Quaestio 28a

Consequenter quaeritur, uicesimo octauo, utrum deficiente nobis aliquo sensu necesse sit nobis deficere aliquam scientiam quam impossibile est nobis accipere.

1. Arguitur primo quod non: quia si aliquis modo amitteret sensum uisus, non obstante hoc remaneret sibi species uisibilium in phantasia et in memoria, per quas intellectus posset moueri ad intellectionem uisibilium; ideo per istas posset addiscere scientiam de uisibilibus uisu sibi deficiente.

2. Et etiam ex hoc apparet quia in tenebris, in quibus non utimur uisu, possemus aliquem docere unam conclusionem de uisibilibus per loquelam et auditum; et sic deficiente sensu non oportet scientiam deficere ab illo sensibili.

3. Item, licet aliquis numquam habuit sensus uisus nec auditus, tamen posset deus in intellectu eius formare species uisibilium et audibilium per quas iste posset de uisibilibus et audibilibus acquirere scientiam; ergo possibile est deficiente nobis aliquo sensu non deficere scientiam.

4. Item, experimur quod per auditum docemur multa de his quae numquam sunt a nobis sensata, ut de deo et prima materia, et de intelligentiis; ergo si deficeret nobis gustus et olfactus, adhuc per auditum et loquelam possemus doceri per sonos de odoribus et de saporibus, quamuis haec numquam fuerunt sensata. Et ego uidi hic longo tempore unum scholarem qui a natiuitate fuerit caecus, tamen ipse fuit satis bonus clericus et syllogizabat de lineis et coloribus.

5. Ultimo arguitur: minus distant primae qualitates tangibiles ab odoribus et saporibus, quae causantur ab eis, quam ista sensibilia a substantiis separatis, et tamen per notitiam illorum sensibilium possumus nobis acquirere scientiam substantiarum separatarum, quamuis numquam fuerunt a nobis sensatae; ergo, similiter, quamuis odores et sapores numquam essent a nobis sensati, scilicet deficiente nobis gustu et olfactu, tamen adhuc per notitiam primarum qualitatum tangibilium a nobis sensatarum possemus acquirere nobis scientiam de saporibus et odoribus.

6. Et confirmatur haec ratio: quia nos innati sumus, per potentiam discretiuam intellectus, per causam cognoscere effectum et per effectum cognoscere causam, licet causa et effectus sint diuersae naturae, et secundum speciem, et forte secundum genus; quod apparet: quia per motus et transmutationes ad ista sensibilia nos deducimur in scientiam de prima materia, et de deo, et de intelligentiis; sed constat quod quattuor primae qualitates tangibiles sunt causae primae odorum et saporum, ut patet in de Sensu et Sensato; ergo per notitiam qualitatum tangibilium possemus discurrere in scientiam odorum et saporum, quamuis illi non essent a nobis sensati.

Oppositum determinat Aristotiles, primo huius.

Et probatur: quia deficiente nobis uisu, non possunt nobis fieri phantasmata colorum, cum quemcumque intelligentem necesse est phantasmata speculari, ut habetur tertio de Anima.

Tota difficultas huius quaestionis est quare per notitiam qualitatum tangibilium non possumus uenire in notitiam saporum uel odorum, cum sint causae eorum, sicut in multis aliis ex notitiis causarum deuenimus in notitiam causatorum, et e conuerso. Et ut de hoc uideamus aliquid, pono aliquas conclusiones.

Prima conclusio est quod si perdas aliquem sensum, ut olfactum uel uisum, quem ante habuisti, adhuc poteris omnem scientiam de coloribus et odoribus addiscere, si eam ante non habueras, propter species colorum et odorum in phantasia reseruatas, sicut prima ratio arguebat. Et ideo Aristotiles non intendebat de illis quibus deficit aliquis sensus a natiuitate.

Secunda conclusio est quod etiam, per causam supernaturalem et miraculosam, posset nobis fieri scientia de coloribus et sonis, licet a natiuitate essemus surdi uel caeci, sicut secunda ratio arguebat.

