Distinctio 46

Distinctio. 46. li. quarti in quo deter minat de statu animarum damnatarum. Ed queritur hic de valde malis: vtrum et ipsi in aliqua poena rum etc. Hic signat. 46 distinctio huius quarti sententiarum: quae ita habet continuari ad praecedentes Nam postquam in praecedenti dist. de iudicandoruminquisitum est statibus: nunc in praesenti dist. de iudicantis inquirit conditionibus. Et habet diuidi in tres partes principales. In prima quaerit / an damnatos puniat deus misericordit. In secunda: an in deo sit iusticia et misecundia vnifor miter. In tertia: an in omni effectu dei concur rant vniuersalitur. Prima est in prin. Secunda est fbi: Sed quomodo iusticiam dei etc. Tertia ibi Post haec considerari oportet etc. Haec est diuisio persentis etc.

¶ Quaestio ista declarat / quomodo in deo sit misecundia et iusticia: et de earum distin ctione: inque malorum punitioe cocur tat ex parte dei iusticia cum misecundia: et habetur a Secuodo. in persenti dist. et quas tuor quaestionibus partialibus. x N diuino iudiu cio cum iusticia et misecundia perpe tuo damnati puniantur. Et arg. quod non tripliciter.

¶ Primo sic. Damnati damnatio ne sunt peiores: ergo non damnantur a deo: nec iuste / nec misecunditer. Antecedens patet: quia malum malo additum totum peius facit: sicut ad dens bonum bono totum facit melius: ex. 3. to picorum: et habetur a magistro in 1. distin. 46. ca 12. Consequentia patet: quia nullo sapiente fit homo deterior: vt inquit Augustinus 33. q. 3. ergo multofortius nec deo autortore: cu sapienti or sit omni sapiente.

¶ Secundo arguitur sic. Damnati sunt serui dei: ergo a deo iuste non damnantur. Antecedens patet: quia et daemones sunt serui dei: vt in Iob sub nomine vehemoth deus innuit. Numquid feriet tecum pactum: et accipies eum seruum sempiternum: intel ligitur sicut ego. Patet consequentia: quia nec serui ad dominum: nec aequa est iusticia: ex. 5. ethie. ca. 11. quia nulla aequilitas.

¶ Tertio arg. sic. Deus non tollit miserias damnatorum: ergo non damnat eos misecunditer. Antecedens patet: quia dimit tit eos in inferno: patet consequentia: quia misericors est promptus ad tollendum miseriam alienam.

¶ In oppositum propheta. Uniuersae viae doini misecundia et veritas. Et secundo auctoritate Cas siod. super psateo. 5o. Hae duae res in viis dominisper adiunctae sunt. Tum tertio auctoritate scripturae in multis locis de vtroque. de iusticia. Iustus dominus et iusticias dilexit: aequitatem vidit vultus eius De misecundia. Non obliuiscetur misereri deus: nec continebit in ira sua misericordias su as.

¶ In ista quaestione sunt tres articuli. Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus.

¶ Tertius est dubiorum motiuus. Quo ad primum articulum termini sunt iusticia / misecundia / punitio.

