Quaestio 17

QUAESTIO XVII (LONGA). Utrum qui vovit. simpliciter se intraturum aliquam religionem si intret. cum proposito exeundi satisfaciat et a voto absolvatur.

Post hoc vero circa obligationem voti religionis quaerebantur quaedam pertinentia ad obligationem voti obligantis ad ingressum religionis, quaedam pertinentia ad obligationem voti per solemnem professionem ad observandum perfectionem religionis obligantis. Circa primum quaerebatur unum, scilicet utrum qui vovit simpliciter et absolute se intraturum aliquam religionem, si intret cum proposito exeundi satisfaclat, et a voto absolvatur. Et arguebatur quod non, quia qui diminute facit illud quod promisit ex hoc non absolvitur a promisso. Sed qui vovit se intraturum religionem, cum hoc vovit, proponebat non solum intrare sed etiam experirn, alioquin. fuisset votum indiscretum. In intrando autem non habet tale propositum. Quare et cetera.

Contra. Qui facit illud ad quod se obligavit, ex hoc liberatur ab obligatione. Sed qui vovit se intraturum religionem, licet proponat experiri, non tamen hoc vovet. Ouare et cetera.

Respondeo dicendum quod propositum est simplex dispositio voluntatis de faciendo aliquid vel non faciendo sine omni assertione vel promissione. Propter quod ex natura sua non obligat, sed potest quilibet propositum suum, cum cadit super licito non necessario ad salutem, auctoritate propria immutare et ab:que peccato, nisi forte per accidens haec mutatio oriatur ex aliquo alio illicito, vel ex aliqua levitate, vel ex infirmitate. vel huiusmodi aliquo, ut si quis proponat intrare religionem e£ mutet propositum huiusmo li propter vitam voluptuosam quam vult in hoc saeculo habere. Votum autem super propositum addit promissionem obligatoriam ad faciendum illud quod propositum est a voluntate. Haec autem promissio obligatoria voti fit Deo et de his quae Dei sunt, ut dicit Magister libro quarto, distinctione trigesima octava. Et ideo nullus propria auctoritate potest votum suum mutare sed tenetur illud implere. Unde vovere est voluntatis, sed reddere est necessitatis. Votum ergo praesupponit propositum et superaddit dictam promissionem. Quando ergo aliquis proponit plura ad invicem ordinata, si superveniens promissio voti cadat super omnia, oportet omnia implere. Si autem cadat super alterum alis sub nudo proposito remanentibus, obligatur tantum ad unum. Sed sicut cum omnia erant in solo proposito poterant omnia omitti, ita etiam cum super alterum illorum cadit promissio, illo impleto potest quantum ad alia propositum immutare.

Cum ergo aliquis vovens se intraturum religionem primo proposuerit intrare, et hoc ad experiendum et finaliter ad profitendum et remanendum, quia talis simpliciter proponit vitam mutare, primo proponit finalem mansionem, et propter hanc intendit experiri et ingredi. Finis enim qui est ultimum in exsecutione est primum in intentione. Cum autem omnia haec manent in proposito, possunt omnia omitti dicto modo. Cum autem supervenit promissio voti, si cadat solum super actum ingrediendi licet in ordine ad alia duo quae manent eodem modo sicut ante promissionem, non obligatur per votum tale ad experiendum vel profitendum sed solum ad intrandum. Haec enim non sunt sic connexa quin secundum rem et secundum intentionem sint separabilia, sic quod potest vovens intendere se obligare ad primum sine secundo, vel ad primum et secundum sine tertio, non sic autem ad tertium sine duobus praecedentibus, nec ad secundum sine primo. — Nec est praesumendum vel iudicandum quod intenderit se obligare nisi ad ingrediendum, quia si ad aliquid amplius se videretur obligasse implicite et indirecte ratione propositi et intenti annexi quantum ad aliquid aliud, cum illud quod principalius intenderit sic vovens sit in religione perseverare, quia nec alia intendit nisi propter illud, mutato proposito circa illud mutatur circa alia. Magis caderet votum ex consequenti super propositum [experiendi] remanendi quam super | propositum experiendi, quod non est dicendum. Stultum enim esset sic vovere, scilicet profiteri quod ignorat. Unde intrando non tenetur habere etiam propositum experiendi. — Cum etiam vovit non solum intendebat experiri sed etiam profiteri. Ergo si oportet ipsum intrare cum proposito -experiendi, potius etiam debet intrare cum proposito remanendi. Aut si potest intrare cum proposito non profitendi et experientia ordinatur ad professionem, mutato proposito de non profitendo, mutatur et de non experiendo, et mutaretur propositum de intrando, si non supervenisset votum quantum ad hoc, sicut non supervenit quantum ad professionem, et etiam quantum ad experientiam. Si enim oportet eum intrare cum proposito experiendi, cum propositum experiendi sit propter propositum profitendi, oportet etiam eum intrare cum proposito profitendi, et si potest absque uno potest absque alio. Sic ergo talis non obligatur nisi ad intrandum.

