Consequenter ad secundum praedictorum sic proceditur et arguitur quod esse omnium aeviternorum mensuretur una mensura, quia esse omnium temporalium sive transmutabilium mensuratur una mensura, scilicet uno tempore quod est mensura primi transmutabilis, scilicet caeli; ergo esse omnium aeviternorum mensuratur una mensura, scilicet aevi quod est mensura primi aeviterni sive perfectissimi angeli.

Contra Tunc mensura esse unius est mensura esse alterius, cum unum illorum habet causalitatem super aliud et esse unius ab altero dependet, sicut patet in transmutabilibus; sed esse unius aeviterni non dependet ab alio sive ab esse alterius, cum unum super aliud causalitatem non habeat; ergo et cetera.

Respondeo: circa hoc est considerandum quod, sicut per tempus intelligimus mensuram successivam rei cuius esse in successione secundum prius et posterius consistit, qualis est motus, ita per aevum intelligimus mensuram indivisibilem et totam sine successione simul entem rei cuius esse est totum simul, quod tamen est defectibile et potens desinere esse ratione suae potentiatialitatis qua non est actus purus, sed ab illo ut a causa elliciente et quasi con servante in sua entitate omnino dependet; unde ' aevum est mensura aeviterni quoad suum modum existendi in simultate quadam defectibili. Tamen, sicut aeternitas est mensura Dei quoad suum modum existendi in simultate absque omni defectibilitate et quia hoc est de ratione mensurae quod sit aliquid in actu quo aliquid natum est cognosci in modo suae entitatis vel durationis, et quia mensura debet habere rationem unitatis et simplicitatis et hoc in tali modo perfectionis quod per eam possint omnia mensurata secundum suos gradus in esse vel duratione comprehendi, sicut Deus est mensura omnium universalis, quia est perfectissimum universaliter quo nihil perfectius esse posset et sic ratione suae omnimode et universaliter perfectionis rationem mesurandi omnia continet, ita videtur quod id quod debet esse mensura entium in aliquo genere determinato debet comprehendere in se virtute perfectiones omnes in illo genere possibiles et sic debet esse perfectissimum quod natum est esse in illo genere. Unde, si albedo in se non comprehenderet lucem, quae est de ratione et perfectione coloris secundum modum perfectissimum qui natus est esse in genere colorum, non diceretur mensura colorum.

Et, sicut etiam si in rerum natura et in actu non esset albedo, nullus alius color esset mensura aliorum, ita etiam videtur quod si esset possibilis simplicior, uniformior et perfectior motus quam sit motus primi orbis, nec ipse nec tempus quo mensuratur esset mensura aliorum motuum. Et ita etiam videtur quod,— cum, secundum quod ab aliquibus dicitur, non sit status in perfectionibus substantiarum separatarum propter infinitam distantiam earum ad perfectionem divinam infinitam, ita quod, quacumque posita quantumcumque perfecte accedente ad assimilationem ' divinae perfectionis, potest esse perfectior et sic in infinitum, et nunquam erit aliqua simpliciter " infinita, — non potest poni aliqua substantia separata mensura specierum omnium substantiarum separatarum. Et sic videtur dicendum quod non sit ponere aliquod unum aevum quod possit dici mensura esse omnium aeviternorum. Sed, quamvis secundum ista verum esset quod non posset esse aliquid unum quod esset mensura esse omnium aeviternorum possibilium, esse hoc tamen non impedit quin possit esse aliquid unum mensura omnium existentium. Quia enim non est certum utrum posset esse motus simpliciter perfectior primo motu — quia, sicut non est certum de statu perfectionum in separatis, ita etiam nec de statu perfectionum in omnibus corporalibus, quin scilicet Deus posset facere vel fecisse mundum perfectiora corpora continentem, — quia tamen supponendum est quod universum quod nunc est Deus modo convenientiori et perfectiori instituit qui sibi secundum cursum communem competere potest, ideo quicquid sit de hoc utrum possibilis sit aliquis motus perfectior in hoc mundo motu primi orbis, etiam rebus quae nunc sunt remanentibus, quantum est de potentia Dei absoluta, quia tamen supponitur quod secundum cursum convenientem a Deo huic mundo praestitutum non est perfectior, dicitur quod motus primi mobilis et tempus ? quod est mensura eius est mensura omnium motuum aliorum. Unde ita etiam potest convenienter dici circa angelos sive substantias separatas; et ideo illo dicto non obstante adhuc videtur quod, sicut ponitur una mensura omnium temporalium quae tempus dicitur, ita poterit poni una mensura quae aevum dicitur omnium aeviternorum.

