Distinctio 26

Distinctio. 26. in qua magister recitat secundam virtutem theologicam. scilicet spem / cum ea concernentibus. St autem spes virtus qua spiritualia bo na et aeterna sperantur etc. Hic signatur 26. dist. huius tertii: quae sic continuatur ad praecedentes: Nam postquam in praecedentibus distin. fidei data est noticia: Nunc in hac dist. spei inquiritur essentia. Et habet diuidi haec dis. in tres partes prin cipales. In prima de spe signatur plana descriptio. In secunda fidei datur eius proportio. In tertia spei notatur subiecti ratio. Prima in principio. Secunda ibi: Sicut fides / ita et spes. Tertia ibi: Post haec superest inuestigare etc.

¶ Quaestio ista continet spei essentiam / cum ipsius subiecto ac materia. Secundo quo sit virtus theologica.

Utrum spes mo ralis virtus vel theologica censeatur: Et arg. tribus mediis quod non sit veruis theologica: et per consequens quod erit moralis.

¶ Primo sic. Nulla virtus theologica de terminat medietatem duarum maliciarum: sed spes determinat tale medium: igitur etc. Maior patet: quia vbi est talis determinatio medii: ibi potest esse excessus et defectus: tendendo autem in deum non potest esse excessus: quia nullus potest nimis deum diligere / aut nimis deo credere / vel nimis in deum sperare. Sed probatur mi nor: ex eo quod spes determinat medium inter praesumptionem: quae penitus vult saluari sine meritis: et desperationem quo penitus salutem fugit.

¶ Secundo arguitur sic. Omnis habi tus ex propriis cognoscitur actibus: sed actus pei sunt actus virtutis moralis / non theologicae: igitur et spes erit virtus moralis / non theologica. Maior patet. Sicuti nempe philosopho teste in. 2. de anima. Ex actibus potentia cognoscitur / ita et habitus. Unde philosophus in. 4. ethicorum dicit. Qualis est vnusquisquam: talia dicit / et operatur / et viuit. Sed minor probatur. Actus enim spei est triplex / scilicet expectare / confidere et sustinere. Expectare autem est longanimitatis / quae est species fortitudinis. Unde scriptum est: Laonganimes in spe. Sustinere autem est patientiae. Unde Tul lius in. 2. veteris rhetoricae dicit: quod patiem tia est rerum excelsarum et arduarum bonestati vtilitatisue causa voluntaria / et diuturna perpessio. Confidere autem est actus forti tudinis. Unde dicitur. In spe erit fortitudo vestra.

¶ Tertio arg. sic. Sicut se habet e intellectus ad virtutem theologicam / ita affe ctus: sed intellectus sufficienter vnica virtute theologica perficitur scilicet ipsa fide: ergo simi liter et affectus vnica solum perficietur quae est charitas: cum ergo non sint in anima aliae potentie capaces virtutis theologicae: sequitur. Maior patet ex eo quod tam affectus quam intel lectus per peccatum sunt deformati: et ita eque his theologicis virtutibus indigent reformari. Sed minor patet: quia sola fi de in via quis sufficienter tendit per cognitionem in diuina.

¶ In oppositum tamen arguitur auctoritate apostoli. Nunc autem manent fides / spes / charitas / tria haec. Et loquitur de virtutibus theologicis. Et Richardus de sancto Uictore dicit. Fides dirigit: spes erigit: charitas communiungit.

¶ In ista quaestione sunt tres articuli declarandi Primus est terminorum decla Quorum. ratiuus. Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus.

¶ Quantum ad primum articu lum ter mini sunt. spes: virtus moralis: et virtus the ologica

