Distinctio 23-25

Dist. 23. agitur de homnis lapsu quam tum ad circuuentione astuti diaboli et dei permissione. Peterea quaeri i solet: cur deus hominem tentari permiserit quem decipiendum fore per scie bat. Sed non esset lau dabile homini si ideo bene viuere posset: quia nemo etc. hic signat. 23. dist. huius secundi quae sic continuatur ad praecedentem. Nam postquam in praecedenti distin. 21. ostensa est diaboli peruersa tentatio et. 22. hominis ad crimen gemenda condescensio: Nunc in praesenti distinctione in quirit a diuino spiramine cur fuerit ista permissio et diuiditur in tres partes principales. In prima diuine permissionis de temtatione causa ostenditur. In secunda multi plicis cognitionis in adam lumen ponitur. In tertia varie subleuationis a peccato iuua men tangitur. prima in principio. secunda ibi Et quidem secundum animam rationalis fuit etc. tertia distincti. 24. ibi. Nunc diligenter inuesti gari oportet etc. prima parte indiuisa ma nente. Rursus secunda particula in qua multi plicis cognitionis in adam etc. in tres partes diuiditur. In prima panditur cognitio in adam entis limitati. In secunda additur cogitatio dei: vt illimitati. In tertia sui est inuestigatio: vt optimo concreati. prima in principio. secunda ibi. Cognitionem quoque creatorum etc. tertia ibi. Porro sui cognitionem idem homo etc. Et haec est diuisio praesentis distin. in generali. Nunc diligenter inue stigari oportet quam gratiam vel potem tia habuerit homo ante casum et vtrum per ea potuerit stare vel non etc. In qua post diuinam super ade tentatione ostensam per¬ missionem: nunc ade ne peccaret ostendit datam variam a deo subleuationem. Et diuiditur in tres partes principales: secundum quod liberum arpitrium collatum in adiutorium ade potest conside tari tripliciter. primo respectu ad alias po tentias. secundo in se. tertio respectu ad gratiam. In prima igitur de libero arbitrio agitur respectu ad aliam potentiam. In secunda quid ipsum sit exprimitur: quo ad suam essentiam. In tertia de eo sermo ponitur in ordine ad gratiam: prima in pricipio. secunda dist. 24. ibi. Iam vero ad propositum redeamus. tertia di. 26. Haec est gratia operans etc. Prima rursus particula quae est. 24. dist. In qua de libero arbitrio agitur relatiue ad quamcumque aliam po tentiam. in tres partes diuiditur. In prima arbitrii ad alias potentias primo fit comparatio In secunda peccati apperit vias quo est ma li progressio. In tertia per dulces suinas datur epilogatio. prima in principio. secunda ibi. Illud quoque praetermittendum non est etc. tertia ibi. Haec de animae partibus etc. Pri ma rursus particula: in qua arbitrii ad alias potentias primo fit comparatio: in tres partes diuiditur. In prima homin determinatur da tum esse auxilium. In secunda clare inuestigatur quid sit hoc adiutorium. In tertia huius assensu notatur quantum insit discidium. prima in principio. secunda ibi. Hic considerandum est quod fuit illud etc. tertia ibi. Est enim sensualitas etc. Et tunc sequitur illa se cunda particula: Allud quoque praetermittemdum non est. In qua peccati aperit vias quae est mali progressio et ista in tres diuiditur partes. In prima tangitur via: qua in adam fuit tentatio. In secunda ostendit: quod in no bis pari astutia a daemone venit seductio In tertia de hac materia brevis datur re petitio. prima in principio. secunda ibi. Nunc superest ostendere etc. tertia ibi. Itaque vt breviter summam perstringam etc. Iam vero ad propo situm redeamus: scilicet liberi arbitrii tractatum: quod philosophi diffinientes di xerunt etc. In qua quidem dist. postquam actum est de libero arbitrio relatiue ad aliam potentiam: Nunc in praesenti quid sit ipsum expreimitur quo ad suam essentiam: et partitur in tres partes principa¬ les. In prima liberi arbitrii venatur quid ditas. In secunda eius ternarii clarescit entitas. In tertia vi artificii accedit bre uitas. prima in principio. secunda ibi Est namque libertas arbitrii etc. tertia ibi. Ex predictis iam apparet etc: duabus vltimis partibus indiuisis manentibus. prima rur sus particula in qua liberi arbitrii venatur quidditas: in tres partes diuiditur. In pri ma ponitur arbitrii ratio. in secunda tangit sua locatio. in tertia secundum tempora exprimiturque variatio. prima in principio. secunda ibi. Et quidem secundum predictam assignationem etc tertia ibi. Ex predictis perspicuum est etc. Haec est diuisio harum trium distinctionum etc.

