Quaestio 1

QUAESTIO I (BREVIS) Utrum creatura habeat esse reale extra Deum quantum ad esse essentiae, antequam habeat esse existentiae (Ll).

Primo quaerebantur ! duo de creatura in generali, quorum primum erat utrum creatura habeat esse reale extra Deum quantum ad esse essentiae antequam habeat esse existentiae. Secundum erat utrum ? prius creetur essentia quam esse.

Ad primum sic proceditur, et arguitur quod creatura habeat esse reale quantum ad esse essentiae? antequam habeat esse reale quantum ad esse existentiae, quia sicut creatura quantum ad esse existentiae refertur ad Deum ex tempore reali sicut ad causam efficientem, ita quantum ad esse essentiae refertur realiter ab aeterno ad Deum sicut ad causam exemplarem realem, cum ideae exemplares sint in Deo ab aeterno. Sed relatio realis requirit fundamentum reale. Ergo creatura ab aeterno habuit esse essentiae antequam haberet esse existentiae.

Praeterea, sicut se habet materia ad formam, ita essentia ad esse. Sed compositum ex materia et forma habet esse reale quantum ad materiam antequam habeat esse reale quantum ad formam. Ergo compositum ex esse et essentia habet esse reale prius quantum ad essentiam " quam quantum ad existentiam. Minor patet; maior probatur. Quia si esse non esset actus receptus in essentia sicut in quadam potentia sus- ceptiva, sicut forma in materia, tunc esse creaturae esset esse purum subsistens absolutum et non participatum, quod est inconveniens. Ergo et cetera.

Contra, Esse et essentia aut sunt idem aut non. Si sic, ergo res non potest habere esse reale quantum ad unum et non quantum ad aliud '. Si non, cum inseparabiliter se concomitentur? sicut materia et forma (sed materia non potest esse sine omni forma, alioquin essent in ea simul privationes omnium formarum quod est inconveniens), ergo nec essentia potest esse sine aliquo esse existentiae.

Respondeo. Hic sunt duo videnda: primo utrum esse et essentia sint idem realiter in creatura; secundo utrum creatura possit habere? esse reale quantum ad essentiam ita quod non habeat esse realiter.

Quantum ergo ad primum, dicunt quidam quod esse et essentia sunt diversae res in creatura, ita quod essentia est potentia susceptiva ipsius esse et esse est actus eius. Quod probant dupliciter. Primo quia illud quod non solum non est de intellectu.essentiae sed etiam? tale quod sub eius opposito potest essentia intelligi, non est idem re cum essentia. Sed esse non est de intellectu essentiae creatae et essentia potest intelligi sub opposito eius, quia' potest vere intelligi non esse''. Ergo et cetera. Secundo quia, sicut ' arguendo tactum est, participans non est ipsum participatum. Sed in creaturis essentia participat esse, alioquin sequerentur multa inconvenientia ut dictum est. Ergo et cetera», — Si dicatur ad hoc ' quod esse addit super essentiam respectum ad Deum sicut | ad causam efficientem, et ideo differt ab essentia non solum ratione sed etiam intentione, non tamen re, et ideo potest dici essentia non esse et potest dici quod esse est participatum, hoc ' non valet. Primo quia esse simpliciter praesupponitur ei quod est esse ad aliquid. Sed respectus ille ' dat tantum " esse ad aliquid. Ergo praesupponit esse simpliciter; ergo talis respectus dat sive ' constituit esse simpliciter. Secundo quia actio semper terminatur necessario ad aliquid absolutum, actio autem Dei terminatur ad esse creaturae. Ergo et cetera.

Ad huius ergo evidentiam sciendum primo quod in rerum natura extra intellectum non est aliquid quod sit esse solum, ita scilicet quod ratio sua in essendo sit solum ratio essendi sine appositione alicuius particularis rationis essendi. Quod patet primo, quia si universalia in suo esse universali et abstracto non habent esse in rerum natura, sed tantum ?' in intellectu, oportet hoc maxime verificari de maxime universalibus. Sed ens et esse sunt de maxime? universalibus. Ergo et cetera. Secundo, quia si aliquid in rerum natura esset esse absolute dictum, nullam determinatam rationem entis includens, cum omnia includant esse universaliter et absolute dictum 5, omnia essent illud unum esse; et sic in rerum natura omnia essent aliquod unum secundum rem sicut posuit Parmenides, quod falsum est'. Ergo et cetera.

Secundo sciendum est' quod ens non est nomen univocum omnibus entibus, nec entia specialia se habent ad ens? sicut species determinantes ipsum, sed magis sicut significata eius etiam usque ad specialissima descendendo, quia semper genus est extra intellectum illius per quod determinatur ad speciem, sicut animal est extra intellectum rationalis. Ens autem non potest esse extra intellectum alicuius rei; et ideo ens non dicit aliquid unum etiam secundum intellectum de omnibus rebus. Nec tamen est pure aequivocum, sed analogum. Nam inter entia est quaedam analogia et proportio sive ordo et in essendo et in significando, quia et in esse et in significari quaedam eorum dependent ab aliis.

