Quaestio 2

QUAESTIO II (LONGA). Utrum ponere res praedicamentales esse aeternas secundum esse quidditativum sil ponere mundum esse aeternum.

Deinde circa creaturas in generali quaerebatur unum videlicet pertinens ad entitatem quidditativam vel essentialem secundum esse quod habent in genere, scilicet utrum ponere res praedicamentales esse aeternas secundum esse quidditativum vel essentiale secundum quod | habent esse in genere, sit ponere mundum esse aeternum et fuisse. Et arguebatur quod sic, quia ponere res praedicamentales fuisse ab aeterno secundum esse quod habent in se ipsis, est ponere mundum fuisse aeternum. Sed ponere res praedicamentales secundum esse quidditativum sive essentiale ab aeterno fuisse in genere est ponere res praedicamentales fuisse ab aeterno secundum esse quod habent in se ipsis. Quare et cetera.

Minor probatur, quia res praedicamentales praeter esse quod habent in se ipsis non habent nisi triplex esse, scilicet in mente divina, sed ut sic non sunt in genere quia ut sic non sunt realiter aliud ab essentia divina et sic habent esse omnino illimitatum et indeterminatum ad genus. Item in conceptu intellectus creati, sed ut sic etiam non sunt in genere, quia ut sic non habent esse simpliciter et perfecte sed esse diminutum et imperfectum, quare et cetera. Item in suis principiis, sed ut sic etiam non habent in genere esse, quia ut sic non habent esse in actu sed solum in potentia et cetera.

Contra. Consequentia non valet cuius consequens est damnatum et non antecedens, quia remanente antecedente impossibile est consequens damnatum esse. Sed in proposito consequens, scilicet mundum fuisse ab aeterno est damnatum, non autem antecedens, quia adhuc ab aliquibus catholicis ponitur. Quare et cetera.

Respondeo dicendum quod ponere res in genere ab aeterno quodammodo hoc ponendo, est ponere mundum aeternum et quodammodo non. Ad evidentiam huius tria sunt declaranda. Primo enim videndum est quod res habet esse in genere uniformiter secundum esse essentiae et existentiae, secundo quod omnis res quae habet esse in actu velin potentia habet esse in genere licet diversimode, tertio quomodo res diversimode habent esse in potentia et secundum hoc diversimode in genere sunt. His autem declaratis patebit veritas quaestionis. Cum enim res habeat esse in genere naturali sive reali vere et proprie secundum quod est ens per se non per accidens, et secundum quod habet esse verum reale et quidditativum secundum se, non secundum quod habet esse diminutum secundum conceptionem intellectus, eo modo ponendum est res fuisse in genere ab aeterno, quomodo ab aeterno habuerunt tale esse reale quidditativum et essentiale.

