HAbet autem dubitationem ex iam dictis trahetem originem: nam cum dictum sit quod omnes persone in quibus subsistit naura primi motoris sunt eterne vnica eternitate: et sunt silitet et equales in eternitate restat dubitio: an inter ista supientia possit esse alia priosititaus autem posteyeitas quacumque sit illa. Dicamus autem in primis quod ibi est alia prioritas originis quae vnum suplictum prius est origine alio. Palam autem in nostra metaphysica quod 2e sunt priosites inter alia quie habent locum ndene primo namque modo dicitur aliud prius origine alio: quoniam illud est a se: et aliud est ab illo. Patet autem manite: quod primum supcitum est a se et a nllutio alio est productum. 2m autem est a primo et ideo primum prius est origine 2o 2m autem posterius est origine primo suptio. primum est prius est origie 3o supenti: quoniam prium est a se et a nllataoproductum 3m autem est a primo et 2o.

¶ Et si tu quaeras: an 2m sit prius origie 3o: rapenr quod illo modo accianus prius origine illibed sequod est a se: et posterius illud quod est ab alio: 2m cum non sit a se non potest dici prius origine 3o. Modus secunds prioritatis originis dicitur quo aliquid prius est origine priori: in quo non est prior a qua. Debes namque imaginari de prioritate istorum supritur sic suo modo tibi ostendi de prioritate originis luis in partibus aeris. in illuctiue enim aeris sunt diuerse illuctiues adinuicem ordinate. sicut et partes aeris habent ordinem prioritatis et possite adinuicem: nam oriente sole: licet omnes partes aeris illuminentur in instanti tamen pers prius origine illuminatur quam alia: vt prima quam 2o: et 2a quam a: et sic de aliis: hoc sic intelligo quod primua illuminatio pripartis aeris habet coexistentiam ad instans temperis: quod est in motu primi mobilis. Similiter autem et 2a illumius habet coexistentiam ad illied idem instans: et sic 3a et 4o: et sic de aliis. prima coexistentia quae funin prima illuctiue habet relectum prioritatis ad coexistentiam 2e partis et e3 coexistentia fundat rellietua postetitur ad primam: et ideo coexistentia primio pertis est prior: et coexistentia 2e pertis est posterior: et ab illa coexiet prioritate quae funinis in prima coexistentia dicitur pers pria prius origine illucita quam 2o et 2a quam ca priori in quo: quoniam ista coexistentia quae fundat: vt dictum est relietia priositius ad aliam: et ista coexistentia est propria mensura productiua primae partis et primae illuctio: et 2a est posterior: et de aliis per ordinem ad propoitum applicando conformaliter dicamus quod gno actiua constitiua primi supieti fundat coexistentiam ad instans. eteriento. Similiter autem gnodo pasiua fundat coexistentiam ad idem instans coexistentia quae fundatur in gnotione actiua fundat rellietim prioititas: et terminat ad gnotionem passiuam: et gnodo passiua: immo coexistentia quae fundatur in passiua gnotione fundat relietum postetitue et termi natur ad gnortionem actiuam: et ex hoc sequitur quod gnodo actiua prior em priori in quo: quia in priori coexistentia: et gnoto passiua posterior est: quia in coexistentia posteriori: et per consequens primum supectum dicitur prius origine et et 3o: et primum et 2m 3o prius dico origine: et prius in quo: quia in ista coexistentia prima. licet enim iste tres producties habeant vnam mensuram communem scilicet instans eterpitiuas hebent tamen mensuras proprias vel coexistentias proprias ordine prioritatis et postetititue originis habetes. Nec mireris. si dico prius in quo et in propria mensura: quoniam si ita esset impossibile quod iste tres producties non paesenst esse in eodem instanti eternitatis vel temporis: sed non in diuersis. per necessaritate oprtet dicere quod gnodo actiua esset prior gnortione passiua temporequoniam gnodo actiua fundaret coexistentiam ad instans teperis: et passiua fundaret coexistentiam ad instans 2m temperis. prima autem coexifundaret rellietuma prioritatis tepris ad passiuam: et passiua posterioritatis temporis ad actiuam. Palam ergo quod isto modo fundabunt iste coexistente aliquem ordinem prioritatis adinuicen¬. non temporis: cum sint in eodem instanti teporis: immo eteriata: ergo fundant necessario retlientia prioritatis et posterioritatis originis. Con¬ cludamus ergo quod vnum supecitum est prius alio originem prioriin quo: et aliud est posterius alio.

