Quaestio 2

QUAESTIO II. Utrum essentia creaturae sit. aliquid. indifferens ad esse. et non esse.

Postea circa puras creaturas quaerebantur quaedam pertinentia ad creaturas in generali, quaedam pertinentia ad creaturas quasdam in speciali. Circa creaturas in generali quaerebantur duo; unum erat pertinens ad naturam essentiae creaturae, scilicet utrum essentia creaturae sit aliquid indifferens ad esse et non esse; secundum erat pertinens ad esse existentiae creaturae quantum ad eius durationem, scilicet utrum mundus sive aliqua creatura potuit esse vel existere ab aeterno.

Ad primum horum arguebatur quod essentia | creaturae sit aliquid indifferens ad esse et non esse, quia scientia non est nisi de eo quod est vera quidditas et essentia sive vera res praedicamentalis. Sed ad hoc quod de aliquo sit vera scientia non oportet quod sit vel existat, sed solum quod aptum sit esse vel existere, nam vera scientia habetur de eclpsi et de pluvia cum non sunt. Ergo ad hoc quod alicui conveniat vera essentia realis vel esse quidditativum, sive ad hoc quod aliquid sit vera quidditas et essentia, non oportet quod sit vel existat. Ergo huiusmodi essentia vel quidditas, cum secundum suum esse reale quidditativum ipsum esse vel existere non includat, est indifferens quan- tum est de se ad ipsum et eius oppositum quod est non esse; et sic essentiae et quidditati rei manenti in suo esse vero quidditativo et essentiali aliquando convenit esse, aliquando non esse.

Contra. Secundum Augustinum quinto de Trinitate, capitulo quinto: sicut ab eo quod est sapere dicta est sapientia et ab eo quod est scire dicta est scientia, ita ab eo quod est esse dicta est essentia. Essentia ergo se habet ad esse sicut sapientia ad sapere. Sed nulla sapientia se habet per indifferentiam ad sapere et non sapere, quia omnis sapientia determinate se habet ad actum sapiendi. Quare et cetera.

Respondeo dicendum quod quia quaedam, cum non sunt sic non sunt in existentia, quia tamen dicuntur aliquo modo entia vera sive res vere praedicamentales habentes veras rationes formales et exemplares in intellectu divino, secundum quas mediante voluntate eius natae sunt existere in re extra, [et] de talibus potest dici esse scientia quae non est non entium, sed entium, eo quod obiectum intellectus est quod quid est sive vera rei quidditas, et cum de talibus sit scientia, hoc non contingeret nisi apprehenderentur vere praedicata essentialia de ipsis sive ipsis convenire, utpote pluvia non existente vere habetur scientia de ipsa, non autem nisi cognoscendo eius materiam et formam ad eius essentiam pertinentia et praedicata essentialia de ipsa, ut quod est aqua gradatim cadens, et per se passiones et cetera; — quaedam autem, cum non sunt ' sic non sunt in existentia, quod etiam nullo modo dicuntur entia vera sive res vere praedicamentales habentes veras rationes formales in Deo exemplares, secundum quas natae sunt aliquando existere in rerum natura, et de talibus nullo modo potest dici esse scientia vere et simpliciter quae non est nisi eorum quae sunt aliquo modo vera entia; — propter huiusmodi, inquam, diversitatem rerum talium, videtur aliquibus quod cum prima non exis | tunt, cum tamen dicantur entia praedicamentalia (alioquin de ipsis non vera esset scientia), alia autem non sic, non possunt autem dici vera entia nisi ratione esse existentiae ipsorum vel ratione essentiae, sive quia sunt aliquid in esse existentiae in re extra " vel saltem in esse essentiae et quidditativo secundum se, — ideo videtur aliquibus quod vera essentia creaturae aliquo modo potest dici indifferens ad esse et ad non esse, et quod re corrupta quantum ad eius esse existentiae non corrumpitur quantum ad eius esse essentiae, sicut non corrumpitur scientia vel cognitio quae habetur de ipsa.

