Pars 9

Cap. I. De sacramentis qua ad exercitationem instituta sunt, et quod omnia sanctificantur per verbum Dei.

Sunt quaedam sacramenta in Ecclesia in quibus etai principaliter salus non constet, tamen salus ex eis augetur, in quantum devotio exercetur. Haec licet in praesenti omnia enumerari non possint, quaedam tamen intermittere non oportet pro exemplo universorum. Ex his igitur sacramentis alia constant in rebus, qualia sunt aqua asperSionis, susceptio cineris, benedictio ramorum et cereorum, et c:etera talia. Alia autem constant in factis qualia sunt signaculum crucis, exsufllatio exorcizationis, expansio manuum, incurvatio genuum, et alia hujusmodi. Alia in dictis constant, sieut Trinitatis invocatio, et quzecunque in hunc modum. Hxc autem omnia per verbum Dei sanctificantur sive per prolationem verborum divina virtute invocata sanctificentur, sive sola fide exhibita per eamdem divinam virtutem sanctificationis effectum accipiant. Ubi enim vera fides est, verbum Dei deesse non potest; quia ipsum verbum fide concipitur, et per fidem operatur. Omnia, inquit Apostolus, quecunque facitis, in nomine Domini facite (Colos. 11). Non autem consequens est ut intelligamus Apostolum prsmcepisse, quod in omnibus operis nostris verba proferremus, sed ut in omnibus operibus nostris fidem rectam teneremus. Ille enim: nomine Domini omnia quae facit operatur, qui per rectam fidem agnoscit se, nec sine illo aliquid boni posse facere, et si quid fecerit laudabile extra illum gloriari non debere. Qui fideliter in omni opere suo et ante faetum ab illo auxilium quaerit, et. post factum totum quod operatus est bonum, ad laudem et gloriam ejus converlit. Sicut ergo omnia acimus sola fide etiam sine prolatione verain nomine Domini recte fieri dicuntur ;sic edam sacramenta sine prolatione verborum lam fidem sanctificantur. Nam ipsa verba indo sacramenta sunt, quae tamen ex aliis: sanctificationem non accipiunt. Nullum 1 8acramentum sineillo verbo sanctificatur, sive sola fide, siveex fide, et prolatione vern invocatum, omnem sanctificatione opera-

II. De aqua aspertionis quae cum sale bene dicitur.

xander papa quintus a beato Petro constitsalet aqua benedicerentur ad aspergen»opulum et habitacula eorum. Illo utique 3lo quo Eliszus propheta sal in aquam mislegitur, ut hoc condimento fontes amari in linem verterentur. Hac igitur aqua sanctifideles asperguntur, et habitacula fidelium nturab illusione et infestationem alignorum aum. Haec est autem significatio hujus sainti, quod aqua poenitentiam significat de ritis sal discretionem et cautelam de futuuse duo si simul misceantur, amara consa in dulcedinem vertitur, atque illesiones tationes demonum amplius ei non domir. Nos itaque supradictam institutionem, per singulos dies dominicos sal et aquam miscendo benedicimus, ut hac aspersione 3et habitacula fidelium contra spirituales tias muniamus.

Cap. III. De susceptione cineris.

lesiastica institutio habet, ut per singulos 1 in initio quadragesime, quod caput jejunii r, quarta feria quando jejunium votivum jitur, cinis consecratus capitibus fidelium 1atur scilicet ob recordationem mortalitatis », ut mortalis tunc homo qui ex habitu pceds et recordatione et peccatorum suorum votionem compungitur, etiam per mernoconditionis suae humilietur. Propter quod itur :Memento quia cinis es, et in cinerum teris (Gen. m).

IV. De ramis palmarum et de frondibus benedicendis.

pet etiam ecclesiastica consuetudo utin Do«. a quae proxima est ante solemnitatem pasm, rami palmarum et frondes arborum benetur, et populo portandi distribuantur, in figu»rum qui domino Jesu eodem die Jerosolyascendenti cum ramis palmarum et frondirborum virentibus cantantes et laudantes rerunt (Matth. xxi). In quo non solum noquod illi tunc corporaliter fecerunt corpot faciendum proponitur, sed id potius quod illo vel in isto corporali facto spiritualiter ndum eignificatur. Palma quippe signum vià est, rami autem virentesbona opera signi. Tunc igitur Christos cum ramis palmarum ndibus occurimus laudantes quando ipsum s triumphatorem bonis operibus et digna irum actione laudamus.

