Caput 5

¶ De immortalitate primi motoris. Caput V.

AD immortalitate autem primi motoris accedamus: et an primus motorsit simpliciter immormalis perscrutemur. dicaAimus autem in primis quod aliquos dicitur esse viuens tripliciter. vno modo denominatiue. sicut corpus dicitur esse uiuum denominatiue ab ipsa anima informante. Alio modo aliquos dicitur esse viuens inclusiue: quia includit vitam tanquam partem sui scilicet animam. Tertio modo aliquid dicitur esse viuum essentialiter et quiditatiue: sicut ipsa anima dicitur viuere: et quaedam vita: non quia includat vitam tanquam partem sui: sed quia ipsaanima est ipsamet vita essentialiter.

¶ Adhuc autem ipsa anima dicitur vita scilicet formaliter vel fundamentaliter. Et per vitam formalem autem viuere formaliter ego intelligo ipset intelligere in actu: cum anima est in acie intelligentie: quoniam sic viuere non est aliud nisi experiri actualiter. et esse in vigore: et esse in actu 2o. vnde viuere non est aliud nisi apprehendere: non experitur autem anima nisi dum est in actu 2o et ideo proprie dicitur viuere in tali actu 2o vno ergo modo dicitur vita in anima actualis experientia: et ipset intelligere in actu. alio modo dicitur anima viuere vita fundamet ali: et actu primo et per istam vitan fundamentalem intellgo ipsam animam essentialiter: vt prescindit ab omni intelligere: quod est eius actus secundus et vita formaliter: vt supradictum est: quoniam autem cum quot modis dicitur vnum oppositorum tot modis dicitur: et reliquum. mors autem et vita opponunt et multis modis potest aliquos dici vita carere vel morivel desinere viuere: vel quia amittit vitam a qua dicebatur viuere denominatiue: vel quia amittit vitam partem sui: vel quia ipsamet vita desinit esse: vel quia ipsamet vitavt anima desinit intelligere: et desinit esse in acie intelligentie. Ad nostrum propositum reuertentes dicamus prius motorem esse immortalem: et sit ista prima propositio: primus motor non est mortalis denominatiue: quia non habet vitam a qua denominetur viuens denominatiue: vita autem et mors se habent circa idem: ergo primus motor non dicitur mortalis nec immortalis denominatiue.

¶ Et si arguas quod primus motor potest dici viuens denominatiue ab anima viuente. Nam si primus motor per possibi le autem impossibile posset terminare dependentiam seu vnionem relatiuam anime ad ipsum: demmonstretur formaliter animatus et viuens denominatiue: et si hec vnio anime ad ipsum esset soluarius primus motor diceretur esse mortalis. Et si de inesse solueretur diceretur esse mortuus: et si talis vnio diceretur simpliciter insolubilis primus motor diceretur immormalrlis. Respondeo tibi. si suppositum tuum quod primus motor posset terminare dependentiam seu vnionem anime ad ipsum et hominis: et cuiuscumque nature viuentis a quibus diceretur esse viuens denominatiue: tibi concederem quod arguis: quoniam tunc primus motor posset dici mortalis vel immortalis: sed de veritate suppositi tui inquerere non est praesentis speculationis. Sed de hoc inferius fiet sermo cum inqueremus: an primus motor possit supplere vices cuiuscumque causae secunde: et specialiter vite anime 2e subiectiue et nalis: ideo vsque ad locum illum differatur.

¶ Habet autem dubitatione: an aliquid aliud a primo motore viuens sit immorle. At vero philosophi antiqui dicerent quod sic: quoniam celum et astra: et corpora celestia sunt sic animata denominatiue. sunt tamen immortalia: quoniam secundum eos impossibile est corpora celestia a suis motoribus separari: et ab animambus: quia omnia superiora sunt necessaria et per petua. Concedunt tamen de omni animali composito ex corpore mixto: et anima: quecumque sit illa: quod nihil talium simpliciter est immortale. in hoc autem philosophi moderni consen¬ tiunt cum antiquis scilicet quod nullum corpus mixtum est simpliciter immortale: sed in primo dicto non conueniunt. dicunt enim quod alia: vt virtute primi motoris possunt corpora celestia a suis motoribus et animabus separari: et per consequens mori: quoniam contingenter adinuicem sunt vnita: et in tali vnione conseruantur: sicut in tractatum de potentia actiua primi motoris perscrutatur.

