Quaestio 6

QUAESTIO VI. Utrum in materia prima, virtute supernaturalis agentis possit fieri forma et species ad quam mon est in potentia. naturali.

Postea circa secundum praedictorum, scilicet circa naturam pure materiadem sive circa materiam primam quae est principium omnium materialium quaerebatur unum !, scilicet utrum in? materia prima ipsa manente in eadem essentia et virtute in qua nunc est, virtute supernaturalis agentis possit fieri forma et species ad quam non est in potentia naturali respectu primi alterantis sive caeli Et arguebatur quod in materia prima, ipsa manente in eadem essentia in qua nunc est, possit fieri forma et species ad quam non est in potentia naturali; quia sicut se habet id quod est in potentia in genere spiritualium, scilicet ipsa anima ad perfectiones et formas spirituales, sic se habet id quod est in potentia in genere corporalium, scilicet prima materia ad perfectiones et formas naturales. Sed virtute divina potest in anima fieri aliqua perfectio sive forma ad quam non est in potentia naturaliter, utpote gratia vel. caritas. Ergo similiter in materia prima virtute divina poterit fieri forma materialis ad quam non est in potentia naturaliter.

Contra. Si in materia possit fieri aliqua talis forma ad quam non esset in potentia naturaliter, aut hoc fieret per additionem novae potentiae, et tunc videretur destrui suppositio quaestionis quia oporteret materiam ? essentialiter variarl, eo quod potentia materiae vel est ipsum realiter quod materia vel est aliquid consequens essentialiter materiam, ita quod ad eius variationem sequitur variatio materiae. Si autem hoc fieret sine additione novae potentiae, ergo lam videtur quod iam materia ad, talem formam de se erat in potentia, et ita non solum virtute divina sed virtute agentis naturalis posset fieri huiusmodi forma in materia.

Respondeo dicendum quod cum, secundum Augustinum, duodecino Confessionum, capitulo septimo, materia sit prope nihil (duo enim fecisti Domine, dicit, unum | prope te, alterum prope nihil quo nihil inferius esset), materia autem est prope nihil ut dicitur communiter, natura ! autem angelica prope Deum, ita quod haec sunt extrema creaturarum, non quidem quod non sit possibile esse angelum perfectiorem quocumque angelo nunc existente, sicut non est dare naturam inferiorem et magis potentialem quam materiam primam sed quia non est dare naturam perfectiorem quam naturam angelicam, sicut nec naturam inferiorem quam materiam saltem secundum dispositionem huiusmodi universi; — medium autem inter haec extrema videtur esse intellectiva forma in quantum est actus dans esse materiae in quo communicat cum alis formis materialibus, non tamen sic materiae immersa et ab ea comprehensa vel dependens quin quantum est de se nata sit per se subsistere, et quin etiam coniuncta materiae habeat operationem in qua non utitur organo materiali ut subiecto, in quo excedit formas pure materiales et communicat cum angelis vel substantiis et simpliciter separatis; (unde sicut in genere materiallum non est natum esse ens imperfectius materia prima, ita etiam in genere intellectualium non videtur esse possibile esse inferiorem anima humana, et sicut illud quod aliquo modo est perfectius ens ipsa materia prima est actus simpliciter, quia e:t id ad quod per se et immediate est in potentia materia quae est simpliciter et pura potentia, id autem quod immediate advenit et immediate perficit illud quod est simpliciter materia est simpliciter actus, quod non convenit nisi formae substantiali et convenit omni formae substantiali, quia solum materia prima est in potentia simpliciter in genere substantiae, et quicquid non est ipsa materia in genere substantiae non est simpliciter potentia, sicut quia quod est infra simpliciter potentiam ut infra materiam est pure non ens, ita quod est supra materiam in genere substantiae est simpliciter ens et ideo | omni formae substantiali convenit simpliciter esse actum et formam, — ita illud quod est supra intellectum humanum et aliquo modo ens !! perfectius ipso non potest esse intellectus potentialis, materiae scilicet unibilis, sed actualis, id est simpliciter in suo esse ? separato perfectus; quare nec potest esse actus substantialis materiae, sed est quid per se et in se subsistentiam completam habens) — secundum hoc ergo videtur quod in materia prima non possit esse forma perfectior quam anima intellectiva, nec imperfectior! quam forma simplicium corporum in qua stat omnis resolutio et corruptio compositorum et materialium entium perfectorum. Et sicut omnis forma aliquo modo perfectior anima intellectiva est omnino immaterialis nullo modo nata esse forma materiae, ita omnis forma inferior intellectiva est omnino materialis et omnino? immersa materiae, et de potentia materiae per generationem educibilis et in ipsam per corruptionem reducibilis, ita quod talium formarum ultima est forma elementaris, ita quod si materia nisl sit sub forma mixti vel? elementi non est sub aliqua forma, immo etiam Ipsa non est. Quare etiam sl forma corporeitatis vel alia sit prior, timen materia non est nata esse solum sub illa nisi simul sit sub elementari; et sic etiam saltem est devenire ad primam formam natam esse in materia sub qua materia nata est existere in actu quae est forma elementaris, et ad ultimam quae est intellectiva. Sed positis extremis necesse est esse statum in mediis. Ergo cum caelum habeat vim activam super has formas extremas, scilicet disponendo et inducendo vel saltem disponendo, habebit etiam vim activam super omnes alias. Quare cum formae praecedentes primo, scilicet ordine naturali in materia existentes sint dispositiones ad formas perfectiores, ut elementares ad mixtum, forma mixti ad vivum ?, vivi? ad sensitivum et cetera, sicut formae primae simplices habent esse in materia virtute corporis caelestis, ita videtur quod virtute eius possint fieri in materia omnes formae quae ?? aliquo modo elementares supponunt et ad quas ipsae elementares formae disponunt. Et quia forte elementares et dispositiones istas consequentes non possunt disponere ad formam perfectiorem quam est anima intellectiva, nec etiam aliqua forma perfectior nata est perficere | materiam ut declaratum est quam ipsa intellectiva, ex quo disponunt huiusmodi formae priores ordinatae ad formam perfectissimam quae nata est perficere naturam, et hoc actione et virtute primi alterantis cum aliis agentibus ordinatis, videntur etiam disponere eadem virtute ad quamcumque aliam.