Quia vero de hoc alias diffusius est tractatum, quantum ad praesens propter primum articulum est repetendum quod circa habitu- dinem esse existentiae ad essentiam sive ad esse essentiae est diversus modus ponendi Nam quidam dicunt quod esse realiter est aliud ab essentia, realem compositionem faciens cum ipsa. Nunquam tamen est unum separabile ab alio, ita quod cum res non habet esse existentiae non habet esse essentiae. Sicut etiam materia differt a forma, si tamen materia careat omni forma, secundum aliquos etiam desinit esse omnino. — Alu autem dicunt quod haec sunt unum et idem secundum rem, sed differunt intentione, et ob hoc faciunt aliquam compositionem, et cum res corrumpitur secundum esse existentiae ipsa essentia etiam sic corrumpitur quod non manet in se ipsa ut sic habens aliquod esse reale extra intellectum vel extra principia ipsius rei, ut possit dici quod ipsa essentia est praedicando secundum adiacens, tamen manet sic secundum quod ipsa est aliquod ens verum pertinens ad verum genus vel praedicamentum, et hoc modo res cum non est secundum esse existentiae, est tamen secundum esse essentiae, et potest vere dici talis res vere esse substantia vel animal vel huiusmodi, praedicando tantum adiacens. Cum enim scientia non sit nisi entium et verorum, et de rebus cum non sint secundum esse existentiae habetur vere scientia ab intellectu cuius obiectum est vera quidditas et essentia rei, de talibus non esset vere scientia nisi praedicata essentialia eis attribuerentur. Unde pluvia non existente scitur natura pluviae ut veri entis veram quidditatem importantis, et vere dicitur quod aqua est pluvia guttatim cadens. Et sic secundum aliquos res dicitur habere esse rei praedicabilis et esse in genere secundum esse essentiae et non esse existentiae. Sed mihi videtur quod esse existentiae et essentia omnino sint idem secundum rem et differunt solum secundum rationem et modum intelligendi et significandi, nu | llam omnino compositionem facientia, sicut nec currere et cursus vel huiusmodi. Et ideo, in quantum manet res secundum esse essentiae manet etiam secundum esse existentiae et e converso, et in quantum intelligitur de uno intelligitur de alio et e converso, intellectu simplici non componente quod est esse diminutum secundum quod dicitur quod est uno modo praedicatum accidentale accidentis, alio modo generis vel essentiale. Licet enim intelligendo naturam Socratis vel hominis secundum se intellectu incomplexo, non inteligam eum esse vel non esse prout hoc dicunt conceptus mentis tales terminos coniungentis, tamen intellipo — eius existentiam quae non est alia res a sua essentia; et pro quanto aliquid est res praedicabilis et habet esse in genere secundum esse essentiae, pro tanto etiam habet hoc secundum esse existentiae et e converso. Et hoc sufficiat quantum ad primum articulum.:

Nunc ergo videamus de secundo articulo. Cum quaelibet res creata habeat dupliciter esse, scilicet quandoque in potentia solum, quandoque vero in actu, licet aliter et aliter, quia quaelibet ante mundi creationem aequaliter habuit esse in potentia solius Dei, sed post mundi creationem substantiae generabiles et corruptibiles habent esse quandoque in actu quandoque in potentia; et secundum quod rei convenit esse tam esse essentiae quam existentiae quod accipio pro eodem, secundum hoc convenit ei esse rem praedicabilem et esse in genere, ideo ponendum est res omnes quae sunt et quae natae sunt esse aliquo modo esse in genere sed diversimode, prout ponebatur in quarto articulo declarando. Ad cuius intellectum considerandum est quod cum unumquodque genus dividatur in actum et in potentiam, non sic quod in materiam et formam, sed sic quod natura generis secundum totum illud quod importat secundum se vel secundum suas species sic dividitur (nam est substantia in actu et substantia in potentia, asinus in actu et in potentia, albedo in actu et in potentia et sic de aliis, et sicut asinus in actu dicit compositum ex materia et forma, ita asinus in potentia totum hoc dicit, totum enim est in potentia licet secundum materiam quod postea fit, in actu licet secundum formam), — secundum hoc omne illud quod participat naturam alicuius generis sive in actu sive in potentia ad illud genus pertinet, et res illius generis debet dici. Sed cum ens in potentia non sit ens simpliciter (nam esse a forma quae est actus, unde habere formam in potentia est habere esse in potentia et esse ens in potentia), et potentia etiam habet rationem ex actu, substantia in potentia non est substantia simpliciter, et homo in potentia non est homo simpliciter nec est substantia simpliciter, sed ens in actu est in genere simpliciter, quod est esse in genere in actu, ens autem in potentia est in genere in potentia, quod non est esse in genere simpliciter. Et sic patet secundus articulus, scilicet quod omnis res sive in actu sive in potentia habet esse in genere, licet diversimode.

