Quaestio 1

QUODLIBETUM SECUNDUM QUAESTIO I. Utrum anima Christi in triduo fuerit aliquo modo impedita a plenitudine beatitudinis ratione suae separationis a. corpore.

Quaerebantur quaedam circa Christum qui est creator in quantum Deus, et primo unum pertinens ad ipsum secundum naturam humanam ! quantum ad animam, scilicet utrum anima. Christi in triduo fuerit aliquo modo impedita a plenitudine beatitudinis ratione suae separationis a corpore. Et arguebatur quod anima Christi in triduo mortis aliquo modo fuerit impedita a plenitudine beatitudinis, quia modus operandi sequitur modum essendi agentis. Quanto ergo agens habet perfectiorem modum essendi tanto perfectiorem habet modum operandi. Sed anima cuius operatio est beatitudo perfectiorem modum essendi habet cum est unita corpori quam cum est a corpore separata, ut patet per Augustinum duodecimo super Genesim. Quare quamdiu est separata minus est perfecta operatio beatitudinis.

Contra. Actus et operationes sunt suppositorum. Manente ergo eodem supposito alicuius naturae aliqualiter perfecto, erit etiam eius omnis ? operatio aeque perfecta. Sed anima Christi non habuit rationem suppositi nisi ex supposito divino aeque perfecto, cum erat separata anima sicut cum est corpori coniuncta. Quare et cetera.

Respondeo dicendum quod, cum perfectio et plenitudo operationis in qua con | sistit principaliter beatitudo consurgat ex perfectione et excellentia obiecti quod est ipsa divina essentia, et ! ex perfectione et virtute potentiae sive rei cuius est ipsa operatio, scilicet ipsius rationabilis creaturae, potest contingere impedimentum a perfectione huiusmodi operationis aut ex subtractione ipsius obiecti qualicumque existente dispositione et perfectione in subiecto cuius est talis operatio, aut ex imperfectione existente in ipso subiecto sive in eius potentia et virtute secundum quam convenit ei huiusmodi operatio. Primo modo non potuit impedir anima Christi a plenitudine beatitudinis, eo quod nunquam fuit anima benedicta Christi, postquam primo unita fuit vel assumpta, a divino supposito separata, nec deitas a conspectu intellectus animae se subtraxit. Immo secundum aliquos manente unione in unitate suppositi non poterit fieri subtractio deitatis ratione obiecti fruibilis; alioquin posset natura rationalis assumpta esse simpliciter viatrix et mereri gloriam et etiam demereri et peccare quae videntur inconvenientia. Secundo modo etiam videtur aliquibus quod non potuit impediri non solum anima Christi sed nec anima cuiuslibet alterius. Quia. cum beatitudo principaliter consistat in. visione nudae divinae essentiae quae non videtur nisi intellectuali visione, intellectus autem non indiget ad perfectam sui operationem corpore nisi propter phantasmata in quibus veritatem intelligibilem intuetur, ad visionem autem nudam et immediatam divinae essentiae phantasmata non cooperantur, — ideo aeque perfecte ut videtur, videt anima Deum sine corpore sicut cum corpore.

Cum etiam, ut dicebat respondens, beatitudo non fluat " a corpore in animan», sed magis e converso ab anima in corpus quod etiam gloriosum efficitur per quandam redundantiam gloriae animae in ipsum, videtur quod corpus a sua gloria impediatur ex separatione animae ab ipso, sed anima a | sua gloria nullo modo impeditur ex separatione corporis ab ipsa; ut in resumptione " corporis non crescat beatitudo intensive, sed tantum extensive, quasi scilicet anima ex huiusmodi unione non habet perfectius actum videndi Deum in quo consistit beatitudo, sed ex anima " etiam extenditur et redundat ad corpus quod perfectissime habet perficere cum est glorificata.

Sed hoc non valet. Quia, licet animae in visione divinae essentiae non deserviant phantasmata, nec ex corpore sive ex eius gloria fluat vel ' redundet aliquid gloriae in animam beati, quia tamen nec anima modum videndi quo videt Deum absque phantasmate nec etiam gloriam quam nata est habere, potest ita perfecte habere si non habeat perfecte omnem modum naturae suae sicut si hoc habeat (quanto enim aliquid perfectius habeat modum naturae suae tanto perfectius potest habere operationem sibi convenientem; anima autem non est ens secundum se perfectum omnino et omnem modum perfectionis suae naturalis secundum se habens, quia est pars naturae compositae ex anima et corpore; unaquaeque pars autem ' habet perfectius esse in toto quam secundum se, quia etiam ? totum est quoddam ens actu perfectum ex partibus quasi imperfectis rebus constitutum), — et ideo operationem ipsam secundum quam est beata et ipsam gloriam qua ad hanc operationem perfectam elevatur vel? disponitur perfectius habet unita corpori quam secundum se separata existens; et licet neutrum horum ? habeat directe ex corpore, hoc tamen habet in ipso corpore et cetera.