¶ Primus trim nus est iusticia. De hoc termino dictum est li. 2. dis. 29. Et li. 3. dis. 33. Nunc vero docto rem sequendo aliqua addere opertet. Primo notan dum quod in li. de veritate b. Ansel. iusticiam diffiniens dicit. 12. c. Iusticia est rectitudo volum tatis propter se / seruata. In qua descriptione bre ui notantur tria. Primum / quod iusticia est rectitudo: et sic nil aliud dicit nisi rectitudinem. scilicet aut ad se / aut ad alterum: sic deus iustissimus est / quia rectissimus. Si secundo: specificatur rectitu do in iusticia: sicut specificat philosophus i. 5. ethien quod iusticia rectitudo est ad alterum: et tunc si est vielis rectitudo ad alterum per respectum ad legissatorem et legem a quibusdam vocatur legalis iusticia: sic enim eam vocat Tho. prima secundae. q. 6o. arti. 3. Si autem sit particularis: vel est ad se vt ad alterum: et sic poenitentia iusticia est: dum homo in se punit quod iniuste commisit: sibi enim vt le gis mistro concessa est punitio sui: vel est parti cularis respectu alterius simpliciter: et huius sunt duae species: commutatiua et distributiua / secundum Tho. secunda secundae. q. 61. arti. 2. In commutati ua requiritur aequalitas quaentitatem. Ex quo sequitur quod fit secundum proportionem arithmeticam: in quae attenditur idem excessus in numeris: vt si dicam: sicut se habent tria ad duo / sic se habent decem ad nouem: veritas est arithmeticae / non geometricae. Sicut enim in solo vno tria duo excedunt / sic decem nouem: et in tali commutatione vterque aliquid debet recipere: sicut patet in emptione et venditione. Ex quo infertur quod proprie dei ad nos / vel nostri ad deum: non est commutatiua iusticia: quae bonorum nostrorum non indiget. In di stributiua iusticia est comparatio duorum ad tertium: sicut in commutatiua iusticia duorum ad inuicem: ideo fit secundum aequilitatem proportionis / non secundum aequilitatem quantitatis. Differenter enim de tertio aut a tertimo accipiunt secundum quantitatem / sed mirabili conformitate secundum proportionem: sicut patet in ordine rerum: quam iuste ignis est sursumquia leuis: terra deorsum quia grauis. Unde merito Moyses dicit. Uidit deus cuncta quae fecerat: et erant valde bona id est iustissima. Et haec distributiua iusticia secundum geometricam exercetur proportionem: in qua non quantitas sed similitudo attenditur: vt si dicam: sicut sex ad tria sic decemocto ad nouem: patet quod excessus non est secundum eundem numerum / est tamen similitudo: quia vtrobique in medio est excessus: sic tres collige rectitudininis binarios: vniuersalissi ma rectitudo quae in qualibet potentia reparitur le galis rectitudo. Ecce primus binarius particularis rectitudo ad se aut ad alterum / vt est impenitemtia: particularis rectitudo ad alterum simpliciter. En secundus binarius: commutatiua iusticia / di stributiua iusticia. Ecce tertius binarius Sic sunt sex rectitudines quae iusticiae nomi nantur. Secundo dicit Anf. quod iusticia est recti tudo voluntatis qua artatur rectitudo ad voluntatem: vt proprie dicatur iusticia. vnde legisperitus definiens iusticiam dicit. f. de iure et iusticia. Iusticia est constans et perpe tua voluntas vnicuique quod suum est tribuens ius magis rationem aspicit: sed iusticia voluntatem: ideo iurisperitus dicit: Aus est ars aequi et boni quam terminat iusticia quae iuris status dicitur: sicut voluntas rationem. Tertio addit Ans. propter se seruata: Qui enim fa cit iusticiam vt habeat pecuniam / non iustus sed auarus dicitur.

¶ Secundus terminus est misecundia: quasi miseria cordis: vel secundo cor dialis: tertio verius cor miseriae vel miserum obiectiue non subiectiue: quia alienae compatitur miseriae: dato quod non sit miserum / nisi aequiuocetur de miseria. vnde Dama. li. 2. suminarum: c. 13. misecundiam definiens / dicit: Hisecundia est compassio de malo alieno. Ex quo patet scilicet qui patitur et miser est et patitur. quae vero compatitur felix est compatiendo / et non miser patiendo. Et patet triplex misecundia: misecundia virtus / misicordis hassio / misecundia actus. Est rursus prout i post scotum fratum hugo de nouo castro hic declarat triplex misecundia. Prima est liberans a tota poena. de qua in Pamus. Domine in caelo mi sericordia tua. Alia est liberans non a toto sed a tanto. de qua in Pates: Misecundia domini ple na est terra. Tertia est bona influens inimico: de qua in Pam. Hisecundiam et iudicium cantabo tibi domine. Prima in caelo: secunda in ter ra: tertia in inferno. Et sic potest intelligi quod dicit doc. deuo. in praesenti distin. art. 1. q. 2. quod misecundia potest intelligi tripliciter. Primo modo dicitur largissime diuine bonitatis affluentia. communiter vero dicitur benignitas in supererogatione bonorum. tertio dicitur stricte pietas in subleuatione malorum. Et dicit pariformiter iusticiam dici tripliciter. Primo dicitur iusticia conmunissime diuine bonitatis condecentia. communiter vero dicitur liberalitas in retributione praemiorum. stricte seueritas in punitione malo rum. Est vltra notandum quod haec tria differunt misecundia / miseratio / pietas. Misecundia enim est habitus aut actus interior quo compatitur proxi mo ex ratione proximi in suis miseriis: misera tio vero est in actu exteriori seu effectu: ide de deo dicit pates. Hiserator. quae ad secundum. et misericors dominus quo ad primum. Pietas deo dicit quod compatitur compatiens misero: quia imago dei / aut filius dei etc.