Restat ergo videre de tertio articulo, quomodo scilicet res diversimode habent esse in potentia et secundum hoc diversimode in genere, quod quidem necessarium est videre. Nam cum ens in potentia non est ens nisi in habitudine ad ens in actu quod est ens simpliciter, videtur quod ad hoc quod aliquid habeat rationem generis, oportet quod sit sic divisibile in ens in actu et potentia, et quod habeat rationem generis simpliciter et proprie ex hoc quod est tale ens actu vel cui convenit talis actus qui etiam natus est participari ab aliis non existentibus actu sed potentia, et pro tanto ad rationem talis generis pertinentia in quantum talem actualitatem participabilia actualiter in se ipsis. Unde videtur quod non nullo ente creato non existente cui proprie convenit esse in genere nullum genus proprie fuit, et nulla res rationem generis habuit, quia non poterat ens creatum sic dividi in ens in actu et in ens in potentia, cum nullum ens talis generis esset actu, sed omnia in potentia, non quidem per aliquid sui quod sit aliquid generis, sed per virtutem agentis primi extra genus. Unde tunc nihil erat in genere, quia nulla species generis erat in actu, et sic nihil actu in genere, tunc etiam species generum non erant in potentia in genere sicut nunc sunt aliquae, quia scilicet essent in potentia per aliquid sui ad participandum actualitatem generis in potentia existentis. Cum enim potentia habeat rationem ex actu, cum non est aliquid actu participans naturam generis, videtur etiam quod non sit ponere aliquid potentia participans ilam potentiam realiter ab actu distinctam, et si nihil sit in rerum natura quod sit substantia, quae genus in actu sive de quo praedicetur substantia quae est genus in actu, nihil est in rerum natura quod sit substantia in potentia sive de quo praedicetur substantia quae est genus in potentia. Immo nec est ponere aliquid tale in rerum natura quod sic sit substantia in potentia quod non sit aliqua substantia in actu. Sicut enim album in potentia est nigrum in actu, ita asinus in potentia est aliqua alia natura in actu, et sic cum nulla fuit natura creata in actu ut videtur, nulla natura fuit in potentia et per consequens nec aliquid in genere in potentia.

Necesse est ergo vi | dere quomodo aliquid diversimode est in potentia, et secundum hoc diversimode in. genere. Sciendum est igitur quod est ordo in entibus in potentia quae ex hoc quod sunt entia in potentia sunt etiam in genere dicto modo in potentia. Nam quaedam, cum non habent esse existentiae nec essentiae etiam ex consequenti in se ipsis, habent esse essentiae et existentiae in suis causis vel principiis diversimode. Entia enim vera et non diminuta quae dicuntur esse vere res praedicamentales, quandoque habent esse in se ipsis formaliter prout ex suis principiis ad eorum essentiam pertinentibus actualiter coniunctis sunt in esse essentiae et existentiae constituta. Ouandoque etiam habent esse extra non in se ipsis formaliter, sed in suis principiis virtualiter, ita quod aliqua principia essentialia sive ad eorum essentiam pertinentia et ipsam ingredientia iam existunt in rerum natura, ut eorum propria materia agenti proprio et particulari subiecta, ratione quorum dicuntur tales res iam aliquo modo esse aliquid realiter, sed non simpliciter et in actu sed imperfecte et in potentia, ut pluvia vel rosa non existente in se ipsa, tamen vapore disposito ad generationem pluviae et semine rosae disposito ad generationem rosae, dicitur pluvia vel rosa esse in potentia proprie, ut patet nono Metaphysicae. Sed cum haec habent esse in potentia remota, utpote in potentia terrae vel alicuius elementi quod per multas transmutationes potest fieri rosa vel pluvia, est etiam sic rosa vel pluvia in potentia, et secundum modum secundum quem haec habent esse, et secundum hoc etiam habent esse reale et sunt in genere et de ipsis est vera scientia. Cum enim habent esse in se ipsis, habetur scientia de illis in se ipsis; cum autem habent esse in suis causis, habetur scientia de ipsis in suis causis sive secundum esse quod habent in suis causis et cetera. — Quandoque autem haec habent esse solum virtualiter in suis principiis extrinsecis, non ingredientibus essentiam ipsorum, ut in potentia Dei qui ratione suae infinitae perfectionis quodammodo est omnia in virtute, et omnia quodammodo virtualiter in se habet, omnia sua virtute in esse producere potens, et sic omnia creabilia quae nec sunt aliquid in se ipsis formaliter nec in aliquo suorum principiorum intrinsecorum virtualiter, dicuntur tamen entia in potentia, in quantum habent esse in Deo virtualiter dicto modo ut in sua causa. Talia autem fuerunt omnia quae nunc sunt antequam crearentur, et omnia quae secundum aliquem gradum entitatis et perfectionis nata sunt imitari divinam entitatem et perfectionem, et quae habent aliquam ideam exemplarem secundum quam nata sunt produci in esse in se ipsis, divinam entitatem participando secundum gradus suos. Et secundum hoc etiam Deus per illas suas ideas et rationes exemplares habet scientiam de omnibus in se ipso, nec aliam cum sunt quam cum non sunt. — Quaedam autem habent solum esse cognitum, nec secundum formam et modum talis cognitionis nata sunt existere realiter extra in se ipsis, et de talibus ut de realibus obiectis non potest esse scientia, quia nullo modo habent esse verum reale et essentiale, nec actu. in se ipsis, nec in suis causis in potentia.