Hoc etiam est contra Augustinum duodecimo super Genesim capitulo, primo qui postquam quaesivit quid opus sit spiritZbus defunctorum corpora sua in resurrectione recipere, si potest eis etiam sine corporibus summa illa beatitudo praeberi, respondet dicens: minime dubium? est et raptam hominis mentem ? a carnis sensibus et post mortem ipsam ? carne deposita !!, transcensis etiam similitudinibus corporalium, non sic videre posse incommutabilem substantiam ut sancti angeli vident, sive alia latentiore causa, sive ideo quia inest ei quidam appetitus naturalis corpus administrandi quo appetitu retardatur " quodammodo ne tota intentione pergat in illud caelum summum quamdiu non subest corpus cuius administratione appetitus ille conquiescat ". Et infra secundo, capitulo: proinde cum corpus non iam animale sed per futuram commutationem spiritale receperit, angelis adaequata perfectum habebit naturae suae modum, oboediens et imperans, vivificata et vivificans cum ineffabili facilitate ut sit ei gloriae quod sarcinae fuit.

Ex praedicta ergo ratione et ex hac Augustini auctoritate bene concludunt quidam in scriptis suis, prout etiam communiter dicitur, quod loquendo generaliter de anima cuiuslibet hominis ad hoc quod habeat omnino perfectam beatitudinem sive ad operationem beatitudinis, indiget ! corpore cui uniatur et quod perficiat, eo quod non quietatur perfecte appetitus animae extra corpus, quod tamen ad omnino perfectam beatitudinem requiritur. Nam ut dicunt, licet desiderium animae separatae quiescat totaliter ex parte appetibilis eo quod nihil aliud desideret, non tamen totaliter quiescit ex parte ipsius appetentis, quia illud bonum non possidet secundum omnem modum secundum quem possidere vellet. Et ideo resumpto corpore beatitudo crescit non solum intensive, sed etiam extensive, licet in libris communiter non reperiatur, noo solum propter vitium scriptorum aut propter oblivionem aliquam scribentis principalis. — Quia ergo anima Christi univoce fuit anima cum aliis animabus (ex quo enim Christus dignatus est sumere talem animam), videtur quod attribuenda sunt ei ea quae consequuntur ipsam ex conditione suae naturae. Unde dicitur quod a plenitudine suae beatitudinis fuit dicto modo aliqualiter impedita, si hoc sit praecisa causa quare in aliis animabus sf huiusmodi impedimentum. Nec videretur inconveniens dicere quod ex morte qua mereri habebat aliquod detrimentum tale quod ex necessitate naturae consequebatur, contingebat in ipso: volens enim suscipere talem naturam, absque inconvenienti sustinuit omnia quae naturam necessitate suae naturae | consequebantur. Communiter tamen habetur pro inconvenienti quod aliquo modo fuerit a sua beatitudine impedita.

Sed videtur aliquibus quod illud quod dictum est non sit causa impedimenti contingentis animae etiam cuicumque " separatae respectu actus beatitudinis. Nam ex huiusmodi appetitu non videretur impediri nisi per modum cuiusdam abstractionis vel distractionis, prout scilicet ex hoc amore naturali quo appeteret perficere corpus quo careret, minus intensus esset? actus cognitionis et amoris quo unitur summo vero et bono "; prout etiam aliquod corpus habens aliquam | levitatem ratione cuius tendit sursum, impediretur a velocitate ascensus, et a nisu ! ad hunc ascensum si aliquid ei esset annexum quo aliquo modo inclinaretur et traheretur deorsum. Sed per hunc modum non potuit impediri a perfectione beatitudinis anima Christi scilicet per modum talis distractionis, immo nec anima cuiuscumque. Et hoc ut videtur potest declarari specialiter de anima Christi, primo ex hoc quod magis videtur impediri anima in actu fruitionis beatae per modum huiusmodi abstractionis vel distractionis, ex dolore et tristitia in potentiis animae sensitivis radicatis in eadem essentia animae in qua radicantur potentiae mediantibus quibus fruitur, quam ex sola corporis carentia; et cum huiusmodi dolor et tristitia vehemens perfectionem fruitionis in Christo non impedivit, quare nec separatio animae a corpore impedivit. — Hoc etiam ! secundo patet respectu cuiuscumque animae, scilicet quod propter huiusmodi appetitum administrandi corpus non distrahitur ab actu beatitudinis, quia huiusmodi appetitus ad unionem cum corpore pure naturalis et est in essentia animae prout habet corpus suum substantialiter perficere cui respondet appetitus ex parte corporis quo appetit perfici ab anima et a sua forma substantiali; et est solum quaedam habilitas naturalis ad mutuam unionem. Et est huiusmodi appetitus similis appetitui naturali voluntatis ad bonum simpliciter quem habet nihil omnino volens; et est aequaliter in dormiente et vigilante; unde voluntas ut voluntas est et actu volens in suo actu ab illo appetitu in nullo dependet, quare neque [de]retrahitur aut retardatur.

