Quaestio 5

QUAESTIO V. Utrum scientia theologica habeat pro obiecto Deum simpliciter et absolute vel sub aliqua ratione speciali.

Consequenter quaerebantur quaedam pertinentia ad omnes homines generaliter sive de quocumque statu. Primum erat utrum scientia theologica habet pro obiecto Deum simpliciter et absolute vel sub aliqua ratione speciali.

Et arguebatur quod Deus simpliciter et absolute sive sub ratione absoluta non possit esse subiectum theologiae, quia scientia habet rationem et speciem ab obiecto sive a ratione formali obiecti. Sed ratio formalis Dei, ut absolute consideratur, non est nisi ratio suae infinitatis. Ergo etiam scientia quae esset de ipso sub tali ratione haberet entitatem et rationem sive speciem infinitam. Sed hoc est impossibile ponere de scientia habita ab homine. Quare et cetera.

Contra. Deus simpliciter sive sub ratione absoluta est subiectum in illa scientia in qua omnia quae considerantur in illa considerantur in quantum habent aliquam attributionem ad ipsum. Sed omnia quae in theologia considerantur, considerantur in ipsa in quantum habent attributionem aliquam ad ipsum Deum. Quare et cetera.

Respondeo dicendum quod, cum scientia habeat entitatem et speciem sive rationem ab obiecto, secundum formalem rationem obiecti, secundum quam est consideratio de ipso in scientia, supposito quod Deus sit subiectum in theologia, potest quaeri sub qua ratione sit subiectum in scientia theologiae, aut secundum modum secundum quem est tradita, aut simpliciter et absolute secundum modum secundum quem ' nata est scientia haberi de Deo ab homine fideli secundum quod fidelis. Si enim de naturalibus non esset? tradita scientia nisi de corpore mobili secundum quod est mobile ad situm, licet esset nata esse scientia de corpore mobili secundum quod mobile simpliciter et absolute, posset quaeri isto, duplici modo de subiecto scientiae naturalis. Et diceretur quod subiectum scientiae naturalis ut tradita est, est? corpus mobile sub hac determinata ratione, qua scilicet mobile ad situm, et non sub ratione absoluta qua scilicet est mobile simpliciter. Subiectum tamen scientiae naturalis, ut nata est esse de corpore mobili, est ipsum corpus mobile secundum se sub ratione qua mobile est simpliciter. Ita in proposito.

Quia enim theologia videtur esse scientia tradita principaliter propter hominem lapsum reparandum, ut agnosceret lapsum suum et modum reparationis et ad quid reparatur et huiusmodi, — unde etiam quasi per totam Scripturam sacram videtur tradi cognitio eorum quae ad hoc pertinent, — hoc quidem attendentes, aliqui dicunt quod Deus sub ratione qua reparator et glorificator vel huiusmodi est subiectum.

Videtur tamen quod deberent dicere quod subiectum theologiae sive scientiae quam fidelis secundum quod fidelis natus est habere de Deo, non est Deus sub hac speciali ratione; quia si etiam talis consideratio, non est proprie de Deo, sed potius de homine vel de bono hominis, sive de effectu Dei circa hominem vel naturam. Unde cum dicitur quod in hac scientia (lacuna) Deus est subiectum vel obiectum, in quantum Deus est glorificator, restaurator vel suppletor, | constat quod ibi consideratur Deus in quantum est causa efficiens istorum. Non enim dicitur restaurator vel suppletor defectuum rationalis naturae, nisi secundum rationem causae efficientis. Licet etiam. posset dici glorificator dupliciter, scilicet in ratione causae finalis et obiectivae, secundum quod beatitudo dicitur consistere ! in visione aperta deitatis, sic tamen non accipitur hic, sed secundum quod est glorificator in ratione causae efficientis, in quantum scilicet nostram gloriam producit, dona et beneficia circa nos efficiendo per quae gloriam possumus adipisci. Manifestum est autem quod sic considerare de Deo [quod] non est considerare de ipso secundum quod est aliquod ens perfectissimum secundum se, sed est considerare principaliter de restauratione, reparatione vel suppletione defectuum rationalis creaturae et de eius glorificatione, quae non sunt ipse Deus, sed quidam eius effectus circa creaturam. Nec esset aliqua scientia apud fideles in qua Deus esset subiectum, et quae consideraret ? de Deo, et de his quae conveniunt sibi secundum id? quod est ens perfectissimum secundum seipsum. Et quia huiusmodi restauratio et glorificatio, licet fiat a Deo principaliter agente, fit tamen aliqualiter creatura coagente, — cooperatores enim Dei sumus —, ista scientia esset similiter magis practica quam speculativa.

