Librum 3, Questio 4

Utrum spes, fides, caritas, quae ad salutem finaliter requiruntur, a Spiritus Sancti donis ac inter se realiter distinguuntur?

Ad oppositum est magister in dictis distinctionibus.

Prima conclusio: sicut fides est virtus theologica exclusiva omnis falsitatis, sic fides est virtus theologica distincta a virtutibus spei et caritatis. Quod fides sit virtus patet per Magistrum distinctione vicesima tertia. Secundo probatur ratione quia habitus laudabilis inclinans potentiam ad actum laudabilem et meritorium est virtus. Sed fides est huiusmodi ergo. Maior patet per descriptionem virtutis. Minor patet quia cuius assensus est ad salutem necessarius. Talis de se est laudabilis et meritorius ratione actus concomitantis voluntatis a caritate procedentis.

Sed quod sit exclusiva omnis falsitatis apparet quia alias Deus deciperet aliquem et eum faceret falso assentire quod est falsum. Confirmatio quia spes non confundit ergo, nec fides fallit aut decipit. Consequentia patet a simili et antecedens est Apostoli. Sed quod spes sit virtus etiam theologica patet quia omnis virtus cuius principale obiectum est bonum divinum est theologica. Sed spes est huiusmodi ergo confirmatur per Gregorium Super Iob, capitulo primo, ubi tres filias ipsius iob dicit significare tres virtutes theologicas scilicet fidem spem et caritatem.

Sed quod illae sint distinctae inter se patet I ad Corinthios decimo tertio, "nunc autem manent fides spes caritas tria haec, maior autem horum est caritas." Confirmatur quia fides et spes evacuabuntur et non caritas, ergo. Antecedens patet I Corinthios decimo tertio "cum venerit quod perfectum est tunc evacuabitur quod ex parte est."

Secunda conclusio: licet sine virtutibus spe et caritate, quis possit licite sperare salvari finaliter. Tamen sine praedictis virtutibus lege stante, nullus posset mereri, seu proficere salubriter. Prima pars patet quia aliter sequeretur quod quilibet existens extra gratiam deberet desperare de salute aeterna, consequens est falsum. Secunda pars probatur per illud apostoli I ad Corinthios decimo tertio, "si linguis hominum loquar et angelorum caritatem, autem non habeam nihil mihi prodest".

Confirmatur de virtute spei quia secundum Magistrum in hiis distinctionibus, virtutes morales sunt sic connexae quod qui unam habet, omnes habet. Igitur cum nullus viator possit proficere sine caritate, sequitur quod nullus proficere poterit sine virtute spei.

Tertia conclusio: sicut natura rationalis in suo caritativo diligere de necessitate salutis tenetur ad ordinem statutum, sic dona Spiritus Sancti secundum esse materiale sunt habitus infusi ipsarum virtutum. Prima patet per Magistrum distinctione 29 tertii, capitulo primo ubi ponit ordinem diligendorum. Consequenter namque ordinis ignorata conturbat meritorum formam et qui praepostere agit, peccat, ergo. Vide ibi dictum Augustini allegatum. Secunda pars probatur quia, si dona Spiritus Sancti essent habitus infusi [in]distincti, tunc caritas non esset maximum omnium donorum cuius oppositum patuit supra.

Ex his omnibus sequitur quaestionis responsio, scilicet pars affirmativa. Prima patet quia nullus salvabitur sine illis de lege Dei ordinata. Secunda pars patet per dicta quomodo et quomodo non distinguuntur.

Ad primum negatur antecedens ad probationem dicitur quod propheta dicens regere moriturum loquebatur secundum cursum naturae secundum dispositionem quam vidit in lumine prophetico, nec ars nec natura posset ipsum liberare a morte et hoc eciam ex parte dei revelantis ipsi regi denuntiavit vicem cum postea propheta praenunciavit ei vitam prolongatam annis quindecimus hoc fuit de divina potentia non secundum naturalem influentiam et ideo utrumque dictum fuit verum suo modo. Item Hezechiae fuit mortuus peccatis ut viveret vita iustitiae similiter de Iona dicitur quod prophetia sua fuit condicionalis saltim conditione sub intellecta scilicet, si ninivitae manent in suis peccatis civitas subverteretur et quia condicio non fuit impleta, ideo prophetia non fuit falsa. Secundo posset dici quod civitas fuit subversa moraliter et spiritualiter non subversione minoris sed peccatoris quia scilicet per puniam habitantes fuerunt conversi a peccatis et sic de versione illud fuit impletum.

