Distinctio 43

Distinctio quadragesimatertia: In qua magister postquam egit quid peus possit: iam quantum possitpeterminat. Didam tamen de suo sensu glorian ates: dei potentiam subpemensura coartare co Mnati sut etc. Hic signatur distinctio. 43. huius primi: quae sic continuatur ad praecedentes. Postquam in praecedenti distin ctione egit magister de diuinae omnipotemtiae quidditate: nunc agit de eiusdem quantitate. Et partitur praesens distinctio in tres partes. In prima praeponitur erronea opinio. In secun da eius tangitur multiplex ratio. In tertia clare concluditur veri assertio. Prima in principio. Secunda ibi: Istamque suam opinionem. Tertia ibi: Fateamur itaque deum multa posse facere. Prima et vltima particulis indiuisis manentibus: secunda particula in qua erroneae opinionis tangitur ratio: in tres binarios id est in sex particulas diuiditur / secundum trium rationum binarios. Prima ratio bto et iusto infert propositum. Secunda in sensu isto currit per debitum. Tertia perficere seu dimit tere sumit exordium. Quarta aeterno praenoscere capit initium. Quinta aurelii symbo lo false concluditur. Sexta confessionum titulo obscura ponitur. Prima in principio. Secunda ibi: Addunt quoque et alia dicentes. Tertia ibi: Adducunt quoque illi dicentes. Quarta ibi: Item aliud dicentes adiungunt. Quita ibi: his autem illi scrutatores. Sexta ibi: Item in titulo. 7. confessionum. Et haec est diuisio praesentis dist. in generali.

Questio haec docet pregnanter de diuina potentia infinita: in qua ipu gnat opiniones Tho. et Franeur. de maro. erroremque abelardi: et habetur a Sco. li. i. di. 43. q. vnica: vbi impu gnat henricu quoli. 6. q. 3.

¶ Ircaquam etc. Utrum diuina potentia finita quae facit sic aspiciat vt ad infinita dirigatur: Et arguitur mediis magistri petri abelardi: contra quem ista ponitur distinctio quod diuina potentia solum possit finita facere qua facit: hoc enim petrus contra petrum impigit: reduco autem sua media ad tria.

¶ Primo igster arguit sic: de non potest facere nisi id quod extat iustum / bonum et debitum: sed solum illa quae facit sunt bona / sunt iusta / sunt debita: igitur illa solum potest facere: et ita non facere potest nisi finita quae facit. Maior clara est: quia ipse est iusticia nemini iniusticiam faciens / bonitas non nocens / liberalitas nemini debens. Sed probatur minor: quia cun cta quae sunt a mensura primi mensurantur: et ex ipso habent bonitatem etc. secundum quod ei magus appropinquant.

¶ Secundo arguit sic. Nihil potest deus dimittere aut facere nisi optima et ratio nabili causa: nec potest non praescire quae praesciuit: sed optima ratione dimittit quae dimittit: facit quae facit: praescit quae praesciuit: igitur solum se extendit po tentia dei ad illa finita quae facit. Maior patet Si enim teste platone in timaeo: nihil est in rerum natura cuius causa legitima non praecesserit ante: quam to magis de illa causa causarum deo: cuius causa omnis participatio est. Sed minor patet per illud. Omnia in sapientia fecisti. Confirmatur de praescientia: quia si aliquid de nouo faceret: illud de nouo praesci ret: et ita mutaretur.

¶ Tertio arguit sic / per auctoritates. Unde Augustinus i. de symbolo. Hoc so lum non potest deus quod non vult. Unde concludit quod non potest aliquid facere nisi quod vult: non vult autem nisi quod facit: quia si alia vellet / et fierent Et in. 7. confes. ad deum loquens dicit Augstinus Nec cogeris inuitus: quia voluntas tua non est maior potentia tua: esset autem potentia maior voluntate / si postora posset quam vellet.

¶ In oppositum arguitur auctoritate magistri in istra Unde Augustinus enchitur. Omnipotentis voluntas multa potest facere qua nec vult nec facit. Unde hugo de sancto victore. Sicut aeter nitatem dei non aequat pimpophus / nec immensitatem locus: sic nec sapientiam sensus / nec bonitatem virtus / nec potentiam opis.

