Distinctio 41

Distinctio. 41. in qua opposito modo ad precedentem distinctione malum habeat per fieri ex peruersa intentione. Inque inten tio (vt supra dictum est)/ bonum opus faciat et fides intetione dirigat etc. Hic signatur distin. 41. huius secundi libri quae sic continuatur ad praeced. Nam postquam in. 40. dist. ostensum est quod ex fine et intentione redditur actibus bonitas. Nunc in praesenti distinctione ostemdit magister: quod ex intentionis peruersione in actibus venit obliquitas. Et diuiditur in tres partes principales. In prima praecedenti cum distinctione textus iungitur. In secunda operis cum intentionis connexio ponitur. In tertia actuum cum volitione concordia tangitur. prima in prin cipio. secunda ibi. Non immerito querius potest etc. tertia ibi. Post haec inuestigari oportet etc. prima parte indiuisa manente: rursus secunda particula in qua operis etc. in tres partes diniditur. In prima cu iusdam opinionis aliorum fit determina tio. In secunda modo impugnationis ad predictos fit obuiatio. In tertia verioris positionis per magistrum est manifestatio prima in principio. secunda ibi. His obiicitur etc. tertia ibi. Alii vero qui tripharium etc. Et sequitur vltima pars nostrae. distinctionis illa scilicet Post haec inuestigari oportet etc. in qua actuum etc. quae diuiditur in tres partes principales. In prima an peccatum omne requirit quod sit voluntarium. In secunda: an voluntas subiectum eius dicitur primarium. In tertia quod ita sit plane concluditur quasi veri summarium. prima in principio. secunda ibi. Illius etiam intelligentia etc. tertia ibi. Si autem omne peccatum etc.

¶ Quaestio ista tractat de actibus volutariis quantum ad qualitatemus indifferentiam et substratu in qua notat sanctum tho.: et habetur a scoto in hoc loco. q. i. et. 2. Utrum actus aliquis deliberatiue voluntarius ad bonum et malum indifferens no minetur. Et arguitur quod non triplici medio.

¶ Primo sic: nulla privatiue opposita habent medium: sed bonum et malum sunt priuatiue opposita. igitur. maior patet auctorita te philosophi. 4. metaphice vbi dicit quod privatiue opposita sunt contradictorie opposita. talia autem carent medio: vt album et non album: et similia: sed minor probatur: quia malum nihil aliud est nisi quoddam accidens proueniens ex defectu boni: vt habet aug. prima responsione contra pela gianos.

¶ Secundo arguitur sic. Ex actibus frequentatis generatur habitus. Si ergo ali qui essent indifferentes actus ad bonum et ma lum: ex talibus posset consimilis habitus ge nerari quae scilicet nec esset bonus nec malus: sed hoc est falsum. igitur. maior est philosophi in. 2. ethi co. Ex frequenter enim operari iusta: nascitur iustica: et sic de aliis. Sed quod non sit talis dandus hitus. probatur: quia cum ens et bonum conuertantur non videtur possibile: quod aliquid sit et boni rationem non sapiat.

¶ Tertio arguitur sic. Cum voluntas creata aliquem elicit actum aut defert illum ad creatorem: aut in creatura quiescit: sed / siue sic: siue sic actus non est indif ferens. igitur maior patet ex diuisione suf ficienti: se habent quippe referre in creatorem et quiescere in creatura: veluti referre et non referre qua sunt contradictoria. Sed minor probatur. Si enim voluntas in creatorem referatur iam actus est bonus. Si vero in creatura quiescat peruersus est aug. dicente. Summa peruer nitas est vti fruendis: et frui vtendis.

¶ In oppositum arguitur auctoritate glo. super illo verbo. Uelle adiacet mihi. dicit glo. quod est velle gratiae et velle naturae: et ita praeter bo num meriti et malum demeriti est actus aliquis seu aliquod velle indifferens.

¶ In ista quaestione sunt tres articuli Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus Tertius est dubiorum motiuus; articulum termini sunt deliberatio: voluntarium: et actus indifferens.