Unde Augustinus hoc innuens non dixit absolute: « quia inest ei quidam appetitus naturalis », sed sub disiunctione dixit: « sive alia latentiore causa ». Haec ergo causa est investipanda. Non enim est propter subtractionem alicuius pertinentis ad animam ipsam, nec quantum ad eius potentias, nec etiam quantum ad ipsam essentiam. Nam potentiae quae sunt intellectus et voluntas ?, mediantibus quibus fruitur anima, nullo modo ab ipsa anima subtrahuntur, nec etiam vigor eorum diminuitur cum separatur anima, quia ex hoc habent vigorem quo possunt in suos actus quod sunt abstractae a materia et quod sunt in substantia immateriali Nunc autem in anima separata non minus sunt abstractae quam in coniuncta. Nec etiam subtrahitur ab anima ex parte essentiae ipsius animae, cum sit omnino incorporalis.

Ad videndum ergo quid sit causa secundum istos, considerandum quod in omni actione procedente ab agente est considerare id quod agit quod est res ipsa habens rationem suppositi (istorum dictum in hoc verum est, sed intelligendum est hoc si habeat rationem suppositi secundum modum naturae suae completa et perfecta existens), et id ? quo agit quod est principium absolutum formale in re ipsa quae agit. In natura autem humana intellectus et voluntas sunt principium intellectualis et voluntariae operationis beatificantis; et ' in ipsa etiam natura humana pura prout habet esse in aliis a Christo, ratio[ne] suppositi cui per se debentur actiones intelligendi et volendi, consistit in natura duplici sive in composita ex anima et corpore, ita quod anima etsi possit esse separata secundum se existens, quia tamen semper nata est existere in alio ut in corpore, et contra suam naturam est et contra eius naturalem inclinationem quod sit extra corpus, rationem perfectam suppositi non habet sed diminuti rationem; quia ratio suppositi consistit in hoc quod res huiusmodi in se separata sit a quocumque alio, nec nata sit secundum suam naturam naturaliter existere in alio ut aliquid eius. Et ideo actio intelligendi et volendi quae sunt actiones suppositi ut suppositum est, sive ut habet rationem suppositi etiam diminute et imperfecte, conveniet animae sic secundum se existenti et rationem suppositi diminute habenti. Licet enim corpus non sit ratio intelligendi et volendi supposito subsisten/i? in natura composita ex anima et corpore, sed anima quantum ad potentiam intellectivam et volitivam, vim tamen perfecte intelligendi et volendi non habet anima nisi in tali composito, vel non nisi tale compositum ex hac duplici natura, et hoc ideo cum causa non habendi perfectum actum beatitudinis est non tam propter defectum corporis secundum se quam propter defectum personalitatis sive rationis suppositi quam non habet anima sine corpore. Sed quia in Christo anima a corpore separata habuit perfectam rationem suppositi ex ratione suppositi divini a quo erat assumpta et nunquam derelicta, ideo propter imperfectionem vel diminutionem rationis suppositi in anima Christi nulla fuit imperfectionis ratio ad eliciendum actum intelligendi et volendi. Quare secundum hoc, non obstante defectu et imperfectione animae Christi ex separatione eius a corpore, non impediebatur vel retardabatur a perfectione fruitionis eo quod habebat perfecte rationem personalitatis sive suppositi.

Sed cum anima non unita duplicem modum subsistendi et suppositi habeat, unum secundum se | imperfectum et incompletum, in quantum ratione suae immaterialitatis nata est per se existere sine corpore, alium. perfectum et completum in composito per se subsistente cuius anima est pars, pars autem non habet perfectum modum subsistendi nec existendi nisi cum actu est in toto, — hunc duplicem modum subsistendi et suppositi vel personae quam nata est habere non unita in se! vel in supposito potest etiam habere unita divino supposito, sortiens rationem suppositi divini cui unitur et aliam rationem suppositi non habens. Quando ergo anima sine corpore aut simul cum corpore unitur supposito divino, habet rationem suppositi quam nata est habere non unita ', et hoc | vel in se vel in composito. Sicut ergo non ? assumpta secundum se haberet rationem suppositi incomplete respectu rationis suppositi quam haberet in composito, ita etiam unita divino supposito, licet habeat rationem divini suppositi, non sul sive secundum se, tamen prout ipsa manet imperfecta eo quod pars non actu in toto, videtur quod haec ratio suppositi sit incompleta respectu rationis suppositi quam haberet, si simul cum corpore esset unita. Anima énim non unita et a corpore separata secundum se subsistens non dicitur habere imperfecte rationem suppositi, nisi quia imperfecte habet rationem entis, eo quod secundum se non est ens completum, sed ? pars entis completi et perfecti. Et quia licet non inclinetur ad aliquid in quo sit tanquam in subiecto ut accidens, inclinatur tamen ad aliquid quod substantialiter perficiat et cum quo unum ens et per se et essentialiter. constituat. Huiusmodi autem imperfectionem habet etiam cum unitur divino supposito sine corpore, ex qua unione solum habet rationem suppositi quam haberet sibi derelicta.

