Distinctio 30

Distinctio. 30. docet de temporali conuenientia et propria dei inter qua quedam relatiuis quaedam pluribus personis coueniunt.

CUnt autem quo. dam quae ex tempore dicuntur de deo eique temporaliter conueniut si ne sui mutatione etc. Hic signatur distinctio. 30. huius primi. in qua postquam egit magister de his quae deo conueniunt aeternaliter: hic agit de his quae deo competunt temporaliter. Et diuiditur in tres partes. In prima ostenditur qualiter rela tio ex tempore de deo dicitur. In secunda appropriatio personarum clare exprimitur. In tertia ingens dubitatio ex predictis luci de oritur. Prima in praesenti distinctione. Secunda distinctione. 31. ibi. Praeterea con siderari oportet cum tres personae. 3. dist. 32. Hic oritur questio ex predictis deducta etc. Prima iterum pars quae est praesens distinctio. In qua ostenditur qualiter rela tio de deo ex tempore dicitur: diuiditur in tres partes. In prima ostendit quod deitati con gruit relatio temporalis. In secunda quod in esse non debuit entitas accidentalis. In tertia in quo se dare potuit spiritus interminalis. prima in principio. secunda incipit ibi: quomod igitur obtinebimus: vel secundum accidens etc: tertia ibi: hic potest solui quaestio. Et haec est diuisio totius distinctionis praesentis.

Questio ista determinat declaratione reali dei ad creaturam pariter et ex tepore quae a scoto habetur in duabus questionibus li id i. dist. 36. q. 1. et. 2. In qua questione et vil. no tat tres doctores. henricum: varrone et franciscum. Arca quam talis etc. Utrum deus ex tempore ex par te sui relatione reali ad creata re feratur. Et arguitur quod sic triplici medio. Primo sic. Extrema ab aeterno sunt realia. igitur relatio realis consequenta patet: quia secundum extremorum naturam relatio numcupatur: sed probatur antecedens deus enim est aeternus: caeterum quidditates rerum sunt aeterne cum de eis sit scientia: et scientia secundum philosophum in primo posteriorum sit de impossibilibus aliter se habere: et ita inter ea cum non sit idem nascetur distinctio rea lis: et per consequens relatio et cum quod semel in deo est semper maneat: sequitur quod illa etiam in tempore ad creata referat. Secundo arguitur sic: deus ad res refertur relatione rationis: ergo et relatione reali. probatur assumptum: quia de prescit res futuras: et ita habet scientiam terminatam ad esse cognitum rerum: et talis dicitur re spectus rationis. sed probatur consequenta: quia mensura ri debent ea quae sunt in aliquo iuxta eius no bilitatem. vnde sensitiua nobilior est in homine quam in bruto: cum igitur deus supremum attin gat realitatis gradum: relationes in eo ad creata erunt maxime reales. Tertio argut tur sic. Omnis relatio extat realis nisi pro ducatur aut actu intellectus diuini: aut crea ti. Sed in deo ad creaturas est relatio non producta actu intellectus diuini nec creati igitur est realis. maior patet quia relatio rationis ab intellectu nominatur. sed minor probatur: in contingentibus enim prior est voluntatis di uine determinatio quam eam diuinus intelligat intellectus in illo priori diuina voluntas refertur ad esse volitum. igitur realiter. In oppositum arguitur auctoritate magistri in principio littere: vbi dicit: quod deus dici tur ad creaturas ex tempore non relatione quae sit in deo sed in creaturis. Si igitur nullam ad creata habet relationem. igitur nec realem cum negato superiori negetur inferius.

¶ In ista questione ad alias conformiter sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus.