Cap. V. Decereo qui in sancto Sabbato benedicitur, et de agnis qui benedicuntur in pascha.

Zozimus papa constituit cereum magnumin Sabbato sancto paschzs benedici, quem diaconus accepta benedictione a saeerdote benedicit. Hic cereus Christum designat. In cera humanitatem, in igne divinitatem. Qui catechumenos ad baptistmum precedit illuminans, sicutolim columna ignis filios Israel mare Rubrum transeuntes pracessit, perignem illuminans, et obumbrans per nubem (Ezod. x1v). Sub eadem figura juxta consuetudinem antiquam in die paschali in Ecclesia Romana agni cerei benedicuntur, et populo distribuuntur.

Cap. VI. De signis quorum sonitu fideles in wnum convocantur.

Signorum usus a veteri Testamento assumptus est, ubi tubs argente a Domino ductiles fieri precipiuntur quibus multitudo populi convocari debuisset. Ad similitudinem harum tubarum signa ex metallo :ris in Ecclesia facta sunt ad corda fidelium excitanda, ut per ea signum deturquando debeant in unum convenire (Num. x). Vasa ista metallina oro predicantium significant. Plectra ferrea quointerius tunduntur, ut sonum emittant, lingues sunt eorumdem. Funis autem mensura vitae est, ét conversationis modus qui in Scriptura proponitur. Funis manu tenetur, quando scriptura opere adimpletur. Funem sursum sequitur, qui ductu Scripture sacre ad bona elevatur. Funem deorsum trahit qui eadem docente quantum in malis pressus jaceatagnoscit. Iste aptus est populum Deiin unum convocare;qui et elevatus opere exempla bonitatis ostendit, et inclinatus humilitate infirmitatem suam veraciter agnoscit. Signa ergoevangelica durabiliora sunt, et longius audiuntur quam tub legis, quia vox Veteris Testamenti ad tempusJudsistantum insinuit. Sonus autem evangelice praedicationis in omnes gentes ad fines orbis terrarum exivitet usque in finem steculi non cessabit.

Cap. VII. De cortinis.

Cortina quae ante sancta, id est inter populum et clerum pendet velamen litters signiflcat, per quod iis qui sub lege erant veritas adhuc Evangelii tegebatur. Cortina illa quae inter sancta et Sancta sanctorum, hoc est inter clerum et sanctuarium suspensa est, significat velamen mortalis nature; per quod a nobis etiam eub gratia positis adhuc secreta coelestia absconduntur. Primum velamen est quod in morte Christi scissum legitur (Matth. xxvir; Marc. xv). Secundum velaTen usque ad tempus resurrectionis non auferetur. Propter hoc in tempore Quadragesimge qum vitam presentem signiflcat, unum tantum velamen inter nos et Sancta sanctorum oppanditur, quod usque addiem resurrectionis non auferetur; quia nunc littera quidem revelata est, sed mortalitas nondum ablata, quae tamen omnis in futuro e medio tollenda erit, cum mortale hoc immortalitatem et corruptibile incorruptionem induerit. Tunc quippe revelata facie ingrediemur vel potius egrediemur ad gloriam Domini contemplandam, ut cum quem nunc per solam fidem agnoscimus, facie ad faciem videndo sicuti est agnoscamus.

Cap. VIII. De aliis sacramentis qua in. factis constant.

Multa sunt alia Ecclesi sacramenta rebus vel factis expressa, qute omnia hic enumerari non possunt; multa enim sunt, et ideo praesentis germonis brevitas ea non capit. Insufflatio in exorcizatione, virtutem Spiritus sanctis significat, qua. veniente fugatur et subruitur spiritus malignus. Sicut scriptum est: Flavit spiritus tuus etoperuit eos mare; submersi sunt quasi plumbum. dn aquis vehementibus (Exod. xv). Signaculum crucis virtutem passionisChristi ostendit. Hocergo quando fronte imprimitur, Christianus munitur. Quando contra imminens periculum opponitur, adversaria virtus fugatur. Primum ad arma, seeundum ad tela. Primum ad defensionem; secundum ad impugnationem. Tunsio pectoris compunetionem cordis designat. Pectus tunditur, ut cogitationes vans et desideria prava de corde pellantur. Inclinatio capitis, genuum curvatio, sive prostratio, humilitatem et reverentiam, sive etiam venise postulationem significant. Expansio manuum charitatem et affectus boni amplitudinem demoustrat.