¶ Quaestio ista docet de libero arbi trio: et primo quantum consideratur in adam. secundo quantum sensibilitate potentiasue respicit. Tertio in seit fa cosideratur: et notat opinione thoet habetur a sco. 23. dist. li. 2. q. vnica. rUtrum ade impeccabilitas tam sensualitati quam libe ro arbitrio natura dari potuit. Et arguitur quod sic triplici medio.

¶ Primo sic. Deus potest facere aliquam creaturam impeccabilem per gratiam: ergo per naturam: et ita adam. probatur antecedens de beatis. Sed pat: consequenta tam enim gratia quam subiectum in quo reci pitur sunt entia limitata: et ita si daretur illi subiecto perfectio gratiae: tunc esset de sui natura impeccabilis: cum hoc in eo face ret gratia: et tamen non exiret naturam en tis limitati: cum finitum finito additum non faciat infinitum.

¶ Secundo arguitur sic. Ic ab omnipotente pot fieri sine alio quod non est de ratione sua: nec illud praesupponit: sed hu iusmodi est peccare posse: respectu liberi arbitrii. igitur: maior patet ex ratione termi norum. Sed patet minor autctoritate ansel diceutis quod posse peccare non est liberum arbitrium: nec pars eius: et probatur. quia tunc de us posset peccare cum habeat liberum arbitrium.

¶ Tertio arguitur sic: deus potest fa cere corpus per naturam de se immobile: vel quod vniformiter solum mobile est. igitur et spiritum qui solum mobilis est ad bonum per natu¬ ram. antecedens patet. quo ad immobilitatem de caelo empireo. Quo autem ad motus vniformita tem de caelo cristallino. Sed probatur consequenta quia magis appropinquat spiritus ad deum quam corpus: et per consequens sue rectitudinis ma gis capax videtur. In oppositum arguitur auctoritate ansel. secundo cur deus bomo. co 9. respondenti discipulo interroganti. Cur non potuit deus facere creaturam impeccabilem per naturam: quia inquit: non potuit ipsam facere deum

¶ In ista questione ad praecedentes conformiter sunt tres articuli declarandi Primus est terminorum decla Quorum. ratiuus. Secundus est quaestionis responsiuus. Tertius est dubiorum motiuus.

¶ Quatum ad primum articulum ter mini sunt liberum arbitrium: sensualitas: e impeccabilitas.