¶ Primus igister teminus est deliberatio. vun notandum quod ista tria differunt: surreptio deliberatio et intellectio. Surreptio enim omnem praeuisionem negat intellectus. ideo dicitur surreptio: quasi surreptio: id est fur rapiens. Deliberatio autem nomi nat actum consilii in fiendis. Unde primo notandum: quod deliberatio est actus intelectus non voluntatis: sicut enim ad vo luntatem partinet sententiare: sic ad intellectum deliberare. Secundo notandum quod quo ad in feriora extat deliberatio actus primus pru dentiae: quae dicitur inuestigatio seu eubulia. ex 6. ethicorum. Dum autem fit de aeternis extat actus sapieniae. Tertio notandum: quod deliberatio solum est agibilium directrix. ideo differt ab intellectione quae erat tertium: quia intellectio omnis est scibilis: seu sit speculatiuum seu practicum deliberatio autem solius extat practici.

¶ Secundus terminus est voluntarium: notat doc. deuo. arti. 2. q. 1. praesentis dist. quod voluntarium dicitur tripliciter. Primo aliquid dicitur voluntarium solum voluntate aliena: sicut si po namus peccatum originale solum voluntarium in par uulis: quia ade voluntate quasi aliena traducitur Secundo dicitur voluntarium solum voluntate propria: sicut est peccatum mortale quod propria agitur voluntate delinquentis. Tertio dicitur voluntarium quod partim voluntate propria parti alie na perpetratur: sicuti inquit sunt peccata venialia ortum habentia ex carne velante contra spiritum. Noto rursus aliquid dici voluntarium tripliciter. Primo effectiue: et sic quodlibet a voluntate causatum quocumque modo dicitur voluntarium: Secundo dicitur voluntarium sbiectiue: et sic omnem quod est in voluntate dicitur voluntarium. Tertio dicitur voluntarium obiectie: et sic omne quod aspi cit voluntas dicitur voluntarium.

¶ Tertius terminus est indifferens actus vnde noto quod actum esse indifferentem potest intelligi tripliciter. Primo modo ad modum vnibilis: vt sicut dicimus animal indifferens ad rationale et irrationale: ve luti ad sua inferiora: ita dicimus aliquem actum esse indifferentem quasi quoddam superius ad actum bonum et malum veluti inferiora. Se cundo potest intelligi actus indifferens quasi tantum participans boni quantum mali et econtra: sicut si aequa liter poneretur vnum scutum album et nigrum: nec diceretur album nec nigrum: sed indifferes. Tertio potest intelligi actus indifferens ad bonum est fortitudo inter audaciam et pusillanimi tatem quae neutrum est eorum: et sic accipitur in quastione tam loquendo de bono et malo nature: quam secundo de bono et malo moris. quam tertio de bono et malo meriti et demeriti Quantum ad secudum etNluiia sunt tres conclusiones. Prima est de bonitate et malicia actus voluntarii. secunda de actu indifferentae voluntatis. tertia de subiecto actus voluntarii mali.