Item, cum ut dictum est Deus non solum sit cognoscibilis? ut glorificator effective, sed etiam ut glorificator formaliter et obiective quod idem est quod esse glorificatorem finaliter (sic autem cognoscitur a beatis per apertam visionem divinae essentiae) constat quod sic cognoscitur Deus secundum se et absolutissime secundum id quod est in natura sua perfectissime, prout dicitur primae lohannis tertio: videbimus eum sicuti est. Et multum differt illa cognitio ab illa qua cognoscitur Deus ut glorificator primo modo, sicut differt cognitio creaturae et creatoris; et cognitio non solum secundum quod causa sed secundum? id quod est in seipso et cognitio effectus. Videtur ergo ista | positio irrationalis in quantum ponit quod Deus potest cognosci ut glorificator effective, et videtur negare quod non sit cognoscibilis ut glorificator obiective; cum tamen unum videatur sequi ad aliud, quia non est glorificator effective nisi quia nos perducit ad gloriam in qua ipsum videbimus obiective, in se autem non.

Item, constat quod licet Deus non ponatur subiectum in metaphysica, tamen metaphysicus considerat de Deo non sub ratione aliqua determinata, sed simpliciter et absolute. Quamvis enim scientia humana non possit cognoscere de Deo quae ei conveniant nisi ex creaturis, tamen non est negandum quin ex illis deveniat in cognitionem Dei quantum ad ea quae sibi conveniunt secundum se et absolute, sicut patet per ea quae traduntur in duodecimo Metaphysicae. Et secundum hoc metaphysica verius esset dicenda scientia et verius et universalius considerare de Deo quam illa quae considerat de Deo solum secundum quod glorificator vel defectuum suppletor.

Item, si homo lapsus non fuisset, nihilominus nata esset scientia quae esset! de Deo. Secundum plures alias rationes etiam a fideli et est cognoscibilis et creditus fuisse cognitus a prophetis, apostolis et sacris doctoribus.

Propter quod aliqui modum istum reprobantes, ad evitandum inconveniens quod in argumento primo inducitur, dicunt quod Deus sub ratione infinita potest dici subiectum scientiae dupliciter. Uno modo ut utrumque, scilicet et res ipsa quae Deus est et ipsa ratio infinitatis sit obiectum sclentiae; alio modo ut solum res subiecta illi rationi sit obiectum ? scientiae, sic tamen ut est sub ratione infinitatis, ut ipsa infinitas sive ratio infinitatis sit quoddam annexum obiecto sic quod non sit obiectum sub ratione contraria; illa tamen ratio non sit obiectum scientiae. Primo modo Deus est obiectum suae scientiae solius et differt secundum hoc scientia Dei quae est de ipso a scientia hominum et angelorum penes subiectum absolutum et determinatum. Et ex hoc respondent dicentes quod scientia cuius obiectum est Deus infinitus sub ratione infinitatis, ut scilicet ipsa ratio infinitatis est obiectum, est infinita, non autem illa | in qua ratio infinitatis est annexa ipsi obiecto.

Sed ista distinctio non videtur conveniens, nec ad evadendum dictum inconveniens videtur necessaria. Primum patet quia cum infinitum accipiatur pro " quodam attributo pertinente ad divinam perfectionem sicut aeternitas 5, simplicitas et alia huiusmodi, sicut non dicitur quod Deus sit obiectum suae scientiae sub ratione aeternitatis vel simplicitatis, ita etiam nec sub ratione infinitatis. Talia enim respectu Dei non dicunt rationem formalem subiecti, sed quasi quasdam proprietates vel quasi quasdam passiones ipsius, supponentes subiectum secundum suam rationem formalem, nullum talium specialiter determinantem, omnia tamen secundum considerationem universalem et absolutam indistincte inclu- dentem, Nullius ergo scientiae subiectum debet poni sub ratione infinitatis vel sub ratione consimili determinata.

Item, ponere quod Deus sit subiectum alicuius scientiae non in quantum infinitas cadit per se sub obiecto, vel in quantum est ratio sub qua consideratur per se obiectum, sed in quantum infinitas est annexa, — et per esse annexum intelligatur quod sub generali et universali ratione ? sub qua Deus per se est obiectum una cum aliis condicionibus ad Dei perfectionem pertinentibus indistincte tamen includa[n]tur, — non videtur inconveniens.