¶ In ista quaestione ad alias pariformiter sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus Quo ad primii articulum tres termin sunt: infinitum finitum / et potentia.

¶ Primus terminus est infinitum. Unde noto quod triplex est infinitum. Primum est extensiue. Secundum intensiue. Tertium est extensiue et intem siue simul. Infinitum extensiue dicitur tripliciter. Prmo infinitum quantitate continua: sicut si daretur aqua continua infinita seu linea perextensionem. Secundo dicitur infinitum extensiue quantitate discreta: sicut est in numeris: quo ascendunt a monade seu vnitate superius in infinitum. Et de his duobus infiniti modis dicit philosophus in. 3. physicorum. Infinitum est cuius quantitatem accipientibus semper est aliquod extra accipere. Unde secundum eum huiusmodi infinitum semper extat in potentia / assumendo vnum post aliud: et numquam in actu completo. Et dat exemplum de diebus olimpi adibus / qui in infinitum procedunt: quia quolibet anno reuoluuntur. Tertio dicitur infinitum extensiue virtute seu potentia ad infini ta se extendendo. Primo passiue in materia prima: quae se extendit ad infinitas formas. Secundo actiue in primum efficiens: qui se extendit ad effectus infinitos. Tertimo actiue et passiue simul: vt intellectus no ster: seu angelicus: qui est in potentia ad in finitas intellectiones: quarum extat causa partialis: dicente Aug. 9. de trini. obiectum et potentia pariunt noticiam. Secundo et prin cipaliter dicitur infinitum intensiue: et hoc potest intelligi tripliciter. Primo modo in actuali existentia alicuius creature: sicut si poneremus charitatem infinitam actu in anima christi: cui non est datus spiritus ad mensuram. Secundo in esse quidditatiuo creaturae: sicut si ponatur vna species in qua concurrant omnes denominationes perfectionis simpliciter: vt suprema a deo creabilis. Tertio dicitur infinitum intensiue: in quo de natura sua omnis extat perfectio simpliciter / principio carens et fine. Unde dicitur: Ego sum alpha etoEt hoc modo capiendo infinitum: diffinit infinitum doctor subtilis / huius primi dist. 2 q. i. In via finis Infinitum est aliquod finitum datum secundum nullam habitudinem finitam quod praec se excedit: Sed vltra omnem assignabilen habitudinem adhuc excedit. Et isto modo solus deus est immensus et infinitus: vnde a in damasceno dicitur quoddam pelagus diuina voluntas. Ex quo patet quod vltra summam irt creaturam creabilem adhuc sunt inter eam et deum distantiae infinitae / seu gradus infiniti. Tertio principaliter dicitur infinitum simul extensiue et intensiue: et hoc i loquendo proprie) conuenit formaliter omnipotentiae dei / rod quae dicitur infinita intensiue: quia est idem realiter cum diuina essentia: et dicitur in fini ta extensiue: quia ad infinitos se extendit effectus: et dicitur infinitum: quasi non fi nitum: quia fine caret ipsum finiente: quod maxime congruit infinito intensiue simpliciter: cuius magnitudinis non est finis. Noto vltra de infinito secundum alexandrum de halis prima parte summe collatione de immensitate diuinae essentiae: quod infinitum dicitur tri pliciter negatiue: priuatiue et contrariae: negatiue dicitur infinitum id quod non est aptum natum finiri: sicut deus: priuatiue quod de se non est finitum tamen aptum natum est finiri: si cut dicunt aliqui de materia prima quod de se non est finita: sed finitur per formam. Con trarie vero dicitur infinitum id quod habet contrariam dispositionem ad hoc vt finiatur et hoc etiam modo deus dicitur infinitus: quia ratione diuinae essentiae repugnat sibi finitas.

¶ Secundus terminus est finitum: et dicitur a fine: ideo dicitur tripliciter secundum quod finis a quo dicitur: dicitur tripliciter. Uno modo dicitur finis rei terminus sicut dicit philosophus. 5 metha. sicut dicimus hic terminatur motus seu finitur: et hoc modo dicitur finitum omne quod cer tis clauditur limitibus: aut loco: aut du rationem: aut suo esse limitato. Secundo di citur finis idem quod perfectio: hoc modo dicimus materiam infinitam: quia extat imper fecta: hoc modo quanto aliquid est perfectius tanto est magis finitum id est completum: sed hoc modo non loquimur de finito. Tertio modo dicitur finis vt est cuius gratia caetera fiunt ex. 2. philosophicorum. et. 5. metha. et hoc modo so lus deus est infinitus: quia caret fine: cae tera finita: quia ad ipsum ordinantur. Pro pter semetipsum omnia operatus est alti simus.