Ex his patent duo. Primum est quod non sic est accipienda differentia causae primae ad res creatas, quod unum eorum dicat tantum esse absque determinata ratione? entitatis. Immo quodlibet eorum dicit entitatem determinatae rationis. Nam prima causa non est universalis in praedicando sicut ipsum commune, sed in creando. Et ideo in prima causa debemus inteligere | quod sit esse cum plena perfectione essendi ad creandum omnia", non autem quod ibi sit esse tantum absque determinata ratione essendi. Secundum, quod in rerum natura non est aliquid in rebus creatis quod sit tantum esse nec ut participans, nec ut participatum | quod sit effectus primi entis, et alia agentia causent essentias quantum ad formas, quia nihil est in rerum natura quod super esse absolute | dictum non addat aliquam determinatam rationem essendi.

His praemissis ostendendum est quod essentia et esse non dicunt diversas res etiam in creaturis. Et hoc ostendetur primo quattuor rationibus? sumptis ex parte entis, et post una ratione sumpta ex parte compositionis quam facerent, si essent diversa. — Prima talis est. Ens minus habet addere quam unum, cum ratio entis includatur in omni ratione; non sic ratio unius quae se habet saltem ad rationem entis per additionem. Sed unum non addit aliquid reale super essentiam eius de quo dicitur. Ergo nec ens nec per consequens esse a quo ens dicitur. — Secunda talis est. Secundum Philosophum, quarto Metaphysicae, ens et unum sunt unum inter se quia nihil addunt tertio cui adiunguntur '". Unde secundum ipsum, homo !', ens homo, et unus homo non dicunt aliud et aliud sed id ipsum. Sed hoc non esset si ens adderet aliquam rem super essentiam eius de quo dicitur ens. Ergo et cetera. — Tertia talis est, et est ratio Commentatoris ibidem. Unumquodque aut est ens per essentiam suam sive per se aut per aliquid additum. Si per aliquid additum, de illo quaeretur per quid est ens; et si est ens per se, eadem ratione standum erat in primo ponendo quod primum erat ens per se. Si autem ad hoc '? ponatur quod illud ?? sit ens per aliud, ita etiam erit de illo alio, et ibit in infinitum. Relinquitur ergo quod unumquodque sit ens per se et non per aliquam rem additam et sic sequitur idem quod prius. — Quarta talis est. Nomen concretum et nomen abstractum et verbum non dicunt diversas res, sicut patet de? istis: currens, cursus et currere. Ergo a simili nec ista: essentia, ens et esse, quae se habent sicut nomen abstractum et nomen concretum! et verbum. Si dicatur quod ens quod est nomen nihil addit super essentiam, sed ens quod est participium addit, nihil est. Quia sicut legens sive accipiatur ut nomen sive ut participium, semper idem significat cum verbo quod est legere, nec est differentia nisi in modo significandi; sicut patet per Boethium, super illud verbum Perihermenias (1l): verba secundum se dicta nomina sunt, ubi dicit Boethius quod legens nominaliter dictum, et legens participium, et legere verbum idem dicunt. Unde et Philosophus, quinto Metaphysicae, ubi distinguit nomina, vult quod quotiens dicitur ens, et esse.

Ratio ultima? quae sumitur ex parte compositionis talis est. Quia compositio ex essentia et esse aut est compositio ex pura potentia et actu simpliciter, aut est compositio ex eo quod est in potentia secundum quid et ex eo quod est actus secundum quid. — Si primo modo, sequitur quod illud ? quod dicitur essentia quod est compositum ex materia et forma sit | pura potentia, quod est inconveniens. Sequitur etiam quod illud quod ponitur quod sit esse, sit forma substantialis, quia actus simpliciter non est nisi forma substantialis. — Si secundo modo, tunc illud quod vocatur esse erit forma accidentalis; quia sicut inter actum simpliciter et actum secundum quid non cadit medium, ita inter actum qui est forma substantialis et actum qui est forma accidentalis in aliquo genere accidentis existens non cadit medium. Sed subiectum formae accidentalis " praeintelligitur simpliciter esse ' ipsi formae accidentali. Ergo subiecto prius intelligitur " simpliciter esse ante suum esse ! quo ipsa simpliciter est. Hoc autem est impossibile. Ideo ' et cetera. Et sic patet ad primam quaestionem, scilicet quod esse et essentia sint idem re etiam in creaturis ",