Item, in hoc quod dicitur quod Deus isto modo absolute consideratus est obiectum scientiae creaturae rationalis, sed obiectum suae scientiae est sub ratione determinata, includitur inconveniens, scilicet quod nobiliore modo, quia universaliore, est obiectum scientiae creaturae quam sul ipsius, et quod scientia qua Deus cognoscit se videtur esse sub scientia qua cognoscitur a creatura secundum unum modum subalternationis positum a Philosopho. - Sed ad hoc respondent praedicti qui, ut in pluribus, nimis leviter ponunt contraria his quae in philosophia rationabiliter sunt posita; et dicunt quod illud quod hic concluditur non est verum; immo scientia quam habet creatura de Deo vere subalternatur scientiae quam habet Deus de seipso secundum modum praedictum. Et est iste modus subalternationis alius et contrarius uni modorum positorum a Philosopho, quia haec scientia considerans subiectum contractum et cum determinatione subalternat scientiam considerantem illud simpliciter et sine determinatione. — Sed quia irrationabilitas huius dicti secundum se satis patet et manifeste contradicit bene dictis a Philosopho, non indiget speciali reprobatione.

Praeterea diceretur non minus scientia creaturae de Deo infinita, si consideret infinitatem Dei ut annexam rationem Deo e[s]t subiectum considerationis quam si consideret ipsam ut est ratio ipsius subiecti quod non importet !! aliam rem uno modo et aliam alio modo. Si enim propter infinitatem obiecti ? scientiae sit scientia infinita, et secundum istum modum ita realiter obicitur rationi ipsius intellectus infinitas divina, sicut !? secundum alium modum, licet minus principaliter, utcumque hic sumatur infinitas sicut ibi. Non enim debet dici quod Deus ' sit obiectum scientiae alicuius in quantum infinitas est sibi annexa, et tamen illa scientia rationem infinitatis non apprehendat, ita quod solum apprehendat quod infinitas est in Deo, sed qualis est non cognoscat. Sic enim non cognosceret infinitatem Dei, nec ut rationem principalem obiecti, nec ut rationem annexam illi, sed tantum sciret quod est sibi annexum et quid sit ignoraret; quod est inconveniens cum, ut dictum est, ipse Deus non sit nisi infinitas quaedam, nec infinitas super essentiam divinam aliquid reale addat. Impossibile est quod videns non solum quod Deus est, sed etiam quid est Deus, et qualis est, non videat etiam non solum quod in Deo est infinitas, sed quid est, et qualis est illa infinitas.

Et ideo videtur dicendum quod Deus simpliciter et absolute | sub ea ratione generali sub qua omnium cognoscendorum a fideli ad ipsum potest fieri attributio, sive secundum quod apprehendit omnes rationes secundum quas potest haberi de ipso cognitio a fideli, debet dici subiectum in hac scientia; sicut etiam a ponentibus Deum esse subiectum in metaphysica dicitur | quod non sub ratione aliqua speciali est subiectum, sed simpliciter et absolute sub ea ratione generali et absoluta sub qua cognoscendorum omnium naturali intelligentia ad ipsum potest fieri attributio, sive secundum quod comprehendit omnes rationes secundum quas potest haberi de ipso cognitio naturalis. Unde et similiter secundum hoc dicendum quod subiectum scientiae theologiae, simpliciter loquendo de ipsa scientia, est Deus simpliciter sive sub absoluta ratione, id est non sub aliqua una determinata per quam aliae excludantur. Cum enim fidei aenigmaticae viatorum, cuius obiectum est Deus, succedat visio aperta beatorum; non debet autem dici quod Deus sub aliqua determinata ratione videatur a beatis, sed secundum se et absolute, sive sub ratione absoluta in qua implicite continentur omnes rationes speciales sub quibus Deus est cognoscibilis in seipso, (quoniam si non cognosceretur Deus a beato nisi sub aliqua ratione determinata et remaneret incognitus sub alia, non posset intellectus in hoc quietari, quod est contra rationem beatitudinis); immo cum omnes huiusmodi rationes sub quibus Deus dicitur cognoscibilis intelligantur ut quaedam perfectiones circa divinam naturam, quae non dicunt rem aliam ab ipsa essentia divina, sed ut ad Deum referuntur, differunt ratione solum; et cognoscere Deum secundum id ? quod est simpliciter et absolute ut cognoscitur a beatis est etiam cognoscere ipsum sub talibus perfectionibus; — ideo beati cognoscentes Deum per speciem, visione aperta, ipsum sub istis rationibus etiam distincte et perfecte cognoscunt; viatores etiam Deum cognoscentes in aenigmate, ipsum sub huiusmodi rationibus, licet minus distincte et minus perfecte, cognoscunt.