¶ Tertius terminus est punitio. A punio punis: vnde quidam dicit: Nil magis ingratum quam non pu nire reatum. Sunt autem octo legum poenae aut bunitiones: vt ait Marcus tullius. quibus si pu nitionem in communi propter alias excogitabiles addideris nouenarium habebis in quae sunt tres ternarii. Primus est vicula / verbera / talio. se cundus ternarius est damnum / ignominia seruitus. tertius ternarius exilium / mors et ipsa punitio vt dictum est. Et notandum quod sex de cau sis: et ita tribus binariis homo in vita hac paenam patitur: primo ad probationem sui: vt in thobia. secundo ad purgationem: vt in maria soro re mo vsi. tertio ad inuitationem laudis diuinae: vt in caeco nato. quarto ad proficiendum in bonis melioribus vt in iob. quanto ad conseruationem bonorum spiritualium: sicut in paulone su perbiret. sexto vt hoc incipiat obdurationem et torquiatur cruciamine: vt in pharaone / antio cho et herode: vnde extant metra: Poena probat / purgat / inuitat / dat meliora. Conseruat / durum faciti cruciamine torquiat. Si quis vult dicere quod hoc est septimum vt videmus in seculeso torqueri peccatores ob scelera et peccata: non inuideo / nec desidero meum ternarium super veritatem custodire. Et tantum de primo artieu. Quo ad secundum arti. sunt tres conclusiones. Prima / quod in deo est misecundia et iusticia. Se cunda / quod in deo non sunt idem formaliter. Ter tia quod in punitione malorum concurrat misericordia et iusticia.

