Distinctio 20

Distinctio. 20. huius quarti in qua declarat cofessionis tempus oportunu Ciendum est etiam quod timpopus poenitentiae est vsque in extremu articulum vitae etc. Hic signatur 20. dist. huius quarti sminarum quae ita continuatur ad praecedentem. Nam postquam ostensum est quid sit prnima quidditatiue dist. 14. et secundo quo minister agat potestatiue dist. 16. Nunc tertio ondit quis sit effectus eius susce ptiue: et habet diuidi in tres partes principales. In prima agit de modo remissionis mor talium. In secunda quaerit de remissione veniali um. In tertia de reditu peccatorum reuertentium. Prima in principio. Secunda ibi dist. 21. seu sequenti. Solet etiam quaeri vtrum post hanc vitam etc. Tertia dist. 22. ibi. Cum ue multis auctoritatibus supra sit assertum etc. Rursus prima particula quae est praesens dist. in qua agit magister de modo remissionis mortalium tres partes diuiditur. In prima qua ad deum pectati panditur remissio. In secunda quo ad ecclesiam offertur quae sit satisfactio. In tertia ostenditur quantum valeat absolutio. Prima in principio. Secunda ibi. Solet etiam quaeri vtrum satisfactionis lex etc. Tertia ibi. Sciendum etiam quod tempore necessitatis etc. Et haec est diuisio praesentis dist. in generali. Circa quam talis mouetur etc.

¶ Quaestio ista declarat quomodo aliquis vere possit poenitere in extremis et qualis debeat esse poenitetia. Et habetur a sco. in praesenti dist. q. vnica. N cotritio con fessio satiffactio quae sunt partes poniae in extremis habite valeant ad salutem. Et arguitur quod non tripliciter.

¶ Primo sic nihil est ordinandum a legislatore quod sit initium transgrediendi legem suam: ergo prosnina in extremis non valet ad lalutem. antecedens patet: quia tunc le gislator per se faceret aliquid quod esset in destru ctionem legis suae. patet consequenta: quia prsniam serotinam valere est occasio continuandi peccatum per to tam vitam.

¶ Secundo arguitur sic: in extremis nulla poena temporalis soluitur pro peccato. ergo non valet ad salutem: antecedens patet. quia da oppositum iam non est in extremis. patet consequenta: quia nullum peccatum mor tale dimittitur sine poena corporali correspondente. Et si dicatur quod soluet in purgatorio contr quia moriens in peccato mortali stati damnatur: ergo moriens in gratia statim saluabitur ex opus positis: et ita nulla poena soluetur post hanc vitam.

¶ Tertio arguitur auctoritate aug. et ponitur in littera loquentis de sic poenitere: non praesumimus quod bene hinc exit. Tum secundo per eundem: et ponitur de pronia dist. 7. pearicu losum est et interitui vicinum ad mortem pro trahere prneinae remedium: Tum tertio pereundem in sermone innocentum: Hac aimaduersione percutitur peccator: vt moriens obliuiscatu sui: qui dum viueret oblitus est dei.

¶ In oppositum est primo aug. in de vera et fal. prsnia: et ponitur de peni. dist. 7. et in isatera magistriPinina si in extremo vitae hyatu aduenerit sanat et liberat: et probat stati subdens: Multum fuit sera latronis poenitentia: sed non fuit sera eius indulgentia. Tum secundo auctoritate. Quacunque hora ingemuerit peccator et conuersus fuerit vita viuet. Tum tertio quia poenitentia serotina est sa crificium vespertinum secundum glo. super illud Cleuatio manuum mearum sacrificium vel pertinum: huiusmodi autem sacrificium in lege erat multum acceptabile: vt patet

¶ In ista quaestione sunt tres articli declarandi Primus est terminorum decla Quorum ratiuus. Secundus est quaestionis responsiuus; Tertius est dubiorum motiuus.