¶ Quantum ad primum articulum termini sunt Relatio: realis: et tempus. Quo ad relationem noto quod primus qui relationem a parte rei posuit fuit Plato: vt refert al pertus magnus super praedicamento ad aliquid vnde eam ad aliquid nominauit: et dicebat: quod ad aliquid sunt quaecumque hoc ipsum quod sunt alio rum dicuntur vel quomodolibet aliter ad aliud. Cae teri autem praecedentes: vt 3eno et socrates eam ponebant non esse: deinde ab Aristo. est. relatio nominata: a nostris postmodum hi tudo: vnde relatio potest considerari tri pliciter: vno modo a parte fundamenti: et sic habet in esse sicut alia accidentia. Se cundo in suo esse quidditatiuo: et sic etiam genus et differentias: sicut praedicamenta caetera et sic dicit ad. Tertio consideratur respectiue ad suum terminum: et sic dicit aliud: et haec tanguntur in communi relationis diffinitione quando dicitur relatio est ad aliud primum in primo: secundum in secundo: et tertium in tertio.

¶ Noto vlterius quo ad terminum istum quod sunt tria ad inuicem abstrahentia. scilicet relatio: respectus: et ha¬ bitudo. Omnis enim relatio est respectus non econtra. Relatio enim apud Aristotelem est vnum praedicamtum de decem. Respectus autem est quoddam commune tam ad relationem qua est predicamentum quam ad sex principia. vnde do ctor subtilis. 3. li. dist. 1. diuidit respectum. In respectum intrinsecus aduenientem quem vocat relationem: et extrinsecus aduenien tem quem vocat sex principia. Omnis iterum respectus est habitudo non econtra: vnde ponimus habitudinem diffiniti ad diffinitionem: non tamen proprie respectum. Magister franciscus de maronis sui comflatus. dist. 29. addit quartum scilicet relatiuum et dicit. quod relatio abstrahit a relatiuo: sicut causa formalis ab eo cuius extat causa: vt album ab albedine. sed salua sua reue rentia quartum apponit frustra: aut apponere debet et quintum. Relatio enim secundum doctorem. dist. 5. q. 1. habet triplicem ab stractionis modum: scilicet a fundamento: a subiecto: et in proprio genere. Si igitur vult loqui de abstractione tam in genere proprio: tam extra genus debuit non solum abstrahere a subiecto sed a fundamen to vt primo diceretur relatiuum. secundo relatiuitas: tertio relatio: quarto respectus: quinto habitudo. Si autem voluit artificio se procedere et abstrahere in genere proprio debuit tacere de relatiuo et incipere in relatione: et tribus scilicet relatione respectu et habitudine esse contentus.

¶ Secundus terminus est relatio realis in Unde noto ex locis variis doctoris subtilis quod ad relationem realem tria requiruntur. Primo quod extrema sint in actu: et ideo si caperemus duas quidditates separatas ab esse existentie: licet haberent esse essentie: qua carent esse existentie: non haberent inter se distinctionem realem. Secundo requiritur quod existentia sint distincta: et ideo secundum Aristo. 5. metha. eius dem ad se non est relatio realis. Tertio quod nata sit esse inter talia extrema: et ideo dei ad creaturam nulla extat relatio realis: quia deus non est natus sic referri ad creaturam. Et si quaeratur: Quomodo scietur quando talis inter talia nascetur extrema: Dico quod quando talia sunt in potentiaad aliquid tertium: sicut omnia creata ad conplementum vniuersi: non sic deus: immo stat super vniuersum.

¶ Tertius terminus est tempus: vnde tempus dici tur tripliciter: vno modo vt continet om nem mensuram durationis sub aeternitate tam aeuum. scilicet quam tempus proprie dictum: et sic dixit quedam glosa super illud. In principio creauit deus caelum et terram. In prin cipio id est nunc temporis. Certum est autem secundum Augu. primo libro contra manichebs: quod prius natura conditum est caelum quam angeli. Secundo dicitur tempus vt est mensuratam motus primi mobilis: quam cuiuslibet mutationis: et sic accipitur ab Augu. super Sen. ad litteram vbi dicit quod deus mouet corpora per tempus et locum: spiritus vero per tempus solum: certum est autem quod volitiones angelice non mensurantur motu primi mobilis: sed tertio dicit tempus vt est numerus motus secundum prius et posterius: et sic est mensura primi mobilis secundum philosophum. 4. philosophicorum. et est secundum magi strum. Nicolaum boneti quidam respectus fundatus in motu primi mobilis: et terminatus ad aeternitatem primi motoris: ita quod secundum eum tempus formaliter est quidam respectus: sed materialiter quantitas. Et tantum de primo articulo. QAuantum ad secundum articulum sunt tres conclusiones.