Res ergo secundum esse quod habent primo modo vere et proprie dicuntur esse in genere, quia simpliciter et in actu. Secundum esse vero quod habent secundo modo dicuntur etiam esse in genere, quia participant naturam generis in potentia et virtute suorum principiorum intrinsecorum ad naturam generis essentialiter pertinentium et agentium propriorum extrinsecorum, sicut principia rei sunt in genere ipsius. Secundum esse vero quod habent tertio modo, magis remote et minus proprie dicuntur esse in genere, quia secundum nullum principium ad genus essentialiter pertinens habent esse, sed solum habent esse in potentia et virtute principii omnino extra genus. Et sic videtur dicendum quod res non habuerunt esse in genere ab aeterno, habuerunt tamen aliquo modo esse in genere: quod enim aliquo modo fuerunt in genere et quod habuerunt aliquo modo esse non est negandum. Et ideo forte qui videntur dicere res non habere verum esse quidditativum et praedicabile et vere esse in genere cum non sunt in existentia, non discordant realiter ab his quae! nunc dicuntur. Constat enim quod isti dicunt et iam dictum est, quod alio modo se habet cervus ad esse in genere cum non existit, et hircocervus: nam cervus, cum non existit, dicit naturam quae secundum aliquem gradum entitatis imi | tata[m] est divinaze perfectionem? secundum aliquem gradum imitabilitatis, secundum quem nata est habere esse in rerum natura in se ipsa actualiter participando divinam perfectionem, et sic ut aliquid quod natum est esse effectus divinae voluntatis secundum formam divini exemplaris; — sed hircocervus non dicit aliquid reale. Unde cervus dicit aliquid quod ex natura sua, sive sit sive non sit, est determinatum ad genus determinatum, substantiae scilicet, et ita est huiusmodi generis quod non alterius, et sic est in genere aliquo modo. Hircocervus autem dicit conceptum qui non habet sic imitabilitatem in Deo, nec natus est esse effectus Dei secundum aliquod genus praedicamenti, nec determinatur ex natura sua ad aliquod genus; immo potius excludit ab omni genere, quia importat id quod prohibetur esse propter contradictoriorum implicationem, et ideo nec est ens in se nec in suis causis, sed est purum figmentum. Secundum hoc ergo potest dici, ut dictum est, quod cervo, sive sit sive non sit, convenit esse essentiae, quia importat naturam quae nata est esse in se ipsa secundum modum quo intelligitur, et iam est in virtute suorum principiorum quod est ipsam esse in potentia, et ex hoc etiam verum est quod est verum obiectum intellectus in actu de quo vere est scientia, licet quantum ad esse reale tam essentiae quam existentiae in se ipsa solum sit in potentia. Si ergo pro tanto dicatur res habere esse essentiae et quidditativum et esse vere res praedicamenti vel praedicamentalis, in quantum scilicet non habens esse in se habet esse in suis causis, ex! hoc non est inconveniens dicere quod cum res non habet esse existentiae in se ipso, habet tamen esse essentiae, quia etiam habet esse existentiae in suis causis dicto modo, et etiam habet esse in genere secundum dictum modum.

