Postea arguebatur ad secundum praedictorum et ostendebatur quod non sit licitum emere redditus ad vitam, quia in contractu emptionis debet esse aequalitas inter ementem et vendentem, sive inter rem quam dat emens et rem quam accipit a vendente. Sed in isto contractu emens dat minus ut plus recipiat, quia sperat rem quam emit esse plus valituram quam rem quam ipse dat; ergo et cetera.

Contrarium arguitur per contrarium, quia ille contractus videtur licitus in quo constituitur aequalitas inter ementem et vendentem. Sed ita contingit in proposito: nam aequaliter est dubium ex parte vendentis et ementis de plus vel minus recipiendo; ergo et cetera.

Respondeo dicendum quod, si contractus qui fit in emptione reddituum ad vitam sit contractus mutui, est illicitus; nam huiusmodi ' contractus, scilicet mutui, de natura sua debet esse contractus omnino gratuitus sine spe amplius percipiendi in quacumque re. Omnis enim superabundantia ? quae ex mutuo ratione mutui procedit est iniqua, quia et liberalitatem et iustitiam corrumpit. [Item hoc significat ratio nominis, quia tunc vere possum ? dicere: ego tibi mutuo cum meum tuum facio, licet non simpliciter sicut in donatione absoluta, quia recipiens mutuum, licet non teneatur reddere illud idem quod recipit, tenetur tamen ad aequivalens. Si autem sit contractus emptionis et venditionis, et fiatrationalis adaequatio inter rem emptam et pretium datum, est licitus contractus.

Sed ex duobus, videtur quod contractus de quo loquimur non sit contractus emptionis et venditionis, tum quia non videtur fieri commutatio rei ad rem, tum quia non videtur posse fieri conveniens adaequatio. Primum videtur per hoc quod pretium rei emptae potest esse pecunia; extremum autem emptionis sive res empta non videtur posse esse pecunia. Cum ergo aliquis dat certam summam pecuniae, puta centum libras, ut certam summam pecuniae recipiat cuius aggregatio tandem excedet summam datam et sub hac spe dat, non videtur aliquid emere sed videtur certam summam mutuo dare et sibi obligare recipientem ad reddendum tantumdem et amplius sub conditione, si scilicet tamdiu vixerit. Cum ergo pecunia non sit instituta ut res vendibilis sed ut pretium rei vendibilis, videtur quod talis contractus non sit contractus emptionis. Non enim videtur referre quod nunc dentur centum librae sub hoc pacto quod in anno quintodecimo, etiam sub conditione, si mutuans tantum vixerit, restituantur centum et librae, quod esset manifesta usura, et quod per partes scilicet singulis annis decem librae restituantur ita quod tandem in quintodecimo anno receptae sint centum librae et ultra hoc quinquaginta sint acceptae. Et quod dictum est de pecunia sic ? tradita per modum mutui ut sic centum librae annuatim recipiantur, intelligendum etiamsi aliquid aliud detur vel recipiatur, puta decem modii bladi vel huiusmodi quod pecunia aestimari potest; quia in hoc contractu nihil emitur, quia iste qui pecuniam recipit nullam rem videtur transferre in eum qui dat, sed solum videtur se illi obligare ad restituendum dictam pecuniam et ultra, vel in pecunia vel in re alia. Quod etiam non possit fieri conveniens adaequatio hoc videtur quia cum venditur aliquid ad vitam alicuius unde et redditus ad vitam dicitur, videtur quod debeat fieri adaequatio secundum modum et conditionem ipsius ementis in comparatione ad eius vitam; nam cum plus recipit qui plus vivit, plus debet dare pro re aliqua diutius vivens quam minus vivens sed si licitus est huiusmodi contrac|tus, ab eo non excluditur aliqua aetas. Ponatur ergo quod simul velint emere redditus decem librarum ab aliquo monasterio iuvenis viginti annorum et senex sexaginta annorum qui sint consimilis conditionis secundum suas complexiones et aetates ad attingendum terminum communem vitae humanae, utpote causa exempli, aetatem septuaginta annorum et videatur quantum est rationale quod senex det pro huiusmodi redditu. Si det sexaginta libras, cum tantumdem recepturus sit infra sex annos et probabiliter aestimatur quod vivere debeat per decem et amplius, licet non sit omnino certum, videtur quod habeat satis bonum forum, modo videatur quantum debet dare praedictus iuvenis, Non enim videtur rationale quod tam parum det Ergo si debet aliquantulum plus dare, videtur quod debeat dare ? secundum proportionem ad terminum praedictum vitae ad quem probabile est ipsum attingere sicut praedictum senem. Ergo cum ille det sexaginta pro decem libris recipiendis usque ad decem annos, scilicet usque ad septuagesimum annum vel amplius, iste debet dare trecentas libras pro decem recipiendis usque ad quinquaginta annos. Vel si dicatur quod probabilius est quod iste poterit ex diversis causis mori infra quinquaginta annos quam ille infra decem, deviatur ergo aliquid, et non videtur quod tantum possit rationabiliter deponi si aliquo modo debet servari proportio ad aetatem quin iuvenis debeat multo plus dare pro decem libris annui redditus quam daret pro praediis immobilibus valentibus haereditarie plus quam decem libras. Sed fatuum esset dare tantum vel plus pro redditibus minoribus ad vitam quantum pro maioribus redditibus haereditariis. Ergo talis contractus videtur irrationabilis et sic illicitus.