¶ Quantum ad primii articul lum termini sunt: contritio: confessio: satisfactio.

¶ Contricio vt dicunt nostri magistri est doior voluntarie assumptus pro peccatis. In qua descriptione tria dicuntur. Primum ex parte causae formalis. Secundum ex parte causae effici entis. Tertium ex parte causae finalis. Ex parte cau sae formalis dicitur: quod contritio est dolor: sed contra: quia do lor est passio non solum mentis sed corporis. Unde aug. de ciui. dei. 14. dist. ca. 16. Dolor car nis tantummodo est affectus animae ex carne et quedam ab eius passione dissensio. contritio autem non carnis est sed spiritus. Caeterum ita consequitur contritionem pudor sicut dolor: igitur ita debet dici contritio pudor sicut dolor: tertio quia gaudium ita sequitur contritionem sicut dolor: dubium igitur merito est cum contri tio dicitur dolor quare aequae non dicitur pudor aut gaudium: cum dicat aug. quod de peccato doleat semper: et de dolore gaudeat. Dicendum contritio dicitur tripliciter. Primo dici tur contritio charitas: quis enim conterit peccata in te nisi charitate deus: et si enim liberum arbi trium atterit: deus conterit. Secundo dicitur contritio ipse actus elicitus a charitate et libero ar bitrio in peccati obprobrium: et forsanidem actus prius elicitus sine charitate postea adueniente charitate continuatur: vt continue eliciatur pri us est attritio: post vocatur contritio cuius actus cama principalis vt placeat deo est charitas. Ter tio dicitur contritio ipse dolor: vt passio actum subsequens. Ex quo primo infertur quod contri tio per essentiam non est dolor: sed dolor est contritionis passio. Ex quo sequitur secundo: quod ista contritio est dolor: non ita est forma lis sicut ista: homo est animal: quia secunda est in primo modo: prima magis in secundo. Di citur tamen magis contritio dolor quam pudor aut gaudium vt tria sint. Dolor: pudor: gaudium: quia doloris magis est conteriquam pudoris qui magis est fugitiuus et gau dium cuius oppositum in proposito non est pec catum: sed dolor dicente Aug. quod sper de peccato doleat: et de dolore gaudeat. Ex quo patet tertio. quod immediatior contritionis passio est dolor quam gaudium. Secundo dicitur: volunta rie assumptus: ista pars causam efficientem aspicit. Commouisti inquit terram: hoc modo voluntas commota est: et conturbasti eam vt actum talem coeliciat quem de necessi tate dolor: sequitur vt hominem risibilitas sic voluntarie assumitur vt meritum efficiatur: non primo meritum contritio actio non secundo meritum contritio passio: sed tertio meritum contritio qualitas est quae est quidam actus absolutus. Tertio dicitur pro peccatis: hic est finis et contritionis con plementum: vnde patet quod hic dolor non est do lor partis sensibilis sed ipsius voluntatis Unde notandum quod sicut notat frater richar. de media villa distinctione. 17. articulo id i q. 1. in solutione principali ista tria differunt in materialibus. durum. fractum: commi nutum. Durum enim est quod tactui non cedit: frangitur vero ex. 4. metheo. quod in partes ma gnas scinditur: comminuitur autem quod in partes minimas: sic in spiritu distinguuntur durum attritio: contritio. Durum est cor hominis: dum deo resistit: attritus dum a peccato resilire incipit: quasi ad contritionem tendens: contritus dum ex toto a peccato resilit: vt dicatur a con quod est simul et tero ris. Primum terens quidem est deus. Secundum terens est charitas. Tertium terens est voluntas: in conscientie mortariolo terunt hi tres terentes: et scriptum est: funiculus triplex difficile rumpitur. Et tantum de isto termino contritio.