¶ Prima de relatione rationis: secunda de relatione re ali: tertia de denominatione dei per rela tiones in creaturis fundatas. Prima est propter nouum respectum rationis in deo creature ad eum non terminantur probatur conclusio: nam si propter respectum aliquem rationis nouum: creature terminarentur in deum: aut ille esset factus ab intellectu crea to: aut increato sed nec sic nec sic. igitur declaratur minor. Primo quod non per respectum creatum ab intellectu creato: nam si hoc: sequeretur quod destructo intellectu creato: caetere res non terminarentur in deum quod est manifeste falsum. Sed de diui no patet: nam si modo produceret diuinus intellectus aliquod esse cognitum seu ens rationis: cum illud ens rationis de nouo esset in eo: quia eius cognitio ad extra non terminatur: sequeretur mutationem esse in eo. Confirmatur: quia duto per impossibile quod ens primum non intelligeret: adhuc res terminarentur in eum. vnde dico quod res referuntur in deum non ratione alicuius noui respectus: sed sub ratione absoluta modus enim relatiuorum quo creatura ad deum refertur est de tertio modo relatiuorum: vt di ctum est dist. 3. in de vestigio et iste differt a duobus primis: quia in duobus primis est conuertibilitas: in isto non sicut scientia re latione reali ad scibile refertur: non econtra sed scibile illam terminat relationem sub ratione absoluti si sit absolutum: sic deus sub ratio ne absoluti quamcumque terminat creature re lationem: et est consimile in. 9. metha. potentia enim diffinitur per actum non inquantum actus refertur ad potentiam: quia tunc etiam diffiniretur per potentiam: et esset circulus: sed potentia quae est relatio terminatur ad actum sub ratione absoluta: sic in proposito: verum est tamen quod istam ratio nem absolutam scilicet diuinam essentiam concomitan tur rationis respectus: sed isti non sunt noui sed aeterni in mente diuina: et terminantur ad esse rerum cognitum. Et isti possunt distingui in triplici modo secundum quod mens diuina potest crea pilia tripliciter apprehendere. primo mo vt sunt creabilia. secundo vt creantur. tertio vt creata sunt. Primus respectus rationis est ab aeterno in deo: et pro aeterno: quia ab aeterno respondet in intellectu diuino res crea bilis in esse ideali. Secundus et tertius sunt in deo ab aeterno: sed non pro aeterno: quia repugnat creature quod sit aeterna: et extat ex emplum: ab aeterno primo signo naturae intel lexit deus antichristum creabilem. in secundo signo creari licet non pro aeterno: in tertio iam creatum et pro primo dicitur deus creatiuus: sicut creatura creabilis: pro secundo dicitur creans: pro tertio creator: et differunt isti respectus sicut esse cognitum. Ex quo infero: quod doct. solennis scri pti sui hac distinctione deuiauit: dicendo eundem esse respectum formaliter in deo inquantum est creatiuus creans actu: et priusquam creauit: patet ex probatione dictorum oppositum. Et corroboratur: quia eidem relationi eadem correlatia sper respondet relatio: cum igitur creabilitas sit corrlum creatiuitatis si creatiuitas sit eadem relatio cum illa qua dicitur creans: et creabilitas cum creatione passiua: et per con sequens sicut res ab aeterno sunt creabiles ita et create: quod est manifeste falsum. Et si quaeratur ex quo habebat ab aeterno deus respectum quo intelligebat creatas res: licet non pro aeterno quare non dicebatur ab aeterno creator. Dico quod ad hoc quod dica tur creans seu creator: non solum exigitur ille rationis respectus: sed oportet quod terminet relationem craturae create: et hoc non fit nisi ex tempore: ideo non dicitur creator nisi ex tempore. Et si di catur: si modo deus terminat illum respectum creature et prius non terminabat: igitur mutatur. Dico quod non est ex parte dei mutatio sed ex parte creature. Sicut si modo diligam deum et prius non diligebam: tota mutatio in vo luntate mea est: non in deo: sic in proposito. Sed forsan diceret aliquis: adminus videtur quod producatur deus in esse derelicto quo est quadam praxis rationis. Dico quod siue sic si ue non: tamen non terminat: nec fruitionem nec es se creature sub tali respectu: sed sub ratione absoluta.