Et hoc nituntur sic declarare: cum enim creatura comparetur ad Deum secundum duplex genus causae ad praesens, scilicet secundum genus causae formalis exemplaris in quantum est cognoscens, et secundum genus causae efficientis in quantum est volens vel in effectu per voluntatem producere potens et aliquando producens, creatura aliquid habet vel consequitur a Deo ex hac duplici causalitate. Unde ad has rationes causalitatis comparatur creatura secundum aliqua diversa in ipsa aliquo modo, ita quod creatura est id quod est aliquid ad se per essentiam realiter, sive vera res praedicamentalis, ex hoc quod habet rationem formalem exemplarem sive idealem in Deo. Creatura enim cum secundum se sit id quod est aliquid ad se ipsam per essentiam, non potest non autem esse id quod est ad seipsam per essentiam nisi ab alio, non autem nisi a Deo, non quidem secundum genus causae efficientis quod respicit rerum existentias; quare oportet quod hoc sit secundum genus causae formalis exemplaris tantum, secundum rationes ideales quae respiciunt ipsas rerum essentias Et hoc. modo divina scientia vel cognitio ex se sola est causa rerum non quoad earum existentias, sed quoad earum essentiam, inquantum scilicet ipsa creatura est illud quod est per essentiam in esse suo ? quidditativo per divinam scientiam constituta. Et praesupponitur illa causalitas ad causalitatem secundum genus causae efficientis qua per divinam voluntatem habent res quod sint extra per essentiam sive in esse existentiae, quia Deus nihil potest facere extra in rerum natura nisi quod est vera res ? praedicamentalis, ens id quod est per essentiam, quam habet a Deo in quantum habet ideam in Deo quam imitatur, quod non convenit figmentis. Et secundum modum et formam secundum quam creatura sic habet esse id quod est per essentiam in scientia interiore ut a causa exemplari, per voluntatem ut a causa efficiente, habet esse in existentia exteriore, secundum illud Boetii tertio de Consolatione: tu cuncta superna ducis ab exemplo pulchrum, pulcherrimus ipse mundum mente gerens similique in imagine formans. Ita quod sicut relationem realem et respectuni ex tempore habet creatura ad Deum ut ad causam efficientem, in quantum: habet quod sit existens in effectu per dictam voluntatem, ita relationem realem et respectum ab aeterno habet ! ad ipsum ut ad causam formalem exemplarem, in quantum habet quod sit ens aliquod per essentiam realem in esse quidditativo per divinam scientiam secundum rationem idealem ut dictum est. Neutrum autem respectum realem possunt habere figmenta respectu Dei, quia quae non habent exemplar in Deo, et ideo etiam non | sunt nata esse aliquid in re extra in rerum natura non possunt dici natura vel essentia aut res, vel certitudo aliqua nata etiam capi ab intellectu cuius obiectum est quidditas.

Dicitur ergo secundum praedicta quod, loquendo de non esse quod privat omnem rationem essendi, prout aliquid etiam ? sic dicitur non esse quod non habet rationem exemplarem in Deo (quare nec natum est esse extra in rerum natura), sic non est ponere aliquam essentiam creaturae per indifferentiam se habere ad esse et non esse; immo quaelibet essentia creaturae determinata est ad aliquod esse scilicet ad esse quidditativum et essentiale ut dictum est. Sed loquendo de non esse quod negat esse secundum unam rationem essendi, scilicet esse actualis existentiae extra in singularibus, non negat tamen esse secundum aliam rationem essendi scilicet esse essentiae quo res est id quod est in se secundum esse quidditativum et secundum conceptum absolutum et dicitur esse res et natura aliqua licet non habeat esse in singularibus extra, — hoc modo bene est ponere essentiam et naturam creaturae per indifferentiam se habere ad esse et non esse. Non quod de facto neutrum ei conveniat, cum sint contradictoria, sed quod non ita de natura sua determinat sibi unum, quin possit habere alterum. Essentia enim creaturae non ita determinat sibi non esse actualis existentiae quin possit illud recipere ab alio effective, nec sic habet esse ab alio quin relictum sibi caderet in non esse. i