¶ Prima igitur est haec. Licet necessitate simplici actu bonitas sequatur nunquam tantum malicia. Dicit prima pars quod bonitas sequitur actum voluntatis ne cessitate simplici probatur. tum quia ex quo quid positiuum est bonitatem sapit entis. tum secundo patet ex diffinitione boni: quod aliqui philosophi distinguunt tripliciter. Primum est bonum ex genie. Secuudum bonum ex circunstantia. Tertium bonum secundum se: non est dubium quin actum suum bonum simpliciter necessario consequatur: tum tertio: ad quodcumque effectiue concurrit deus ne cessario habet bonitatem non ipso constituto in esse: huiusmodi est omne positiuum: alioquincausa non esset vniuersalissima. Et si dicatur quia bonitas non est de esse quidditatiuo actus et ita non videtur eum sequi necessario. Dicen tas in secundo modo sicuti in primo suo modo: bonitas autem extat: respectu actus in secun do modo: ideo dicit conclusio. Sequitur: et si quaeratur: an sit possibile vnum eundem actum voluntarium esse bonum et malum? Dicendum quod si loquamur de varia bonitate et malicia vtique extat possibile: vt scilicet idem actus sit bonus in genere natu re: et malus in genere morum vel bonus in genere morum: et malus in genere meriti vel adminus non bonus: sed non econtra: non est possibile quod actu sit bonus in gene re meriti: et malus in genere morum: cuius ratio: quia in bono ascendimus a minus perfecto ad perfectius: ita quod semper perfectius praesupponit minus perfectum: et ita non extat possibile: quod in superiori sit actus bonus et in inferiori malus. Loquendo autem de bonitate eadem et malicia vtputa morumaut meriti: non extat possibile similis actum fore bonum et malum respectu eiusdem: quia tunc op¬ posita in eodem essent. Dico autem respectu eiusdem: quia extat possibile respectu vni us actum habere bonitatem: respectu al terius maliciam: veluti dare elemosinam inquantum aspicit pauperem: habet bonitatem ex obiecto: inquantum est propter vanam glesiam habet maliciam ex fine. Tertio dico: quod ille idem actus: qui bonus ex voluntate cantus est: effi ci malus potuit. patet manifeste: quia vo luntas extat libera: et ita non cogebatur dare bonitatem suo actui: sed actu causato nequit in maliciam mutari: quia subitus est: ideo in eo nequit fieri talis transmutatio. Et si dicatur ex illo gregorii. Sepe quod charitas in cipit culpa peragit: et ita videtur quod actio transmutetur de bona in malam. Dicendum quod non est eadem actio nisi intelligatur in communi non numero. Sed dicebat secunda pars con clusionis: quod numquam malicia necessitate simplici sequitur actum voluntarium probatur: quia si sic tunc necessario: aut deus esset causa ma li secluso quocumque primo peccato: aut non esset aliquod malum imputandum voluntati: quae rum vtrumque valde est inconueniens: patet tamen sequela: quia cum ille actus non posset poni si ne malicia a quacumque causa: tunc deus causans actum causaret et maliciam et volun tas creata: cum illam maliciam separare non pos set: ei actus imputandus non censeretur. No tandum tamen quod talis actus potest intelligi tripli citer aut secundum quod actus: et sic nullam nominat maliciam: quia tunc omnis actus esset malus: aut se cundo secundum quod hoc actus. Et sic adhuc illam nominai maliciam: quia nihil adhuc intelligitur nisi posi tiuum: aut tertio secundum quod hic talis actus: et sic sunt aliqui actus: qui teste philosopho in. 2. ethicorum mox nominati malum dicunt: sicuti homicidium adulterium etc. Et patet quod ista maliciae inseparabilitas non inest sibi inquantum actus: aut hic actus: sed inquantum talis hoc actus: nec est simile si bonitas sequitur necessario actum aliquem: quod et malicia: quia malicia est praeter intentionem naturae: et non bonum: vnde quando dicitur malum in genere non debet ad cipi quasi quoddam superius malum habens species: sed intelligitur malum cadens super indebitam materiam: genus enim ibi dicitur materia: sicuti est oc cidere inocentem: innocens est materia indebita occisioni.

¶ Secunda conclusio est de actu indifferente voluntatis: et est haec. Li cet in esse naturae ad bonum et malum nullus sit actus indifferens voluntatis: in esse tamen morum et meriti deliberatione collocatur. Dicit prima pars conclusionis: quod in esse naturae nullus est actus indifferens: inter bonum et malum ipsius voluntatis. patet manife ste: vnde vt ait doctor subtilis dist. 46. sicuti pulchritudo consistit ex aggregatione omnium conuenientium corpori: vt tangit Aug. bona facies sicuti sunt quantitas: figura color et con similia: sic naturae bonitas ex omnibus quae sibi competere noscuntur: dicente diuino dyon. quarto diuinorum nominm: Bonum est ex perfecta et integra causa: vnico autem requisito deficiente iam intrat malicia. Et hinc est quod apud philosophum malum dicitur multiphariam: et apud pitagoram cum infinito locatur. Ex quo liqui do patet: quod nullum ponitur medium in es se naturae inter bonitatem et maliciam: quiu immediate deficiente bonitate intret ma licia. Sed dicit secunda pars conclusionis quod in genere morum et meriti etiam praeuia deliberatione repetitur actus indifferens. probatur primo in genere morum: sicuti est leuare fe stucam de terra: nec videtur malum ex moribus nec bonum. Confirmatur: quia actus precedentes virtutes non sunt boni moraliter: et tamen non debent dici mali: patet tertio de actibus etiam qui gignantur post habitum virtutis: non tamen mediante virtute: quia non oportet virtutem vt videtur operari nisi quando concurrit passio ve hemens. Secundo probatur ista pars in genie me riti vel demeriti: esset enim valde durum dicere: quod homo existens in peccato mortali in qua libet suo actu demereretur seu peccaret: aut mortaliter: aut venialiter cum excitetui ad bene operandum. Confirmatur: veluti si quis comedat habita deliberatione: tum motus appetitu naturali iste actus non videtur meritori us nec demeritorius: nec bonus: nec ma lus moraliter.