¶ Secundus terminus est confessio: vt sicut ligua loquitur cor intendat ne pateat duplicitas: a con quod est similis et facio simul cor loquatur et lingua. Unde notandum quod ista tria differunt loquendo de vi terminorum et vsu: professio: confessio: fassio. Fassio enim est dum quis cogitur dicere qua fecit: sed com fessio sper secundum artem extat voluntaria: vnde bene quidam dicit. Confiteor sponte: fateor mea iura coactus. Rursus differunt confessio et pro fessio: quia obiectum confessionis est peccatum: vt patet extra de poeni. et remis. omnis vtriusque sexus: oppositum vero professionis est bonum: vt dicimus hic professus est regulam aut sancti benedicti aut sancti francisci. Ultra notam dum quod confessio debet aut de congruo aut de debito quinquies tres habere conditiones aut ter quinque: praeter humilitatem quam non nu mero: quia est custos omnium virtutum: dicente bea to bernardo in li. de consideratione ad euge nium. Bonus fundus humilitas. Et hee comditiones his versibus continentur. Sit simplex humilis confessio pura fidelis Atque frequins nuda discreta libens verecunda Integra secreta lachrymabilis accelerata. Fortis accusans et sit parere parata. Primus ternarius est simplex pura side lis: simplex vt nil admisceat quod ad quantitatem peccatorum non attinet. pura cum recta intentione facta: fidelis id est vera nil habens fal si. Secundus ternarius est: frequens nuda discreta: frequens sepe confiteri vtile est: nu da non inuoluta verborum obscuritate. discreta quod maius est cum maiori pondere confitea tur. Tertius ternarius: libens verecunda integra: libens facta libera voluntate: verecunda erubescat de peccatis quae confitetur: integra nil celet quod occurrat. Quartus ternarius: secreta lachrymabilis accelerata: secreta ibi agitur de occultis conscientie: lachrymabilis ex peccati dolore: accelerata citius est melius: quia abissus abissum inuocat. Quintus ternarius: for tis accusans parata parere: fortis ne verecundia aliquid omittat: accusans se non re fundens in alium suum facinus: paratus parere suscipiendo prisniam: de hoc dictum est quomodo det intelligi superius: et tantum de isto termino confes sio.

¶ Tertius terminus est satis factio de isto termino dictum est li. 3. dist. 20. ar. i. c termino tertio. Dictum est secundo de eodem li. 4. dist. 14. arti. 1. termino. 2. Iter nunc breviter di co tertio. quod primo pro peccatis nostris. Primo satisfecit deus et est prima latisfactio. Secundo piscpus homo deus et est secunda satisfa. Tertio nos pro modulo et sumus tartia satisfa. et tantum de. 1. articulo Quo ad secundum arti. sunt tres conclusiones. Prima est de his tribus contritio confessio: sa tisfactio quomodo se habent ad posnniam. Secunda conclesio quomodo se habent ad remissionem culpae. Tertia conclusio quomodo se habent ad prsninam acceptam in extremis.