¶ Tertius terminus est potentia diuina: vltra dicta multa de potentia. hic noto quod diuina potentia in creatione rerum potest capi tripliciter. Uno modo pro potentia intellectiua in qua sunt ideales rationes omnium creabilium in esse completo producte actu diuini intellectus. Se cundo capitur diuina potentia pro potentia volitiua in qua sunt omnes determinationes contingentium et esse volita in tali esse di¬ uina producta volitione. Tertio capitur pro potentia executiua quae exequitur rerum extra productiones in esse actualis existen tiae secundum diuini intellectus esse ideale creabilium et voluntatis diuine determinationem. Et de ista potentia executiua loquitur semper dubiae doct. subti. vt patet in prologo id est q. 5. de praxi: et practica: et in praesenti distinctio ne nihilominus tamen a suis sequacibus distincta ponitur formaliter a diuino intellectu et vo luntate: vnde in angelis articulus est condem natus quie dixerit angelum sua voluntate mouere caelum. Et tantum de primo articulo. Quantum ad secudum articulum sunt tres conclusiones. Prima est de potentia dei ad infinitum intensiue et finitum. Secunda de potentia dei respectu et infiniti et finiti extensiue. Tertia de potentia dei respectu ad determinationem voluntatis.

¶ Prima est: diuinae infinitae omnipotem tiae nullum infinitum seu finitum correspondet intensiue. Prima pars dicit: quod diuina omni potentia extat infinita. probatur. arguitur sic. Illa potentia debet censeri infinita quae nullum habet terminum: sed diuina potentia est hu iusmodi. igitur est infinita. maior patet: ex primo articulo: quia quod finitur terminatur. Sed minor patet. Unde Cris. in quadam omelia. Deus dicitur omnipotens: quia eius posse non inuenit non posse. Et corrobotatur potentiae actiuae infinitas non repugnat simul. igitur simul possunt esse. probatur antecedens quia actiua potentia non dicit imperfectionem for maliter: nec infinitas: immo ambo dicunt perfectionem simpliciter: vel adminus potemtia actiua dicit: et infinitas est modus perfe ctionis simpliciter: perfectiones autem simplicioli non repugnant: quia non essent in deo. Rursus possunt esse simul: aut a se: et sic sunt in di uina essentia: et habetur propositum: aut ab alio hoc repugnat: iam enim non esset infinita: quia non se extenderet ad creationem sui. Sed pro batur secunda pars scilicet quod omnipotentia dei produ catur finita solum: omne quod est in genere est fini tum et limitatum: sed omne productum diuina omnipontentia est huiusmodi. igitur: maior patet: quia ens antequam diuidatur in decem praedicamenta diui ditur in illimitatum quod conuenit deo: et limitatum seu infinitum quod descendit in decem predicamenta minor patet ex communi auctoritate theo logorum et philosophorum. Et corroboratur inductiue Primo enim creatum seu productum est finitum per modum seu respectum ad finem: quia omnium creaturarum deus extat finis: est etiam creatum seu productum in sua propria natura finitum. vnde philosophus. 2 de anima: Omnium natura constantium terminus positus est magnitudinis et au gmenti.