Cap. IX. De his sacramentis qua verbis constant.

Alia item sunt sacramenta in sola verborum prolatione expressa, quae et ipsa variam significationem ostendunt. Celestinus papa instituit, ut ex psalmis David ante sacrificium antiphone canerentur, quem introitum dicimus. Collectas diversi composuerunt, praecipue Gelasius et Gregorius. Dominus vobiscum (Ruth. n), ab antiquo usu assumptum est; Booae messores suos salutans, hac salutatione usus est; et propheta in Paralipomenon Asa regem, et qui cum eo erant salutat, dicens: Dominus vobiscum (II Paral. xv). Primis temporibus ab epistola Pauli missa incipiebatur, post quam evangelium sequebatur, sicut nunchymnus angelicus qui ad officium missz: in solemnibus diebus recitatur, ab angelis primum decantatus legitur (Luc. 11) ;cui ea quae adjecta sunt, à beato Hilario Pictaviensi addita creduntur, a quo auctus est, et sicut. nunc canitur consummatus. Symmachus autem papa in ordine quinquageaimus tertius, instituit, ut hic hymnus diebus Dominicis et in natalitiis martyrum in ecclesia ad officium missc decantetur. Responsorium Itali tradiderunt, quod operationem et vitam activam per asperitatem cantus significant. Alleluia, leetitiam signat. Per jubilum in quo finitur, ineffabile gaudium in fine venturum exprimitur; Tractus aliquoties tribulationem significat, ut De profundis, Commovisti. Aliquando le titiam, ut Jubilate, Laudate. Credo in unum Deum, censum quinquaginta Patres in Constantinopolitano concilio contra heresim Macedonii ejusdem urbis episcopi, qui Spiritum sanctum creaturam asseruit, composuerunt. Sixtus papa instituit ut ante consecrationem post hymnum Sanctus, sanctus, sanctus cantaretar, quae trina repetitio Trinitatis est confessio. Secreta vocatur quia secreto dicitur, ne villescat. Olim alta voce dicebatur; sed legitur quod pastores dum illam usu quotidiano audiendi cognitam in agro decantarent, divinitus percussisunt, unde et consuetudo mutata putatur. Papa Pelagius docet ab universi orbiscommunione separatos esse, qui qualibet dissentione inter sacra missarum mysteria apostolici pontificis memoriam secundum consuetudinem frequentant. Te igitur in primis, hanc obsecrationem et consecrationem sanctus Gelasius papa ex majori parte composuit. Beatus Gregorius addidit, diesque nostros in tua pace disponas, et orationem Dominicam censuit super B corpus Christi recitari, sicutin vita illius legitur. Qui pridie quam pateretur, usque in mei memoriam facietis, Apostoli in usu habuerunt, et in his verbis corporis Christi sacramentum celebraverunt. Alii Alexandrum papam hsc addidisse ferunt. Leo papa constituit intra actionem dicere, sanctum sacrificium immaculatam hostiam. Felix papa constituit supra memerias martyrum missas celebrari. Gregorius papaconstituit in canone dici: Quorum solemnitates hodie in conspectu tua majestatis celebratur: Domine Deus noster, in. toto orbe terrarum, intra quorum nos consortium. Sergius papa constituit, ut Agnus Dei infractione Dominici corporis cantaretur. Innocentius papa ad Decentium: « Pacem asseris ante confecta mysteria quibusdam populus impertiri, vel sibi inter se sacerdotes tradere, cum praeter omnia qua aperire non debeo paxsit necessaria indicenda per quam constet populum ad omnia qua in mysteriis aguntur, atque in Ecclesia celebrantur, prabuisse consensum, ac finita esse, pacis concludentes signaculo demonstrentur. » Gloria et honor Patri et Filio et Spiritui sancto in secula. seculorum. Amen. Trecenti decem et octo episcopi in Niczena synodo composuerunt, contra heresim Arii, qui Filium Patreet. Spiritum sanctum utroque minorem asserebat. Hunc hymnum postea Hieronymus Damaso papae de Griecoin Latinum transtulit, et addidit: Sicut erat in principio et nunc et semper. PaternosDp fer (Matth. vi) ipse Christus tradidit discipulis suis. Unde specialiter oratio Dominica vocaturin qua septem discretae petitionesseptiformis gratie sacramentum sunt. Symbolum fidei, id est Credo in Deum apostoli duodecim dictaverunt, totidem sentetiis comprehensum, qui numerus apostolicm fidei sacramentum constat. Quicunque vult beatus Athanasius composuit. Et multi alii sancti Patres alia atque aliain celebratione divini officii, ad Ecclesi decorem et eruditionem fidelium ac devotionem addiderunt.