¶ Primus igitur est li berum arbitrium. vn liberum arbitrium secundum a Aug. et tangitur dist. 24. est facultas voluntatis et rationis qua assistente gratia bonum eligitur: et malum eadem desistente. In diffinitione tria tanguntur. primo modo dicitur facultas id est facilitas: in qua notatur quod liberum arbitrium nequit cogi: sed faciliter in actum exit proprium. vnde Bern. diffiniens liberum arbitrium dicit. Liberum arbitrium est habitus liber sui. Secundo dicit voluntatis et rationis vnde non est imaginandum: quod liberum arbitrium sit quaedam potentia distincta ab intellectu et voluntate: sicut quidam suspicantur: sed solum nominat illam facilitatem ambarum potem tiarum in opere suo: voluntatis in eligendo ideo dicitur liberum: et rationis in iudicando ideo dicitur arbitrium ad modum viri arbitri inter duos viros: sic iudicat liberum arbi trium quid bonum: et quid malum. Ideo diffini entes philosophi liberum arbitrium dicunt: quod est li berum arbitrium de voluntate iudicium. Et vl hoc melius pateat hic interserenda vide tur quaedam ars diuidendi animae potentias: vnde tribus binariis seu sex modis solent diuidi animae potentiae adiuicem. Primus modus in est quando ex natura rei ipsae potentiae ad inuicem distinguuntur sicuti quando diuidimus potentiam animae in potentiam vegetatiuam: sensitiuam: et intellectiuam: seu quando diuidimus intellectum e voluntatem. Secundus modus est: dum solum fit di stictio per officia: licet sit eadem potentia a parte rei. Hoc modo diuidimus portionem animae in superiorem et inferiorem: vt patebit in sequenti lectione. Tertio modo fit diuisio solum secundum aspectum: hoc modo diuidimus partem intellecti uam / in rationem / intellectum et intelligentiam: et dicitur ratio dum aspicit inferiora: intellectus dum aspicit aequale / vtputa conditum spiritum: intel ligentia vero dum contemplatur deum. Quarto modo secundum actus solum fit diuisio sicut diuidunt philosophi intellectiuam ininuentiuam et iudicatiuam: seu quod est alius actus iudicare / alius inue nire / secundum quod sunt due partes logicae / thopica seu inuentiua / et analectica seu iudicatiua: et loquor de complexis. Quinto modo fit diuisio solum secundum modos mouendi: sicut diuidit Dam. voluntatem in thelisim / quam dici mus naturalem: et bulisim / quam dicimus de liberatiuam. Sexto modo solum fit diuisio secundum status: et sic diuidunt philosophi intellectum in intel lectum practicum et speculatiuum: inquntum practicum quandam dicit extensionem habitualem ad operus. Et hoc modo diuiditur solum liberum arbitrium contra rationem et voluntatem: quia dicit quasi quandam extensionem vnius rationis ad aliam scilicet voluntatem. Sed tertio dicitur: qua gra tia assistente bonum eligitur etc. Et in hoc prius mo coartatur liberum arbitrium ad standum solum pro nobis: nam diuinum de se tendit in bonum. Unde Ansel. liberum diffiniens arbitrium dicit: quod est potestas seruandi rectitudinem propter se. Et ista diffinitio competit et diuino et nostro. Secundo innuitur quod liberum arbitrium principaliter nominat voluntatem / cuius hic solum tangitur actus scilicet electio. Et tertio notandum / quod debet hic accipi electio vt se ha bet ad finem / et ea quae sunt ad finem situati: di in 1. ethicorum nominat philosophus felicitatem eligibilem.

¶ Secundus terminus est sensualitas a sensu. Unde secundum magistrum. 24. distin. sensualitas est quaedam vis animae inferior: ex qua est motus qui intenditur in corporis exterioris sensus: et ex qua est appetitus rerum ad cor pus pertinentium. Unde in homine solum debet intelligi loquendo proprie / esse appetitum apprehensiuae sensitiuae: ex quo appetitu sequitur appetitus id est motus ad res corpori pertinentes: vt sit iste ordo in homine. Primo sensualitas: et ista includit tam apprehensiuam sensus quae appetitiuum. Secundo sensualitas quae nominat so lum appetitiuam: et differt (vt patebit sequemti lectione) a portione inferiori: quia licet am bae terrenis inhient: tamen portio inferior mediante ratione. haec solo iustinctu. Tertio est li berum arbitrium supra omnem sensualitatem.

¶ Tertius terminus est impeccabili tas. Solet autem dici tripliciter. Primo modo pure negatiue: et sic lapides et caetera in non habentia liberum arbitrium dicumtur impecca bilia. Secundo dicitur contrarie et per naturam: et sic solus deus est impeccabilis: quia soli de naturasua repugnat ad malum vertibilitas. Tertio dicitur contrarie et per gloriam: et isto modo sancti in gloria dicuntur impeccabiles. Quantum ad secundum arti. culum sunt tres conclusiones. Prima est de impeccabilitate respectu adae. Secunda de libe ro arbitrio respectu ad sensualitatem et caeteras potentias. Tertia de libero arbitrio in se considerato.