¶ Tertia pars conclusionis dicit quod diuina omnipotentia nullum habet actum infinitum intensiue. probatur: nam istud creatum aut esset substantia: aut accidens: sed siue sic siue sic esset finitum: quia in genie. Corroboratur: quia omne creatum habet ad primum dependentiam: et ex se nequit stare: quia quod ex nihilo productum est caret infinito bono essentialiter: quia ad minus diuina essentia quae solum tribus extat communicabilis suppositis. igitur nullum tale potest esse. Ex parte secunde conclusionis infero quod deficit sanctus Tho. ponendo solum materiam finitari per for mam: vt patet in scripto huius dist. q. 1. Et amplius in. 6. dist. 3. parte. q. 1. seu totius distinctionis. q. 1o. Inquit enim quod aliquid finitur tripliciter. Primo modo per differenti am contrahentem: et hoc modo finitur genis per differentiam. Secundo modo secundum quod recipitur in alio: et hoc modo finitur forma per materiam: quia recipi tur in materia. Tertio modo quia recipit: et hoc modo materia finitur per formam: et dicit quod neu tro istorum modorum finitur deus: ideo extat infinitus. patet oppositum ex conclusione materia enim inquantum materia sequestra ta quacumque forma est limitata: quia in gene ad minus reductine. Et confirmatur li. 2. contra Faustum videtur dicere Augustinus expresse quod materia in principio fuit creata nuda ao cumque forma: non dubium quod non erat infinita quia tunc fuisset deus: quia nec infinitabatur per formam nec per accidens: nec per diffe rentiam: et hoc est proprium diuinae infinitatis: secundum eum respondit alibi quod deus non potest facere materiam sine forma: respondeat augustinus et dicam sibi quod immo cum sit realiter distincta a forma. Ceterum ponit circulum quod ponit materiam finitari per formam et formam per ma teriam: vnde vnumquodque prius natura propria fini tum est: et postmodum talem aliquando habet fi nitatem: anima enim intellectiua prius naturaquam corpori infundatur finita est: et ista est finitas per se: et infusa quandam a corpore (sed intrinsecam valde) accipit finitatem: ita de comsimilibus: et quod dicit de infinitate diuina quod solum nominat negationem: est valde extrane um quod modus omnium diuinorum dicat solan negationem. vnde infinitum licet sit nomen negatiuum: tamen modus nomine intellectus est recte positiuus infinitas: scilicet et est consimile: substantia diuiditur per corporeum et incorporeum: non est imaginandum quod ange lici spiritus sola negatione constituantur quam dicit incorporeum: quia negatio non est constitutiua positiui ex. 6. topicorum: sed circumloquimur quandam propriam differentiam per huiusmodi nomen: sic in proposito: Ex tertia parte conclusionis ego infero quod defecit Fran. de maronis. hac dist. q. vltima. articulo. 3. ponendo quod deus potest creare charitatem infinitam intensiue: quia inquit potest creare animas infinitas: et cuilibet da re charitatem: et ita erunt charitates infinite: et tunc separentur et fiet vna ex eis et erit infinita. patet oppositum ex conclusione: licet enim argumenta probantia partem illam conclusionis solum probent de infinito simpliciter intensiue: tamen conclusio extat generalis. Et corroboratur data enim ista charitate infinita quaero vtrum deus possit creare vnum nouum gradum charitatis: vel non: si dicat quod non: euacuata est potentia dei quod non bene sonat: si dicat quod sic: quaero ab eo vtrum sit vnibilis ipsi charitati in finite vel non: si sic igitur illa non erat in finita: quia infinitum non capit augmentum: nec eo est aliquid maius: augmentaretur autem ex illo gradu: si non posset vniri: quaero causam: et quare iste gradus repugnat non alii non videtur: nec danda affirmatio nec negatio. Confirmatur: quia charitas christi fuit maxima a deo creabilis secundum magistrum. dist. 13. Tamen secundum istum opinantem tuit finita: igitur non est dabilis charitas infinita. Sed dicit quod magister loquitur de charitate quae est in subiecto cuiusmodi fuit charitas christi: illa autem quam ponit infinitam non esset in subiecto hoc nihil est: illa enim haberet imbesibilitatem ad subiectum reduca¬ tur ad esse quod inhereat: alioquin frustra e set: possibile enim posito in esse nullum sequi tur impossibile. Et quod dicit quod deus potest crea re animas infinitas: conceditur: sed tamen non sunt creabiles simul infinite: patet manifeste: quia dato quocumque animarum numero de us abhuc potest vnam creare alioquin esset exhausta potentia sua. Sed dicet: non vi detur quod in deo sit potentia ad aliquid: et quod illud nequeat produci: alioquin esset illa potentia frustra. Doct. subti. 2. dist. huius q. i. In via omnipotentiae gratum valde ad hoc affert exemplum: pictor enim ex parte sui ha bet potentiam ponendi in pictura album et nigrum simul: sed rei natura non patitur: sic in pro posito et quod dicit illa potentia esset frustra non sequitur: frustra enim secundum philosophum: solum est in entibus ad finem: cuiusmodi non est omnipotentia dei: licet enim infinitum non producat est tamen in diui na essentia attributum.