¶ Secunda propositio sit talis. primus motor non est immortalis simpliciter nec necessario viuens inclusiue scilicet inclusione per tis viuentis. hec probatur conformier sicut prima. si suppositu supponit verum scilicet si ex primo motore et aliquo viuente possit fieri vnum includens ista duo: Palam quod illud vnum sic resultans non esset simpliciter immortale: quia includeret duas partes contingenter vnitas: ergo per separationem ipsarum moueretur: ideo sic primus motor non est immortalis: sed magis mortalis. Omnia autem viuentia tali vita alia a primo motore suint mortalia: sed de ista vita inclusiue et denominatiue quantum partinet ad primum motorem non est nostra principalis intentio querere. Sed de vita essentiali que est in actu primo: et in actum secundo scilicet in acie intelligentie est principalis perscrutatio: ergo de ista inquiramus: et primo de vita fundamentali: que consistit in actu pri¬. Deinde de vita experimentali que consistit in actusecundo fiet sermo.

¶ Amplius autem de vita fundamentali que in actu primo consistit sit prima propositio talis. primus motor vita fundamentali est simpliciter immortalis. hecprobatur: quoniam talis vita est ipsamet eius essentia: eius autem essentia non potest desinere esse: cum sit sum me necesse esse. tum etiam cum sit primus motor actus primus: et eius essentia est omnino immortalis obiectiue: sic quod non potest desinere esse: nec recipere eit se: vt superius fuit dictum.

¶ Et si queras an aliquid aliud sit viuens vita fundamentali: cum primus motor sit simpliciter immortalis. Respondeo tibi quod non: quia sicut frequenter dictum est. omne aliud a primo motore: siue viuens: siue non viuens est mutabile obiectiue: cum possit capere esse. et desinere esse.

¶ Adhuc autem de vita formali que consistit in actu 2o naturae viuentis est perscrutatio. Actus autem secundus nature viuentis: que est vita est ipsum intelligere. Intelligere autempotestir sumi dupliciter vel quantum ad absolutum quod importat: vel quantum ad apparentiam obiectiualem et productionem passiuam. videlicet obiecti in esse cognito¬. vtrumque enim istorum duorum est quedam vita: sicut similitudo obiecti cogniti: sicut etiam quidam vigor et quedam comprehensio experimentalis: et magis proprie videtur de vita et de apparentia obiectiuali quam de intellectione formali: quoniam per apparentiam obiecti constituitur vita in acie intelligentie: et in conplexione experimentali: non sic autem per ipsum intelligere. Palam autem quod ille terminus vite reperitur in primo motore scilicet vita fundamentalis que est esse ipsius primi motoris intelligere absolutum: et productio obiecti in esse cognito: Ex hoc infertur quod lapis in primo motore viuit triplici vita: et non tantum lapis: immo omne aliud a primo motore hac triplici vita viuit. Nec tamen terminus vite sunt alterius: et alterius rationis. Ad propositum ergo reuertentes: ponamus propositionem affirmatiuam de immortalitate primi motoris que sit talis: primus motor simpliciter est immortalis vita formali absoluta. hoc probatur: quoniam vita formalis: et vita fundamentalis sunt idem realiter: et per consequens equaliter necesse esse: si ergo vita fundamentalis est imiuor¬ talis obiiectiue: ergo et vita formalias bsoluta. scilibe ipsum intelligere. Est autem vita fundamentalis immutabilis obiectiue: ergo et formalis.

¶ Et si quaras an vita formalis absoluta cuiuscumque nature viuentis limitate et artate sit simpliciter immortalis. Respondeo tibi quod non: quia vita eius fundamentalis est mortalis: ergo et formalis vita: cum omne aliud a primo motore sit mutabile obiectiue.

¶ De vita obiectiuali que est in primo motore: Anprimus motor secundum talem vitam sit immortalis an non nunc dicamus. Uita autem obiectiualis in primo motore que non est aliud nisi productio obiecti in esse cognito potest summi dupliciter vel pro productione obiecti respectu sui autem respectum diut. sit ergo hec propositio. primus motor est simpliciter immortalis vita obiectiuali respectum sui. hoc probatur: quia productio es sentie sue in esse cognito est idem cum sua essentia sicut fertur: quia de hoc inferius erit sermo. ergo talis vita est indesistilius et inextinguibilis obiectiue. Tum secundo: quoniam productio essentie primi motoris in esse cognito est simpliciter necessaria: quia primus motor necessario se comprehendit: et necessario est in acie intelligentie respectu sui.