¶ Prima est haec. Licet adae scientiarum cumulus donatus sit: pecca bilis nihilominus tentationi obiicitur. Pri ma pars dicit: quod adae a principio rerum scientia tributa est probatur. Nullus recte rebus nomina omnibus imponit / seu multitudini variae nisi ma gna plenus scientia: sed adam brutis animalibus propria imposuit nomina: vt habet textus Sen. ergo oportuit eum magnam habere scientiam Et hoc est quod dicit hugo in libro de sacramentis. Rerum omnium quae cum homine propter hominem factae sunt: perfectam cognitionem ho minem accepisse nulli dubium esse debet. Et si dicatur quod nesciebat in illo statu euentum suum: quia non dubium si sciuisset / quod doluisset: et ita poena praeuenisset culpam: quod nulli fit. Ceterum si audisset aliquem sibi loquentem fal ro: non videtur quod sciuisset discernere: sicuti et mulier in sermone serpentis decepta est: et ipse peccatum suum suspicabatur veniale. Dicendum in summa / quod secundum beatam Ansel. tres sunt gra dus rerum: primus naturalium: secundus mirabilium quae fiunt scilicet vltra cursum naturae communem: tertius voluntariorum: sicut sunt voluntates hominum. Quo ad tertium non cognouisset omnia in illo statu: quia non oportuisset quod vnus vidisset cogitatum alterius: nec tamen manifeste in statu innocentiae fuisset deceptio: quia modo credidisset subito nisi adhibita diligen tia / fuisset tamen nescientia: sicut et de peccato suo quod suspicabatur minus: non tamen proprie fuit in hoc deceptus: quia deceptio importat adhaesio nem magnam. Quo autem ad secundum scilicet gradum re rum mirabilium: non oportuit quod cognosceret cum et multi angeli mysterium incarnationis ignorarent: respectu tamen quorum status eius erat inferior. Si autem fiat sermo de primo gradu scilicet rerum naturalium / et specialiter in mundo sensi bili contentarum: tunc habet locum distinctio doc. deuoti dist. 23. arti. 2. q. 1. vbi dicit quod pos sumus accipere scientiam alicuius tripliciter. Aut primo respectu scibilium: et sic inquit quod omnium rerum habuit scientiam naturalium: vnde optimus erat geometer / musicus: agnoscebat vim ventorum / animalium / herbarum / et ceterorum similium. Secundo possumus accipere quo ad modum sciendi: et sic a principio non habuit omnem scientiam: quia alio modo nouit res postquam prius fecerat scilicet per experientiam: vnde ex euentu dictum est signum scientiae boni et mali: quia malum quod noscebat solum abstractiue / cognouit experientia: imo dato quod stetisset: rerum naturas expertus fuisset: sicuti delectatur sciens / dum qua nouit experitur. Sed tertio possumus accipere scientiam quo ad intensiorem cognitionem scibilium: et sic profecisset in sci entia: nam licet omnia naturalia cognouisset: tamen intensius eorum habuisset noticiam median tibus experientiis. Sed qualem de deo habebat cognitionem? Respondendum quod triplex est dei cognitio quo ad praesens. Prima dicitur facialis: et ista est beatorum: in qua diuini tas immediate contemplatur. Secunda est in spe culo et enigmate: et ista est status praesentis: in quo cognoscimus deum ex creaturis veluti quibus dam speculus: cui iungitur ex parte nostri enigma id est obscuritas. Tertia autem est cum speculo siue enigmate: et ista erat Adae pro statu illo. Clare quippe habebat creaturae cognitionem: ex qua in laudem ducebatur conditoris. Secundo habuisset apparitiones dulcissimas. Tertio habuisset contemplationem dei quae fuisset suprema illius status cognitio / nisi dono dei speciali: et tanto fuisset perfectior quam modo / quanto status erat purior.

¶ Sed dici: alia pars conclusionis / quod tentationi obie ctus est adam a dono deo peccabilis. Probatur: quia alias numquam cecidisset: Et patet congruitas: tum vt coronam mereretur si vinceret. Non enim coronabitur nisi qui legitime certauerit: tum quia valde facile fuit vincere daemonem non consentiendo: tum tertio dicto magistri: quia non fuisset ei multum laudabile viuere / nisi habuisset ad malum suadentem. Et si dicatur: quia ex quo deus praesciebat quod daemon debebat habere victoriam: male faciebat dare hominem in tale bellum: sicut si pa stor scienter daret ouem propriam in ore lupi: aut rex suum subditum in manu tyranni. Respondetur quod non egit deus cum homine inique / sed piissime: vt nempe gloriosius praemiaretur / bellum posuit: Nec obuiat quod praesciebat: quia simul et praesciuit hoc malum ad maius bonum ordinare: tam quo ad adam: qui forsan nunc in caelo empireo altiori locatur in loco / quam fuisset si stetisset: tam quo ad alios. Ex hinc nempe processit martyrum turba valida: et nonnul li christum ex hoc aestimant incarnatum: de quo in tertio. Et si quis quaerat: an deus eum potuerit facere impeccabilem per naturam? Respondet doctor subtilis. 23. distin. quod non. Non quidem propter impotentiam dei quae extat omnipotentissimus: sed creaturae cuim hoc re pugnat: vnde dicit / quod nulla penitus potest fieri creatura intellectualis natura impeccabilis. Nec inquit hoc teneo propter cogentes rationes / sed propter sanctorum expressas auctoritates: sicut est illa Ansel. allegata in oppositum. Et Hiero. in tractatum de filio prodigo Solus deus inquit est in quem non po test cadere peccatum. Idem Augustinus. Cuicumque creaturae praestatur vt peccare non possit non est propriae naturae sed dei gratiae. Et multae consimiles sunt. Sunt et aliae eius rationes: quas omitto. Sed numquid potuit facere impec cabilem per gloriam? Dicendum quod imo: sed non decuit sibi dare praemium antem meritum: cum meri tum sit dispositio / premium / terminus / et via ad terminum.