Sed quia per rationes praedictas videtur ? concludi quod non liceret emere usum fructuum, nec liceret emere redditus haereditarios sub certa summa pecuniae vel bladi vel huiusmodi absque hoc quod emeretur aliqua res corporalis vel sensibilis, puta: fundus aliquis, quod est contra communem usum ubique terrarum; ideo non audeo iudicare illicitos contractus praedictos. Et ideo ad ostendendum quomodo possit esse licitus dictus contractus, declarandum est quomodo est ibi vere contractus emptionis et quomodo potest ibi fieri vere conveniens adaequatio.

Primum declaro sic, quia omnis res vendibilis est cuius alienatio non est inhibita iure naturali, vel divino vel positivo. Rerum autem, secundum iura, quaedam sunt corporales quaedam incorporales; et tam hae quam illae vendi possunt. De corporalibus manifestum est. Nam potest vendi domus, praedium, equus et huiusmodi, quae sunt res sensibiles et corporales. Similiter etiam ius haereditarium et ius agendi et servitutes, tam personales quam reales. Et secundum iura aliud est haereditas, aliud res haereditaria. Nam haereditas ius est ad quod consequitur res alia ^; et sic est quid incorporale, Aliud est ius agendi, et aliud res ad quam competit actio. Ergo videtur quod possit dici in proposito quod redditus ad vitam, sive in pecunia, sive in quacumque re alia, sit ius quoddam percipiendi pecuniam vel talem rem; et est quid incorporale aliud ab ipsa re corporali. Quamvis ergo pecunia secundum se non sit emibilis, tamen ius percipiendi pecuniam vendi potest; sic etiam ius agendi ad certam pecuniae quantitatem potest vendi. Quamvis enim ius agendi ad certam quantitatem pecuniae non ematur nisi propter ipsam pecuniam, tamen quia non est ipsa pecunia formaliter, licet in virtute, ideo emi potest. Ita etiam in proposito; licet ius non quaeratur nisi propter ipsam pecuniam, quia tamen est aliquid aliud a pecunia emi potest; cum quo tamen transit pecunia recipienda. Et est ulterius intelligendum quod in huiusmodi contractu non differt emere redditum ad vitam in pecunia vel in quacumque re alia; quia redditus in pecunia et in aliis rebus mobilibus non videntur differre specie vel essentialiter et formaliter, sed solum materialiter. Nam, cum ex tritico '? vel ex alia re statim possit haberi pecunia, non differt redditus in uno et in !! alio. Sicut ergo, cum emitur redditus in tritico, non dicitur emi triticum secundum suam substantiam, quia non est in rerum natura; sed emitur ius percipiendi triticum. lta etiam cum emitur redditus in pecunia, non emitur ipsa pecunia, sed ius recipiendi ipsam. Verum est tamen quod emitur pecunia aliquo modo in virtute. Nec hoc est illicitum; quia, cum emitur ius percipiendi triticum vel cum emitur fundus terrae, cum ex his statim possit haberi pecunia ', etiam emitur pecunia virtute. Quia enim omnis res, secundum iura, possibile est in pecuniam converti, ideo eiusdem rationis est ius pecuniam recipiendi et alias res quae pecunia aestimantur; et in hoc contractu pecunia non est extremum emptionis propriae, sed ipsum ius dicto modo.