Et ex hoc videtur quod nullo agente possit fieri aliqua forma in materia prima quin ipsa ad hoc habeat potentiam naturalem respectu primi alterantis sive caeli, potentiam quidem vel ut virtute caeli materiam trans- mutantis transmutatione ! huiusmodi quam facit mediantibus agentibus inferioribus ipsam formam inducentis ut contingit de omnibus formis pure materialibus aliis scilicet ab intellectiva ?, vel sua huiusmodi transmutatione materiam disponentis ad hoc ut haec forma perfectissima a supernaturali agente inducatur. Si enim caelum sua transmutatione mediantibus formis primis et aliis agentibus mediis potest materiam: sufficienter disponere ad hoc ut forma immaterialis, scilicet anima respectu cuius terminus est potentiae quia non ad ulteriorem vel perfectiorem se extendit, ab agente supernaturali inducatur, multo magis potest disponere ipsam materiam sufficienter mediantibus activis primis formis et alis agentibus ad hoc quod quaecumque alia forma materiam perficere nata inducatur. Sed omnis forma alia ab intellectu talis est quod non est nata habere esse in materia per creationem, sed per eductionem de potentia materiae ipsius transmutatione, alioquin non esset dependens a materia sic quin nata esset per se subsistere et esset substantia immaterialis et intellectualis. Sic autem non esset nisi ipsa anima rationalis quia non potest alia esse ut dictum est. Quare et cetera.

Et secundum hoc verificatur illud Commentatoris, duodecimo Metaphysicae, quod omnes formae quae sunt actu in motore quas scilicet natus est inducere in ipsa materia per se et immediate quantum ad intellectum, aut mediate quantum ad alias, sunt in potentia in materia prima, id est respectu illarum habet materia prima potentiam naturalem, nec etiam videtur esse in potentia quacumque ut respectu alterius caeli, vel in alio mundo vel universo possit fieri in ipsa aliqua forma quae non posset fieri in ea in mundo isto 5, et respectu huius caeli. Quoniam illud ad quod immediate est in potentia ut prima forma et simplicissima est forma elementi, id ad quod ultimate est in potentia, ut dictum est, est anima rationalis. Non potest ergo habere potentiam nisi respectu istorum et eorum quae sunt post elementa et supra animam. Quare cum istud caelum habeat potentiam respectu omnium talium, non est ponendum ipsam materiam esse in potentia ad aliam formam singulariter respectu alterius caeli.

Est tamen intelligendum quod alio modo est materia in potentia ad omnes formas materiales respectu caeli vel primi alterantis et respectu Dei sive primi motoris. Nam, ut dicit Augustinus, respectu caeli non est in potentia ut immediate fiat quaelibet forma ad quam naturaliter est in potentia, sed hoc oportet fieri ordine quodam et secundum diversas dispositiones vel! rationes seminales in materia existentes, secundum quas ex semine fabae determinate et immediate caelum fabam et non olivam potest producere. Sed respectu Dei sic est in potentia ut quacumque dispositione in ipsa existente et quacumque dispositione materiae non obstante, immediate possit in ipsa fieri quaecumque forma ad quam est in potentia. Et secundum hoc distinguitur in materia quaedam potentia naturalis secundum rationes seminales aliquo modo inditas materiae, quaedam oboedientialis secundum rationes causales ei non inditas, sed in virtute divina | existentes. Eo quod unumquodque creatum agens virtutis finitae et determinatae existens et sub determinato ordine constitutum requirit in materia determinatam dispositionem secundum aliquid superadditum ? ipsi materiae, ratione cuius materia in quantum immediate non agit sit actionis eius susceptiva, et ex consequenti etiam formam determinatam; — Deus autem qui sua infinita virtute attingit ad infima materiae et qua immediate potest quicquid possunt immediata agentia, huiusmodi dispositione materiam determinante et aptante non indiget. Unde dicit Augustinus, nono super Genesim, capitulo vigesimo sexto: « omnis iste naturae usitatissimus cursus habet quasdam naturales leges suas secundum quas elementa mundi huius corporei habent definitivam vim qualitatemque suam quzd? unumquodque valeat vel non valeat de quo fieri possit vel non possit. Et infra: unde fit ut de grano tritici non nascatur faba (verum est immediate) vel de pecore homo, vel de homine pecus. Super hunc autem motum cursumque rerum ? naturalem potestas creatoris habet apud se de his omnibus facere aliud quam eorum quasi rationes seminales habent quae non solum in Deo sunt, sed etiam in rebus creatis ab illo aliquo modo inditae vel et concreatae !", et tamen id !! quod in eis non posuit, ut de his fieri vel ab ipso possit, scilicet ut lignum aridum repente floreat et cetera. Dedit quidem naturas quas creavit ut ex eis haec fierl possent, non ut haec haberent in motu naturali sed in eo quo voluntati potentiori amplius subiacerent. » Hoc autem videtur creaturis materialibus dedisse materiam ipsam cum suis potentiis, non importantibus aliquid superadditum materiae nisi relationes vel respectum producendo, in qua ut sic non est ut aliquid fiat ex ipsa mediante aliquo agente creato, sed oportet coadesse aliquas dispositiones superadditas quae dicuntur rationes seminales. Sed hae nudae potentiae sufficiunt ad quamcumque ' formam respectu agentis supernaturalis, qui non indiget aliqua ratione seminali cooperante et cetera.