¶ Habet autem dubitationem an alii motores a primo motore sint simpliciter immortales tali vita. Respondeo tibi. Dicunt antiqui phylosophi: vt Arist. et eius sequaces quod sic: quoniam posuit Arist. quod secundi motores erant eterni: et immutabiles obiectiue: et quod semper et necessario erant in acie intelligentie respectum sui. Palam autem quod nouiphylosophi: quia non ponunt duos motores esse immortales vita fundamentali: habent consequenter dicere quod non sint immortales vita formali: nec comprehensio ne experimentali: et secundum talem vitam sunt mutabiles obiectiue.

¶ Et si queras an 2 motores stanete vita eorum fundabi sint mortales vita formali etam absoluta quam diminuta et obiectiuali: et hoc respectum sui. Respondeo tibi quero primo: an intellectio duoum motorum sit ide: quod sua substantia: sicut videntur dicere peripatetici: et si sic patet quod non. Si intellectio absoluta respectu sui non sit idem cum substantia secundi motoris: patet quod sic.

¶ Et si vlterius queras supposito quod 2m motores viuerent vita formali et fundali absoluta respectu fui: nunquid necessario viuant vita obiectiuali respectu sui et comprehensione experimentali: hoc tamen sub dubio tibi relinquo: quoniam de hoc inferius erit sermo in tractatum de cognitione primi motoris.

¶ De immortalitate autem obiectiua primi motoris respectum obiecti distincti: an tali vita obiectiuali sit simpliciter immortalis vel non perscrutemur: sit ergo prima propositio talis: primus motor est simpliciter immortalis vitaobiectiuali respectu terminorum simplicium. hoc probatur: quoniam omnes termini simplices distincti a primo motore sunt in eius esse necessario exemplati: ergo et necessario cogniti et positi in esse obiectiuali: ex go est immortalis tali vita.

¶ Et si queras an 2 motores respectum alicuius obiecti distincti vita obiectiuali sint simpliciter immortales. Respondeo tibi: peripatetici dicunt quod sic: quoniam dicunt quod et motores semper sunt in acie intelligentie respectuprimi motoris: et semper ipsum conteplantur cum ipsos moueat in ratione intellecti et dilecti. Sed quid secundum modernos phylosophos. dico quod secundi motores viuunt vita fundamentali et formali absoluta: et nunquam necessario viuunt vita obiectiuali: et semper sunt in acie intelligentie respectu primi motoris. Dicitur quod suppositua predictis talis vita obiectiualis est in eis inextinguibilis. hoc tamen sub dubio tibi relinquo: quoniam de hoc inferius fiet sermo.

¶ Secunda propositio sit talis. primus motor simpliciter est immortalis vita experimentali respectu complexionum necessa riarum. hoc probatur sic. primo: quoniam complexio nes necessarie in esse primi motoris necessario sunt extracte. ergo necessario sunt posite in acie intelligentie primi motoris. talis igitur vita in primo motore est inextinguibilis.

¶ Et si queras: an ista 3a vita sit realiter distincta a prima et a secunda vel non. Respondeo quod prima vita et secunda sunt idem realiter licet distincte sint quiditatiue. Et ex natura rei: sed vita 3a: nec cum prima: nec cum secunda est idem realiter: quoniam ens diminutum non videtur esse idem realiter cum tali ente reali 3a autem vita respectu distincti obiecti est quodam ens diminutum in primo motore. prima autem vita et secunda sunt entia realia absoluta formaliter infinita.

¶ Et si adhuc queras an in secundis motoribus 3a vita de complexionibus necessaruis sit in eis inextinguibilis autem non prima et secunda vita manente in ipsis. Respondeo tibi forte respectum alicuius complexionis necessarie vita 3 in ipsis est inextinguibilis: et respectum aliquarum est extinguibilis: quoniam secundi motores forte aliquas complexiones necessarias: necessario comprehendunt: sed non omnes.

¶ Tertia propositio sit talis. primus motor respectu complexionum contingentium non est simpliciter immortalis vita 3o hoc probatur: quoniam complexiones contingentes contingenter determinant se: sicut euenit ad vnam partem vel ad aliam: ideo vita talium in primo motore multipliciter est extiguibilis et mutabilis obiectiue: sicut in tractatum de volundamente et volitione primi motoris fiet sermo. Concludamus ergo totam causam de immortalitate primi motoris: quod omnia in primo motore viuunt triplici vita. prima vita est esse primi motoris. 2a est intellectio absotentia eiusdem. 3a comprehensio obiectiualis. due prime vite sunt simpliciter inextinguibiles: sed tertia respectu quorundam est inextinguibilis: non tamen respectu omnium.