¶ Secunda conclusio. relatione reali nulli funditus creature refertur ens pra marium. probatur conclusio: supposito ex aug. quo. quicquid est in deo sit deus. Arguo ratione do cto. subtilis tacta in. 6. dist. q. vlti. arti. 3. nullum ens summme necessarium quacunqui facta mutatione circa aliud potest desins re esse: sed deus est summae necessarius. igitur quacumque facta mutatione circa aliud non desinet esse: sed si haberet relationem realem ad creaturam: desinente creatura desineret esse relatio cum dependeat inesse a ter mino sicut a fundamento: et desinente rela tione desineret esse deus. igitur nequit referri relatione reali ad creaturam. Idem probatur secundo per simplicitatem: quia summe simplex debet esse absolutum maxime et incompositum Idem tertio probatur per infinitatem: quia ens omnimodam includens perfectionem non debet habere tantam connexionem cum entibus imperfe ctis quod per relationem ad eadem referatur. Et si concludant iste rationes quae a doctore nostro capiuntur: patet: quod sine causa eas infirmat. Franc. de maro. Dicit enim quod prae de summe necessario non concludit: et istam tangit sub ratione aeternitatis: quia inquit non est probatum inconueniens: quod relatio in deo de nouo adueniat. Hic dico quod si non sit notum inconueniens de relatione rationis: est tamen notum de relatione reali: de qua in loco prae dicto loquitur intantum quod nullus sapientum philosorum hoc posuit quinimmo negauit. Di cit secundo quod secunda non concludit de simpli citate: quia relatio talis si deo adueniret non componeret. cum deus sit summus actus: et ita non in potentia. Minor de ista ratione: esse enim relationis ex primo articulo est quod sit in: et ita si adueniret suppositali deo esset in deo: et licet ex parte dei non esset compositio tamen ex parte relationis: nisi forsam assisteret: sicut dicebat Gilbertus porretani de relationibus originis vel caperetur inesse suppositali: sed non loquimur de miraculis dei. Dicit tertio de infinitate quod est magis ad oppositum: quia si non habet connexionem cum vniuerso. igitur est sequestratus et di stinctus ab vniuerso: et sequestratio et distintio domint relationem. Dico cum sua reuerentia immo dictum suum est contra ipsum: ipse enim dicit in eodem articulo: quod vna condictionum requisitarum ad relationem realem est vt non repugnet vni hitudo ad alterum. Si igitur repugnat deo habere connexionem cum vniuerso: et per consequens referri: patet quod non est ad oppositum: et quod arguit de distinctione et sequestratione. Di co quod hoc ita est contra ipsum sicut contra me: quia non ponit relationem realem in deo ad creatu ram: tamen dico quod talis distinctio et sequestratio secundum esse realesunt in creatura: et terminantur in deum: et sic deus dicitur distinctus sicut in relationibus rationis a cognitione platonis qua cognouit deum: dicitur deus cognitus

¶ Tertia conclusio. praecise creatorum relationibus deus summus non refertur probatur conm clusio: quia forma denominat id in quo est: s sed relatio creaturae est in creatura non in deo: igitur refert creaturam et non deum. Con firmatur: quia videtur innonueniens ponere fun damentum relationis: vtputa potentiam cream di in deo: cum tamen in illo fundamento non possit fundari relatio.

¶ Ex quo infero quod s doctor venerabilis varro non bene dicit pic dicendo quod creatio actio: qua dicitur deus in creator est iu creatura non in deo: et confirmat per illud. 3. philosophicorum: actio est in passo¬ patet ex conclusione quod non. Et satis videtur extraneum dicere / quod creatio actio sit in creatura. Et quod dicit de tertio physi corum: intelligitur terminatiue: id est actio agentis terminatur in patiens. Et tantum de secundo articulo. Quantum ad tertium articulum sunt tres difficultates.