¶ Secunda conclusio est de omnipotentia dei respectu ad fi nitum et infinitum extensiue: et est sic. omnipotentia dei extensiue finitum aspicit: vt nullum infinitum tale ad esse sit ducibile. prima pars enim iam patuit: sicut enim a diuina potentia pro ducitur finitum intensiue: ita finitum extensiue. Et vt melius videantur termini dicitur finitum extensiue. verbi gratia. sicut albedo in eque maior est quam in margareta extensiue: et tamen in tensiue in margareta maior quam in equo id es in equo magis extenditur: et latior est et in margareta magis intus extenditur probatur ergo alia pars: quod nullum infinitum extensiue actu aut quantitate. scilicet numerali: aut contingentia sit producibile: detur enim per casum quod deus pro duxerit aquam infinitam actu: tunc arguo ar gumento philosophi. 3. philosophicorum. quaerendo: aut partes huius aquae sunt infinitae aut finite. Si finite: tunc non constituunt infinitum: si autem sint infinite aut omnes: aut aliquae. Si aliquae sunt finite: et aliquae infinite: tunc infinito aliquid erit maius: quia maius est infinitum illud quod habet partes finitas et infinitas quam illud quod est infinitum seu pars infinita: si autem omnes sint infinite: aut sunt partes infinite quo ad nume rum: aut quo ad magnitudinem. Si quo ad magnitudinem tunc infinito rursus infi nitum erit maius. Si quo ad numerum tunc non sequitur iufinitas: quia etiam quaelibet magnitudo parua hoc modo habet partes in finitas. Dixi tamen notanter actu infini tum: quia de infinito in potentia non est dubium Ex quo patet quod vltra omnem numerum potest creari nouus numerus et priori attribui: et vltra omnem magnitudinem noua creari et praedicte attribui: vel adminus quaelibet res crea ta habebit summum sui terminatum. Et si di catur exquo deus habet illam omnipotentiam infinitam ad producendum in esse ponatur. Qui sic di cunt volunt quod euacuetur potentia dei et repu gnat creature et repugnat deo. Ex quo in fero: quod non potest dari vltimum creabile in perfe ctione: quolibet enim dato adhuc gradibus infinitis distat a deo et super illud nobilius et iterum super illud nobilius: et sic in infinitum. Et si obiiciatur de charitate quae videtur summa species: et tamen in christo est in termino: vt patuit in prima conclusione. Di co quod dubium est an nobilior quaeat creari charitate: tamen quia doct. subti. satis con descendit quod sit nobilissima species qualitatis et forsan creabilis et sit in christo in termino: non tamen sequitur quod sit suprema simplicitur species quia infima substantia perfectior est charitate qua ad esse. Et si obiiciatur de christo qui est no bilissimum suppositum in tota latitudine substantiae: ergo est dandum supremum in genie substantiae. Dico quod ista nobilitas in christo est ratione vnionis ipostatice. vnde considerando hu manitatem christi absolute nobilior est natu ra angelica illa bumanitate: sed vnione est ex cellentissima. Ex quo infero quod defecit mstis Nycolaus boneti in sua philosophia ponendo quod possunt creari in eodem instanti temporis omnes reuolutiones primi mobilis: et quod deus nullam nouam iterum posset creare nisi de iam creatis patet oppositum. Et breviter do clarum exemplum quod non est creabilis talis infinita magnitudo. Accipio causa exempli vnum circulum infinitum: scindatur in puncto: efficietur finitus: et tamen nihil remouebitur quod repugna ret si esset infinitus.

¶ Tertia coclusio est de potentia respectu ad suam de terminationem voluntatis: omnipotentia dei ad plura se extendit quam sanctissima eius detei minat voluntas. Ante determinationem enim voluntatis diuinae ita potuit deus predestinare iudam sicut petrum: potest mundos in finitos creare damnatos saluare et talia infinita: et tamen non determinauit ista voluntas: vnde scribitur. In inferno nulla est redemptio. Et si obiiciatur de traiano qui erat damnatus et tamen precibus beati Breg. extitit saluatus. Repondetur quod non erat super eum lata sententia dei: prae sciebat enim deus post. 30do. annos beatu: Breg. pro eo orare cuius meritis vitae extitit restitutus: et egit poenitentiam: sicut de aliis multis legitur.