¶ Prima conclusio: In diuinis misecundia et iusticia eminentissime sunt repartae. probatur de diuina iusticia per illud hamus. Iusticia plena est dextera tua. De mi sericordia per illud prospa. Patiens et multum misericors. Si emim vt dictum est in primo an ticu. iusticia est rectitudo voluntatis: et vo luntas diuina est rectissima / immo prima re gula inobliquitatis quae sine successione habet iusticiam: immo est iusticia: et ipsam propter se set uat quo propter se omnia operatus est / merito in deo debet dici esse iusticia: nec solum est in se iu stus: sed cunctis iusticiam exhibet: vnde recte dicit patmo. Iustus dominus in omnibus viis suis: et san ctus in omnibus operibus suis. Et quidem vt iuxta se narium descendamus ipse est legalis iusticia dum se vult diligere: et diligit iuxta quod illud omnium legum practicum principium deus diligendus est / per intellectum suum infinitum voluntati infinitae onndit: et dum se intantum diligit / inquantum est diligibilis qui est omnium vele bonum: et si non formale virtute tamen a quae omnia bona fluunt etc. cui quasi ad alterum debitam dilectionem impendit / nonne merito particularis censetur iusticia. Si enim sit omnibus bonis bonus / deus tamen in se vnum singulare bonum est a reliquis distinctum secundum essentiam bonis. Sed sunt ne in diuins non eedem formaliter legalis iusticia: et particularis quasi adlalterum: Secundo dicit non: oportet siquidem quod non sint nisi rectitudo diuine voluntatis respectu sue bonitatis: vel respectu suae essentiae. Sed descendendo in iusticia qua est simpliciter ad alterum: nonne extat in deo haec est aut commutatiua / aut distributiua. Conmutatiua est in deo vt oportet: multum quadem decens est in principe et vltra condignum prae¬ miare / et citra condignum punire: vnde quaedam be ne prudenter dicit: Tardus sit ad paenas princeps: ad praemia vaelox: et sic deus commutat poenas et supplicia pro peccatis inferenda et praemia pro iustis meritis vni parcit: punit reliquum: istum minus / illum magis: nemini faci ens iniuriam: quia nulli est debitor: et personam non accipit. Unde beatus Anh. in prosologioni ca. 10. loquens ad deum dicit: Cum punis malos / iustum est: quia illorum meritis congruit: cum parcis malis / iustum est: non quia eorum meritis sed quia tue bonitati condecens est. De distributiua iusticia dubitare non conuenit: quae omnibus omnia cunctis quoe habent bona dispensat: a verme incipe: aut a prima materia: et ad angelorum nobiliorem ascendas: nonne cuilibet potest dicere deus: Quid habes quod non accepisti: in nihil forsan dicamus vnam simplicem iustici am indistinctam esse in deo: et re et ratione: et si sunt multa iniusta: vna enim visione benem mul ta. visa sunt: et vt in. 1. di. 35. dictum est. q. vni ca: dum ageretur de ideis vni diuine cogniti oni multa respondent cognita in esse producta ideali: sic in diuina voluntate vnus actus iusticiae cui multa iusta respondent vtrobique indepen denter: sed in intellectu necessario in voluntate contingenter sic enim est hoc iustum vt in eo dem instanti potuit non esse iustum quod in ideis reperiri non potuit: quia ibi naturalitas / hic libertas. Est enim diuina voluntas prima regula contingentium: vnde beatus Anh. in prosologion. 9. ca. Illud solum est iustum quod vis: non iustum quod non vis. Ex quo primoinfertur quod ex parte diuini intellectus magis potest dici cognitionem distingui ratione quam ex parte diuine voluntatis volitionem propter determinationem in vno: et post se ad oppositum in alio. Secundo sequitur quod diuina iusticia licet sit quasi habitus naturalis voluntatis voluntatem non determinat: sed quasi praeit voluntas. Tertio sequitur in quodam signo naturae prius iusta contingentia esse vo lita quam cognita: quia praesentatur diuine voluntati neutri a diuino intellectu: sic vnica diuina iusticia / totus ordo rerum hierarchicus naturalis diceretur iustus / extrinsece nullatenus intrinsece: sed omne ordine politico ciuili / aut canonico cogimur a philosophis / cogimur a theologis ponem iusticiam qualitatem in creatis hominibus et angelis: sic igitur vt in summa dicatur diuina voluntas iusticia induta incom prehensibili: determinate et necessario ter dit in amorem sui: et si libere / in aliorum contingenter: primo tamen in bonum publicum: sic in aliis consequenter: vt qui iuste petrum saluat / iuste possit Petrum damnare: sic de bono publico est iustum curare vt aliquam do iustum sit non seruare leges iustas / respicientes iusta partialia: si scilicet earum obseruatio in detrimentum vertatur reipublicae. Et si dicatur: quia philosophus 1. ethicorum dicit: Inconueniens est laudare substantias separatas ex operatione virtutum: sicut exemplificat ibi specialitur de iusticia. Dicendum tria. Primo quod in deo non est virtus cum imperfectione. Quando enim: vt inquit diuinus Di ony. aliqua ex creaturis deo attribuimus omnem imperfectionem relegare nos oportet. Est autem hic iusticia imperfectio quod est aequelita quod est accidens etc. non sic ponitur in deo. Ide dicit conclusio / quod in deo est eminentissime. Se cundo quod in deo iusticia est exemplaris: vt lo quebatur Plotinus platonicus: quem indu cit Amb. Macrobius ad Eustachium filium in 1 super somnium Scipionis. Tertio quod alia via potest teneri / quod diuina voluntas est formaliter / etiam diuina iusticia: et hoc modo multae euaduntur difficultates. Ex primo soluitur dictum philosophi: negat enim ratione imperfectionis in substantiis separatis esse virtutes. Si rursum quis dicat. Iusticia debitum aspi cit: quomodo igitur deus iustus qui nemini debet. Dicitur primo deus iustus: quia se diligit sicut debet. Dicitur secundo iustus: quia dat rebus or dinem sicut placet / non debito simpliciter. Dicitur tertio iustus: quia adimplet quod promisit. De misecundia patet quod est in deo tripliciter / liberans ex toto a miseria: vt in beatis: releuans in parte / vt in hoc exilio: mitigans in. punitione vt etiam in inferno: nec est in deo transferenmda vt passio / sed vt nolitio miseriae in alio modo dicta. Ex quo patet quod non fit secundum noliti onem antecedentem semper adminus / sed secundum consequentem. Sicut enim volitione antecedente vult semper bonum creature: sic nolle antece dente se habet respectu mali prohibendi crea Secunda turae.