Quamvis autem ita per indifferentiam se habeat ad esse et non esse, ut dictum est, quod semper oportet ipsam de facto realiter alteri esse coniunctam ut realiter ab utroque non possit abstrahi, tamen secundum mentis conceptum ipsa essentia creaturae bene se habet per indifferentiam ad esse et non esse, in quantum concipi potest absque intellectu conditionis essendi vel non essendi. Et talis conceptus est solius quidditatis et essentiae rei, ea ratione qua est quidditas et essentia, supra quam secundum tale esse quod habet in simplici mentis conceptu fundatur per se veritas enuntiationum de inhaerentia essentiali, ut quod homo est homo, Socrates est homo, homo est animal et cetera; et per accidens fundatur super hoc quod habet esse res! extra in partibus, dicente Avicenna primo Metaphysicae quod enuntiationes non sunt nisi per id quod habet? esse in anima et secundum accidens sunt per id quod ? est in exterioribus. Quod enim homo est homo vel animal, hoc habet ex certitudine suae essentiae, quam non habet ab alio effective, quia quoad hoc non est aliquod factum, sed habet hoc ex hoc quod habet rationem formalem et exemplarem in intellectu divino in quo est quid aeternum. Et est haec veritas aequaliter re extra existente et non existente, et ideo ratione huiusmodi realis entitatis essentialis verificantur propositiones scientiales de talibus, rebus etiam non existentibus, et de ipsis ut vere obiectis vere est scientia, dicente etiam Algazele in Logica sua: Cum intelligis quid est homo et quid animal, non potes intelligere hominem sine intellectu animalis. Sed cum intelligis quid est homo ?, non est necessarium intelligere ipsum esse, vel esse album, quia esse accidentale est omnibus quae sunt, animal vero est essentiale homini. Unde potest quaeri quae res posuit hominem esse vel habere esse; sed non est vera interrogatio qua quaeritur quae res posuit hominem esse animal, sicut nec hominem esse hominem: homo enim est homo et animal essentialiter.

Loquendo autem de essentia creaturae quoad certitudinem eius non solum ut sic absoluto conceptu comprehenditur, sed de certitudine eius in se ipsa, sic nullo modo per indifferentiam se habet ad esse et non esse in effectu, quia haec sunt contradictoria quorum alterum necessarium est ! ei convenire ut dictum est, ita tamen quod secundum hane positionem [cum] essentiae sive rei non convenit actu esse essentiae sive esse in esse quidditativo. Hanc autem positionem nituntur declarare per dicta Avicennae, praecipue primo Metaphysicae ubi dicitur quod unaquaeque res in sua natura specifica habet certitudinem propriam quae est eius quidditas qua est id quod est et non aliud a se, sicut albedo habet certitudinem qua est albedo et non est nigredo, neque aliquid aliud. Et huiusmodi certitudinem vel intentionem de re concomitatur intentio de esse, ex hoc scilicet quod certitudo rei qua est id quod est secundum se habet esse in intellectu sive in singularibus extra. Unde, ut dicit quinto Metaphysicae, certitudo cuiuscumque quantum est de se habet conceptum absolutum quo scitur quid est res absque concomitantia intelligendi eam esse nullo modo sive intellectu sive in singularibus; hoc tamen quod sic habet conceptum absolutum non ponit rem habere aliquod esse separatum, quia non habet esse nisi in anima et universale, vel in re extra et singulare. Et animal secundum respectum quo est in his sensibilibus vel in anima intellectum est animal, et aliud non animal consideratum in se tantum. Cum autem fuit animal, et aliud quod non est animal, tunc animal erit in hoc quasi pars eius. Poterit autem animal per se considerari: essentia enim eius est cum alio a se, ergo essentia eius est ipsa, per se ipsum vero esse est quoddam quod accidit ei vel aliquid quod comitatur naturam suam. Ergo haec " consideratio secundum quod est animal praecedit in esse et animal quod est individuum per accidentia sua et universale quod est in istis singularibus et intelligibile, sicut simplex praecedit compositum !", et sicut pars totum. Quamvis enim animalitas non sit nisi universalis vel particularis, tamen ex ratione suae essentiae sive secundum se ut est animalitas neutrum sibi determinat, sed est indifferens ad utrumque. Unde, ut dicit, humanitas quae est in Socrate non est alia ab humanitate quae est in Platone, ex eo quod ipsa est humanitas, nec propter hoc est una numero, sed est alia et alia propter aliud extrinsecum. Et | hoc videtur aliquo modo colligi ex dictis Avicennae qui dicit in Logica sua quod essentiae rerum duplex habent esse, scilicet in singularibus ! extra vel in intellectu. Triplicem autem habet unaquaeque essentia considerationem sive respectum: unum secundum quod ipsa est secundum se non | relata ad aliquod istorum esse nec ad aliquid quod consequitur ipsam, secundum quod ipsa est sic; alium secundum quod ipsa est in singularibus, et tertium secundum quod est in intellectu.