Hoc etiam videtur ex his quae conceduntur ab illis qui dicunt non licere fieri talem contractum; quia ab eis conceditur quod potest quis super sua possessione assignare alicui certos redditus in pecunia, vel haereditarie, vel ad vitam; et in hoc non intelligitur talis dare alteri vel transferre in illum immediate pecuniam vel aliquam rem aliam sensibilem et materialem determinatam, sed intendit illi constituere quoddam ius percipiendi aliquid dicto modo; et hoc ius intendit transferre in ipsum. Et in hoc non dat pecuniam principaliter, quae est res quaedam corporalis; sed potius ius percipiendi pecuniam, quod est res incorporalis, fundata tamen aliquo modo super rem corporalem, puta: super personam aliquam vel supra? aliquam haereditatem vel huiusmodi, ordinatam et obligatam ad percipiendum etiam rem corporalem, puta: pecuniam vel aliud, ratione illius iuris sic constituti. Sed constat quod verius spectat ad eum tale quid vendere quam ad illum qui habet huiusmodi redditus sic ex dono, quia secundum regulam iuris: cui ius est dandi, ei est ius vendendi. Sed conceditur ab illis quod ille, cui huiusmodi redditus in pecunia sic dantur, potest eos licite vendere; quod non posset si proprie pecunia venderetur. Ergo oportet dicere quod ius quod talis habet, ad quod consequitur perceptio talis pecuniae, venditur ab eo cui est illud ius datum. Sed cum illud ius sit constitutum a donante, videtur quod, sicut illud ius gratis dedit illi, ita pro certa pecuniae summa potest ei vendere. Quod enim ille qui habet huiusmodi redditus formaliter, id est ius recipiendi ? tali modo pecuniam, illos possit vendere, et non ille qui illos habet virtualiter sive causaliter, videtur irrationale.

Ex praedictis ergo videtur quod talis contractus sit contractus emptionis, quia est ibi assignare aliquid quod emitur, scilicet: ipse redditus ad vitam, vel haereditarius in pecunia, sive ius percipiendi pecuniam sive aliam rem, quod est aliud a pecunia, licet ex illo contingat assequi pecuniam; et qua ratione, ut alii dicunt, potest licite emi redditus in pecunia haereditarie vel etiam ad vitam,si tamen alius contractus praecessit eadem ratione et immediate. Dicitur enim quod si aliquis emit fundum ab aliqua communitate pro centum libris et deinde illum vendat eidem communitati pro octo libris perpetui redditus vel pro duodecim libris redditus ad vitam, hoc potest fieri. Vel cum habet sic octo libras vel duodecim, illas ulterius potest licite alteri vendere, vel ad vitam, vel haereditarie; sed cum sic vendit iam non habet nisi huiusmodi redditum pecunia tantum. Ergo vel vendit pecuniam vel aliud; hoc autem est ius percipiendi. Ergo immediate potuit ille qui nunc emit a tali tales redditus, emere eos a dicta communitate immediate. Nulla enim in hoc est differentia realis; et si aliqua videtur differentia superficialis, etsi sit illicitus et usurarius contractus quo immediate emerentur a communitate, ille etiam esset illicitus qui non videtur esse nisi quoddam pallium apparenter tegens vitiosum contractum, si vitium sit in illo. Item quod est pecunia appretiabile est vendibile. Sed huiusmodi redditus est pecunia appretiabilis: Nam quidquid est in nostro patrimonio vel esse potest, excepta pecunia, est aestimabile sive appretiabile pecunia secundum iura. Sed redditus in pecunia sive ad vitam, sive ad perpetuitatem, potest esse in nostro patrimonio, ut patet. Nam potest aliquis habere, etiam ! absque emptione, ius percipiendi in bursa regis certam summam pecuniae ad vitam vel ad perpetuitatem; et quod aeque possit emi talis redditus in pecunia? patet. Nam, sicut etiam dictum est, conceditur quod si aliquis princeps det alicui certos redditus haereditarios vel ad vitam in pecunia, ille cui sic dati sunt illos potest vendere, quia sunt res quae ad patrimonium eius pertinere dicuntur. Sed eadem ratione ipse princeps illos vendere potest, quia quaecumque inveniuntur in venditione facta per unum, inveniuntur in venditione facta per alium.