Unde intrando etiam cum proposito non experiendi aut remanendi, absolvitur ab obligatione voti. Exemplum: qui contrahit cum aliqua per verba de futuro, dando fidem vel iurando de contrahendo matrimonium per verba de praesenti cum proposito matrimonium consummandi, si vult intrare religionem, consulitur quod primo contrahat per verba de praesenti. Sed quia non iuravit se consummaturum, sed hoc solum proposuit, potest libere statim discedere et cum proposito statim discedendi contrahere. Si tamen dicatur quod non est simile de illo qui liberatur «a iuramento praestito uxori ducendo eam cum proposito dimittendi, quia illud propter quod dimittit eam est melius et perfectius quod non contingit in proposito, — non valet, quia secundum formam non differt. Quia ! si oporteret iuramentum et votum implere secundum modum quo illud quod iuratur et vovetur se habet ad propositum voventis vel iurantis tempore quo vovet vel iurat, sicut oporteret iurantem habere propositum remanendi, quia, cum vovit hoc proposuit (alioquin irrationale et malum fuisset votum), ita etiam in illo casu. Nam etiam irrationale et malum esset iuramentum quo quis iuraret alicui mulieri quod eam duceret in uxorem, si hoc iurando haberet propositum -eam dimittendi, quia hoc non esset nisi ad scandalum et deceptionem mulieris. — Item si aliquis vovens simpliciter se intraturum religionem, postea eligitur ad episcopatum qui est status perfectior, secundum hoc saltem in isto casu videretur quod posset intrare cum proposito exeundi ut fieret episcopus et cetera.

Si ergo ulterius arguitur quod per illud non liberatur aliquis a voto, slve per illud non satisfacit voto quod non potest cadere sub voto, sive quod non potest esse materia voti, sed intrare cum proposito exeundi non cadit sub voto nec est materia voti, quia sic vovens potius peccaret, quare et cetera, — dicendüm quod illud quod est materia voti voluntarie facti debet esse bonum simpliciter, non solum in casu. Sed quod non est bonum simpliciter, sed in casu bene cadit sub voto ratione necessitatis alicuius facto. Verbi gratia in proposito intrare cum proposito exeundi non est bonum simpliciter sed in casu, si videlicet per hoc evitet quis maius malum scilicet mortem. Unde si aliquis vellet et posset alium interficere, et nullo modo posset talis evadere nisi intraret religionem vel promitteret sive voveret se intraturum religionem, si talis non habens propositum remanendi intraret vel promitteret se intraturum habens propositum exeundi, non peccare videretur. Qui tamen peccaret sl absque aliqua necessitate hoc faceret, sicut qui proiceret merces in mari propter evasionem mortis, non male faceret immo bene; sed qui hoc faceret absque aliqua necessitate, male faceret. Ita etiam qui sponte promitteret mulieri quod eam duceret cum proposito dimittendi, peccaret; sed qui hoc faceret ob aliquam bonam necessitatem, non peccaret. Sicut ergo propter metum vel huiusmodi [non] potest quis iurare se intratarum cum proposito exeundi, non autem sponte, ita etiam qui iuravit se intraturum, quia necessitatem habet intrandi, si intraret cum proposito exeundi, non peccat; sed qui sponte intraret peccaret. Unde sola substantia facti cadit sub voto et cum impletur liberatur faci | ens ab obligatione voti; sed ipsum factum cum aliqua circumstantia non caderet sub voto spontaneo, neque sub voluntate faciendi absoluta et spontanea. Cum qua tamen bene cadit sub voto ex aliqua coactione facto et etiam sub voluntate actu implendi ob aliquam necessitatem. Sicut cum libere intrans cum proposito experiendi et remanendi, sed statim post ingressum mutaret propositum et vellet exire, non videretur statim exire posse sine peccato, quia et ordinem et se ipsum ex tali subita mutatione videretur scandalizare, — ita etiam licet talis possit ante ingressum licite mutare propositum, tamen debet proponere tantum remanere et experiri quod praelictum scandalum vitetur, sed non oportet quod habeat propositum remanendi vel experiendi in ordine ad remanendum. $i ergo dicatur quod tenetur habere propositum non determinatum de experiendo et sub condicione, scilicet si sibi placeat de profitendo, ita etiam non habens propositum intrandi habet tale propositum sub condicione, scilicet quod intrabit religionem et quod profitebitur si sibi placeat et cetera.