¶ Primus igitur terminus est spes vnde notandum quod spes accipitur tribus binariis seu sex modis. Primo dicitur improprie hum. scilicet est respectu mali: quia proprie spes est de bono: sicut timor de malo: hoc modo poeta loquitur: Hunc ego si potui tantum sperare dolorem. Secundo capitur pro quadam animae passione: quae dicitur spes: et differt a gaudio: quia gaudium est respectu praesentis boni: sed spes respectu futuri. Et sic loquitur Boetius in primo de consola. metro vltimo. Tu quoque si vis lumen claro cernere verum gaudia pelle: pelle timorem speque fugato etc. Tertimo accipitur spes pro statu viae qui est status spei: vnde sic intel igitur illud Tribulatio patientiam operatur: patientia probationem: probatio spem: vnde glo. spem: id est certitudinem spei. Quarto accipitur spes pro obiecto spei sicut est illud. Expectantes beatam spem et aduentum domini. Quinto capitur spes pro actu spei: sicut est illud. Abraam genuit isaac: isaac autem genuit iacob. glosa dicit id est fides genuit spem: et spes charitatem: hoc autem habet intelligi quo ad actum: nam habi tus simul infunditur. Sexto accipitur spes pro ipso spei habitu. Et sic accipiendo: hay mo: spem sic diffinit. Spes est certa expe ctatio future beatitudinis ex meritis et gra tia proueniens. In qua diffinitione tria tam guntur. Primo enim tangitur actus spei: dum dicitur: Certa expectatio. vnde per virtutem spei Paulus dicebat. Certus sum quod neque mors: nec vita: nec creatura aliquo poterit nos separare a charitate christi. Secundo tangitur obiectum spei: dum dicitur: future beatitudinis. Unde magister in litte ra: spem diffiniens dicit. Spes est qua spiritua lia et aeterna bona sperantur. Tertio tangitur motuum spei: dum dicitur: ex gratia et meritoproueniens: et hoc tripliciter. Primo vsu radice et proposito: dum scilicet quis actu meretur: et habet gratiam que est radix bo ni operis: et proponit bene facere in posterum. Secundo radice et proposito: non tamen vsu: sicuti est in eo cui de nouo infunditur gratia autequam operetur. Tertio pro posito non tamen vsu nec radice: sicut est in peccatore: qui proponit se emendare. vnde Aug. in li. de ciuitate dei: spem diffinit sic Spes est virtus qua quis se ad illud quod credit se peruenturum praesumit: vnde et dicitur spes qua si sursum pes: erigit enim et parieti assimilatur: sicut fides fundamento in edificio spi rituali: et charitas tecto.

¶ Secundus terminus est virtus moralis: vnde virt potest dici moralis tripliciter: secundum quod mos potest intelligi: Aut pro mora aut pro ipso iure dirigente et moderamen praecipiente. aut tertio pro habitu in ea quae sunt ad finem dirigente. Primo modo capiendo morem a mora quaelibet virtus potest dici moralis: ex qua multitudo actuum est elicita: hoc modo quippe et fides et spes possunt dici virtutes mo rales. Secundo modo capiendo pro ipso s. iure: sola legalis iusticia: aut eius locun tenens videtur dici moralis virtus: quia ea sola moderamen praecipit. Tertio mo do distincte sunt virtutes philosophorum a theb logicis: quia theologice sunt circa finem sed morales sunt solum circa ea quae sunt ad finem.

¶ Tertius terminus est vis tus theologica. vnde virtus theologica solet accipi tripliciter. Primo modo dicitur virtus theologica omnis virtus habens. deum pro primo obiecto: hoc modo fides acquisita et spes acquisita dicuntur virtu tes theologicae. Secundo dicitur virtus theo logica habens deum pro primo obiecto et regu la prima humanorum actirum: hoc modo nec fides nec spes acquisite essent virtutes theologice: si per media ad finem pris me inniterentur aut veritati aut bonitati oportet enim hoc modo inniti: vt sit virtus theologica pricipio sumpto immediate ex prima veritate. Tertio dicitur virtus theologica quae habet deum pro primo obiecto prima regula actuum suorum: et cum hoc ao primo efficiente infunditur: hoc modo sola fides et spes infuse non acquisite sunt virtutes theologicae. Quo ad secundum articulum sunt tres conclusiones. Prima est de spei essentia. Secun da de spei subiecto atque materia. Tertia quod spes virtus est non moralis sed theo logica.