Praeterea, quicquid est in Deo est infinitum, et est unum, simplex, et realiter indistinctum ?. Ergo sub nulla ratione potest dici Deus cognosci quae non sit infinita, et quae non sit realiter id ipsum cum quacumque alia, licet in huiusmodi rationibus distinctio aliqua ponatur per actum rationis simplicitatem Dei ad aliquam diversitatem in creaturis conferentis et comparantis Et secundum hoc infinitas eo. modo quo dicit aliquid ad perfectionem Dei pertinens, et realiter idem existens cum ipso Deo et cum quacumque alia ratione in Deo, cognoscitur a quocumque divinam essentiam cognoscente. Et si propter hoc diceretur scientia qua Deus cognoscitur infinita, non posset cognosci Deus secundum suam essentiam et naturam nisi scientia infinita, quod est falsum; quia cum infinitas in essentia divina non addat aliquam rem, quantum cognoscit aliquis de Deo, tantum cognoscit de eius infinitate. Et sicut dicitur quod essentia divina, quae est quaedam infinitas sive quoddam pelagus infinitum, cognoscitur sub aliqua ratione finita, similiter etiam est dicendum quod infinitas divina cognoscitur sub ratione finita. Sed cum ratio finita et infinita sint contrariae, secundum hoc potest poni quod Deus in sua essentia de cuius ratione est infinitas, aeternitas et cetera ", aperte videatur, et similiter ipsa infinitas et aeternitas divina; et tamen sub ratione finita vel speciali, quae quidem 7-075? sit eius secundum se et ad eius perfectionem simpliciter pertinens ? videatur, quia nulla talis in Deo esse potest.

Circa praedicta etiam est intelligendum quod, licet secundum Damascenum nomine Dei intelligatur realiter quoddam pelagus infinitum, ex hoc tamen non habetur quod eadem sit ratio deitatis absolute et ratio infinitatis suae; sicut etiam qui dicit Deum dicit quoddam ens aeternum, et tamen non est eadem ratio !" deitatis et aeternitatis. Et ideo non potest concludi quod qui ponit Deum esse subiectum alicuius scientiae sub ratione deitatis, sive sub ratione absoluta, ponat ipsum esse subiectum sub ratione infinitatis; sed verum est quod et ratio ista et aliae rationes in tali subiecto realiter includuntur, et de ipso cognoscibiles sunt ab illo, ad cuius scientiam pertinet consideratio de Deo secundum se et absolute.

Quia ergo, licet ad quantitatem litterae plura tradantur cognoscibilia de Deo sub praedictis rationibus propriis quam sub aliis; quia ista scientia traditur homini ut viatori et ut eius adiutorio tendat ad beatitudinem aeternam; quia etiam quaedam cognoscibilia traduntur de ipso quae conveniunt Deo secundum id quod est secundum se et absolute, ut quod trinus et cetera, — ideo etiam videtur dicendum quod Deus est subiectum theologiae etiam modo quo tradita est simpliciter et absolute. Verumtamen sciendum est quod, licet Deus consideretur in hac scientia sub ratione absoluta, non | tamen est scientia infinita qua Deus infinitus cognoscitur, sicut scientia secundum quam Deus seipsum infinitum infinite apprehendit; quia nec etiam videtur a beatis ut eorum scientia ex infinitate visa sit infinita, quia etiam ex parte videntium videtur modo finito. Cum enim actus agentis recipiatur in subiecto, secundum modum et dispositionem ilius recipientis et non omnino secundum modum eius quod recipitur, Deus infinitus, prout est obiectum intellectus increati infiniti, causat cognitionem infinitam, sed respectu creati et finiti causat scientiam finitam. Et est scientia finita ratione subiecti finiti; est tamen de obiecto infinito. Si enim supponendum esset quod Deus a creatura non posset cognosci nisi sub ratione finita, cessaret difficultas quam patiuntur qui ponunt quod beati vident[es] Deum visione aperta actu finito potentiae finitae obiectum infinitum apprehendente, cum finiti ad infinitum non sit proportio.

Ad argumentum in oppositum | est dicendum quod, cum dicitur quod actus intellectus habet formam et speciem ab obiecto, non est intelligendum quod eamdem speciem et formam realem habeat quam habet obiectum, ut videlicet actus quo intelligitur Deus sit vere et realiter Deus, et actus quo intelligitur infinitum sit vere et realiter infinitus. Sed est intelligendum quod actus intelligendi est quaedam similitudo causata ab obiecto, et secundum diversitatem obiectorum causantur diversi actus qui sunt diversae similitudines illorum obiectorum. Sicut ergo conceditur quod intellectus alicuius cognoscit Deum, tamen per actum intelligendi qui non est Deus nec creator, sed est quaedam similitudo Dei in intellectu per quam intellectus Deo maxime assimilatur, — secundum illud primae Iohannis tertio: "cum apparuerit, simüles ei erimus, quoniam videbimus eum. sicuti est", — ita etiam concedendum est quod intellectus finitus cognoscit obiectum infinitum per actum qui non est infinitus, similitudine repraesentativa talis obiecti finita eo quod est in subiecto finito recepta.