¶ Et si apelris quod in ista trinitate supenitur in quibus subsistit natura primi motoris nihil prius autem posterius nihil maius autem minus. Si ibi nihil prius autem posterius: ergo nullum prius autem posterius origine: sicut neque temporem ista namque vnder equipollere nihil prius: ergo nullum prius. Respondeo tibi quod eo modo quoe conces ibi siltas durationis eomodo negatur prioritas autem postelitas durationis. affiritusr autem ibi simultas durationis eterne: et in eternitate quod omnes tres persone sunt silia eterne et sil etersiente: et cum hoc coequales: er illa nulla prioritas durationis eterne id est eternitate excludens simultatem istorum suppotentiua exclutis simultatem id est eternitatem: sed quomodo sit ibi aliqua alia prioritas non excludens istam simultatem sicut originis tu noen habes. quoniam ordo originis stat cum simultate eteritiua et durationis. Dubilitue vero praedicte additur 2oa scilicet an inter ista suptisa sit aliqua priosituam nature vel non. Dissotus autem huius dubitationis stat in hoc: quoniam prius natura est in duplici genere. vno quidem modo dicitur prius natura alio virtute vel perfectione: sicut dicimus quod vna species vniuersi est nobilior alia. de isto autem modo prioritatis naturae quod est alio perfectius inferius in sequnti caprima fiet secundo. Dicamus primo quod in suppositis primi motoris sunt aliqua per se inclusa quo sunt prius natura aliis prioritate a qua non conuertitur subsitdi consequentia. hoc probatur: quoniam entitas est ibi per se inclusa quae est consequens ad per se includentia. ipsam includentia sunt antedta: et non conuertitur consequentia: sicut sequitur. animal: eg ens: et non conuertitur: sic sequitur. ipset suppoitum: immo 3a supintia eg ens. Palam autem quod non tamuem est ens sic prius natura suppositis illis: immo omnia transcenentua: immo communitaiua omnia sunt priora incommunibus omnibus cum non sint adinuicem conuertibi lia: sicut sunt essentia et proprietates. At vero cum petis de illis suppositis: an sit poritas naturae a qua non conuertitur consequentia. Palam quoniam cum talia supentia sunt relatiua: et relatiua dicuntur ad conuertentiam: et sunt silite natura: sequitur necessario quod non erit ibi prioritas nature inter talia supposita.

Dicamus est in speciali de proritate naturae 2o modo dicte quae aliquid dicitur prius altero: quod est eo perfectius et nobilius: an vnum supecitum sit prius altero vel non. attamen oportet necessario prius videre: an productiones tam actiue quam passiue: quae sunt in primo motore ad intra dicant perfectionem simlite vel saltem aliquem ergodum perfectionis. Prima ergo propositio sit talis proprietates seu productiones prodicte no habent propriam entitatem. hoc probatu: quoniam conceptuus simitur simplices: et per consequens ir resolubiles: et per consequens nihil est formiter et quiditatiue inclusum ineis. gnodo namque actiua seu praternitas viela differentia est quaedam reanitas simitusr simplex. Similiter et quolibet produio: tam actiua quam passiua:

¶ Et si arguas quod hoc nen possit stare cum principiis statutis in metaphysica: ibi enim dictum est quod gnotio actiua: vt paternitas est communis vniuoce dicaua de primo motore: et de istis infecltibus: et per conseques ista quae in nobis est: et ista quae in primo motore: conueniunt lin gnonne in communi: quam quiditatiue includunt: ergo non sunt simiter simplices. Confirus: quia gnotio actiua in nobis vere est in praedicamen to: ergo vere incluctur quiditatem praedicamentalem: ergo ens inquantum ens cum ens sit inclusum per se in. x. praedicamentis: et quicquid inclutus in praedicamento per se necessario inclucitir in omni eo: quod per se est in praedicam to. Responsio tibi. sicut in nostra metaphysica dictum fuit. substantia vel sapina vel gnodo actiua quae per se communis est primo motori et aliis: sunt quedam differentiae contraentes aliquod contrahibile vel transcendens vel aliquid in genere primo vel subalterno: sicut sapientia quae communis est primomotori et aliis: quae est simtus simplex: quae quidem contractiua est duorum contrahibilium. vnum in genere qualitatis: et aliud est transcendens quod est prima intellius. Similiter autem est substantia quae est communis primo motori et aliis: non est substantia praedicam talis: sed est differentia constitutiua substantia praedicamentalis et contractiua alicuius contraibi lis in prima intellius: et de ista mara dictum fuit satis in nostra metaphysica in materia de vniuocatione entis et aliorum transcendentium et in mama: an primus motor sit per se in genere vel non sit in¬ tellectus tuus applicatiuus ad propositum tuum ista prinitur communia. Dica mus ergo quod gnodo actiua est quaedam quiditas omnino simplex: nec habet propria entitatem: sic quod quidictiue includat istam: sed est primo diuersa ab illa quantum ad primum moitum.

