Quaerebantur quaedam circa Deum, quaedam circa creaturas. Circa Deum quaerebantur quaedam pertinentia ad essentialia, quaedam pertinentia ad personalia. Circa pertinentia ad essentialia quaerebantur duo pertinentia ad divinam potentiam. Primum erat utrum Deus posset transsubstantiare naturam spiritualem sive angelicam in substantiam corporalem, puta in lignum vel lapidem, vel e converso. Secundum erat utrum Deus posset ex materia corporis corruptibilis, puta terrae, producere aliquod corpus incorruptibile per naturam, puta corpus alicuius stellae vel caeli.

Ad primum arguebatur quod Deus posset angelum in corpus aliquod transsubstantiare, quia maius est ex nihilo aliquid producere quam ens aliquod in ens aliud transsubstantiare vel transmutare, eo quod maior videtur distantia vel repugnantia nihili ad aliquid quam cuiuscumque entis ad ens aliud. Sed Deus potest ex nihilo aliquid producere. Ergo poterit quodcumque ens in ens aliud transmutare, et lapidem in angelum transsubstantiare.

Contra. Deus non potest facere id ex quo sequitur inconveniens et impossibile. Sed ex transsubstantiatione angeli in corpus aliquod sequitur inconveniens et impossibile. Nam si angelus in lapidem transsubstantiaretur, sicut cum substantia panis in corpus Christi convertitur manent accidentia panis sine subiecto, ita etiam, cum converteretur substantia angeli in lapidis naturam, accidentia angeli sine subiecto manerent. Ergo maneret intellectus et voluntas angeli sine substantia angeli quae est subiectum illorum, et sic esset ponere intellectum et voluntatem absque actu intelligendi et volendi, quod videtur inconveniens et impossibile.

Respondeo dicendum quod quantum sufficit ad praesens, triplex est transmutatio. Quaedam, cuius est tantum unus terminus positivus, et hoc est sine subiecto communi, et illud quod transmutatur huiusmodi transmutatione, quod scilicet praeintelligitur sub termino a quo et ut transi ens ad terminum ad quem, nullo modo manet nec in se nec in alio in quod scilicet transmutatur ?, ut convenit in creatione vel adnihilatione; et hac transmutatione omnis creatura a Deo est ex nihilo ad esse transmutata, large de transmutatione loquendo, et posset Deus potentia absoluta quamlibet in nihilum redigere. — Quaedam autem est transmutatio quae habet utrumque terminum positivum et subiectum commune utrique, in qua transmutatum secundum aliquid sui manet in eo in? quod transmutatur, et de hac transmutatione loquendo non posset Deus transmutare unam naturam materialem in aliam naturam quae non esset etiam natura materialis. Non enim posset sic ex lapide angelum producere quod lapis vel aliquid lapidis in angelo remaneret, sed sic posset Deus immediate convertere quodlibet corpus in quodlibet aliud quod in eadem materia communicat; unde ex lapide immediate posset producere asinum, leonem, et quodcumque aliud huiusmodi. Unde dicit Augustinus septimo super Genesim capitulo decimo et capitulo decimo sexto: Omne corpus in omne corpus posse mutari sunt qui assererent", quia supra aestimabant ea omnia in materia eiusdem rationis communicare, corpus autem aliquod converti in animam fierique naturam incorpoream nec quemquam sensisse scio nec fides habet. — Alia autem transmutatio est quae habet utrumque terminum positivum, sed subiectum commune non habet, et haec dicitur transsubstantiatio qua scilicet res aliqua non accidentaliter sed substantialiter secundum illud quod est in aliam iam existentem transit et convertitur; et de ista transmutatione est quaestio, an sic posset Deus angelum in lapidem vel e converso transmutare.

Et circa hoc est intelligendum quod si, prout aliqui videntur dicere, pro tanto dicitur panis in corpus Christi transsubstantiatus et non esse adnihilatus, quia aliquid eius manet eo quod accidentia panis manent, tunc res quae non haberet accidentia quae possent manere ipsius substantia transsubstantiata, hoc modo non posset in aliam transmutari. Et quia ita videtur de angelo, quod scilicet non habet huiusmodi accidentia, scilicet quae possent manere ipso transsubstantiato, diceretur quod angelus non posset sic in lapidem transmutari; sed cum huiusmodi accidentia habeat lapis, videtur quod nisi aliud obstet, posset lapis in angelum sic transmutari. Hoc autem est inconveniens; nam in huiusmodi transmutatione videtur esse convenientia terminorum, et sicut unus potest converti in alium, ita e converso.