¶ Prima conclusio est haec contri tio: confessio: satissa. non sunt partes pronimae virtu tis seu eius sacri. sed actus imparati. Ista conclusio. 3. habet particulas. Prima dicit quod non sunt partes prosninae quae est virtus probatur. tum primo quia pnia quae est virtus simplex est qualitas spiritualis: confessio autem est quid corporale. tum secundo: quia si sunt partes prniae aut partes substantiae aut integrales capiendo integrales vt se extendit ad partem essentialem et quantitatiuam: non integrales quia totum non predicatur de tali parte vt caput non est homo: conteri autem est poenite re: et confiteri est poenitere: et satiffacere est poenitere nec sunt partes substantiae: quia in qualibet parte substantia saluatur ratio toti us: sortes enim perfecte est homo licet plu res non essent in specie humana: sed in comtritione sine aliis non saluatur ratio pniae. Tum ter tio quia actus secundi non sunt partes actus primi sed posnia virtus est actus primus: contritio: confes. sa tisfactio actus secundi. igitur. Et si dicatur in oppositum quia secundum magistrum in listera. dist. 16. ad perfectionem proninae requiruntur ista tria nihil autem requiritur ad perfectionem alicuius quod non est de essen tia illius. Dicendum quod aliquid requiri ad perfectionem alicuius potest intelligi tripliciter. Primo quia est de essentia eius: vt ratio¬ nale de essentia hominis. Alio modo vt de necessitate consequens: vt risibilitas: isto modo diceretur de essentia homnis: quia si est homo est risibilis. Tertio modo quia dat quodam ornamentum: et complementum extrinsecum. Primo modo non sunt haec tria de essentia pronimae virtutis: nec secundo: sed tertio modo se possunt habere ad prniae virtutem: et ideo dicuntur fructus prninae et ma xime satisfactio secundum quod patet in glo. Facite fructus dignos pninae. Et secundum sanimam Aug. de vera et falsa prnia: et ponitur dist. 16. ca. 2. Fructus autem est vltimum quod expectatur de arbore: vnde sicut videmus quod arbor materialis adornatur fructu suo: nec fructus est ipsa arbor: quia arbor est permanens et fructus non equaliter sic loquentes in spiritu poenitentia arbor est pulcherrima ex qua pulchri fructus oriuntur: contritio confessio: satisfactio: hi actus non permanent: sed paenitentia permanet: quia habitus est qualitas de difficili mobilis: ita quod magem haec tria sunt in fieri: sed pronia est in esse. Dicit secunda pars conclusionis quod hi tres actus non sunt partes sacramenti pronniae. patet in bre ui discurrendo per singula vt enim dist. 14. di ctum est. poenitentia sacramentum absolutio est sacerdotim id est sententia facta certis verbis horum verborum nulla pars est contritio quae est quodam spirituale in anima confitentis: neque confessio quia nihil est ipsius snimae sacerdotis: sed actus rei accusantis: neque satisfactio sed sequitur illam absolutionem sacramentalem: haec tamen tria ad sa cramentum proniae requiruntur vt praeuia vel sequaentia: simpliciter enim requiritur confessio: quia sacerdos non absoluit arbitrariae nisi prius fuerit reus accusatus in foro illo: non etiam vtilis est absolutio illa nisi praecedat in confiten te aliqua contritio vel attritio ideo disiunctiue protuli: quia sufficit attritio quae postmodum nisi obex adueniat virtute sacramenti in contri tionem mutatur: satisfactio autem sequi habet pniae sa cramentum: vt efficatiam habeat permanentem: nisi perpendat absoluens contritionem et confessionem sufficere. Dicit tertia pars conclusionis quod haec tria sunt partes actus imperati vt meditemur haec tria. Primo ipsum ponimae hitum qui extat in peccatum vindicatiuus. Secundo ipsem actum elicitum qui est velle vindicare. Tertio ipsum actum imperatum scilicet ipsum vindi¬ care et hic ex tribus intregratur: ex contriti one ad quam sequitur dolor: ex confessione ad quam sequitur erubescentia: ex satisfactione ad quam aliquod poenale sequitur. Et si dicas peccatum est simplex: ergo debet vnica paena vindicari non valet consequenta. iudex enim legi pro vno defectu potest duas aut plures poenas imponere: vt sibi opportunum vide bitur. Unde pitacus septem sapientum vnus in tertio ethier. inducitur. Ebrius inquit du plices meretur increpationes.