¶ Secunda conclusio est de libero arbitrio respectiue ad sensualitatem / et ceteras potentias: et est haec. Sic liberum arbitrium a cuiuslibet potentiae superioris coactione segregatur / vt cogere sensuali tas illud non dicatur.

¶ Prima pars dicit / quod nulla potentia superior eo / nsicuti est synde resis / de qua in sequentibus: quae semper in clinatur ad bonum / potest eum cogere. Proba tur sic. Nullum de se indifferens ad vtramque partem contradictionis / potest cogi. Sed huiusmodi est liberum arbitrium: igitur. Maior pa tet. Quia enim dato quod cogatur: iam non erat de se indifferens: immo videtur tractum propter ma ius. Sed minor patet exemplo. Stante nempe actu murmure synderesis dicentis: deo est obediendum: eligeret liberum arbitrium oppositum. Et hoc est quod dicit Bern. Uoluntas pro ingeuita sibi nobilitate nulla cogitur necessitate. Sed potest ne aliquod creatum cogere liberum arbitrium: Respondendum / quod ista tria aspiciunt liberum arbitrium: induci / impediri / et cogi. Quo ad primum potest induci / aut per minas aut blam ditias. Quo ad secundum potest impediri propter ligationem rationis. Quo ad tertium / numquam potest cogi a creato agente: quia est potentissimum. Sed numquid deus potest cogere liberum arbitrium? Dicendum / quod deus potest mutare nostrum liberum arbitrium / et in aliud conuertere: sed quod manens liberum arbitrium cogatur / etiam a deo: est oppositum in adiecto. Sed potest ne dici aut magis aut minus Dicendum quod triplex est liberum arbitrium. Primum a coactione: et istud nec capit magis nec minus: immo aequalitur est in his in qui bus ponitur. Secundum est culpa: et istud capit magis et minus / secundum quod pluribus culpis aut paucis extat obnoxium / aut rursum veni ali et mortali. Tertium est a miseria: et istud etiam capit magis et minus / secundum quod poenis va riis miscetur / aut non. Primum. scilicet a coactione / est commune deo et nobis. Secundum et tertium solum comne habemus cum daemonibus. Sed quem locum tenet liberum arbitrium in ordine potem tiarum? Dicendum quod proprie non nominat potentiam / sed facilitatem duarum nobilissimarum potentiarum. scilicet intellectus et voluntatis: vnde si in his tribus / liberum arbitrium / intellect et voluntas quaereretur imago dei: liberum arbitrium representaret patrem: quia liberum axbi trium est facultas: et potentia attribuitur patriIntellectus repraesentaret filin / et voluntas spiritumsanctum: tamen loquendo proprie nominat imaginem quo ad duas partes principales scilicet intellectum et voluntatem: et patet quod in plus se habet portio superior et inferior quam liberum arbitrium: quia portio vtraque nominat tres partes imagi nis scilicet memoriam / intelligentiam et voluntatem. Licet Tho. dis. 24. arti. 2. q. 1. oppositum dicere videatur: innuens vtramque portionem so lam dicere rationem: liberum autem arbitrium solum duas dixit. Sed qualitur differt a synderesi: Di cendum quod synderesis naturaliter tendit inbonum / liberum arbitrium libere. Tum secundo: quia syn deresis nominat habitum principiorum in agendis: liberum autem arbitrium est respectu principiorum et conclusionum. Tum tertio: quia syndere sis non nominat duas potentias / sed magis scintillas intellectus cum illis principiis agendorum: vt deo est obediendum: parentes sunt di ligendi. Liberum autem arbitrium nominat duas potentias. Sed qualiter differt a conscientia: Respondetur / quod conscientia est solum respectu conclusionum synderesis. Liberum autem arbi trium tam conclusionum quam principiorum. Tum secundo: quia conscientia magis nominat actum / liberum arbi trium potentiam. Tum tertio: quia conscientia cum dolore sepius / non sic liberum arbitrium. Sed qualiter a lege naturali: quia lex naturalis est habitus / non sic liberum arbitrium.