Praeterea, licet panis sic conversus non diceretur omnino adnihilatus, quia scilicet aliquid eius maneret, non quidem pertinens ad eius essentiam sed ad accidentalem dispositionem, tamen sic adnihilatus esset quia ' ex remanentia huiusmodi? accidentium non dicetur aliquid ad eius essentiam pertinens remanere, et sic substantia panis simpliciter esset adnihilata, cum scilicet nec in se nec in alio aliquo modo maneret.

Praeterea, non est sic intelligenda non adnihilatio, quia in huiusmodi transmutatione non solum dicitur non adnihilatum, propter id quod secundum se manet de eo quod prius erat eius quod transmutatum est, sed etiam id ipsum quod transmutatum est dicitur non adnihilatum ita quod, si totus panis quantum ad substantiam et accidentia in corpus Christi transmutaretur (sive conversione substantiali quantum ad materiam et formam substantialem panis in cuius materiam accidentia resolverentur, sive etiam tali transmutatione quod substantia panis conversa accidentia quae nunc manent adnihilarentur), diceretur quod substantia panis ? non esset adnihilata eo quod id in quod substantia panis est conversa est aliquid in quod substantia ipsa panis diceretur aliquo modo manere, illo manente. Non enim dicitur quod oportet accidentia manere ad hoc, quod tali conversione transmutatum dicatur non adnihilari, sed ad hoc quod id in quod conversum est dicatur esse sacramentaliter, ubi prius erat substantia eius quod conversum est realiter et localiter; quod non posset esse nisi aliquid per quod substantia rei conversae erat in loco, maneret. Et ideo contra rationem et veritatem sacramenti videntur dicere qui ponunt, quod si panis totaliter converteretur in corpus Christi, ita quod nec substantia panis nec aliquod ? accidens eius maneret, quod corpus Christi esset ubi panis prius erat. Ouia ergo hoc non impedit quin possit substantia angeli converti in lapidem, possibile est hoc fieri, si aliud non obsistat.

Cum autem in secundo modo transmutationis impediat fieri trans- mutationem lapidis in angelum et e converso ', hoc quod non important naturam communem ratione cuius quodlibet in alio secundum aliquid sui maneret, in hac autem transmutatione ad hoc quod non fiat adnihilatio non oportet ponere aliquid sic commune quod esse habeat in utroque termino, quia transmutatum non manet secundum aliquid sui quod secundum essentiam non transmutetur, immo solum manet in quantum manet illud in quod est conversum. Unde si lapis sic convertatur in lignum, licet communicet cum ligno in materia, non tamen plus dicitur manere, ut videtur, quam si in caelum transmutetur, esto quod in illo non sit materia saltem eiusdem rationis, eo quod nihil eius secundum se manet. Secundum hoc ergo videtur posse dici quod lapis posset in angelum transmutari et e converso. Solum enim in hoc dicitur manere conversum, quod entitas sua fit illa, et quia Deus habet potestatem super totum ens, quamlibet entitatem creatam videtur posse in aliam transmutare sic quod transmutatum non adnihiletur, quia manet illa entitas in quam est conversum.

Non poterit tamen Deus aliquid in seipsum transmutare, quia de ratione talis transmutationis est quod uterque terminorum sit transmutabilis, et unus in alterum; quia qua ratione unus potest in alterum converti, eadem ratione alter quantum est de se debet esse transmutabilis in illum, et debet uterque terminus sive entitas utriusque termini subiacere potestati eiusdem agentis. Non sic autem se habet Deus respectu creaturarum, et hoc videtur dicere Ambrosius, in libro de sacramentis, de totius mundi operibus legimus quia dixit Deus et facta sunt. Sermo ergo qui potuit ex nihilo aliquid facere quod non erat non poterit mutare ea quae sunt in id quod non erant. Et secundum hoc processit prima ratio.

Sed quia haec conversio, quam certa fide tenemus, est supernaturalis et ab intellectu creato incomprehensibilis, quia fit sola virtute divina, praeter ordinem naturae ut ibidem dicit Ambrosius, ideo, licet non possimus comprehendere modum quo fieri habent, tamen certum est ipsam non fieri contra naturae ordinem, id est modo qui contradictionem includat, quia hoc nulli potentiae subici potest. Cum ergo illud quod convertitur dicatur in huiusmodi transmutatione non adnihilari, oportet supponere sic fieri huiusmodi conversionem, quod illud quod convertitur aliquo modo possit dici manere; sed hoc non videtur posse dici nisi illud quod convertitur in aliud, et illad in quod? convertitur sic se habeant quod unum sit aliquo modo potentia ad aliud, ut modus faciendi sit? supernaturalis, sed termini sic se habeant et ad invicem communicent quod unus quantum est de se aliquo modo est alius ! in potentia: nulla enim potentia videtur posse fieri quod aliquid fiat aliud quod, quantum est de se, nullo modo natum est esse. Videtur ergo supponendum in hac conversione, quod illud quod iam existit fiat aliquid aliud iam existens, quod quidem est tale, quod ipsum conversum, quantum est de se, absolute natum est aliquo modo esse illud.