Sed ulterius aliqui dicunt quod ipsa quidditas et essentia rei habet huiusmodi tres respectus vel considerationes secundum tres modos quos habet in esse: unum quidem habet extra in rebus quod dicitur esse naturae, alium in intellectu quod dicitur esse rationis, tertium vero habet secundum se quod dicitur esse essentiae. Nam dicit Avicenna, quinto Metaphysicae quod animal acceptum cum accidentibus suis in singularibus est res naturalis, acceptum vero cum accidentibus in anima est res rationis, acceptum ? vero secundum se est res essentiae.

Sed quantamcumque probabilitatem videatur sumere dicta positio ex dictis praedictis et aliis Avicennae, tamen non videtur esse necessarium quod ponitur eo modo quo verba positionis sonare videntur, licet forte habeant bonum intellectum. Et etiam suppositis dictis Avicennae non videtur esse ponendum quod, cum hoc quod essentia non existit nisi secundum quod habet esse in intellectu vel in rebus particularibus, nec aliquod esse existentiae habeat nisi ut sic vel sic ', [quia] nihilominus ipsa secundum ? se habeat aliquo modo quod sit res vera secundum suum esse essentiae in actu, sed quod ipsa essentia rei non existente in rerum natura et in ipsis particularibus habet solum esse cognitum in cognoscente.

Ad cuius intellectum est considerandum quod essentia sic se habet ad esse existentiae eius quod est aut idipsum realiter cum ipso differens ratione vel intentione, aut esse dicit rem aliam ab ipsa essentia.

Si autem esse dicat rem aliam quae sit actualitas essentiae realiter alia ab ipsa essentia, sicut suo modo forma est actualitas materiae realiter alia ab ipsa materia, et quaeratur utrum ipsa essentia sit indifferens ad huiusmodi esse et non esse, — huiusmodi indifferentia potest esse intelligi realiter et secundum esse ita scilicet quod ipsa essentia in sua natura et realitate sive res ipsa creata quantum ad eius essentiam sit aliquid secundum rem natum manere ipsa re corrupta quantum ad ipsum esse existentiae, ut sic res generetur et corrumpatur secundum esse existentiae, non autem simpliciter scilicet secundum esse essentiae. Sed non videtur esse possibile quod res quantum ad eius essentiam sive ipsa essentia secundum id quod est realiter, possit manere ipsa re corrupta secundum esse existentiae, ut possit dici esse aliquid non solum secundum esse intellectum et potentiale, sed secundum esse reale et actuale sive realiter aliquid in rerum natura; cum corrupta re creata quantum ad eius esse existentiae quod est actualitas realis ipsius essentiae, non maneat huiusmodi essentia sub alia actualitate essendi sive existendi, alioquin una et eadem essentia numero posset esse plurium successive, sicut contingit de materia. — Aut huiusmodi indifferentia potest intelligi secundum considerationem, ut scilicet ipsa essentia creaturae, quae non est id ipsum quod esse existentiae quod est eius actualitas, absolute intellectu concipiatur absque hoc quod cointelligatur huiusmodi suum esse vel non esse oppositum, prout etiam diceretur quod materia potest intelligi secundum se ut subiectum commune formarum contrariarum et habitus et privationis, absque hoc quod cointelligatur ipsa forma vel eius privatio sive contrarium ipsius, eo modo quo materia potest habere aliquem intellectum secundum se. Et sic bene posset dici quod essentia creaturae esset indifferens ad esse et non esse.