¶ Secunda conclusio est haec. Si contritione peccatum formaliter remittitur vt disponat confessio: et satisfactio perficiat. Conclusio ista tres habet partes Prima dicit quod contritione peccatum formaliter remittitur. patet: quia contritio includit charitatem quae peccato opponitur: et si non formaliter tamen intamum quod non stat simul cum peccato mortali. Sed surgit dubium vtrum remissio culpae vel expulsio et gratiae infusio vna sint mutatio in tribus dictis haec absoluitur veritas. Primum dictum quod non debet dici expulsio culpae quae nulla est post actum ex. 14. dist. sed debet dici remissio culpe: quia obligatio ad paenam aeternam remouet. Secundum dictum quod infusio gratiae et remotio culpae non sunt simpliciter vna mutatio. Tum primo quia vna infusio gratiae sufficit ad remouendas multas obligationes: vt patet de illo qui offendit in multis: et postmodum conteritur. Tum secundo quia potest esse infusio gratiae sine remissione culpae: vt in angelis et potest esse remissio culpae sine infusione gratiae de potem tia absoluta dei. Tum tertio: quia non est oppositio formalis inter peccatum mortale et gratiam quia tunc sicut voluntas creata potest super esse vni us ita posset super non esse alterius: sicut patet in reliquis incompossibilibus: non est autem vni ca mutatio simpliciter: nisi inter talia quirum vnum se habet vt terminus a quo: reliquum vt terminus ad quem: et patet etiam quia vnica mutatio non est ad formam positiuam nisi a propria priuatione: multae autem sunt culpae quae sunt termini a quae tertium dictum: quod remissio culpae et infusio gratiae non sunt due mutationes reales: par Infusio enim gratiae bene realis est: sed remilsio culpae nequit: quia solum remouet obligatio nem ad poen in aeternam: quae non est nisi respectus rationis fundatus a diuina voluntate in obono volito vt volitum est: et ita remissio culpae non dicit nisi quasi mutationem ab obligato ad non obligatum: non tamen mutationemu et inquantum huius nihil est reale. Sed contra est mutatio ab obligato ad non obliga tum. Dicendum breviter: quod non oportet quia ab eterno diuina voluntas habuit: verbi gratia: sortem obligatum pro a: non obligatum pro be: et in signo permanenti: quia apud deum nulla mutatio: ideo patet quod non sequitur. tamen de presenti de potentia ordinata non remittit: nisi gratia detur: et ita est mutatio realis a parte gratificati. Et si arguas contra hoc: per hoc quod dicit aug. de vera et falsa posnia. Dolendum non solum quia peccauit: sed quia se virtute privauit: et ita sunt duo motus: concedo quod sunt duo motus: vnus a gratia ad peccatum reliquus ad gratiam: sed non est simile de remissione et gratia: quia post peccatum factum in anima nil remanet nisi obligatio ad aeternam poenam: vnde patet quod sine causa Tho. dist. 17. huius quarti. q. 1. arti. 4. in principio: et frater Richar. de media villa eadem di. arti. 4. q. 4. et autiqui consimiles ponderant argumentum a priori et posterio ri in ista materia. Quid enim est culpam re mitti de potentia ordinata nisi gratiam esse ad minns in mutatione vera: sicut quid est tenebras expelli: nisi lucem esse praesentem. Secunda pars dicit: quod disponit confessio. ista probatur: quia in indicio oportet esse accusa torem: et ille est in hoc foro qui confitetur. Tertia pars dicit: et satisfactio perficiat: patet quia illud est quod sacerdos imponit vt poenitentia compleatur.

¶ Tertia conclusio. Et si haec tria in extremis possint sufficere vix tamen sufficiunt ad salutem. Haec conclusio tres habet particulas secundum illa tria: tamen summatim dicendum est: vnde quod possint in ex tremis proficere: dicit aug. et ponitur in istra praesentis dist. quoniam deus potens est semper etiam in morte potest iuuare quibus placet: cum igitur opus sit non hominis: sed dei fructifera ponina: inspirare eam potest quandocumque vult sua misecundia. Sed probatur quod vix tamen sufficiunt ad salutem: et dico eum in extremis qui est in propinquo mortis: vt nanim submersione vulnerati one magna etc. probatur: tum primo quia impe ditur vsus liberi arbitrii: et ita rationis et vo luntatis vbi est meritum: tum secundo quia vt displicentia sit meritoria: oportet quod sit circumstantiata et maxime vt displiceat propter de um quod valde difficile est tunc: tum tertio: quia sunt habituati ad malum quod multum impedit conuersionem ad bonum. Ex quo sequitur quod quia non est proprie dominus sui actus tunc ad male faciendum debet potius conuerti ad bene faciendum quod vix faceret. Ex quo primo sequitur quod sano persuadendum est: vt sanus peniteat exponendo sibi quampericulosum sit expectare serotinam poninam. Secundo sequi tur quod infirmo laborandum est vt veniat ad debitam proniam quantum est possibile. Et den tur sibi exempla de misecundia vt de latrione. cui non fuit sera poenitentia. Quantum ad tertium articulum: sunt tres difficultates.