Item si tenetur experiri, aut quia proposuit, aut quia vovit. Non primo modo ut patet, nec secundo ut etiam patet. Potest enim esse quod post votum talia considerantur et intellexit propter quae si esset in ordine vellet exire, aut etiam tamen existens in ordine non obstante experientia sola et simplici voluntate posset exire. Vana ergo esset amplior experientia, et ita non ad certum tempus esset experiendum, cum iam constaret sibi quod quacumque experientia habita non staret. Si etiam dicatur quod obligatus est talis ad experiendum, quaero ad quantum tempus. Non est autem hoc determinabile. Et sicut inconveniens videretur dicere quod ingressus cum proposito exeundi absque experientia non est rationalis, ita etiam cum proposito experiendi ad certum tempus et tunc exeundi, immo etiam cum proposito experiendi usque in finem anni inditi ad probationem et tunc exeundi. Qua ratione ergo tales tenentur intrare cum proposito experiendi per unam diem, ita etiam per totum annum, et etiam cum proposito remanendi si non inveniret aliquid propter quod talis religio non esset ei expediens ad salutem. Hoc autem est inconveniens. Quare et cetera. — Si dicatur quod debet intrare cum proposito experiendi simpliciter et absolute et indistincte, non secundum aliquid et pro tunc determinatum, sed secundum quod sibi Deus inspirabit, zAil! contra divinum instinctum temere determinando de hoc nec obicem ponendo, tunc oporteret eadem ratione sicut prius deberet, habere propositum profitendi simpliciter et absolute et cetera.

Talis ergo liberatur a voto, sed potest peccare per accidens, scilicet propter scandalum fratrum vel ordinis vel aliorum, qui ab ingressu religionis retraherentur forte propter malam suspicionem quam conciperent ex talregressu. Sed hoc etiam posset contingere in illo qui intraret absque aliquo voto praece[n]denti. Sed cum ille qui absque voto intraret cum proposito statim exeundi peccaret, videtur quod etiam iste. Sed dicendum quod qui intraret absque voto et sic absque aliqua obligatione necessitatem faciente, non videretur hoc facere nisi propter scandalum et esset stultitia vel malitia manifesta; non sic autem in illo qui necessitate obligationis intraret. Immo etiam qui absque voto intraret cum proposito remanendi et experiendi per totum tempus probationis, sed cum firmo proposito exeundi ante professionem, videretur peccare. Sed ex hoc non debet argui peccatum in alio. Talis ergo non diminute facit quod vovit, quia licet faciat cum diminutione eius quod sub proposito cadebat, non tamen cum diminutione eius quod sub voto fuit ut dictum est. Et sic intrando solum perficere potest quod vovit et eo amplius non ligatur. Non enim tenetur qu's ad aliquid ratione propositi quod est mutabile, sed ratione promissi vel voti quod est immutabile.

Si ergo talis tenetur intrare cum tali proposito, ergo non solum promisit vel vovit quod intraret, sed etiam quod intrando haberet propositum remanendi vel quod post introitum remanebit. Sed utrumque videtur irrationale, nam ratio voti vel promissi non videtur cadere per se super actum voluntatis vel propositi ab ipsa voluntate immediate eliciti, sed solum super | actum alium principalem ab ipsa voluntate imperabilem et respectu cuius voluntas habet dominium. Unde non est rationale quod aliquis voveat vel promittat: ego proponam vel ego intendam vel volam tale quid facere, sed tale quid quod modo intendo vel propono vel volo pro aliquo tempore facere promitto vel voveo me facturum. Ergo promissum et votum huiusmodi non cadit super actum propositi per se etimmediate vel principaliter, sed ratione actus alterius intenti vel propositi fieri. Aliquando ergo in proposito, si talis ratione voti tenetur ad aliquid amplius quam ad intrare, hoc non est quia teneatur ad habendum propositum de remanendo per se, sicut non tenetur ad habendum propositum respectu actus intrandi per se, sed tenetur ad ipsum actum intrandi qui habet propositum annexum, sed hoc est quia tenetur ad remanere cui debet esse annexum propositum remanendi. Et si non tenetur ad remanere, non tenetur ad proponere remanere. Constat etiam quod si quaereretur ab eo qui vovet cum discretione se solum intraturum religionem, utrum intendat se obligare ad habendum propositum remanendi vel ad remanere, responderet: non obligo me nisi ad ingressum, sed bene propono, cum ingressus fuero remanere; sed nec intendo me obligare ad hoc quod huiusmodi propositum maneat quia mutabile est. Eo etiam quod nolo me obligare ad remanere, nolo obligare me ad proponere remanere; sed sicut propono quod post ingressum remanebo, ita propono quod tunc habebo propositum. remanendi, et sicut potero non remanere, ita et potero propositum de remanendo vel de proponere remanere mutare.