¶ Secunda conclusio est haec. Diuina iuconclusio sticia cum diuina misecundia non est formalitur idem / licet bene identice. Probatur conclusio illa. No tunt formaliter eadem in deo quorum formaliter non sunt idem faspectus: sic est de diuina iusticia / quae diuinam bonitatem aspicit immediate / aut di uinam essentiam: et diuina misecundia quae aspicit creaturam: ex quo patet quod prior est in deo na tura / iusticia quam misecundia: quia prior diuina bo nitas aut essentia quam miseria creature. Unde ansel. proso. 11. c. Ex iusticia nascitur misecundia. Et si dicatur: Quomodo potest misecundia dicere re pectum ad creaturam / cum sit perfectio simpliciter in deo? Dicendum quod non est respectus ille de quidditate misecundiae: sed solum signat quod in deo est vna perfectio simpliciter / quae est ad releuandas creaturarum miserias. Et si dicatur contra secundam partem quod etiam distinguitur identice seu realiter. Quia Cassiodorus dicit loquens de lusticia et misecundia poateso. 56. Hae duae res sunt emper adiunctae. Dicendum quod rem accipit pro po sitiuo: et hoc modo bene in deo sunt duo positiua: non eadem formaliter: in quo sunt omnes perfectiones simplicitur vnitiue / et ita cum aliqua li distinctione: alies non esset vnio. Ex quo pa tet defectus fratris Rich. de media vil la praesentis dist. arti. 2. q. 2. dicentis / quod diuina misecundia et iusticia sunt omnino idem in deo: sed vnum aliud connotat in deo quod non aliud: patet oppositum: quia non loquimur de illo conotanto / sed de diuina misecundia et iusticia in se. Et si dicatur: si sunt duae res sunt duae rea litates: totum concedo: sunt duae res et duae re alitates secundum quid: sunt tamen vna summa res.