Tertia conclusio est quod licet aliquis a natiuitate esset surdus et caecus, uel etiam careret sensu olfactus, tamen posset sibi naturaliter acquirere scientiam de coloribus et sonibus et de odoribus modo quodam confuso. Quia tali priuatione uel carentia illius sensus non obstante, ipse per alios sensus posset sibi acquirere quosdam conceptus communes; uerbi gratia, illos a quibus sumuntur isti termini ens, unum, idem, diuersum, causa, causatum, similiter qualitas, quantitas, transmutatio, motus, alteratio, corruptibile, generabile, et sic de plurimis aliis. Ergo posset sibi acquirere scientiam conclusionum ex illis terminis formatarum. Tamen in confuso et modo communi hanc scientiam talium conclusionum haberet, scilicet scientiam de omnibus rebus, de omnibus generabilibus et corruptibilibus, de omnibus qualitatibus, de omnibus alterationibus, quia pro omnibus istis illi termini supponunt; ideo in confuso haberet scientiam de odoribus et sonis.

Immo, ulterius credo quod licet alicui deficiat sensus olfactus, tamen posset bene acquirere scientiam propriam et specialem de odoribus per quandam certitudinem. Quia posset sibi ostendi quo modo multa animalia mouentur determinate ad cibum suum quamuis ipsum non uideant, nec audiant, nec etiam tangant aut gustent; hoc ille bene experiretur. Et quia hoc non potest esse sine aliqua notitia ipsius cibi, ideo posset ille concludere quod illud animal de illo cibo habet aliquam notitiam: non per intellectum, quia non intelligit; ergo per sensum; non per uisum nec auditum, tactum uel gustum; ergo ille posset concludere quod est dare alium sensum ab istis et, per consequens, alia sensibilia uel alias qualitates sensibiles, et hoc est habere scientiam propriam de odoribus, cum non sint qualitates sensibiles alio sensu a praedictis quattuor nisi odores.

Et ego opinor quod per istum modum, per sensibilia, nos habemus notitiam insensibilium, ut primae materiae et substantiarum separatarum. +Quia cum designat nobis uirtus quam praedicta possint mouere et in illas imprimere suas proprias similitudines, et hoc uidetur impossibile etiam quod habeamus de illis conceptus proprios quidditatiuos sicut habemus de his quae possunt in nobis suas proprias similitudines imprimere, ideo ad notitiam talium, quamuis propriam, nos non deuenimus nisi per quendam modum circumlocutionis.+ Unde, primo Physicorum, dictum est quod materia non cognoscitur nisi secundum analogiam.

Et ita etiam uidetur quod naturaliter in hac uita non habemus aliam notitiam de deo. Verbi gratia, aliqua praedicata perfectiora, scilicet nullam diminutionem uel nullum defectum connotantia, attribuimus deo, ut quod ipse est uidens et intelligens, et quod est actus perfectissimus; deinde, etiam aliqua praedicata, diminutionem connotantia, a deo remouemus, ut dicendo quod ipse est immobilis, intransmutabilis, ingenerabilis, incorruptibilis et, per consequens, aeternus, et quod ipse est omnino independens, et sic est ex se necesse esse. Et haec praedicata simul non conueniunt nisi deo; ideo per congregationem huius modi praedicatorum nos habemus specialem et propriam notitiam de deo, tamen, sicut uidetis, solum circumlocutoriam. Unde nobis deficit notitia quidditatiua dei, uel de deo, quam ipse dabit in patria, ubi non per discursum, sed per simplicem suam essentiam obiectam intellectui causabit in intellectu suam propriam notitiam.

Ultima conclusio est quod deficiente nobis a natiuitate aliquo sensu, impossibile est nobis naturaliter acquirere scientiam de sensibibilibus propriis illius sensus secundum conceptus quidditatiuos illorum sensibilium. Quia sicut apparuit, licet intellectus ex aliquibus notis possit discurrere ad notitiam aliorum, tamen hoc non est ad notitiam propriam quidditatiuam, sed uel ad notitiam communem et confusam, licet quidditatiuam, uel ad notitiam propriam per circumlocutionem, Et sic intendebat Aristotiles. Et forte quilibet debet hoc ex se uidere quod si numquam uidisset ranam uel muscam, non posset bene capere conceptum specificum ranae uel muscae, licet cognosceret causas eius, scilicet corpora caelestia, elementa et qualitates elementorum.

Et secundum hoc uidemus quod omnes rationes procedebant uiis suis.