Sicut ergo alterius anima habet actum beatitudinis imperfectae quia separata, et ita anima Christi habuit cum separata fuit a corporeConstat enim quod natura angelica quae secundum se nata est habere perfecte rationem suppositi et personae posset assumi a divino supposito, sicut et anima sola sine corpore. Nunc autem natura angelica sic assumpta ex unione huiusmodi haberet omnem modum et rationem subsistendi quem nata esset habere etiam secundum se non assumpta; et ideo nullo modo esset imperfecta in ea? ratio suppositi. Sed anima separata, aut non sic haberet omnem modum et rationem suppositi quem nata est habere secundum se, sed solum unum modum qui videtur esse imperfectus, quare et actiones suppositi imperfecte haberet; — aut aeque perfecte haberet omnimode rationem suppositi et personae anima unita sic supposito divino sicut et angelus, et non tunc esset causa quare huiusmodi anima naturaliter appeteret suo corpori uniri, si posset sine illo omnem modum et rationem essendi et subsistendi habere ? et summa illa beatitudine aequaliter perfrui. Ut dicit Augustinus ubi supra, ponens causam resumptionis corporum in animabus communiter imperfectionem actus beatificantis, quia etiam illud quod subsistit, in aliqua natura subsistit, perfectio naturae in qua aliquid subsistit videtur exigi ad perfectam rationem subsistendi. Si ergo anima sine. corpore non habet perfecte omnem modum suae naturae, videtur quod nec perfectum modum subsistendi habere possit, non propter imperfectionem subsistentiae divini suppositi, sed propter imperfectionem naturae in qua subsistere habet.

Quod ergo ? dicunt quod illud quod agit est illud quod habet rationem suppositi, intellipendum est quod si debeat perfecte agere oportet quod habeat rationem suppositi secundum modum naturae suae completam et perfectam; sed hoc non fuit in anima Christi separata. — Quod etiam dicitur quod huiusmodi appetitus non est voluntarius sive voluntatis ut voluntas, sed est voluntatis ut natura sive [est] ut appetitus naturalis, et ideo non impedit voluntatem ut voluntas est in suo actu, non videtur verum; quia cum habitus perficientes potentiam inclinent in modum naturae et aequaliter in dormiente et vigilante, tamen impediunt actionem appetitus quae non est secundum huiusmodi inclinationem etiam habitualem, sive etiam potentia non potest ita perfecte in actus suos sicut si non esset huiusmodi inclinatio etiam habitualis in appetitu. — Hoc etiam videtur contra dictum et rationem Augustini. Ad impedimentum enim actionis videtur sufficere quod agens non habeat perfecte omnem modum naturae suae convenientem. — Nec obstat illud quod dicitur quod fruebatur perfecte et absque impedimento vel retardatione etiam cum patiebatur, licet difficile sit intelligere qualiter hoc sit | possibile, nam ex quo quaelibet potentia habebat perfecte suum modum essendi et subsistendi in quantum erat in anima actu[s] corpus perficiente, utraque secundum se considerata potuit habere suam operationem ? perfecte absolute considerando, nisi per accidens impediretur una ab alia. Ouod impedimentum Deus abstulit dispensative praeservando ne gloria animae redundaret in corpus, et ne dolor passionis redundaret in partem superiorem, utramque scilicet actionem huiusmodi praeservando vel cohibendo, — sicut etiam virtute divina fieri potest quod calidum intensum existens perfecte in actu caloris sit approximatum pas- sivo et tamen non agit in illud nec illud aliquo modo impediat, ut fuit in pueris natura, calido non ita intenso, nec sic virtute divina approxümato jraeservato ' alicui passivo, illud afficiente et redeunte. Sic ergo non videtur quod propter praedicta non possit dici quin anima Christi aliquo modo fuit retardata. — Videretur dicendum quod praedictus appetitus naturalis virtute divina fuit a sua inclinatione suspensus si hoc possibile fuit, aut intellectus et voluntas in actu fruitionis alias in tantum fortificabatur, in? quantum ex huiusmodi ? inclinatione naturali poterat impediri. Per dicta patet responsio ad obiecta secundum utramque viam.