¶ Ex quo patet liquido defe ctus sancti Tho. qui posuit quod omnis actus progrediens a voluntate deliberata est bonus vel malus moraliter: et nullus indifferens: et omnis elicitus a voluntate charitate informa ta cum deliberatione est meritorius vitae aeter ne: aut poenae eterne: et nullus indifferens: oppositum patet ex conclusione: vnde recte huic opi¬ nioni congruit id quod dicit doc. deuo. q. 3. at ti. I. huius dist. aut enim nimis artat viam salu tis: aut nimis ampliat. Si enim dicat quod oportet: dum aliquis existens in charitate cum deliberatione agit quod actualiter in deum referat nimis artat viam caeli. Si autem intelligat quod sufficiat relatio hitualis vel in vniuersa li vel in particulari nimis ampliat: quia sic ha bens habitum in principio anni ad benefacien dum: et intendens licem post non cogitaret sper me reri videretur per totum annum quod non videtur: vnde ratiobiliter praefertur opinioni sancti tho. opinio doct. deuoti quae eadem. q. dicit aliquem actum indifferentem inter bonum ex merito: et ma lum etiam habita deliberatione: patet ma nifeste: si quis non cogitans de deo ambulet vt sit sanior: aut ludat solum ex virtute eutrapelie esset graue valde dicere quod demereretur. Et si dicatur quod iuxta Bern. In via dei stare retrocedere est: et ita opor tet: aut semper mereri aut demereri. Di cendum quod illa auctoritas habet intelligi quando tenetur quis operari et non operetur: vnde nec censetur verbum ociosum: si aliquis dicat vnum verbum iocosum ad recreationem spirituum: licet enim careat ratione iuste necessitati non tamen ratione pie vtilitatis. Et si dicatur: quia sicut deus est alpha et principium: ita esto et finis. igitur. sicuti omnia ab eo veniunt: ita et re ferri debent: et nisi quis faciat peccare videtur. Dicendum secundum doct. subtilem hac dist. qua extat opinio doct. deuo. in isto passu quod aliquid referri in deum potest intelligi triplici ter: actualiter: et hoc non oportet: essem enim obligati ad impossibile. Secundo virtualiter: quando ex fine dilecto diligimus qua sunt ad finem. Tertio habitualiter inquantum habemus charitatem: et ad hoc obligamur scilicet vt sper habeamus habitum charitatis qua referre possimus ad deum actus nostros. Et per oppositum etiam non referri dicitur tripli citer. Primo negatiue: et sic non ponit peccatum. Secundo priuatiue vt scilicet solum dicit non referibile: sicut est peccatum veniale: quod tamen stat cum habitu referente. scilicet charitate. Tertio contrarie: vt scilicet est peccatum mortale: quod stat cum charitate: et ita patet quod sicuti omnia sunt a deo sic ad ipsum sunt referibilia hitu: vt ad finem: nec oportet tamen quod actu.

¶ Tertia conclusio est de subiecto actus mali voluntarii et est haec: sicut a voluntate creata omne peccatum deficiendo procedit: sic in eadem solum formaliter existit. Dicit prima pars conclusiois: quod peccatum omne procedit deficiendo a voluntate creata patet ex dicto Aug. et est in littera. Peccatum enim vsque adeo extat voluntarium: vt si non sit voluntarium non sit peccatum. Et confirmatur. Peccatum enim aut inest per naturam: et sic natura de se mala esset: aut secundo per violentiam et sic excusaret. aut tertio per voluntatem: et habetur propositum: patet tertio ex signo: furio sis enim: quia vsu carent rationis: et per consequens voluntatis non imputatur id quod faciunt. Et si dicatur: quia dicit aug. in libro retract. quod sunt quedam necessitate facta improbanda. Dicen dum quod intelligitur: quia cum poena maxime venia le vitamus: et illam difficultatem nominat necessitatem. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod omne peccatum est in voluntate formaliter: patet primo auctoritate Ansel. in lib. omne originali peccato: Nusquam enim inquit nisi in voluntate peccatum est: patet secundo: quia iusticia in ea stat solum: et ita iniusticia: patet tertio: quia sola libera est. Ex quo pa tet quod si sanc. tho. intellexerit quaestione. 2. arti. 2. praesentis dist. peccatum formaliter stare in partibus organicis: merito est dimittendus: nisi saluetur per equiuocationem:. vnde patet: quod ista cogitatio: obliuio suggestio et talia non dicuntur peccata: nisi inquantum ordinant ad deformitatem voluntatis: vel ab ea iam deformata proueniunt: quae est quasi regina in regno animae: caeterisque imperans potentiis: et a solo deo imperium accipiens: meriuto cuius sibi soli culpa imputatur. articulum sunt tres difficultates.