Nunc autem sic se habent quae conveniunt in materia, sed ordine quodam. Unde lapis est in potentia asinus, et planta, sed ordinate, et e converso. Et quia Deus potest agere in res immediate, absque aliquo ordine determinato, immediate potest ex quocumque corpore quodcumque aliud, cum illo communicans in materia, producere. Si ergo Deus produceret ex lapide existente asinum non existentem, lapis non diceretur adnihilari, quia totus maneret in asino, sed? secundum aliquid eius, scilicet secundum essentiam suae materiae in quam sua forma resolveretur. Sed si ex lapide existente produceretur angelus non existens, non diceretur lapis manere, sed adnihilari, quia non maneret secundum aliquid eius in angelo ad quem nullo modo erat in potentia. Unde non posset dici proprie angelus prius non existens produci ex lapide, immo diceretur angelus produci post esse lapidis, vel post eius corruptionem, vel post eius adnihilationem. Consimiliter videtur quod si aliquid existens convertatur in aliquid iam existens, ad hoc quod possit conversum dici, non adnihilari, debet converti in tale quid ad quod sit aliquo modo in potentia, et quod natum est fieri ex ipso, si non esset, et quod sit in potentia illud idem in specie virtute naturali, et idem numero virtute supernaturali, qua potest etiam aliquid adnihilari et idem numero reparari. Unde nihil potest converti sic in aliud, nisi illud vice versa possit converti in primum, et huius causa videtur esse communicatio in materia eiusdem rationis, prout dicit Boetius in libro de duabus naturis et una persona Christi capitulo octavo: non omnis res in rem omnem converti potest aut transmutari, nam neque corporeum ? in incorporeum, neque incorporea in eam quae corpus est mutari potest, nec incorporea in se invicem proprias formas mutant: sola enim mutari et transformari quidem in se possunt quae habent unius materiae communem substantiam. Ita ergo nullo modo fieri potest ut incorporea ? in incorporalem speciem permutetur; quorum enim communis nulla est materia, nec in se converti ? nec permutari possunt. Et quia Deus potuit ab initio corpus suum ex materia panis, quae " secundum suam essentiam praeexiste- bat, producere; ita potest etiam substantiam panis eandem in idem corpus jam existens convertere, et sic conversa non debet dici adnihilari. Quia ergo lapis non est in potentia ut ex eo producatur angelus non existens, nec e converso, ita etiam nunc non videtur posse converti lapis in angelum existentem, nec e converso, absque adnihilatione; immo hoc non esset aliqua conversio unius in alterum, sed esset desinere esse alterum, reliquo in sua entitate manente. Et ad hoc etiam facit quod dicit Augustinus, septimo super Genesim, capitulo sexto quod etiam est supra allegatum: Omne corpus in omne corpus mutari posse credibile est; quodlibet autem corpus posse mutari in animam fierique naturam incorpoream absurdum est credere. Super hoc tamen nihil assero, quia quae divinae potentiae sunt subiecta, non potest humanus intellectus perscrutari. Si autem sic ponatur quod corpus in spiritum ' non possit trans mutari, remanet dubium quomodo fiet conversio substantiae panis in corpus Christi, si in eo non sit aliqua forma substantialis alia ab anima in quam oportet substantiam panis converti, quae tamen est substantia a materia abstracta, posito quod tota substantia panis composita ex materia et forma substantiali per se convertatur in totum corpus Christi compositum etiam ex materia et forma substantiali. Sed non pertinet hoc ad praesentem perscrutationem et alias absque assertione dixi quod mihi super hoc videbatur posse probabiliter opinari.

Ad argumentum in oppositum est dicendum quod verum est quod aliquo modo maius est producere aliquid ex nihilo, quam quod iam est in aliud convertere. Hoc enim verum est conversione qua convertitur aliquid ? materiale in aliquid materiale non existens, ut cum fit asinus ex lapide, vel cum in iam existens convertitur; sed non est verum de conversione materialis in immateriale, vel e converso, quia cum producitur non ens ex nihilo, non est ibi repugnantia vel contradictio quae hoc includeretur.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1