Per hoc patet quid dicendum ad primam difficultatem quantum ad secundum; et ? est dicendum quod videtur posse fieri conveniens aestimatio, non quidem omnimode aequalitatis rei ad rem secundum se, sed sufficientis proportionis secundum quod in usum hominum natae sunt venire. Immo magis rationabiliter potest fieri quam in redditu haereditario; quia illud quod recipitur haereditarie in infinitum excedit illud quod datur comparando rem ad rem secundum se. Non sic in proposito; quia vita unius hominis cito finitur; non sic vita hominum sibi in infinitum succedentium. Cum enim, non solum lege naturae, sed etiam lege scripta vel consuetudine vivendi firmata, statutum sit quod res sic veniant in usum hominum sicut expedit reipublicae, iustum supponitur quod habens rem aliquam pecunia ? aestimabilem illam possit alienare pro certa summa pecuniae; et iustum videtur quod illa pecunia adaequetur illi rei secundum modum secundum quem. communiter et faciliter inveniri possint qui emere velint. Cum inveniuntur qui vendere velint propter eorum necessitatem vel commoditatem, et quia, si aspiceretur ad aequalitatem rei ad rem secundum se, hoc inveniri non posset propter? infinitum excessum in haereditariis redditibus et propter indeterminatam proportionem in redditibus ad vitam; ideo sufficit quod sit talis adaequatio secundum quam possit inveniri ut in pluribus emens, cum invenitur vendere volens, et hoc sive haeredita rie sive ad vitam. Non debet ergo fieri aestimatio in haereditaria emptione ad vitam ementis nec in se nec in suis haeredibus; quia cum iuvenis bonae dispositionis emit aliquam haereditatem, continget, ut in pluribus, ipsum etiam in vita sua plus recipere de ea quam det pro ea, sed debet fieri dicto modo. Etiam ita ? in venditione reddituum ad vitam non debet fieri secundum proportionem ad vitam ementis, quia hoc esset fieri adaequationem rei ad rem ut secundum se ad invicem comparantur, sed secundum illum modum secundum quem ementes inveniuntur. Constat enim quod tantum nullus? vellet dare pro redditu ad vitam sicut pro haereditario; et ideo oportet considerari quanto minus, ut in pluribus, homines vellent dare in illo contractu quam in alio. Et debent aliae circumstantiae considerari, sive quantum ad iuvenes, sive quantum ad senes, secundum quas propter necessitatem vel commoditatem vendentis, possunt inveniri tam iuvenes quam senes qui tales redditus emere velint. Secundum iura enim, pretia rerum non ex affectu et utilitate singulorum, sed communiter funguntur; et tantum valet res communiter quantum vendi potest. Nec his obstat quod in? iure cavetur quod, si alimenta alicui relicta sunt, et ipse velit super illis transigere, modus transactionis pro aetate eius ? qui transigit et valetudine !' ordinandus est. Nam aliter cum puero ", aliter cum iuvene et sene transigendum est. Constat enim alimenta cum vita finiri (Digesta de transactione, libro: cum hi, paragrapho modus); sic etiam redditus ad vitam cum vita terminatur. Sed hoc non valet; quia ibi fit hoc ut voluntas relinquentis alimenta servetur et favore alimentorum quibus multum favent iura. Cum enim alimenta sint necessaria ad vitam et pauperibus relinquuntur', non debent vendi nisi pro pretio quo probabiliter vita poterit sustentari, ne fame pereant contra intentionem relinquentis alimenta. Unde patet etiam quod non potest hoc ad propositum applicari, praesertim quia ibi dicitur quod vita vel aetas et valetudo vendentis, non ementis, est? respicienda. Si autem hic aliqua aetas esset respicienda, non respiceretur aetas vendentis, quia illa, ut plurimum, est perpetua; ut patet in monasteriis et communitatibus, sed ementis.