¶ Sed dicebat secunda pars conclusionis / quod sensualitas nequit cogere liberum arbitrium. Pro patur. Illud quod nequit maius / nequit et minus. Sed minor est sensualitas quam synderesis. Cum ergo synderesis non possit cogere libe rum arbitrium: sequitur quod nec sensualitas: vnde patet libere hominem per sensualitatem ad malum induci. Sed qualiter se habet sensualitas ad mouendum liberum arbitrium: Thodicit. 2. parte. q. 2. arti. 2. dist. 24. quod in sensu alitate est peccatum / quod vocat secundo primos motus: quia dicit primos primo motus non esse peccatum. Et quia liberum arbitrium includit rationem et voluntatem: per consequens vtramque portionem dempta memoria: et ita sensualitas alliciet liberum arbitrium quo ad portionem inferiorem: et per illam superiorem ita quod sensualitas gerit proprie locum lerpentis / sed portio inferior locum mulieris: portio autem superior locum viri seu adae: de quo magis in sequenti distin. Licet autem talis sit ordo in modo peccandi: non tamen verum est quod isti motus primi inquantum sunt peccatum sint in sensualitate / sed in voluntate seu libero arbitrio ratione volunta¬ tis sicuti et virtutes / dispositiue tamen in illa sensualitate. Et si quaeratur: quid est proprie sub. iectum istius sensualitatis? Dicendum quod si ca piatur quo ad formale / anima: nam sensualitas nominat appetitum. Si autem capiatur quo ad ma teriale et organum / ipsum corpus. Sed est ne in homine solum vna sensualitas: Dicendum quod sic / in genere: tamen loquendo particularitur unt plures: quilibet enim sensus habet suum appetitum: sicut visus qui delectatur in pulcharem: au ditus delectatur in sonis: ita de aliis. Sed quis est principalis appetitus dictus sensuali tas? Dicendum / quod loquendo de sensibus interioribus / est appetitus estimatiuae quae collo catur in secunda domo capitis: quia illa mouet ad intentiones boni vel mali: quae sunt magim depuratae quam species sensibilium quae sunt in imaginatiua et sensu communi: et ita est principalior appetitus sequens estimatiuam. Si autem loquamur de exterioribus / nobilior est appetitus visus: licet ardentior sit tactus propter naturam corruptam. Sed distinguuntur ne ap petitus isti formaliter? Dicendum / quod sicuti sensus quorum sunt appetitus. Sed quis est nobilior: aut sensus / aut eius appetitus? Di citur quod sensus: nec est simile de voluntate quae est. appetitus intellectus / quae est nobilior intellectu: quia illa est libera: isti autem naturales sicuti suus sensus: vnde non possunt delectari nisi in id quod suus ostendit sensus: sed voluntas bene in oppositum huius quod ondit intellectus.

¶ Ter tia conclusio est de ipso libero arbitri:o et est haec. Liberum arbitrium sic naturae soli inest in tellectuali / vt habitus non dicatur. Dicit prima pars conclusionis / quod liberum arbitrium non est nisi naturae intellectuali. Probatur. Omne habens liberum arbitrium potest consiliari: sed sola intellectualis natura potest consiliari: igitur. Confirmatur: quia opera meritoria libero exeun arbitrio: quae non competunt nisi naturae intellectuali: vnde licet bruta animalia quadammodo do mantur a naturali sua qualitate: non tamen libero hoc faciunt arbitrio. Sed dubitatur: vtrum sil vniuoce in deo et creaturis? Dicendum quod sic: vt innuit Ansel: als argumentum suum no valeret: arguit enim quod posse peccare non est pars libertatis: quia tunc inquit liberum arbitri uin non esset in deo: quod argumentum esset nullum / si alterius rationis esset in deo et nobis. Sed remanet ne in damnatis et beatis: Dicendum quod sic: sed in damnatis deprauatur per culpam / et in beatis decoratur per gloriam: vt iam primi nequeant bene operari / nec secundi demere ri. Sed est ne qualitas? Diceret Tho. quod sic: quia ponit potentias animae esse accidentia flu entia ab anima: sicut taetum est als. Sed hoc extat falsum: eapropter dicendum / quod quo ad princi pale. scilicet rationem et voluntatem nominat substantiam: quo autem ad illam facultatem quae dicit ordinem ex eundi in actum / nominare videtur respectum. Ex quo patet secunda pars conclusionis / quod liberum arbi trium non est habitus: patet. Et confirmatur: quia in nobis est ponere potentiam id est habitum semper inclinantem in bonum. scilicet svnderesim. Secundo potentiam quantum ex se est / semper inclinantem in malum. scilicet sensualitatem: igitur. Tertio est pone re tertiam indifferentem hinc et inde: et hanc di co liberum arbitrium. Et si dicatur quod erit volum tas. Dicendum quod voluntas non dicit ita conplete sicut liberum arbitrium quod ponit ratio nem / quae est praeuia voluntati. Quantum ad tertium articulum sunt tres difficultates.