¶ Tertia conclusio est haec. Diuina iusticia est misecundia: impii ab altissimo negatiue et positiue puniuntur. Quod puniantur nega tiue a deo / patet. Prima enim poena damnati est obstinatio: haec non est a deo positiue. Sicut enim culpa secundum quod culpa non est a deo: vt dictum est lib. 2. dist. 37. Sic nec inquantum contraria. Quod autem haec sit paena: audi Augstin. dicentem lib. 1 confessionum. c. 12. Iussisti domine et ita est: vt poena sit sibi omnis peccator. Est igitur haec poena a deo solum negatiue: quia non remouet: cuius prima causa demeritoria vt deus non remoueat est ipsa voluntas peccans: vel aliquando quia demeruit vt haec pae na a deo non tolleretur: sic de carentia beatitu dinis / quae amissio est maximi incommodia quo est negatiue a deo: quia non confert beati¬ tudinem: sed quare quaeritur propter demerita et culpas delinquentis qui reddi se indignum tanto bono: incarcerationis vero in igne perpetuo ne fugiat: et detenti onis intellectus vt nihil tiantum quantum ignem consideret: et tristiciarum has poenas con sequentium quae numerantur iuxta harum paenarum numerum: et quae poenae sunt extat de causa positiua et mediante iusticia: sic enim exigit eorum culpa: de obstinatione dicit aug. super. 5. pats. versu. 9. Cum punit deus malum suum non infert: sed suis malos relir quit. Ex quo patet quod obstinatio est poena derelicta: sic de carentia beatitudinis: iustum equidem est: vt qui honesto bono se priuauit priuetur bono commodi: et aliqualiter sic priuatus in ordinem reducatur vniuersiUnde Boe. 4. de consol. prosa. 4. Infelicio nati quam iuxta punitionem puniti: quia in primo est solum bonum naturae: in secundo bonum naturae cum iusta correspondentia paene ad culpam. Et si dicatur mali ad malum non videtur esse habitudo vt sit bonitas. Dico quod sicut falsi ad falsum est consequenta necessaria: sic mali inhonesti ad malum incom modi iusti correspondentia. Et si dicatur tollat deus primum malum et erit melius pro vni Rich. de media villa li. 1. dist. 41. arti. 2. q. 2. quod vniuersum vt sit melius requirit al qua mala esse in eo. Unde aug. in encheridion fieri: quia potens est de illis maiora bona elicere: et ibidem. Mala conuenienter situa ta eminentius commendant bona: sic enim puniendo culpas diuina patet iustitia quae alis non appareret: sicut deducit aug. 21. de ciui. dei. capitulo. 12. sic etiam sanctorum augmentatur gloria per id. Ingredientur et videbunt cadauera hominum et erunt ad satietatem omnis carnis: iuxta illud. Letabitur iustus cum viderit vindictam. Et hoc tractat Augustinus 2. de ciui. dei. ca. 12. Esset ergo secundum hoc melius isti tanta non habere mala: sed non vniuerso: sicut melius esset uersi. Contra. q. 4. huius dist. ar. 3. arguit sco tus sic. Non est facta nec fieret summa creanm tura possibilis vt tenetur probabiliter: et per consequens nec omnes gradus possibiles beatitu dinis ad perfectionem vniuersi qui tamen in se boni sunt et essent boni habenti. Quae igi tur necessitas vt sit malum: vt compleat vniuersum: vt quod nec in se bonum est nec habenti. Et dum dicit eliciuntur maiora bona ex his malis: quod maius bonum charitate quae perditur et beatitudine quae non obtinetur. Dicis bona magis eminent nil est: malum enim sine ordine est et virtus se satis laudat: quod dicitur vt pateat iusticia dei minimus in nobilitate actus iniusticia vinidicare: relucebit in praemiis iustorum. Dicis ob leticiam iustorum pauca leticia de ma lis proximi letari. Et si iudex quandoque letetur exequendo actum iusticiae qui astant non le tantur. Demus tamen quod letantur magis tamen letarentur si eis essent cohaeredes: petrus equidem magis gaudet de paulisaluatione quam iude damnatione: de incarnatione quanta sit iusticia: patet: sicut enim sancti qui dilexerunt iusticiam liberi sunt effecti iusticia: et locati sedibus empireis: sic damnati qui deseruerunt iusticiam ligati sunt compedibus igneis: et in loco vilis simo. De detentione intellectus in consideratione ignis vt etiam nolentes detineam tur spiritus: quid iustius: vt sicut iusti diuinam intuentur essentiam: et eam diligunt et libere ad alia se conuertunt: vt in hano ducunt: sic hi maligni ad considerationem ignis artantur quem odiunt ne alia conside. rent vt cupiunt de tristiciis mirabilis iusticia. consummatio equidem beatitudins exigit leticiam: ergo consummatio miserit tristiciam. In hominibus damnatis loco beati tudinis ignis ardor ponitur: loco visionis dolor intolerabilis totum iustissime patet subtiliter cogitanti. Sed quid de diuina misericordia: concurrit ne in damnatis: Sic vtique non quidem liberans ex totor sed parcens ex tanto. Huius tho. praesenti dist. arti. 2. q. 2. principali rationem dat quae breviter consistit in hoc quod pro eodem iudicatur maius bonum vel maius et minus malum: vt dicitur in. 5. eithicorum. Sed sicut deus dat semper vltra condignum ita semper infligit malum citra condignum: et ita cum misericordia vt patet in proportione quam allegat: et in comparatione cause equiuoce quae amplioris est latitudinis quam effectus: sed subtilissime improbato tho. a Ioh. vt patet arti. 4. 4. q. praesentis dist. dicit scotus: melius haberi fundamentum vt probetur intentum per id. Hisericordia superex altat iudicium. Quid signat hoc. Quanto vt deo tanto iudicium eminentius quanto misericordia temperatur: immo sanctius est non punire quam in punitione excedere: hoc est mi nus malum: etiam potest esse aliquando solutio criminis solo ardore charitatus ab eo in cuius manu nos sumus et sermodoes nostri. Ex quo infertur quod in damnatione reproborum scilicet et in omni opere dei relucet di uina iusticia et diuina misericordia. Sed qua ratio huius: dicit tho. 1. parte summae. q. 21. arti. 4. Et in praesenti dist. arti. 2. in illa quaestione. vtrum in omni opere dei misericordia et veritas coniungantur. Artifex fa ciens effectum iuxta quod exigit regula: iustus est: et subueniens miseriae misericors est sic est deus in omnibus operibus eius: tamen quia ex hinc est opus venerabilius: quia simul concurrunt iusticia et misericordia quam si sola aut iusticia: aut misericordia quia ex pluribus virtutibus. Sed inquit Scotus ratio iusticiae hic valde accipitut generaliter: nil enim debet deus artificiato quod quaeat aut debeat a deo artificiatum exigere: sic et ratio misericordiae nimis commu niter sumitur ad subleuandum omnem defectum: cum proprie non sit nisi ad subleuationem miserie. Rursus alia ratio deficit: tum primo: quia non est probatum apud tho. multas esse virtutes in deo distinctas a parte rei: Tum secundo quia diceretur quod voluntas infinita sufficeret sine quacumque virtute: Tum tertio: quia de punitione vbi est malum malo additum satis non loquitur: ideo non satis sufficienter: quid ergo: iunge te superioribus et satis inuenies. Et tantum de secundo articulo. Quantum ad tertium articulum: sunt tres difficultates.