¶ Prima an sit aliquod bonum in voluntate creata per essentiam. Dicendum quod si accipiatur per essentiam bonum id est a se nullum tale est in voluntate creata: nisi diceretur ipse deus qui solum est hoc modo bonum per essen tiam et vbique est: et maxime in voluntate per gratiam. Si autem dicatur bonum per essentiam id est in primo modo. Dicendum quod non nisi improprie ipsa met bonitas: et patet quod charitas creata non est hoc modo bona: sed tertio modo dicitur bona per essentiam: quia inseparabilis est ab ea bonitas

¶ Secunda difficultas: quomodo intelligiu illa auctoritas. omnia in laudem dei facite. Dicen dum quod secundum quod li omnia potest capi tripliciter. Pri mo enim capitur omnia distributiue: et sic est comsilium: vt dicat apostolus. Consulo vt quodlibet in laudem dei faciatis. Secundo capitur negati ue: et sic est praeceptum: et est sensus. Sic facia tis opera vstra: vt nihil sit contra gloriam dei. Tertio capitur collectiue: et sic est finis praece pti: vt sit sensus: sic viuite vt ad caelum veniatis in quo omnia in laudem aguntur dei.

¶ Ter tia difficltas: quomodo intelligitur illa auctas Septies in die cadit iustus etc. Dicendum quod intelligitur septies id est pluries: sicut illud. Ter virgis cesus sum: id est pluries: secundum glo. numerus indeterminatus pro determiato. Ca sus autem hic intelligitur: aut de malo pene: aut peccati venialis: et hoc de lege communi: et nisi assit specialis protectio dei. Ex quo patet ad quaestionem: quod vicem aliquis actus delibe ratiue voluntarius inter bonum et malum in differens nominatur.

¶ Ad primum argumen tum dicendum in summa: quod licet bonum et ma lum sint loquendo simpliciter priuatiue opposita non tamen applicando ad actum in gene morum vel meriti: nisi actus ille debeat ha bere bonitatem: et est exemplum: licet enim album et nigrum sint opposita contrarie: non tamen vt intelliguntur in quidditate hominis: quia sic homo nec albus est nec niger: nec colore medio coloratus: sic in proposito.

¶ Ad se cundum totum conceditur vsque ibi. Du dicit quod ille habitus erit bonus: exquo est ens: patet enim so lutio ex secunda conclusione vbi dictum est quod non est actus indifferens: quo ad esse na turae: bene autem in esse morum: ideo non obuiat argumentum.

¶ Ad tertium dicendum: quod quiescit in creatura voluntas: nam quidam contrarie: quia sic peccaret mortalitur: vt obiicit argumen tum: nec privatiue: quia peccaret venialiter: sed negatiue solum id est non refert: et hoc non est peccatum vt patuit. Ex. etc.

¶ Prima conclusio: recta intentio fide dirigitur extra conducitur et operatio. Dicit conclusio quod fide intentio interior: et operatio exterior diriguntur et poni tur a principio distin. vsque hic. Post haec inuestigari opertet etc.

¶ Secunda conclusio: vo luntas creata peruersa deficit atque elicit varia peccata. Dicit conclusio quod voluntas creata est causa defectiua peccatorum omnium et incipit in illo ca. Post haec inuestigari etc vsque ibi. Illius etiam intelligentia.

¶ Tertia con clusio. Extat formaliter mala voluntate in peruersitate culpa realiter. Dicit conclusio: quod peccatum est formaliter in voluntate mala: et ponitur ab illo capitulo Illius etiam etc. vsque ad finem distinctionis.