¶ Prima est haec. Spes virt gratuita: et si aliquando informis tamen certa nominatur. Dicit prima pars conclusionis: quod spes est virtus gratuita. Pa tet: quia illud gratuitum debet dici quod animam tutissimae collocat: huiusmodi est ospes. Unde apostolus dicit. Fortissimum habemus solacium per quod confugimus ad propositam nobis speciequam sicut anchoram habemus animae tutam ac firmam et incedententem vsque ad interiora velaminis: vbi praecursor pro nobis introiuit iesus etc. Confirmatur: quia maxime ele i poralibus bonis penitus aeternis inhiet. Unde apostolus dicit. Spe salui facti sumus: Spes autem quae videtur non est spes. Nam quod videt quis quid sperat: etc. nec tamen dicitur gratuita: quod sempersit cum gratia gratum faciente: sed quia acquiri per naturam non potest: sed a deo infunditur. Noto tamen quod dicit doctor subtilis in praesenti distinctione: quod nulla ap paret conuincens necessitas probandi speci infusam: dempta auctoritate apostoli: et sanctorum aliorum. Uideretur enim sufficere spes acquisita: illa enim spe in eadem tendit homo: ad quae tendit spe infusa. Cre dendum est tamen quod elicitur perfectior actus sperandi mediante spe infusa quam sine ea vel sola spe fieret acquisita. Et si obiiciatur: quia gratuita virtus non repugnat perfectioni meriti: spes autem videtur re pugnare: quia expectat retributionem fu turam: quod est contra charitatem: dicente Bernardo. quod charitas praemium non intuetur. Dicendum quod illa auctoritas intelligitur de praemio creato non increa: o. Unde Abrae. a domino deo dictum est. Ego merces tua magna nimis: vnde et si spes in hoc proprie differat a charitate: quia charitas est in deum amore iusticiae seu amicitiae: spes vero amore comodi: non tamen sequitur hoc esse peccatum. Desidero enim me habere per spem deum propter diuinam bonitatem: ita quod non pono me velut finemu dei: sic enim esset vti fruendis: sed ei quem diligo iungi: per specie desidero: sicuti agnes dicebat. Ipci sum iuncta in caelis: quem in terris posita tota intentione dilexi: vnde patet difficultas spei. Licet enim sit facile appetere bona aeterna: non tamen appetere vt oportet: vt scilicet per spem homo sic. contemnat temporalia: vt totam in domino deo suam collocet fiduciam: iuxta quod dicit propheta. Iacta cogitatum tuum in domino: et ipse te enutriet: et patet non esse magnum si timor non sit virtus sicut spes quia non est tanta difficultas resilire a ma lo respectu cuius est timor: sicut aggredi maxima quorum respectu spes dicitur. vnde nec memoria quae est praeteritorum propter huiusmodi causam ponitur virtus sicut spes quae est futurorum. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod spes aliquando est informis. Probatur: quia sicut se habet fides formata ad spem formatam: ita fides informis ad spem informem: ergo sicut cum fide formata spes formata reperitur: sic cum fide informi reperitur spes informis. Et hoc est quod dicit Augustinus in libro de vera innocentia. Cum caeterae virtutes sint bonis et malis communes: dilectio proprie bonorum est atque piorum. Confirmatur: quia sicut timor consurgit ex fide suppliciorum: sic spes ex fide praemiorum. Cum igitur sit dandus timor in formis: igitur et spes. Patet vltimo manifeste de peccatoribus qui sperant per deimisericordiam vitam emendare et saluari: et vnde hoc nisi spei virtute: igitur. Nec obuiat quod spes est gratia ex merito proueniens: sufficit enim quod sit in proposito: ita quod intendat mereri: vnde licet spes sempertendat in deum: tamen alio modo quam cha ritas: quia charitas plenae: sed spes semiplene. Sed inquit tertia pars conclusionis: quod spes nominat certitudinem. Probatur secundum philosophum primo ethicorum Uirtus certior est omni arte. Cum igitur spes nedum sit virtus: sed virtutum anchora: te¬ linquitur etc. Confirmatur: quia remouet hesitationem in sperante et maximam dat confidentiam quae sunt signa certitudinis Notandum tamen quod ista certitudo est comditionalis non absoluta: hoc est dictu certum est habenti spem: quod si in bono perseuerauerit: vitam possidebit aeternam: vnde non immerito vocatur certitudo ordinis non euentus. Certus quippe est: quod bona opera ordinant ad salutem: non autem cer tus est quid sibi eueniet. vnde doctor deuotus quaestione. 5. distin. articuli primi dat tres differentias inter certitudinem fidei: et cretitudinem spei. Prima est quia certitudo fidei opponitur errori: Certitudo spei hesitationi: vnde per fidem quis certus est tam de euentu quam omne ordine: perspecie autem solum est certitudo omne ordine Secunda est quod certitudo fidei est circa conplexum magis: vt quod deus est vnus trinus vel dei filius incarnatus et sic de aliis. Certitudo spei magis circa incomplexum: spe enim vita speratur aeterna. Tertia differem tia est: quia certitudo fidei est in intellectu: certitudo spei in affectu. Ex quo patet quod certitudo spei non est quasi quoddam particulare sumptum sub certitudine fidei: si cut quidam dicunt: vt cognoscens omnem mulam sterilem: cognoscat hanc sterilem applicant ad propositum.