¶ Et si adhuc dicas quod sit verum quod dicitur: sequitur quod gnodo actiua et entitas sint simlicitur et omnino idem: et quod interilla nulla est distinitus penitus ex natura rei. Similiter autem nec inter essentiam et proprietatem. hoc probatur sic. simitus simplex comparatum in ratione alteri in ratione vnitus sic quod sunt vnum simitus simplex excluctus omnem distinctionem et non identitatem ex natura rei hoc propositio est clara et ratione et exo. ratione patet: quoniam quodlibet istorum est simus simplex et omnino indiuisibilite: et comparatur vnum alteri in ratione vnitatis. sic quod sunt vnum. oportet ergo quod totaliter et secundum se tota sint vnum: quoniam ex quo sunt simliciter simsciecicua in eis non est aliquid quo conueniunt: et per consequens ex que sunt vnum totaliter sunt vnum: et sic excluditur omnis distinuo et omnis non identitas. Exmo quoque probatur. ponantur 2o puncta. cum sint simitus simplicia si coprentur adiuicem secundum rationenattingenuaetr patet quod totaliter se attingunt: quoniam non est aliud quae se attin gant: et aliud quaoe se non attingant: quoniam iam essent diuiliua: ergo siliter in proposito si indiuisibiliua et simciter simplicia adinuicem comperentur in ratione vnitatis: sic quod sint vnum necessario erunt vnum exclusa omni distinctione et non identitate ex natura rei. Prima ergo propositio fuit vera quod simitus simplex comparatum alteri simus simplici in ratione vnitatis excludit omnem distinctionem et non identitatem ex natura reiIdem arguitur de essentia primi motoris et de proprietatibus: vt de gnotione actiua et gnortione passiua: quoniam tam proprietates actiue quam passine sunt simitur simplices: et si comperentur adinuicem etc.

¶ Dissolus autem huius artti stat in hoc: quoniam duplex est genus vnitatis: sicut superius: et in aliis fuit dictum frequenter. quadam enim est vnitas simplex: et quaedam secundum quid: vel quadam est vnitas absoluta: et quae dam vnitas seu indiuisio relatiua: vel vnitas vnionis: et vnitas identitatis simius. Nunc ad formam: ad maiorem: simitues simplicite etcconcedo maiorem secundum illud geners vnitatis secundum quod coprantur: quia si comparantur secundum genus indiuisionis absolite et vnitatis simlitur excluditur omnis distintuo et non identitas ex natura rei simlituer et totaliter. Siautem comparantur secundum genus indiuisionis respecitiue vel vnitatis secundum quid excluditur omnis distinus actualis oppotentia illi vnitati et indiui sioni relatiue. Concedo ergo quod simitus simplex comparatum alteri simlciter simplici in ratione vnitatis simlicitere et vnitatis absolute quod excludit penitus omnem distinteum et non identitatem ex natura rei et simlicituer et totaliter realem et formalem. si autem comprentur secundum vnitatem vnionis vel indiuisionis: sicut punctus puncto: concedo quod excludit distinenteum opiter vnioni et indiuisioni actuali: quoniam enim ex quo sunt actu vnita non paesenst esse actu non vnita et diuisa: sed talis attintua non excludit omnem distinctieum et non identitatem: quia non istam quae oppotentia vnitati absoliate: et vnitati simpliciter: quia ista quae sic comparantur in rone attinguetr sunt non idem: immo distincta ex natura rei distinctione oppnitua vnitati absoluate: et simlicituer: quia iste punctus non est ille essentialiter: licet totaliter attingantur inter se: et sint indiuisa et totaliter vnita. Palam autem quod minor est vera secundum quid vel de indiuisione relatiua: quoniam essentia comparatur ad proprietatem in ratione vnitatis relatiue. non autem absoliete. Similiter autem est de entitate et proprietatibus. Concludamus ergo quod istis non obstantibus proprietates non habent propriam entitatem: sed sunt simpliciter simplices.