Sed videtur aliud obstare, scilicet quod motus primi mobilis habet causalitatem super omnes alios motus qui in suo esse ab illo dependent; non sic autem esse unius aeviterni habet causalitatem super esse alterius./'Sed hoc non videtur impedire, quia non debet intelligi causalitas dicta in genere causae efficientis proprie dictae solum; nam sufficit quod illud quod debet esse men- sura aliorum sit quid simplicius et perfectius sive actualius, ita quod virtute contineat quasi unite quicquid alia continent secundum diversos gradus et divisim, ut patet in albedine respectu omnium colorum et tamen non habet causalitatem super illos dicto modo.

Nec videtur valere quod dicitur respondendo ad hanc instantiam de albedine, sic scilicet ' quod ratio causalitatis secundum genus causae eflicientis per se facit ad hoc quod mensura alicuius possit esse mensura aliorum quantum ad durationem; sic autem non est albedo mensura aliorum colorum, sed dicitur mensura cognitionis entitatis et veritatis corum. Haec, inquam, responsio non valet; quia, si esse albedinis et aliorum colorum consisteret in quodam fieri et successione et haberet illud esse in fieri vel successione colorum esse in subiecto secundum modum et condicionem naturae et perfectionis ipsorum, quomodocumque agens vel subiectum se haberet, sicut illud naturae et essentiae quod esset in albedine esset mensura aliorum colorum quantum ad cognitionem entitatis et veritatis eorum, ita etiam illud quod esset mensura fieri et durationis illius albedinis esset mensura durationis aliorum. Sicut ergo ex acceptione et numeratione prioris et posterioris in primo motu et simplicissimo in quo videtur consistere ratio temporis quod dicitur numerus prioris et posterioris, in primo motu contingit secundum quandam attributionem et applicationem aliorum motuum accipi in eis prius et posterius et illa prius et posterius numerare et mensurare per naturam prioris et posterioris in primo motu; ita in proposito videtur. Sicut etiam mensura alicuius motus et durationis eius non differunt secundum rem et essentiam sicut motus et fieri, motus sive duratio motus in suo esse quod est fieri quoddam non differunt, ita etiam mensura esse angeli et durationis eius in illo suo esse realiter non differunt ^; et ideo illud quod est mensura esse illius est etiam mensura durationis eius. Cum igitur ordo sit in angelis, sicut natura et esse primi potest aliquo modo esse mensura aliorum, ita etiam illud quod est mensura quasi intrinseca esse primi angeli, potest etiam esse mensura quasi extrinseca esse ' omnium aliorum; et sic potest dici quod unum aevum est mensura omnium aeviternorum. Cum enim aevum realiter non differat ab esse quantum ad illud quod ei convenit de realitate extra, si esse unius est mensura alterius, aevum unius est. mensurans esse alterius. Nunc autem non videtur posse negari quin natura unius aeviterni ratione suae perfectionis sit mensura alterius minus perfecti. Sed, si quodlibet habeat proprium aevum, cum unum etiam sit perfectius altero, aevum unius angeli erit mensura aevorum aliorum angelorum.