¶ Prima est. An sa lomoni tanta fuit infusa scientia quantam ha buit adam: Respondet Rabbi salomod: et ponit istos tres: Adam / moysen et salomonem. Adam inquit fuit salomone et moyse sapi entior. Moyses autem minus adam / sed am plius salomone. Sed secundus ada scilicet christus: illos tres pariter excessit.

¶ Secunda difficultas. An sensualitas loquendo proprie sit in brutis? Dicendum quod si sensualitas di catur a sensu: cum bruta sensum habeant: ita habent et seunsualitatem. Si autem dicat ordinem vltra hoc ad rationem: sic cum careant ratione carent et sensualitate.

¶ Tertia difficultas. Cui inest perfectius natura liberi arbitrii? Dicendum quod deo cui inest a se: secundo angelis: tertio nobis et ambobus a deo. Et hoc patet ad quaestionem / quod videlicet adae non potuit da ri per naturam impeccabilitas sine respecti sensualitatis siue liberi arbitrii.

¶ Ad pri mum argu. negatur consequentia: et dum probatur: quia gratia et subiectum sunt limitata etc. Dicendum quod licet sint limitata: tamen repugnat vni includere formalitur / aut aliud: aut perfectionem eius de nouo consimili: patet: accipio perfectissimam al¬ bedinem: certum est quod est finita. Sumo de nouo vnum gradum: non potero praedictae addere isti albedini: quae tamen est limitata non propter limitationem: sed quia repugnat ex se quod recipiat illum nouum gradum: sic in proposito.

¶ Ad secundum respondendum ad minorem: per posse peccare esse de ratione liberi arbitrii potest intelligi aut absolute: et sic non est de ratione eius: quia tunc deus posset peccare / cum habeat liberum arbitrium: vt innuit argu. Ansel. Aut intelligendo quod sit de ratione liberi arbitrii creati: et sic est verum: quia liberum atbitrium est vertibile in creaturis: non tamen illud posse peccare vt dicit re spectum actualem sed solum aptitudinalem.

¶ Ad tertium neganda est consequentia. Et ra tio: quia corpus illud solum habet modum naturalem / natura intellectualis liberum. Neo obuiat quod magis approximat deo: verum est simpliciter: nihilominus tamen in vno possibile est aliud magis approximari: licet non sit perfectius: als enim magis in simplicitate approximat deo quam homo: cum tamen homo sit perfectior: ita in proposito posset alio modo di ci: sed sufficit ad praesens. Sed patet etc.

¶ Ex praesenti autem distin. etc. Prima conclusio. Intrat militiam Adam vt voluit deus quem docuit per sapientiam. Dicit conclusio / quod permissione dei Adam quem dominus repleuerat dono scientie et sapientiae intrauit campiritum belli contra luciferum: et ponitur per totam 23. di.

¶ Secunda conclusio. Ut posset sta re varia donantur: sed vires curuantur per ma lum bellare. Dicit conclusio / quod deus adae multa dedit adiutoria / vt esset fortis in bello: et nominantur in littera. Sed bello fracto incepit crescere vitium in caput eius / sicuti fit in nobis. Tangitur autem modus in littera: et ponitur conclusio per totam. 24. distin.

¶ Ter tia conclusio. Trinum arbitrium est a miseria / vi et malicia / clamat dictum pium. Dicit conclusio / quod triplex est liberum arbitrium. scilicet a coacti one / a culpa et miseria. Et ponitur cum am pla declaratione per totam. 25. dist.