¶ Secunda conclusio est de spei subiecto et materia: et est haec. Spes pro subiecto voluntatem: pro obiecto bonitatem aspicit. Dicit secunda pars conclusionis: quod subiectum spei est voluntas: probatur. illius potentiae est sperare: cuius est timere: quia opposita sunt eiusdem subiecti: sed timor est volun tatis non intellectus. igitur etc. Confirmatur: quia desperatio est voluntatis: reliqui tur quod et fides: cuius est oppsitum. Et si obiiciatur: quia imago recreationis respicit imaginem creationis. Cum ergo charitas sit in voluntate: fides in intellectu: et non relinquatur nisi in memoria: relinquitur speci esse in memoria. Dicendum quod imago recreatio nis secundum veritatem aspicit immaginem creationis non tamen oportet: quod in omnibus sit propor tio: immo est dissimilitudo maxime in hoc quia in creatione intellectus habuit locum duorum scilicet memoriae et intelligentiae: Econtra in recreatione voluntas habet locum duorum. scilicet spei et charitatis: et ratio est: quia bona merita ex voluntate prodeunt: vne illud vere impletur. Qui creauit te sine te: non iustificabit te sine te. Ex quo patet quod illud Bernardi super Can. Deus est futurus rationi plenitudo lucis: volunta ti multitudo pacis et memorie continuatio aeternitatis: habet intelligi per redundantiam: inquantum tentio quae est dos spei redundat in memoriam. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod oppositum spei est bonum: et sub ratione boni: patet ex differentia scientiarum ad virtutes: quia scientiae aspiciunt vnum: sed virtutes bonum. Tum quia virtus theologica habet idem pro fine et obiecto. Cum ergo ratio finis sit bonum: sequitur. vnde merito sicut gaudium de praesenti est de bono: ita spes de futuro aspiciet bonum. vnde et hoc innuit differentia fidei ad specie quam tangit Aug. quia fides aspicit et bona et mala: sed spes tantummodo bona. Ex quo patet: quod non opor tet ponere obiectum spei bonum sub ratio ne ardui: sicut ponit doctor deuotus. q. 4. articuli secundi. Et doctor solennis. 5. quo lib. quaestione decimaquinta. Patet oppositum ex conclusione: vnde idem est obiectum: et sub eadem ratione: tam spei quam charitatis scilicet bonum inquantum bonum. tamen alio modo tendit in bonum spes: quia per modum desiderii et commodi: alio modo charitas: quia per modum vnio nis et amicitiae. Et hoc sufficit ad hoc quod sint virtutes distincte.

¶ Tertia conclusio est. quod spes est virtus theologica non mo ralis: et est haec. Hediatrix spes fidei et cha ritatis: non moralis sed theologicalis virt nominatur. Habet prima pars conclusionis: quod spes est media inter fidem et charitatem: patet exemplo materiali. primo: fundamentum. secundo paries. tertio tectum In spiritualibus autem fundamentum est fides spes paries: tectum charitas. Unde hoc insinuat ordo apostoli. Nunc inquit manent i fides: spes: charitas. Ista tamen prioritas debet intelligi de prioritate naturali: vel quo ad actum: non temporis: quia heae tres virtutes simul infunduntur. Et si obiicia tur: quia tentio quae est dos correspon dens fidei sequitur fruitionem: quae est dos correspondens charitati: et ita videtur quod spes sequitur charitatem. Dicendum quod non est simile: quia dotes in patria quasi simul: vel adminus aequalis erunt perfectionis: nunc in via charitas perfectior spe existit: cursus autem naturae: habet: vt im perfectum perfectum praecedat. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod spes est virtus theologica: patet. quia illa virtus est maxime theologica quae maxime eleuat men tem in contemplationem: huiusmodi est spes Unde dicit apostolus: quod spes incedit vsquam ad interiora velaminis. Confirmatur quia aspicit pro obiecto finem cardinali um virtutum scilicet deum. et hic est modus vir tutum theologicalium. Quantum ad tertium articulum eunt tres difficltates.