Ad secundam autem quaestionem dicendum quod si ita esset quod esse et essentia differrent re in creaturis, magis posset poni quoil creatura posset habere ' esse essentiae sine esse existentiae quam quod materia posset esse sine forma, quia essentia maiorem actualitatem includit quam materia, licet non sit tanta quod possit esse in rerum natura secundum communem cursum sine esse existentiae. Hoc tamen, scilicet quod essentia non possit habere suum esse essentiae sine esse existentiae '? non convenit illi positioni quae ponit quod essentia potest intelligi sub opposito ipsius esse, quia aut[em] quaelibet essentia determinat sibi proprium esse, sicut ignis determinat sibi calorem, aut non. Sed potest esse successive sub pluribus esse sicut materia sub pluribus formis ". Si primo modo ?, tunc sicut ignis non potest vero intellectu intellixi sub opposito caloris, ita nec essentia sub opposito proprii esse. Si ponatur secundo, tunc licet essentia vel res quantum ad esse essentiae possit manere sub alio esse opposito priori esse a quo spoliatur, sicut ignis quantum ad materiam manet sub forma opposita formae ignis, non tamen posset intelligi vere res aliqua quantum ad esse materiae sic quod esset privata omni esse existentiae, sicut nec materia, ut communius ponitur, non potest intelligi manere sub privatione omnis formae. Et ideo hoc dimisso et supposito quod, sicut probatum est, esse et essentia sint idem re, dicendum, quantum ad praesentem quaestionem pertinet, quod unaquaeque res tantum babet de esse essentiae ! quantum habet de esse existentiae, et tantum habet de existentia quantum habet? de essentia. Ita quod antequam res sint in actu, sunt in potentia quantum ad utrumque | et quando sunt actu sunt actu quantum ad utrumque. Figmenta autem sicut est chimaera, nullum esse reale habent nec actu nec potentia quia implicant contradictoria.

Ad primum ergo quod alii inducunt ad probandum? quod differunt re in creaturis esse et essentia, dicendum quod aliquid dicitur esse in potentia ad aliquid dupliciter. Uno modo per aliquid quod est pars sui vel aliquo modo intraneum | subiecto sibi, sicut quantum est album in potentia per superficiem. Et sic non .dicitur creatura esse quod sit respectu Dei creatoris in potentia ad esse, quia creatura antequam creetur non dicitur esse in potentia ad esse per potentiam passivam quae sit in ipsa. Alio modo dicitur aliquid esse in potentia per potentiam existentem in alio et per hoc quod est non includere contradictoria sicut figmenta includunt, et illo " modo idem diversimode acceptum est in potentia ad se ipsum. Et sic essentia est in potentia ad esse, nec oportet ex hoc quod essentia sit alia res ab esse, quia isto modo etiam ipsum esse est in potentia, ut sit in actu propriae naturae.

Ad secundum dicendum quod nec vere potest essentia intelligi nec etiam esse sub opposito ipsius esse si accipiatur essentia et esse uniformiter, quia essentia in actu non potest esse sub opposito esse in actu, nec essentia? in potentia sub opposito esse in potentia. Sed verum est quod essentia vere potest" intelligi non esse '? quando vere non habet esse ita quod accipiatur essentia ! in | potentia et non esse in actu, quia haec est vera: essentia quando est solum in potentia, non habet esse in actu. Ita etiam ipsum esse quando est tantum in potentia creantis, non habet esse in actu in propria natura. Unde tot sunt esse quot essentiae, et semper tantum est de uno quantum est !? de alio. Nec est ponendum quod aliquid sit per esse sicut per aliquid superadditum, ut quidam dicunt de substantia, vel per esse sibi substratum sicut isti hi idem dicunt de omnibus accidentibus quae ' habent esse quia recipiuntur in existente, quia quando substantia panis convertitur, quantitas remanens habet esse, nec tamen habet esse per esse substratum cum substantia non maneat, immo est!" per suum esse quod prius habebat ut in alio, nunc autem ut in se subsistens.

Ad illud de causa exemplari, dicendum est quod licet Deus fuerit repraesentans res ab aeterno, non tamen fuit ab aeterno causa exemplaris !? actu causans aliquod esse reale ab aeterno, sed fuit! causans in habitu sive in potentia. Et similiter creaturae nullum esse reale habuerunt ab aeterno in actu, sed tantum in potentia.

Ad illud quod dicitur quod esse creaturae esset non participatum et esset aeque simplex sicut esse Dei, non sequitur. Quia, sicut alias declaratum est, ponendo essentiam creaturae minus simplicem quam sit essentia Dei, non oportet quod hoc fiat ponendo plura in creatura quae sint esse et essentia sive etiam accidens et subiectum, licet in omni creatura sit aliquod accidens praeter substantiam eius, quia hoc non poneret compositionem in essentia creaturae. Sed dicitur ipsamet essentia creaturae participata et etiam compositior quam essentia divina non includendo diversas res?, sed per unam et eandem rem quae habet quod sit actus? et potentia respectu diversorum, quia semper essentia minus perfecta est quasi quaedam potentia vel quodammodo potentiale respectu magis perfecti, et est tamen quidam actus in se, sicut alias magis diffuse dictum est.