntatis. Patet quia omnia illa sunt agentia non rationalia.

Et si dicatur quod sequitur quod non esset in potestate voluntatis producere actum bonum liberum quia non est in potestate voluntatis quia gratia concurrat effective, hic dicitur quod probaretur eodem modo quod Deus non producit nobiscum actum bonum, ideo dicitur quod in potestate voluntatis est bene agere cum ceteris requisitis ad hoc et sicut non tollitur libertas voluntatis, si non possum velle sine iudicio aut cognitione, sic non tollitur libertas, si non possum velle meritorie sine gratia.

Ad quartum, conceditur consequens in casu ubi cetera sunt paria et ad probationem dicitur quod, licet maioritas gratiae sit circumstantia reddens actum bonum aliqualiter magis acceptatum et gratiosum, tamen difficultas reddit actum magis acceptatum quia forte voluntas magis conatur et actus magis dependet a voluntate.

Ad quintum, dicitur quod non est simile quia gratia non est totalis circumstantia reddens actum magis acceptatum sed etiam difficultas est quaedam alia ideo ratio non valuit.

Secundo, dicitur quod latitudo actus inesse iud?ti non sumitur nec causatur a gratia, sed a solo Deo acceptante actum ad tantum et ad tantum praemium, ut dictum est.

Ad sextum, negatur consequentiam. Et ad probationem dicitur quod licet habuit maximam gratiam quam quaecumque alia creatura, tamen quia fuit actus suppositi divini et infiniti, ideo illa circumstantia personae infinite reddebat actum magis meritorium nec facilitas proveniens a gratia impediebat meritum.

Secundo, dicitur quod quia anima Christi continue intuebatur clare Deum, ideo eliciebat actus cum intensissimo conatu et cum maximo fuerore dilectionis quod non fecerunt alii sancti martyres.

Tertio, dicitur quod Christus merebatur secundum omnem conatum correspondentem notitiae actuali quam habebat, non tamen secundum omnem conatum simpliciter quia non tantum potuit conari quin plus potuisset alias enim semper ambulasset secundum ultimum conatum suae potentiae, et sic de aliis actibus.

Quarto, dicitur quod non est possibile quod purus viator habens notitiam aenigmaticam tantum conetur quantum Christus conabatur.

Nota quod quidem dicunt quod Christus eliciebat actus meritorios secundum totum conatum voluntatis suae simpliciter.

Ad septimum, negatur consequentia ratio est quia argumentum supponit quod una portio actus sit a gratia sine voluntate et alia a voluntate sine gratia, quod est falsum quia totus actus est a voluntate et totus a gratia licet non totaliter.

Secundo, dico quod si habens perfectiora eliceret actum intensiorem altero habente minus perfectiora, non tamen sequitur ipsum magis mereri quia facilius eliceret perfectior quam minus perfectus sicut dives facilius potest dare duos denarios quam pauper unum solum.

Tertio, nota quod consideranda est proportio naturalium ad naturalia et actus ad actum, nam si naturalia sint ut sex et alterius ut tres si etiam actus unius illorum se habeant ut sex et quantum ad intensionem et fuerorem et alterius ut tres tunc ita difficile est primo elicere actum ut sex sicut, secundo elicere actum ut tres et econverso et sic magis meretur primus quam secundus quia actus primi est intensior et tantae difficultatis quantae est actus secundi.

Ad octavum, negatur consequentia, licet cadens a maiori gratia per aequalem actum plus peccet quam cadens a minori quia habet maius movens ad oppositum et sic cum maiori conatu peccat. Item, talis est ingratus ratione gratiae maioris quam expellit peccando ideo ceteris paribus plus peccat.

Secundo, dicitur quod si Sortes perderet gratiam ut quattuor per intensum peccatum homicidii plus peccaret quam Plato perdens gratiam, ut octavo per peccatum unum remissum mortale.

Ad nonum, negatur consequentia quia, licet per accidens actus factus in minori gratia reddatur magis meritorius vel gratiosus ratione maioris difficultatis, tamen quia habens maiorem gratiam et in dispositione in qua et secundum quam potest maiorem et intensiorem actum elicere ideo non expedit sibi eligere quod sit in minori gratia quia etiam secundum proportionem gratiae totalis habitualis datur praemium etc.