¶ Prima est: an sit vna spes omnium sperandorum: sicut vna est fides omnium credendorum? Dicendum quod sic. Et ratio est: quia sicut ea quao credit fides solum credit propter primam verita tem cui innititur: et sicut a prima veritate habet vnitatem: ita spes ea cuncta quae sperat propter diui nam sperat largitatem et bonitatem cui innititur et ab ea sumit vnitatem: non a sperandis di uersitatem.

¶ Secunda difficultas vtrum in christo potuerit poni spes: sanct thomas. q. 5. articulo. 2. dicit quod non: quia spes est respectu tentionis diuine habende: necdum habite: christus autem ab initio fu it comprehensor. Magister nico. de lira illum posatst. Conserua me domine quoniam speraui in te exponens dicit: quomodo habuit spem non quidem de tentione quae est dos: sed de resurrectione sui corporis.

¶ Tertia difi ficultas. quae est nobilior virtus: fides vel spes? Dicendum quod spes. Tum quia nobiliori subiecto scilicet voluntati: tum quia proximior meliori scilicet charitati. tum tertio quia ratio obiecti nobilior scilicet bonitas. Ex quo patet ad quaestionem: quod videlicet spes non moralis virtus: sed theologica censetur Tunc ad argnmenta.

¶ Ad primum dicendum ad maiorem: quod mediatio est ra¬ tione obiecti et circunstantiarum simul: sicut patet in virtute morali: vt in temperan tia: in qua debet accipi et medium ratione obiecti: vt nec minus nec nimis come detur: et ratione circunstantiarum: vt quando oportet: vt vbi oportet: et sic de aliis. Et hoc modo loquendo non est mediatio in virtute theologica: et habet maior veritatem. Est autem alia mediatio non quidem a parte obiecti: sed circunstantiarum solum et hoc modo bene est mediatio in virtute theologica: quamuis enim non possumus ni mis deo credere: est tamen qui nimis cito credit: et dicitur leuis. Est et qui nunquam credit nisi humana praeuia ratione: et dicitur pertinax: In medio horum duorum viciorum ambulat fides virtus. Sic dicendum de spe inter praesumptionem et despe rationem: ideo argumentum non obuiat

¶ Ad secundum dicendum: sicut dicit doctor deuotus: q. 3. articuli. est quod actum aliquem alicuius esse virtutis potest intelligi tripliciter: vel sicut elicientis: et hoc modo pati terribilia seu sustinere est patientiae et fortitudinis: vel secundo sicut dictantis et hoc modo omnes actus virtutum sunt fidei: vel tertio sicut adminiculantis: et sic sunt spei: propter enim spem regni caelorum valde facile est expectare: aut confidere: aut sustinere. Ex quo patet: quod aliter sunt huiusmodi actus spei: alio modo alia rum virtutum: licet propriam expectationem spes habeat.

¶ Ad tertium ad maiorem quod est falsa: et ratio est: quia intellectus solum habet actum vnum de predicamento qualitatis: memoria autem non habet aliquem actum nisi de predicamento actionis: ideo non oportet quod habeat duas virtutes quae sint diuersorum actuum principium: volunntas vero habet et affectionem comodi: et hanc regulat spes et affectionem iusticiae: et hanc regulat chari tas: ideo non est consimile. Et tantum de praesenti quaestione.

¶ Ex praesenti autem distinde mente magistri sicut de etc.

¶ Prima i conclusio. praeviis meritis spes perficitur donis in gratuitis ipsa innititur. Dicit conclusio quod spes venit ex meritis et gratia: et ponitur a pricipio. distinctionis. vsque ibi. Et sicut fides ita etc.

¶ Secunda conclusio de inuisibilibus fides ponitur: et spes non: sed differentibus. Dicit conclusio: quod tam fides quam spes sunt de inuisibilibus: tamen differenter. Et ponitur ab illo capitulo. Et sicut fides etc. vsque ibi. Post haec etc.

¶ Tertia conclusio. In caelo negantur fides primitus et spes funditus: sed in limbo donam tur. Dicit conclusio quod in beatis non est fides aut spes. sed bene in limbo patrum. Et ponitur ab illo ca. Post haec etc. vsque etc. Distin. 27. in quae magister agit de tertia virtute scilicet charitate qua diligim deum quatum ad eius essentiam et diffinitionem. Demd autem chri stus fidem et specienon habuerit: dilectionem tamen habuit etc.