Si autem esse existentiae, ut dicitur probabilius, non sit res alia ab ipsa essentia, sed differt ab ea solum ratione vel intentione sive respectu (aliter etiam quam differunt in Deo essentia et esse solum ratione, propter quod etiam nulla creatura ita dicitur suum esse sicut dicitur de Deo), multo magis est dicendum quod ipsa essentia creaturae realiter non possit esse indifferens ad esse et non esse. Immo cum producitur res ab agente de non esse existentiae ad esse existentiae, producitur etiam in esse essentiae; et cum corrumpitur de esse existentiae in non esse existentiae corrumpitur etiam de esse essentiae in non esse essentiae ?. Nec etiam potest essentia isto modo eadem realiter existens cum sua existentia esse indifferens a suo esse existentiae secundum considerationem et intellectum, ita quod possit intelligi realiter id quod res ipsa est secundum essentiam vel secundum esse eius essentiae et non intelligatur realiter id quod res est secundum existentiam vel secundum ? esse existentiae. Cum enim haec non sint diversae res sed una, non potest dici quod intelligatur essentia quin etiam intelligatur esse, esse quidem rei verum et reale extra in seipsa sub ratione incomplexi, licet non esse diminutum quod. dicitur esse verum in anima et sub ratione complexi; prout dicit Commentator quarto Metaphysicae, quod hoc praedicatum: est, cum | dicitur res aliqua est, potest esse et praedicatum essentiale per modum generis vel accidentale sive de accidente. Et sic quantum intelligitur de essentia rei, tantum intelligitur de esse Ipsius et e converso, quia quantum etiam habet res de essentia tantum habet de esse, ut si habet essentiam in actu et formaliter in seipsa, habet etiam esse in actu, si autem habet essentiam in potentia et virtualiter in suis causis, habet etiam esse in potentia; et e converso, ut si aliquid est homo simpliciter sive in actu, est etiam simpliciter et in actu, si in potentia, in potentia, eo quod, ut dictum est, esse et essentia realiter non differunt 5. Et sic non potest dici quod alicui creaturae conveniat esse essentiae simpliciter et in actu, utpote quod aliquid sit homo vel animal simpliciter et in actu, et non conveniat ei esse existentiae simpliciter et in actu, utpote quod non sit vel existat in actu extra in rerum natura.

Loquendo | de his quorum essentia vel natura non consistit solum in ? intelligi vel in esse cognito, et quod non habent esse nisi in intellectu vel etiam in cognitione, sed etiam in seipsis in " re extra, verum est quidem quod essentia rei potissime materialis existens in actu duplex habet esse etiam existentiae, vel etiam triplex aliquo modo praedicto; quia ipsa existens habet esse secundum suum esse existentiae secundum se in esse suo essentiali, sive ! secundum id quod est essentialiter, ita quod hoc suum esse existentiae non est esse existentiae accidentium singularium quae concomitantur existentiam substantiae materialis in rerum natura. Quod tamen esse existentiae non habet ipsa essentia substantiae sive esse existentiae illorum accidentium, utpote humanitas existens in hoc homine ut in Socrate vel in alio habet in illo suum esse existentiae inquantum est humanitas existens, quod quidem non est ipsum esse existentiae quantitatis huius et aliorum accidentium, sicut nec humanitas est quantitas et cetera; hoc tamen esse existentiae non habet haec humanitas sive existentia vel esse existentiae talium accidentium singularium. Et sic haec humanitas existens potest considerari secundum Avicennam ut est humanitas etiam existens secundum se sive secundum id quod non est nisi humanitas, vel ut cum cointelligitur cum ea haec quantitas existens; et sic secundum Avicennam consideratur cum alio quod accidit ei et concomitatur secundum naturam et est haec humanitas sic secundum se considerata quasi pars huius totius quod est humanitas, ut cum hac quantitate et his accidentibus ostentata animalitas vel etiam animal existens habet hoc modo duplex esse sive duplicem considerationem. — Item huiusmodi animalis existentis potest esse tertium esse sive potest considerari tertio modo ut habet esse in intellectu sive ut eius est intellectus secundum se praeter huiusmodi accidentia individualia. Et tunc etiam ipsum esse existentiae animalis secundum se sicut est aliud ab esse existentiae accidentium particularium sine quibus tamen non habet suum proprium et reale ? esse existentiae ', ita etiam est aliud ab hoc esse considerato quod non est ipsa essentia, nec etiam in ipsa subiective, nec etiam ambo simul sunt in uno secundum esse ut in subiecto, sed huiusmodi esse cognitum est !! ipsius obiective sive ut obiecti, et est in intellectu subiective, et est etiam aliud ab accidentibus quae consequuntur hoc esse animalis secundum hoc eius esse cognitum ut est cognitum ?? sive ? eius cognitionem vel conceptum in intellectu ut esse ! universale genus subiectum praedicatum.