¶ Prima quomodo in deo isit iusticia: cum sequatur iusticia dictamen prudentiae vbi est discursus et diuina volum tas non discurrat. Dicit frater landulphus soluendo quaestionem primam praesentis di stinctionis: quod est discursus ex parte discurrentis: et hoc non est de ratione iustitiae nec prudentiae: nec per consequens in deo quia prouenit ex imperfectione intellectus: sed discursus est alius qui est cognoscere comclusionem dependere ex principio: ille est. de ratione prudentie: quia in omni dictamine prudentiae intelliguntur dependere ex fine ea quae sunt ad finem: et talis discursus potest in deo poni: quia ex sua bonitate tanquam fine cognoscit omnia recte esse agenda tamen vnico actu.

¶ Secunda diffi cultas. vnde est quod in operibus dei semper est iuncta iusticia misericordiae et mist ricordia iusticiae. doctor deuotus dicit praesentis distin. articu. 2. q. 4. quod sicut in nobis quedam sunt virtutes quarum perfectio attenditur per accessum ad extremum vtputa charitas: ita quedam per accessum ad medium vtputa iusticia et misericordia vnde non dicitur deus summe iustus per excessum seueritatis: nec summae misericors propter omnem remissionem culpae sed si tantum miseretur quantum est conueniens: similiter et tantum punit: et ratio huius est: quia iusticia et misericordia maxime dicuntur re spectu actuum et meritorum nostrorum.

¶ Tertia difficultas. vtrum poena dam natorum diminuatur per suffragia viuorum quia dicit augusti. in encheridion. 65. ca. et recitat magister distinctione praecedent capitulo. 2. de suffragiis loquens quod quibus prosunt aut ad hoc prosunt: vt sit plena remissio: aut certe tolerabilior fiat ipsa damnatio dicit frater Richar. praesentis dist. arti. 2. q. 4. quod non: et soluit ad dictum Aug. quod ibi accipit damnationem non proprie: sed pro valde graui poena purgatorii. Ex quo patet ad quaestionem quod videlicet diuino iudicio cum iusticia et misericordia damnati punisntur. Tunc ad argumenta.

¶ Ad primum dicendum quod aug. loquitur de malo culpae non poene: quia deus est bene vindex ma lorum per id. Mihi vindictam. Et si dicatur stat in adhuc ratio augustinus et dictum eius quod nullo sapiente fit homo deterior: malum. malo additum facit peius. dico tria. Primum quod verum est simpliciter. Secundum quod non est ve rum secundum quod iuste infligitur sicut in propositoTertium quod ex hoc semper vniuersum est me lius: quia alis esset inordinatum.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est aeaualitas a quocumque nisi ad seipsum loquendo simpliciter: ideo nec iusticia simpliciter nisi ad se quasi ad alterum: sed aequalitas aliqua lis potest ibi poni: qualis potest esse domini excedentis valde ad suum seruum.

¶ Ad am tertium dicendum quod deus circa damnatos est misericors non liberando ex toto: sed citra condignum puniendo.

¶ Ex ista di stin. sicut de praecedentibus: tres eliciuntur conclusiones de mente magistri.

¶ Prima est cum misericordia damnatus punitur: et cum iusticia sic vere sentitur. Dicit conclusio quod in damnatis concurrit iu sticia et misericordia dei: et ponitur a prin cipio distinctionis vsque ad illud ca. Sed quomodo iusticiam etc.

¶ Secunda conclusio dei iusticia re non distinguitur a misericordia sed idem dicitur. Dicit conclusio quod sunt in deo eadem res iusticia et misericordia: et ponitur ab illo ca. Sed quomodo iusticiam. vsque ad capitulum illud. Post haec considerari oportet etc.

¶ Tertia conclusio: in dei opere est misericordia et iusticia cum pari federe. Di cit conclusio quod in omni opere dei simul com currunt iusticicia et miseritordia dei. Et po nitur ab illo capitulo. Post haec considerari oportet etc. vsque ad finem etc.