Cap. X. De sacris et non sacramentis.

Sunt alia quaedam in Ecclesia sacra, non tamen sacramenta, quae et ipsa quoque quamvis spiritualis gratiae effectum non habeant, neque conferent sanctificationem, in hoc tamen sacra sunt, quod ad sancta pertinent, et ilis cohsrent que et sanctitatem habent, et conferunt sanctificationem. Ejusmodi sunt omnia quae ad ornatum. Ecclesiarum pertinent sive quain possiessonibus earum continentur, quae in hoc quidem secundum aliquid sancta sunt, quod in ministerium sanctorum tradita sunt et assignata. Ista ergo quasi simpliciter sancta sunt; illa vero quibus ista consecrantur, Sancta sanctorum. Qui ergo sanctum de sancto aufert, sacrilegium facie. Qui vero ipsa sancta temerareaudet, abominationem committit, Ejusmodi ergo sunt quae sancta dicuntur, vel sanctis sanctificata, quecunque Ecclesia possidet in substantia terrena, sive in pecunia sive in terra, maxime in decimis, qui ab initio ita institute sunt, ut nunquam a ministerio divino sive illorum qui Deo serviunt et ministerio divino deputati sunt usu sine peccato abalienari potuissent. Heec quidem in principio ob formam sacramenti magis institutae videntur. Postea autem sub lege scripta sub lege gratiae, ad sustentationem ministrorum Dei sunt reservatze, ita utin eisetdevotioofferentium mereretur, et accipientium necessitas consolaretur. Heigitur nullomodo abusu Ecclesiae abalienari possunt, neque in possessionem laicam sive commutatione sive donatione transire. Ceetera corporalia quae sive in terris sive in pecunia Ecclesia possidet, quandiu quidem ab illa licite possidentur, auferri sine culpa non possunt;sed si causa et ratio postulaverit, per commutationem aut donationem, ad alienam possessionem transi- re possunt. Sicut ergo rapina est et violentia ejus modi bona homini juste possedenti tollere, gic sacrilegium est et plusquam rapina ista Ecclesie juste possidenti auferre. Decimas autem quoquo modo usurpare autretinere sine sacrilegii culpa non possunt;nisi soli ad quorum sustentationem divina institutione ordinatae sunt. H:ec igitur differentia est inter decimas et caeteras Ecclesie possessiones, quod decime et institutione et possesione ad sacra pertinent; cstere autem possessiones ecclesiasticte ad sacra pertinent sola possessione. Alim ergo possessiones. Ecclesie ad alienos possessores sine commutatione rationabili transferri non possunt. Decimsm autem ab alienis omnino possideri non possunt. Illae ergo non possunt auferri; iste non possunt transferri. In illis sacrilegium est si auferantur, in istis si transferantur. Decimarum autem et czterarum passionum ecclesiasticarum episcopi dispensatores esse debent, ut eas iis qui Ecclesie deserviunt rationabiliter distribant, ex quibus si quid forte aliquando ad sustentationem eorum, qui in ecclesiasticis officiis non deserviunt, sed tamen in secreta divino servito mancipati sunt, accommodatur, indulgentia est non debitum, ita tamen ut hoc ipsum de portione sit pauperum, non de sustentatione clericorum. In eo enim quod ministro debetur, dignus est operarius mercede 8ua, nec bene sustentat egentem, qui fraudat servientem.