Si autem non maneat hoc suum esse existentiae coniunctum esse ! existentiae accidentium singularium extra, nullo modo potest manere suum esse existentiae secundum se vel in se ipso, nec etiam aliquomodo ' manere potest in esse existentiae actuali, ita scilicet quod possit dici quod illud simpliciter est essentia in actu, nec possunt praedicari de ipso praedicata essentialia importantia essentias actuales sive ea quae sunt actu essentiae et quidditates reales. Potest enim manere eius esse existentiae cognitum sive potest manere secundum esse cognitum vel intellectum, sive potest manere eius cognitio et ea quae consequuntur ipsum in quantum cognitum vel modum cognoscendi. Utpote si non existat aliquod individuum hominis nullo modo manet homo existens realiter, nec etiam essentia hominis manet in esse actuali essentiali, ita quod possit dici quod homo non existens, etsi non vere sit, vere tamen est essentia actualis et vere est animal in actu et cetera; vere tamen manet in esse cognito et vere manet eius cognitio, et vere potest dici quod est universale quoddam sive universalis terminus et species quaedam, id est quod eius est cognitio secundum rationem abstractam ut naturae possibilis esse in pluribus individuis, et sic de alüs. Et secundum hoc sunt intelligenda dicta Avicennae et aliorum.

Ad videndum ergo quomodo, rebus in esse existentiae extra non entibus, de quibusdam verum est dicere quod dicunt veras res et naturas et veras quidditates et essentias praedicamentales importantes, propter quod de ipsis etiam non existentibus ? est scientia, nec tamen cum non existant dicuntur vere esse secundum esse essentiae vel quod sunt quaedam essentiae ? simpliciter et in actu de quibus possunt praedicta praedicata verificari, — de quibusdam autem non existentibus non est verum hoc dicere, — intelligendum quod res quae veras quidditates et essentias praedicamentales important, quandoque habent esse in seipsis formaliter prout ex suis principiis actualiter coniunctis sunt in existentia constitutae; et tunc verum est dicere quod sunt et quod sunt essentiae simpliciter et in actu tales vel tales; et sic de Ipsis ut sic est scientia in propria forma, ut patet de caelo, angelis et cetera. Ouandoque autem habent esse extra non in seipsis formaliter, sed in suis principiis virtualiter, ita quod aliqua principia essentialia sive essentiam earum ingredientia existunt in rerum natura, ratione quorum dicuntur huiusmodi res et essentiae esse tales res et essentiae, non simpliciter sed in potentia, ut rosa vel pluvia non existente, quia existit semen vel vapor, ens in potentia rosa vel pluvia ! et agens potens facere ea. Et ideo dicitur rosa vel pluvia esse aliquo modo, et esse rosa vel pluvia in potentia et non simpliciter et in actu, in potentia quidem quae est aliquid ipsorum essentialiter quia in potentia eius quod natum est reduci in actum completum secundum quem simpliciter nata sunt esse in esse essentiali et esse existentiae in se ipsis. Quandoque autem habent esse virtualiter solum in suis principiis non ingredientibus ipsorum essentiam, ut in potentia Dei qui ratione suae infinitae perfectionis quodammodo est omnia in virtute, sive omnia quodammodo virtualiter in se habens et ex se producere potens, et non solum est ea cognoscens. Et sic omnia creabilia quae nec sunt in seipsis formaliter nec in aliquo suorum principiorum intrinsecorum virtualiter habent esse in Deo dicto modo ut in sua causa, omnia | continente, cognoscere et producere potente, qui eo quod sic ratione suae infinitae perfectionis continet omnia et est natura summe intellectualis, est etiam ? omnia perfectissime cogmnoscens secundum rationes ideales quae dicuntur formae quasi exemplares secundum quas essentiae rerum ab aeterno habent esse cognitum, et quod sunt essentiae non iam realiter sive formaliter aliquo modo in se ipsis, sed tantum virtualiter et in potentia.