¶ Prima est. quae est principalior harum trium: contritio / confessio / et satisfactio? Dicendum quod secundum quod ordinantur ita secundum perfectionem ambulant. Primum gradum tenet contritio: quia charitatem includit quo est mater virtutum. Secundum gradum confessio: quae ex humilitatis fundo laudem habet. Terti um gradum satisfactio: quae satisfacit vt deus sit contentus secundum nomen suum.

¶ Secunda difficultas. quot sunt dimittentes pec catum? Dico tres. Primo tres personae diui ne per auctoritatem. Secundo christus in triplici natura diuina anima et corpore per vnionem et excellentiam. Tertio minister ministerialiter per caracterem clauem et per sententiam.

¶ Tertia difficultas. Si non potest quis in extremis confiteri aut satisfacere sed conteri quid iuris est: Dicendum quod si perfecte conteritur: saluabitur quia cotri tio charitatem habet: sed pone te in securo. Et sic patet ad quaestionem: quod ved contritio: con fessio: satisfactio: quae partes sunt praesentae in extremis habite valent ad salutem. Tunc ad argumenta.

¶ Ad primum dico: quod legislator non debet ea praetermittere quae ma gis ducunt ex se ad custodiendam legem su am quam non: cuiusmodi est poenitentia serotina de se: ideo si errant aliqui ex hoc faciunt ex se scandalum non accipiunt: immo ostemdit misecundiam dei.

¶ Ad secundum dicendum primo: quod non debet sibi hic imponi: quia in extremis est. Dico secundo quod nec pro purga torio: quia potestas sacerdotis ad hoc se non extendit. Dico tertio quod det sibi insinuari si sanus esses talis poenitentia tibi debetur: sed conside de misecundia dei. Et ad illud quod obicitur: non est simile quia moriens in peccato morta li non habet retardatiuum quan vadat ad infernum moriens autem in gratia poena non soluta retarda um tiuum habet ne subito vadat ad caelum.

¶ Ad tertium dicendum: quod est magnum periculum: ide citius est melius.

¶ Ex ista dist. sicut de praecedentibus tres eliciuntur conclusiones de mente magistri.

¶ Prima conclusio: homo poenite at hic bono tempore vt securus eat in caeli pigno re. Dicit conclusio quod paragenda est prnia antquam ad extrema homo perueniat: vt securus de mundo exeat. Et ponitur a principio dist. vsque ad illud ca. Solet etiam quaeri vtrum satisfactionis lex etc.

¶ Secunda conclusio. Morti dispositis satisfactio vet monitis non impositio. Dicit conclusio quod agentibus in extremis non est im ponenda prsnina: sed inotescenda. Et ponitur ab illo capitulo. Solet etiam quaeri etc. vsque ad illud ca. Sciendum etiam quod tempore necessitatis etc.

¶ Tertia conclusio reconciliatio non est neganda sed facienda modo serio. Dicit conclusio quod reconciliatio petenti non est neganda: sed det ex pleri secundum quod dicunt iura. Et ponitur ab illo o Sciendum etiam quod tempore necessitatis etc. vsque ad finem distinctionis.