Ad primum contra tertiam conclusionem, conceditur consequens. Ad glossam dicitur quod ex illa non habetur quod Apostolus fuerit vere perplexus, licet primo fuerit aliqualiter dubius quia ipsemet se determinavit se ad manendum in carne propter augenda merita dicens "gloriari me oportet in cruce" etc.

Ad secundum, negatur consequentia. Ad probationem dicitur quod illa fundatur super falsa imaginatione quia imaginatur quod gratia producat unam portionem actus sine voluntate et voluntas aliam sine gratia, quod est falsum. Ideo dicitur quod ille modus remissionis est impossibilis.

Ad tertium, negatur consequentia. Et ad probationem, dicitur admisso casu tamquam possibili cum infertur, ergo Sortes cum credat gratiam etc. Negatur ista consequentia quia, licet non credat, tamen gratia coagit et comproducit actum tantum quantum voluntas conabitur.

Et si obiciatur, ergo Sortes errando et opinando falsum meretur, hoc potest concedi consequens de errore non damnato per ecclesiam non repraesente scripturae, sicut est altera pars contradictionis in pluribus materiis dispu?bus in theologia.

Ad quartum, negatur consequentia, et patet in exemplo natura, licet pulcra via et amenum tempus alliciat et inclinet hominem ad ambulandum et ad spatiandum, tamen nullum tempus aut via quantumcumque delectabilis aut pulcra potest hominem coagere ad ambulandum.

Secundo, dicitur pro materia argumenti quod si infinita gratia foret in voluntate adhuc, non sequitur quod talis inclinaret infinite voluntatem sed solum finite, et per consequens non sequitur ipsam necessari nec in finitum meritum elicere. Hoc ponit monachus cisterciensis

Ad quintum, dicitur quod gratia non inclinat nisi a spiritu sancto directa et accuata et ideo inclinat et agit supernaturaliter sicut placet spiritu sancto.

Secundo, dicitur quod nullus gradus dilectionis ad quem gratia inclinat et tantus quin inclinet ad maiorem et nullo gradu quis diligit Deum vel proximum quin licite intensiori gradu diligere possit.

Sextum argumentum solvitur, sicut praecedens consequentiam negando.

Ad septimum, dicit Thomas de Argentina, quod quilibet debet adorare hostiam sub conditione saltim habituali.

Secundo, et melius posset dici secundum Hugolinum quod talis in cultu latriae non errat quia cerimoniae et operationes extrinsecus terminatur ad rem visam sed cultus intrinsecus ad ipsum deum ideo, licet sensus erret, tamen cor in sua rectitudine manet nisi propter aliud sibi imputetur ad culpam.

Ad octavum, negatur consequentia quia, licet a merito actuali possit esse aliud meritum in quocumque gradu et proportione minus merenti debetur praemium duplex simpliciter quia, Si Sortes in duplo plus mereatur quam Plato non propter hoc tota gratia sortis erit dupla ad totam gratiam Platonis quia gratia baptismalis est in omnibus hominibus aequalis.

Tertio, diceret quidem quod meritum actuale posset esse tam modicum et remissum quod sibi non corresponderet tantum praemium quantum correspondet gratiae baptismali. Patet quia a merito actuali posset esse aliud meritum in quacumque proportione minus.

Ex hoc etiam videtur sequi quod gratia baptismalis non est minima gratia. Patet per hoc ad nonum.

Ad decimum, primo posset negari consequentia quia substantiam non est aequaliter dispositum ad gradum intensiorem sicut ad remissiorem et ideo successive gratia intenditur propter successivam subiecti dispositionem non propter contrarietatem quae sit in subiecto.

Secundo, posset dici quod talis actus licet sit aequaliter activus gradus intensioris et remissioris, non tamen aeque cito neque subiectum est aequo cito susceptivum unus gradus naturaliter sicut alterius ratio potest esse quia naturalis ordo est inter remissiorem gradum et intensiorem ut prius tempore inducatur gradus remissior quam intensior.

Tertio, posset dici quod deus qui est principaliter gratiam augens et in anima ponens illam auget et infundit subito vel successive, sicut sibi placet nec est similem de caritate et aliis habitibus acquisitis.