Et secundum hoc omnia illa quae important res in rerum natura natas existere dicuntur importare veras essentias vel naturas sive quidditates de quibus vere est scientia sive existant sive non existant, pro quanto huiusmodi essentiae vel res natae sunt esse in rerum natura vel sic quod iam sunt. Et sunt essentiae actu in se ipsis vel sunt essentiae in potentia in suis causis ut dictum est. Unde rosa non existens videtur importare veram essentiam praedicamentalem de genere substantiae, non quod rosa ipsa actu sit illa essentia vel sit substantia vel flos actu sive quia actu habeat huiusmodi essentiam, sed quia id quod nomine rosae apprehenditur natum est esse actu in rerum natura secundum quod apprehenditur et iam est in potentia et virtute suorum principiorum. Sicut enim unumquodque genus praedicamenti dividitur in actum et potentiam, ut substantia in substantiam actu et substantiam in potentia, ita et unumquodque pertinens ad unumquodque genus ut homo in actu et homo in potentia et cetera. Nec dicitur aliquid esse substantia simpliciter et in actu et praedicatione essentiali quod non existat in actu, nec substantia in potentia dicitur nisi quod existit in potentia et cetera. Ea autem quae non sunt in existentia et habent solum esse cognitum, ita quod non sunt nata existere realiter extra secundum formam et modum talis cognitionis, non dicuntur aliquo modo importare veras essentias et quidditates praedicamentales. Et ideo nec de ipsis ut de realibus entibus est scientia, quia nullo modo habent esse reale nec actu in se ipsis nec in potentia in suis causis, et ideo talibus rebus nullo modo convenit esse essentiae vel reale sed solum esse cognitum vel imaginatum vel huiusmodi. Et sic cognitio chimaerae non est cognitio alicuius veram essentiam importantis, quia chimaerae habenti tale esse cognitum non potest respondere esse reale extra, et ideo nec praedicata realia essentialia de talibus praedicari possunt, nec per modum actus nec per modum potentiae. Alius autem dicto modo convenit esse essentiae et reale, etiam cum non existunt formaliter in seipsis, et cognitio talium entium non existentium dicitur esse alicuius verae essentiae, | quia tali cognitioni vel habenti sic esse cognitum natum est respondere esse reale extra, et iam respondet esse reale in potentia vel virtute suorum principiorum, et secundum modum secundum quem eis convenit? esse essentiae et reale praedicantur de ipsis praedicata essentialia. Unde quia rosa non existente ipsa non habet esse essentiae rosae in actu et simpliciter, sed in potentia et virtute, unde rosa non existens non est rosa nisi in potentia; et ideo etiam nec est flos simpliciter sed in potentia et sic de aliis.

Est tamen intelligendum quod terminorum significantium res veras essentias importantes, quidam significant res nullum tempus ad esse suum actuale determinantes, ut patet de multis nominibus significantibus multas species entium; — quidam autem significant res tempus sibi determinantes quae tamen sunt reiterabiles secundum sua individua infinities, prout etiam secundum cursum communem revolutiones caeli sunt infinities reiterabiles et prout dicitur de phoenice, pluvia et huiusmodi; — quidam significant res tempus sibi determinantes non reiterabiles secundum aliquod aliud tempus, ut patet de omnibus individuis corruptibilibus secundum cursum communem vel naturam. Et secundum hoc diversimode verificabilia sunt praedicata de ills et ipsa etiam diversimode verificantur de illis quibus nata sunt attribui. Nam cum animal sit natura sibi non determinans tempus quantum ad eius esse actuale, ideo prima sui impositione videtur esse nomen rei secundum eius esse ' actuale simpliciter et pro re sub tali ratione accipi si secundum se servatur, propter quod non praedicatur simpliciter de his quae non sunt simpliciter in actu Unde phoenice non existente, haec est vera: phoenix est phoenix, non tamen haec: phoenix est animal, nisi addatur praeteritum vel futurum sive in potentia, eo quod phoenix est nomen animalis temporis determinati sive actualiter esse habentis tantum pro tempore determinato, animal autem est nomen animalis temporis indeterminati sive pro quocumque tempore esse actuale habentis. Nunc autem cum idem de se praedicetur, verum est quod animal determinati temporis vel esse actuale habens pro tempore determinato est animal determinati temporis, id est habens esse pro tempore determinato, non tamen est animal indeterminati temporis et pro quolibet tempore esse habens, et sic est intelligendum de aliis.