Quod concedunt aliqui, negantes tamen quod unum aevum sit mensura esse alicuius alterius angeli propter defectum causalitatis. Et, quia secundum aliam rationem mensurandi mensurat unum aevum ', aliud. scilicet secundum rationem veritatis, entitatis et perfectionis eius, aevum autem mensurat angelum sive esse eius secundum rationem durationis eius et alia est ratio mensurandi sic et sic, ideo dicitur quod, licet unum aevum mensuret aliud per se, non tamen sequitur etiam quod per accidens aevum mesurans aliud aevum mensuret aeviternum mensuratum ab aevo mensurato. Sed hoc videtur inconveniens quantum ad utrumque, quia, ut ostendam, unum aevum non potest mensurare aliud; et si natura unius angeli sit mensura respectu alterius, patebit, ut ostendam, quod mensura esse vel durationis unius sit mensura esse vel durationis alterius. Et haec patent, quia mensura non est proprie mensura mensurae, sicut numerus unus non est mensura numerans alium numerum. Similiter etiam tempus unum non potest dici mensura alterius temporis. Sicut ergo per se loquendo tempus non potest esse mensura nisi motus mobilis, ita nec aevum potest esse mensura nisi esse ipsius aeviterni. Dicere enim quod tempus sit mensura temporis est dicere quod idem sit mensura sui ipsius; unde dicere quod numerus prioris et posterioris in uno motu quod est tempus sit mensura non prioris et posterioris, sed numeri prioris et posterioris in alio motu quod est etiam tempus, hoc est dicere quod numerus numerat numerum; numerus enim non mensurat nisi numerando. Ponatur ergo quod numerus prioris et posterioris in motu caeli accipiatur secundum distantiam a prima usque ad tertiam; item, numerus prioris et posterioris alterius motus proportionatus isti accipiatur etian: secundum distantiam a prima ad tertiam; ergo distantia a prima ad tertiam est mensura distantiae a prima ad tertiam, quod est inconveniens; nihil ergo est dictum quod tempus mensuret tempus. Quia ergo tempus non est nisi prius et posterius numerata in motu sive numerus prioris et posterioris in motu, si ergo numerus prioris et posterioris in motu uno est mensura prioris et posterioris numeratorum in aliquo alio motu, hoc non est aliud quam tempus quod est primo et per se mensura intrinseca unius. Motus est ex consequenti mensura extrinseca cuiuslibet alterius motus cuius quantum ad suum prius et posterius primus motus per suum prius et posterius potest esse mensura. lta etiam in aevo debet adaptari quod nihil est dictum quod aevum sit mensura alterius aevi et non alterius aeviterni. Verum est tamen quod mensura magis unigenea aliquo modo esset aevum primi angeli esse aliorum angelorum si esse unius causalitatem haberet super alterum, quia haberet causalitatem secundum duplex genus causae, scilicet efficientis et formalis. Prima tamen ratio sufficit ad rationem mensurae simpliciter qua ponitur ordo essentialis inter ipsa secundum genus causae formalis propter diversos gradus perfectionum et ex hoc etiam quodammodo diversus ordo ipsorum ad unam causam omnium effectivam.

Et per hoc patet responsio ad argumentum in contrarium; quia, licet tempus non esset mensura omnium motuum nisi haberet rationem causalitatis effectivae super eos, non tamen ponitur habere rationem mensurandi praecise ex ratione causae efficientis, sed potius ex ratione causae formalis quam ratione ordinis corporalium et dependentiae eorum ab invicem consequitur etiam ratio causalitatis effectivae. Ouod non contingit in angelis secundum genus causae efficientis propter separationem eorum a materia; propter quod non potest aliquid habere causalitatem secundum genus causae efficientis super eos nisi quod in sua actione materiam non praesupponit, scilicet Deus omnipotens. Sed in eis reservatur id quod per se requiritur generaliter ad rationem mensurae, scilicet ordo in ratione causae formalis et perfectionis et cetera. Cum enim de ratione mensurae sit ut sit principium cognoscendi mensuratum, principium autem cognoscendi est actus et forma, ideo mensura; unde mensura non importat rationem causae efficientis sed formalis tantum, licet coexigatur in aliquibus etiam ratio causae efficientis '; et ideo, licet motus primus cuius mensura est tempus sit causa efficiens respectu aliorum motuum, ex hoc per se non habet rationem mensurae respectu aliorum, nec ex hoc per se est quod tempus quo primo mensuratur primus motus sit mensura aliorum motuum. Immo ex hoc quod est quid simplicius, perfectius, uniformius et actualius, sicut patet per Philosophum, sicut si ea quae mensurantur numero aliquo discreto essent sic ordinata quod unum esset quid perfectius et actualius et simplicius respectu aliorum et essent inter ipsa gradus essentiales secundum perfectiones et actualitates, numerus esset primo et per se mensura primi et perfectius numerabilis et per illud omnium aliorum numerabilium. Nunc autem non est ita; nam in esse numerabiliomnia numerabili aequaliter se habent; nam, licet homo sit ens nobilius asino, non tamen in ratione numerabilis, quia numeratur secundum divisionem quantitatis quae eiusdem rationis est in homine et equo. Et ideo unus est numerus secundum rationem abstractam qui non est passio aliquorum numerorum determinate, sed per indifferentiam se habens ad omnia numerata. Sed, quia in motibus est aliquid unum perfectius et simplicius, ideo cum prius et posterius numerentur in omnibus motibus, numerus ille erit unus et erit quasi passio primi motus et illo omnes alii numerabuntur. Unde similiter in aeviternis; quia est ordo inter ea secundum gradus et perfectionum essentialium et quodlibet eorum mensuratur aevo secundum suum proprium esse, necesse est quod, uno aevo mensurante aeviternum simplicissimum et perfectissimum, mensurentur omnia aeviterna, quia in esse aeviterno non aequaliter se habent, sed gradatim secundum ordinem essentiarum in ipsis aeviternis.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 8