Non videtur tamen quod ita proprie et simpliciter et absolute absque aliqua determinatione debeant dici res esse quidditates praedicamentales et esse in genere cum non sunt in se ipsis in actu, sed sunt in potentia et virtute suorum principiorum intrinsecorum, sicut cum sunt in se ipsis. Sed cum sunt in se ipsis debent dici res talis generis simpliciter et praedicari potest ipsum genus simpliciter de illo. Nam homo in actu est homo simpliciter et substantia simpliciter. Cum autem sunt dicto modo in potentia, debent dici res talis praedicamenti in potentia et praedicari potest genus de ipsis cum tali determinatione. Nam homo in potentia nec est homo simpliciter nec est substantia simpliciter, sed est tam homo quam substantia in potentia. Cum autem res praedicamentales solum habent esse in suis principiis extrinsecis, scilicet virtute et potentia primi principii quod est Deus, minus proprie sunt in genere ut dictum est.

Sed videtur mihi quod maris proprie dicatur quod talia non sunt in genere nisi cum dicta determinatione, sicut non sunt entia nisi cum illa determinatione, ut sicut homo in potentia est ens in potentia, ita est substantia in potentia et in genere substantiae. Sed non est multum contendendum de modo loquendi circa hanc materiam, cum secundum rem concordia videatur. Est tamen attendendum, quod licet Simplicius videtur facere pro isto secundo modo dicendi, non tamen omnino facit pro illo magis quam pro primo. Et ideo utrumque modum secundum - sanum intellectum sustinendo est sane auctoritas Simplicii intelligenda. Dicit enim exponendo intentionem libri praedicti quod ipsa divisio substantiae symbolum est existens substantiae quae est in existentibus suis, sive sit in hypostasi sive penes intellectum existat. Nihil enim hoc quantum ad praedicamentum differt. Non enim secundum quod est in hypostasi sunt res significatae a praedicamento, sed secundum quod concipiuntur vel existentes vel quasi existentes. Cum enim genus, praedicamentum, et cetera sint nomina secundae intentionis de quibus considerat logicus cuius est negotium liber praedicamentorum, haec non conveniunt rebus secundum se nec secundum esse reale vel secundum quod habent esse in se ipsis sive in singularibus, sed secundum quod sic vel sic considerantur vel concipiuntur ab intellectu. Animal enim esse genus substantiae, est naturam animalis considerari per. modum naturae subsistentis et non dependentis secundum se in abstractione et habitudine ad species in quibus nata est esse; substantiam etiam esse genus generalissimum vel praedicamentum est considerari naturam substantiae in maxima abstractione et huiusmodi. Unde talia accidentia non conveniunt rebus in se ipsis, ut dicit Avicenna, sed esse album vel | huiusmodi et cetera. Sicut ergo intellectus facit universalitatem in rebus non secundum se sed secundum quod intelliguntur, sic etiam facit rationem praedicamenti et totum ordinem praedicamenti. Et sic animali existenti non convenit quod sit genus subalternum in substantia, nec substantiae existenti quod sit genus generalissimum modo logico ut dictum est secundum tale esse reale, sed secundum talem modum considerandi rem quae sic nata est esse. Sed loquendo de genere pro natura substrata intentioni generis vel praedicamenti, non solum secundum quod intelligitur sed secundum, se et secundum suum esse reale in se ipsa, hoc est secundum rationem generis. naturalis, — sic videtur quod esse in genere simpliciter non convenit alicui nisi secundum esse reale dicto modo. Alia autem, scilicet quomodo verificantur tales propositiones: rosa est flos rosa non existente et cetera, alias sunt habita.

Secundum unum ergo modum ponendi res in genere ab aeterno est ponere mundum aeternum, secundum alium autem non, et eo modo quo reprobatum est mundum fuisse aeternum, est etiam reprobatum res fuisse ab aeterno in genere, et cetera.