Secundum aliquos tamen posset dici quod, licet Socrate vel rosa non existente nec rosa nec Socrates habeat esse essentiae sicut nec esse existentiae nisi in potentia vel secundum praeteritionem vel futuritionem, quia tamen de intellectu eorum sunt superiora quae habent esse in actu et quantum ad esse essentiae et quantum ad esse existentiae secundum quodcumque tempus in aliis individu;s vel speciebus ut homo in Platone et cetera, flos in viola et cetera, secundum hoc nomen talium superiorum est nomen analogum ad talia entia. Ut sicut nomen individuorum est nomen entis in actu et in potentia prout talia sunt aliquando in actu aliquando in potentia prout homo ad hominem in actu et potentia et flos ad florem in actu et florem in potentia; ideo sicut substantia dicitur ens et accidens dicitur ens analogice tamen, ita homo in potentia dicitur animal et rosa in potentia flos et similiter? rosa in actu. Et ideo cum talia analoga praedicantur, verificanda sunt secundum exigentiam subiectorum et cetera.

Non intelligit ergo Avicenna per ea quae superius sunt allegata quod cum res nata existere in singularibus non existit in ilis, quod tamen nihilominus habeat esse suum quidditativum et reale, et quod etiam cum existit cum huiusmodi accidentibus est aliud non solum ab esse illorum, sed etiam a suo proprio esse existentiae; | sed solum cum existit cum huiusmodi accidentibus in singularibus quod aliud est secundum rem illud quod ad ipsam essentiam et quidditatem rei secundum se pertinet, et illud cuius est ipsa quidditas sive totum aggregatum ex tali natura et, accidentibus quae ! in uno supposito includuntur. Secundum illud Philosophi tertio de anima, quod aliud est caro et carnis esse; et septimo Metaphysicae quod in habentibus materiam differt quidditas et habens quidditatem. Et licet huiusmodi sua realitas sit inseparabilis ab huiusmodi accidentibus omnibus secundum omnia individua, tamen | essentialiter differt? a realitate huiusmodi accidentium; et licet non secundum esse vel realiter, tamen secundum rationem et considerationem potest separari, id est potest intelligi secundum se huiusmodi quidditas vel esse quidditativum non cointeligendo huiusmodi accidentia vel esse huiusmodi accidentium et cetera ut supra dictum est. Verum est etiam quod, cum verificantur praedicata essentialia de talibus utpote cum verificatur homo vel animal de Socrate etiam existente, non verificatur de ipso ratione huiusmodi accidentium sed ratione huiusmodi essentiae quae tamen non est, et ex consequenti nec est essentia sine illis: Unde ista: Socrates est homo, est aliquo modo vera per se in quantum Socrates est homo vel in quantum importat humanitatem, est autem vera per accidens in quantum tale quantum, et sic signatum et cetera est homo vel animal et cetera.

Non videtur ergo verum quod essentiae rerum habent quod sint essentiae simpliciter ab aeterno, ita quod reali relatione etiam ? ab aeterno referantur ad Deum ut ad suam causam, ex eo quod secundum rationes exemplares ideales habent esse in divina cognitione, quia ex hoc non arguitur quod de ipsis? sit realiter et in actu nisi earum cognitio et etiam earum natura potentialiter et virtualiter in divina potentia et virtute, prout ipse Deus ut dictum est, est quodammodo omnia. Nec unquam reali relatione refertur" creatura ad Deum ut ad causam formalem, nisi etiam referatur ad ipsum ut ad causam efficientem, sicut patet etiam de idea artificis. Esto enim quod arca cognita secundum totum id quod est, et quantum ad materiam et quantum ad formam, dependeret ab artifice et totum ab ipso haberet, tamen antequam esset in rerum natura ex esse arcae in mente artificis ut in forma exemplari non diceretur quod arca haberet aliquod esse reale vel essentiae vel existentiae nisi in potentia; nec etiam haberet aliquam relationem realem ad ipsum artificem et cetera. Ab eodem enim habet creatura quod est secundum se ad quod est aliquid secundum essentiam sive quod est aliquid in esse quidditativo, et quod est extra in seipsa in rerum natura secundum esse existentiae. Tamen haec non sunt diversa aut separabilia ut dictum est, et ab eodem simul habet esse et secundum essentiam et secundum existentiam, ut! a causa exemplari et formali et ut a causa efficiente.