Ad secundum dicitur quod tam in veteri quam in novo testamento credere in liberatorem fuit actus fidei, sed credere Christum venturum vel venisse non erat actus fidei in veteri testamento quia nullus credulitatem suam tenebatur, ad hoc determinare scilicet ad certam horam vel tempus nisi hoc eis fuisset revelatum mediate vel immediate sed in novo testamento specialiter tenemur credere eum iam venisse propter scripturas hoc asserentes et propter ecclesiae determinacionem et auctoritatem huiusmodi scripturas approbantem.

Ad tertium negatur antecedens ad probacionem de adorante hostiam. Dictum fuit prius primo quod fides imperat adoracionem illam condicionaliter puta si hostia sit consecrata ita quod actui latriae ut a fide est imperatus, numquam potest subesse falsum sicut dicit Thomas de Argentina. Secundo dicit Hugolinus quod cermiomen exteriores bene terminatur ad rem visam sed adoratio interior semper dirigitur ad ipsum deum non ad hoc. Quod videtur ideo dato quod non sit fictam consecratio tamen cor non errat nec fides fallit.

Ad quartum dicit Thomas de Argentina quod reducendo Christi passionem ad legem Dei ordinatam. Fuit necessarium Christum pati et incarnari. Ideo fidei Abrahae potuit subesse falsum quia talis fides Abrahae non fuit de materia liberationis ut reducitur in Dei potentiam absolutam, sed eciam ut reducitur inordinatam. Sed illud non videtur vallere quia secundum ipsum non fuit Christum pati necessarium de absoluta Dei potentia, ergo. Sequitur quod fidei Abrahae potuit subesse falsum de potentia absoluta Dei, quod videtur falsum. Ideo aliter respondetur negando consequentiam rationis et ad probationem quia potuit aliter esse, etc. Hic dicitur dicendo quod si sint revelatio vel potuit aliter esse quam verba revelationis significabant ad mentem recipientis vel aliter quam significabant ad mentem revelantis primo modo adhuc dupliciter quia vel recipiebat verba revelationis sicut debebat vel non sed sicut volebat. Primo modo secundae distinctionis et secundo modo primae distinctionis impossibile est aliter evenire quam fuit a deo revelatum, quia non potuit aliter esse quam verba revelationis significabat ad modum revelantis et si ille cui fit revelatio capit verba sicut debet non potest aliter esse. Sed secundo modo secundae distinctionis tunc potest aliter esse et tunc error non procedit ex fide infusa sed acquisita elicita et temaria.

Ad quintum negatur maior quia in dilectione innitimur directioni nostrae cogitationis quae est lumen et directorium fallibile sed in fide infusa innitimur directioni divino et lumini increato principaliter motivo et ideo non est similem.

Secundo potest negari minor quia caritas infusa non diligit nisi quod debet, sed si homo errat in diligendo hoc non provenit ex caritate infusa, sed ex habitu in nato naturali vel ex caritate sponte elicita affectionali, nam caritas vera non quaerit quae sua sunt, sed quae Jesu Christi nec agit per peram.

Tertio licet hypocrita sit dilectus et homo fictus sit nec ut sic est diligendus tamen ut caritative diligitur. Non est quidam fictum, sed creatura bona seu existens bonum.

Pro ista materia fidei nota Thomas de Argentina 24 distinctione tertii articulo tertio ubi ponit triplex simbolum quod legitur in ecclesia. Primum est apostolorum quia ab eis compositum secundum dicitur nicenum quia in consilio niceno compositum fuit. Tertium est athanasii quia ipsum composuit contra haereticos primum dicitur in prima et complecto modo secundum dicitur in missa, tertium dicitur de marie tamen devorsimodo secundum diversos usus et ponit ibi rationes.

Item vide quia primo sunt duodecim articuli primum dicit Petrus scilicet credo in deum patrem omnipotentem creatorem caeli et terrae. Secundum Iohannes et in Ihesum Christum filius eius unicum dominum nostrum. Tertium iacobus zebedei qui conceptus est de spiritu sancto natusto ex materia virgine. Quartum andreas passus sub poncio pillato. Quintum philippus descendit ad inferna. Sextum Thomas tertia die resurrexit a mortuis. Setimum Bartholomeus ascendit ad caelos sedet ad dexteram patris. Octavum Mathaeus inde venturus iudicare vivos et mortuos. Novum Iacobus Alphae credo in spiritum sanctum. Decimum sanctam ecclesiam catholicam sanctorum communionem Iudas. Undecimum remissionem peccatorem. Duodecimum carnis resurrectionem vitam aeternam, amen.