¶ Prima est. Utrum eodem modo res creatae in primo en te terminantur? Dico quod non. Unde secundum beatum diony. quo ad praesens sunt tres rerum dif ferentiae: esse / viuere et intelligere. Esse ter minatur in deum per durationem: viuere per operationem simplicem: sed iutelligere perfruitionem: secundum quod perfectam cognitionemu dilectio sequitur: dicente Augstin. Uerbu m est cum amore noticia.

¶ Secunda difficultas est. Utrum deus possit assume re vnam relationem realem in identitate suppositi: mediante qua ad creaturas referretur. Hic dico tria. Primum est: quod non pos set talem relationem realem in identitate suppositi assumere: quia repugnat relationi. Esse enim suppositi est substantiarum. Secundo dico quod posset in identitate indiuidui: quia sicut potest sustentare accidens ab solutum: sicut patet in sacramento altaris: sic posset respectiuum: cum habeat esse in cum eis. Tertio dico: quod casu dato adhuc deus illa relatione non referretur realiter. Cuius ratio est: quia in communicatione idio matum exigitur / quod illud quod communicatur primo communicanti conueniat: sicut quia homo deo vni tus dicitur mortuus: ideo deus dicitur mor tuus. Relatio vero non refertur: quia esset processus in infinitum: ideo non posset dici deus ea referri.

¶ Tertia difficultas. Utrum dum dicitur: Deus est cognitus aut dilectus a nobis: per esse cognitum aut dilectum referatur? Dico hic / quod loquendo proprie est solum denominatio extrinseca: nec aliquid in deo ponitur: cum aut cognosco / aut diligo: sed totum in mente. scilicet tam dicere quam dici: quae sunt due praxes intentionales. Et sic patet ad quaestionem / quod videlicet nulla ex parte sui reali relatione: ex tempore deus ad creatu ras referatur. Et tunc ad argumenta.

¶ Ac primum: nego antecedens: et dico tria. Primo quod esse quidditatiuum non est esse reale quod requiritur ad relationem realem. Requiritur enim esse existentiae. Secundo dico quod non termi natur cognitio dei in tales quidditates / nisi mediate / sed tantum in esse cognito seu ide ali. Tertio dico / quod nihil quidditatiuum secundum mentem doctoris est ab aeterno / nisi deus: de quo. 36. disiu. Et cum dicitur: scientia e s t necessariorum. Dico quod necessaria sunt in esse cognito seu ideali non alibi.

¶ Ad se cundum dico: primo ad antecedens: quod non re fertur deus relatione rationis ad res scitas: quia cognitio dei producit in esse cognito res: et ita terminantur ibi: de quo. 35. dist. Dico etiam ad consequentiam / quod non valet. Uerum est enim quod in his quae dicunt perfectionem secundum nobilitatem subiecti: nobiliora sunt et perfectiora: sed praedicamentum relationis nullam dicit perfectionem: ideo non est simile.

¶ Ad tertium dico: quod omnis potem tia supra se conuersiua potest causare relati: onem rationis: nisi caperetur stricte relatio rati onis: quod hic non oportet: huiusmodi autem est vo luntas: quia diligit se et amat se. Et haec de quodne.

¶ Ex ista vero distinctionc sicut de praecedentibus de mente magistri tres capiuntur conclu siones. Prima conclusio est. Ex tempore dicitur de us refugium: et ita sentitur esse similium. Dicit conclusio / quod talia nomina: deus / refugium / creator etc. dicuntur de deo ex tempore: et deducitur a a principio dist. vsque ad ca. illud: Quomodo er go obtinebimus.

¶ Secunda conclusio. Unum esse dei nullo accidente formatur / nec ei subiicitur ante Dicit conclusio / quod nullum accidens est in deo. Et deducitur ab illo capi tulo: Quomodo ergo obtinebimus: vsque ad illud ca. Hic potest solui quaestio su perius etc.

¶ Tertia conclusio. Spiritus sanctus qui est donabilis: ad dantes penitus est referibilis. Dicit conclusio quod spiritus sanctus qui dicitur donum: refertur ad patrem et filium qui ipsum dant. Et deducitur ab illo ca. Hic potest solui quaestio etc. vsque ad finem distinctionis.