Habet ergo Deus in se ipso absconditas quorundam factorum causas quas rebus conditis non inseruit (ibi est et gratia per quam salvi fiunt peccatores). Et respectu Dei, quantum ad virtutem harum causarum, dicitur materia solum habere potentiam oboedientalem non naturalem; quia ut sic non consideratur in materia aliquid per quod ad id quod sic in ea fieri habet? determinetur vel aptetur, et per quod aliquo modo cooperari possit intelligi, sed? quasi ex se nihil habens unde quasi ex se determinate tenderet ad quod intendit agens, oboediendo sustinet id quod voluntas Dei ex ipsa vult facere; vel quia etiam ut sic consideratur, aliquando habet esse sub opposita dispositione ipsam magis ad contrarium disponente et aptante et inclinante, et nihilominus non renitens per huiusmodi contrariam dispositionem quasi sustinet de ipsa divinam fieri voluntatem. Respectu autem agentis naturalis, dicitur habere naturalem potentiam ipsam ad formam natam induci ab agente aptantem et determinantem, et quodammodo naturaliter inclinantem et dispositiones contrarias impedientes excludentem; ut sic non quasi oboediendo contra eius inclinationem, sed appetitum suum proprium quasi sequendo, pervenit ad id quod intendit, licet non nisi virtute agentis principalis.

Cum dicitur quod in materia quasi intellectuali, scilicet in anima rationali potest Deus aliquid facere ad quod non habet potentiam naturalem et cetera, dicendum quod sicut in materia corporali quaedam fiunt a Deo totaliter mediate, scilicet formae purae naturales eductae de potentia materiae, quaedam mediate et immediate, scilicet intellectiva, quae pro tanto inducitur mediantibus agentibus naturalibus in quantum materiam ad susceptionem intellectivae disponunt, immediate vero a Deo quantum ad ipsam essentiam animae quam inducit in materiam creando, et etiam ipsas dispositiones materiales animam rationalem in materia consequentes, ita suo modo contingit in materia spirituali. Nam scientiae et virtutes acquisitae insunt a Deo omnino mediate, sed virtutes infusae secundum cursum communem in adultis natae sunt fieri a Deo partim mediate partim immediate, — mediate in quantum hominis est per liberum arbitrium, supposita communi motione divina quam Deus omnibus exhibet secundum cursum communem ut declarant ' aliqui, se de congruo disponere et aptare ad influentiam divini luminis et ad susceptionem huiusmodi doni infundendi, quia forma non habet esse nisi in materia disposita et cetera, — immediate quantum ad ipsam essentiam habituum qui in anima infunduntur per creationem | ;sed absque huiusmodi dispositione Deus potest huiusmodi habitus infundere ut per sacramenta in parvulis et per sanctificationem collatam aliquibus in utero, sicut etiam animam intellectivam posset infundere antequam esset materia praeparata.

Praeterea, esto quod Deus posset facere in anima aliquam formam vel habitum ad quem non est sic in potentia naturali quod per actionem animae vel naturalis agentis possit induci in anima, vel quod anima actione aliqua? naturali vel ex naturalibus possit ad eam disponi, non oportet tamen quod sic sit de materia; quia materia ordine naturae et secundum gradum suae infimae etiam perfectionis constituta est sub primo agente corporali et sub aliis agentibus particularibus, ita quod naturali actione possunt agere in ipsam, sed anima soli Deo est subiecta ut agenti potenti ipsam immediate immutare et perficere. Et ideo ab? agentibus naturalibus possunt omnes formae ad quas materia est in potentia induci, aut per ipsam potest materia ad e | arum susceptionem disponi, licet hoc non oporteat de anima.