Ex his etiam patet quod, cum aliquis ex talium reddituum emptione recipit plus quam dedit diutius vivendo, non debet dici recipere aliquid ultra sortem, vel quod hic sorti accedat aliquid, ut contingit in usura; quia quicquid recipit a tempore emptionis totum est ratione sortis et de eius natura; et sic de suo recipit, si tempore quo emit pretium iustum dedit pro re empta. Nec dici potest huiusmodi contractus mutui, ut patet: hic enim non datur pecunia mutuo cum obligatione eius cui datur ad restituendum tantum et amplius. Hanc enim obligationem ad restituendum quantum traditur, de se importat natura mutui. Quod autem ultra hoc obligatur recipiens ad reddendum aliquid ultra, hoc est iniquum. Unde non fit hic aliqua vel alicuius rei emptio vel novi iuris quod ematur constitutio, quod tamen fit in praedicto contractu. Sicut enim ius quoddam de novo constituitur super fundum aliquem, utpote servitus aliqua, manente proprietate et possessione paenes illum cuius erat prius, quod dicitur ius reale, rem scilicet concernens; ita etiam possunt constitui iura personalia, magis personas quam res concernentia, ut usus fructus et redditus ad vitam quae finiuntur cum personis quibus competunt ista iura.

Et est ulterius intelligendum quod veritatem nunc circa hanc materiam declaratam confitentur quidam qui aliquando contrarium dicere videbantur, utentes praedicta distinctione circa rem vendibilem, dicentes quod licitum est dare alicui ecclesiae certam summam pecuniae ad emendum terram aliquam 5, ut hanc pecuniam sic dans ad vitam suam a dicta? ecclesia recipiat certos redditus ad vitam suam multo plus valentes annuatim quam valere possint fructus dictae terrae, si ematur. Et hoc confirmant per illud, (capitulo decimo, quaestione secunda: precarie): quia, sicut habens aliquam terram potest dare illam alicui ecclesiae et? ab illa ecclesia, usque quo vixerit, recipere terram aliam valentem plus in triplo quam valeat terra data; ita videtur quod habens pecuniam de qua possit emi terra tantum valens quantum valet illa quam alius dat, et ad hoc illam pecuniam dat ut ex illa talis terra ematur, licite potest certos redditus a dicta ecclesia recipere ad vitam suam. Sed cum sic dans ecclesiae certam summam pecuniae, ut ex illa ipsa ecclesia emat terram valentem certos redditus, cum non det nisi nudam pecuniam in quam nullum ius, sibi retinet et relinquit arbitrio et discretioni etiam personarum illius ecclesiae, ut illam convertant in utilitatem ipsius ecclesiae, et forte ecclesia est sic obligata, quia oporteret eos vendere tantum de terra sua, vel de propriis redditibus, vel incurrere maiora damna, et constat quod tunc illam pecuniam expedit solvere creditoribus absque hoc quod ex illa terra ematur, et nihilominus ecclesia ratione illius pecuniae constituit tale ius illam pecuniam tradenti et illud licite emit alius, et est contractus emptionis et venditionis, ut dictum est. Sed, prout nunc isti strictius et melius loquentes dicunt, quandocumque ! aliquis tradit aliquam certam summam pecuniae mutuo, quacumque condicione apposita de plus recipiendo ultra sortem, remanet contractus mutui et est illicitus et usurarius. Hoc autem non contingit in contractu emptionis reddituum ad vitam, sicut est superius declaratum et ab istis nunc concessum.

Per praedicta patet responsio ad obiecta. Non enim est contractus vituperabilis in quo emens dat aliquid intentione plus recipiendi, si tamen sit ibi verus contractus emptionis et detur pecunia conveniens, modo quo expositum est, pro re empta.

Similiter etiam non oportet quod omnis contractus, in quo incidit dubium aequaliter ex parte contrahentium amborum de plus vel minus habendo in lucro vel in damno, sit licitus nisi alia interveniant, scilicet quod non sit contractus mutui, sed emptionis et venditionis et cetera.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 14