Unde super propositum etiam non cadit votum, sed super illud super quod primo cadit simplex propositum, postea additur votum. Cum ergo propositum primo cadit super intrare et super experiri et super remanere, votum superveniens ei quod est intrare solum, nihil immutat circa alia quae solum sub proposito erant prius quam caderet votum super intrare et sub eodem proposito erant in actu volendi. Cum ergo de ratione propositi sit quod possit mutari, patet quod sicut mutari potuit et propositum intrandi et experiendi et profitendi, si non supervenisset votum, etiam superveniente voto solum super actum intrandi libere potest mutari propositum quoad alia. Dicere enim quod non exire sive perpetuo remanere non cadit sub voto sed solum sub proposito, intrare autem non solum cadit sub proposito sed sub voto, et tamen non licet mutare ipsum propositum de non remanendo etiam ante ingressum, sicut non licet mutare ipsum propositum de non intrando, est dicere contradictoria; et est dicere quod propositum non sit propositum et quod mutabile sit immutabile.

Sed forte dicet aliquis quod talis tenetur intrare cum proposito experiendi et remanendi, non quia hoc cadit per se sub voto sicut cadit ipsum intrare, sed quia hoc includitur in rationabili ingressu, et etiam in rationabili proposito ingrediendi et in rationali voto de ingrediendo. Nam qui rationabiliter proponit intrare, simul etiam cum hoc proponit experiri et remanere, et qui rationabiliter intrat tenetur intrare cum huiusmodi proposito. Proponere enim intrare vel etiam intrare cum contrario proposito, scilicet cum proposito exeundi, esset propositum vel factum malum et irrationabile, et similiter vovere sic intrare. Cum ergo intrare cum proposito exeundi non sit materia boni propositi, non est materia voti. Illud autem solum quod quis licite potest proponere et vovere, illud post votum tenetur implere. Cum ergo intrare cum proposito experiendi et remanendi non sit materia boni propositi et voti, cum quis vovit simpliciter se intraturum, non videtur satisfacere voto nisi impleat illud quod vovit modo quo vovit, sive. cum circumstantia sine qua ipsum intrare nec est materia boni propositi nec voti. Ergo et cetera.

Et ad hoc est dicendum quod aliquid non est bonum simpliciter et unicuique quod tamen est bonum in casu et alicui et e converso. Bonum enim est vovere virginitatem simpliciter, non tamen unicuique et in casu; non bonum etiam sive minus bonum est contrahere matrimonium, sed tamen alicui est melius. Ita etiam intrare vel proponere intrare religionem cum proposito exeundi simpliciter malum est, cum scilicet hoc sit libere sive sponte et ab |:sque aliqua coactione. In casu tamen, ut dictum est, si aliquis timore mortis intraret religionem cum proposito tamen exeundi, quia non sponte sed coactus aliquo modo intraret, et faceret idem quod de genere suo est bonum sive non est malum, non peccaret. Similiter etiam qui ad intrandum se obligavit habens tunc propositum remanendi, cum hoc propositum mutatur et non potest mutari propositum de [non] intrando, si intrat sic a se Ipso ratione dictae obligationis coactus, satisfacit de voto. Oui ergo libere et sponte intrat vel proponit intrare, tenetur etiam proponere remanere. Sed qui coactus et invitus dicto modo intrat non tenetur, quia libere intrans nulla bona intentione videretur intrare excluso dicto proposito. Sed sic coacte intrans bono fine hoc facit, scilicet ut mortem evitet vel temporalem in uno casu vel spiritualem, scilicet transitionem voti vel promissi in alio. Quamvis enim dum voveret non intenderet exire sed remanere, quia tamen hoc de se est mutabile, non tenetur illud propositum retinere, sed solum propositum actus intrandi ad quem se obligavit.