Ad primam responsionem in pede conclusionis dicitur ut supra quod licet credere non sit actus voluntatis elicitive est tamen ab ea imperative. Ideo dicit Augustinus cetera potest homo nolens credere vero non nisi volens.

Ad aliud dicit Thomas de Argentina quod Christus habuit fidem secundum habitum sed non secundum actum. Secundo potest dici quod Christus non habuit fidem nec omnes virtutes formaliter sed supereminentur et superaequivalenter. Quarto posset dici quod fides et scientia non repugnant sed possunt simul stare in eodem respectu eiusdem. Quarto posset dici quod Christus habuit veram scientiam et scivit omnia quae vidit in verbo scientia infusa ut comprehensor sed tamen habuit fidem et credidit multa secundum habitum experialem et acquisitum ut supra patuit declaratum.

Ad primum contra corollarium tertium secundae conclusionis dicitur quod ratio agendi caritatis potest sumi dupliciter uno modo elicitive, alio modo imperative. Primo modo caritas habet unicum et singularem modum agendi sicut essendi. Sed secundo modo non immo generale ut dictum est.

Ad secundum negatur antecedens sumptam credere cum exclusione dilectionis ad auctoritates quae videntur oppositum sonare dicitur quod loquuntur de fide formata caritate seu informata per caritatem et non de fide simpliciter.

Ad secundum argumentum principale conclusionis quod videtur facere contra dicta in secunda conclusione. Negatur antecedens et cum probatur quia aliqui invincibiliter, etc. Dicitur primo quod si tales infideles facerent quod in se est illuminarentur a deo et virtutes eis infunderentur et ideo tales non ignorant Christum ininvincibiliter et quando dicitur quod omem genus tormenti, etc. Dicitur quod illi stante eorum infidelitate non faciunt aliquid propter deum unde potest dici quod si facerent talia propter deum superficialiter aestimative optando non tamen libere affective taliter vere virtuose sicut debent opera sua in deum dirigenda.

Ex his patet quod alterius legis quam nostrae sectatores non possunt facere quae agunt finaliter propter deum principaliter, nam extra De summa trinitate et fide catholica capitulo firmiter dicitur quod extra Romanam ecclesiam nulla est vita salutis et per consequens nec habitus vere virtutis. Et ideo cum deus dat talibus salutem dat eis ecclesiae unionem et virtutum infusionem.

Ad primum contra tertiam conclusionem, negatur antecedens ad probationem quia ex vi praecepti, etc. Dicitur quod li sicut est nova similitudinis non aequaliter.

Ad secundum quod est dictum Bernardi dicitur quod gradum in amore scire potest esse dupliciter uno modo inter diligibile et diligibile, alio modo inter diligens et dilectum. Primo modo amor considerat dignitatem et ponit gradum et ordinem quia magis bonum magis notum sibi diligit magis. Sed secundo modo non ponit gradum quia amor non sit amatorem sui ipsius sed amati secundum Hugo de arra animae immo transformat amantem in amatum secundum Dionysium De divinis nominibus. Ideo dicit Tullius amor aut parem concipit aut facit.

Ad tertium dico ad amorem quod non est similem de fide et caritate, quia ratio credendi est veritas fidei perscripturam revelata et annuntiata. Ideo aequaliter sunt credenda, sed ratio diligendi est bonitas vel ut in se plena vel in aliis participata et quia talis participatio non est aequalis. Ideo talia diligibilia non sunt aequaliter diligenda.

Ad quartum dicitur quod quilibet se moderate diligens et ordinante est commandandus sed vituperabile est habere in moderatum amorem sui et sic ipsemet Aristoteles se exponit.

Ad quintum communiter dicitur quod ceteris paribus melior est dilectio inimici quam amici. Secundo potest dici quod ad hoc quod dilectio inimici sit magis meritoria quam amici non requiritur quod actus sit aeque intensus intentionem individui in specie sed sufficit maior intensio spei in genere.

Ad rationem in pede conclusionis factam patet per dictam solutio circa tertiam conclusionem et sic finitur tertius liber.