¶ Ex quo patet defectus magnus istius magistri petri abelardi quem impugnat magister: quae dicebat quod de nequit facere nisi quae facit: nec dimittere nisi quae dimittit: patet ex connclusione. Et tantum de secundo articulo. Quantum ad tertium articulum sunt tres difficultates brevissime.

¶ Prima quid est proprie omnipotentia dei. Dico quod loquendo proprie omnipotentia dei: dicit has tres potentias: intellectum / voluntatem et execu tiuam: intellectum dirigentem: voluntatem determinantem: executiuam exequentem: quod determinatum est vel determinabile.

¶ Secun da difficultas. vtrum omnipotentia sit crea ture communicabilis: quia scribitur de christo. Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. Dicitur quod non impossibile est quod idem creet seipsum: et tamen oporteret si es set communicabilis. Et quod dicitur de christoDicendum quod est distributio accommoda: sicut eiusdem. Omnia possibilia sunt credem ti. Et sicut dicitur. Caelum continet omnia: verum est alia a se.

¶ Tertia difficultas est: vtrum omnipotentia sit perfectio simpliciter: hoc dicendum: quod omnipotentia potest considerari ab solute: inquantum est diuinae essentiae attribu tum: et sic est perfectio simpliciter: sicut est intellectus et voluntas: potest rursus considerari inquantum sub quodam rationis respectu dicitur ad creaturas: et sic formaliter non est perfectio simpliciter: quia ille respectus rationis non est perfectio simpliciter: et ita est de aliis scientia enim dei absolute est perfectio simpliciter: sed tamen sub respectu ad scita non. Et sic patet ad quaestionem. quod videlicet diuina omnipotentia sic finita aspicit vt infinitum non producat: licet de parte sui possit. Et tunc ad argumenta.

¶ Ad primum dico: quod ma ior extat imperfecta nisi addatur: vel quod esset iustum bonum et debitum si faceret: et isto modo intellecta illa quae numquam faciet essent hu iusmodi si fierent. Dico vltra quod imprope posuit hic petrus iste nomen debiti: quia deus nihil nobis debet: sed nos sibi.

¶ Ad secundum dico eodem modo ad maiorem quod debet addi vel quin ex rationabili causa dimit teret: si alia dimitteret vel faceret: si alia fierent: et illo modo minor non est sub maiore Et quod obiicit de praescientia quod mutaretur si alia de nouo praesciret: iam patuit sepius quod non solum enim extat mutatio in praescito: sicut dabatur exemplum de radio super lutum et cristallum: radius non mutatur: sed lutum et cri stallus: sic in proposito.

¶ Ad tertium dico ad Aug. in de simbolo: quod intelligitur sic hoc solum non potest deus quod non vult suple se velle: non autem quod non vult facere. Et ad septimumli. confessionum. Dico quod non est maior potentia quam voluntas: quia sunt deus identice: et voluntas potest alia velle sicut potentia producere. Et sic patet ad quaestionem.

¶ Ex praesenti autem si distinctione de mete magistri tres i capiuntur conclusiones.

¶ Prima conclusio in est. Dei potentiam vane gloriantes ponunt per si seriem illam coartantes. Dicit conclusio: quod sunt quidam vane gloriosi veluti iste Petrus abelardi coartantes potentiam dei: et dicentes vsque huc potest deus: et non plus. Et ponitur a principio vsque ibi. Istamque suam opinionem.

¶ Secunda conclusio. Rationes val rie sic coartantium posse essentiae non habent dubium. Dicit coclusio: quod rationes quibus iste petrus probat suam opinionem non habent du bium. scilicet latens: quia patentur sunt solute a magistro. Et ponitur ab illo capitulo: Istamque suam opinionem. vsque ibi. Fateamur itaquam deum multa etc.

¶ Tertia conclusio dei potentia potens est condere multa entia quae non vult facere. dicit conclusio quod deus potest multa fa cere quae non vult. Et ponitur ab illo capitulo Fateamur itaque deum etc. vsque ad finem distinctionis.