Perscruntemur e 2e an proprietates deat prpriam magnitudinem: et primo ansint perfectiones simpliciter vela non dicunt omnem perfectionem vniversaliter primi motoris: quoniam formiter dictum est paternitas non est sapia: et ideo si paternitas diceret perfectionem vniuersaliter. Iam sapientia: vt distinguitur formaliter ab illa nullam diceret perfectionem: et sic accianditio perfectionem simpliter nullum attributum dicit perfectionem simpliciter: immo nec ipsamet essentia: sic diceret perfectionem simpliciter prout formaliter distinguitet alias quiditates: nisi dicas quod essentia primi motoris cum includat omnes perfectiones in eo existentes: cum sit sapie pelagus infinitum claudens in se. supple omnia quae sunt in quolibet suppnitia: et sic bene est perfectio simpliciter id est vniversaliter et vt sic non significat praecise vnam quiditatem: sed omnia quae sunt ibi perfectio simpliciter. Modo 2o dicitur perfectio summa: et perfectio omnino primo prima et isto modo sola essentia est perfectio simpliciter et non aliqua attribualium perfectio. perfectio simpliciter. Tertio modo est quae in quolibet supteabsote sumpto est melius ipsum quam non ipsum id est quam quodcumque conuersile sibi in eodem. Quarto modo dicitur perfectio simpliciter perfectio sine imperfectione: et perfecitio absoluita: et non secundum quid sui. Ergo. quia quae sine addito dico simpliciter dico. Palam autem quod gnodo actiua non est perfectio simlcte primo modo id est vniversaliter. Nec 2o modo: quia non est perfectio prima nec summa: nec 3m modo: quoniam non est in quolibet melior quam quodlibet incomposile sibi: quia tunc generatio actiua esset perfectior passiua: et sic primum supcitum esset perfectius 2o: quia haberet in se formaliter aliquam perfectionem quam non haberet 2m supecitum nec 3m: quod non videtur concedendum. Palam ergo si est perfectio simpliciter: quod hoc erit 4o modo: quia erit perfectio sine omni inperfectione. Inquramus ergo de isto 4o modo perfectionis simitur an repugnet gnortioni actiue: et aliis proprietatibus autem non. fertur quod necessario dicunet aliquam perfectionem absoite absque omni imperfectione: et ratiohuius sit talis: quoniam negtso non repugnat alicui nisi ratione affipitis sibi oppotentiae proprietatibus autem repugnat imperfectio: ergo hoc non est nisi ratione perfectionis. Amplius autem dicitur quod ista maxima arum hoc demostrat. cui gnodo bona est ipsum quom bositum est: et cuius gnrordo optima. ipset optimum: et conuertitur consequentia. istud quod est bonum eius gnodo est bona: et quod optintum est eius gnrordo optiua est. Tepmenitas autem supicti gnotionis primi motoris est bonus: immo optimus: ergo gnodo ista optinus.

¶ Dissolutio autem istorum dubiorum facilis est. primum namque cum dicitur quod nega non repugnat alicui nisi ratione affirmationis opbie hoc quidem con¬ iceditur de negatione extra genus quae praedicatur tam de ente quam non ente: e et quae non requirit nec terminat sibi proprium subiectum et determinatum: sicut non lapis non homo. non autem est verum de negatione in genere. cuiusmodi est priuatio. ista namque possunt repugnare alicui non ratione affiptisis sibi opsecte: sicut cecitas repugnat lapidi non ratione habi tus sibi obit scilicet ratione visus: sed quia priuatio determinat sibi proprium subiectum aptum natum recipare habitum et priuationem talem successiue: et sic immetaphysicae imperfectio autem opponitur perfectioni priuatiue ideo non optet quod illi cui non inest perfecitio quod illi insit imperfecitio nisi circa subiectum determinatum: et aptum natum recipre vtrumque. relatio autem non est tale subiectum: ideo dato quod sibi non insit perfectio non sequitur quod si bi non insit inperfectio: sed carebit vtroque: sicut lapis caret visum et cecitate.

¶ Dissolutio autem e2t stat in hoc quod maxima ista Ari. vera est quod boni gnordo bona et optimi optima priuatiue vel terminatiue et denominatiue a termino optimo: sed in se sit in bona: et quod dicet non habens. Dicamus ergo quod productio et relatio in primo motore quaecumque sit illa nullam dicit perfectionem simpliciter et quod non habet ieproprium gradum perfectionis: et per consequens non est ibi ordo nae secundum per fectionem et nobilignaeum et ex hoc concluditur quod dato quod in vna per sona sit vna proprietas quae non sit in alia: propter hoc non tollitur quin ita perfecta sit sicut alia.

¶ Adhuc autem fertur. quod si gnodo actiua esset infinita formite: siliter autem et passiua: ex hoc non sequitur quod vna esset perfectior alia: quia eadem infinitate essent infinite: et per conseques cum omnes persone habeant eandem infinitatem: adhuc essent equales in perfectione: sed hoc non assero propter illa que dicta sunt in capitulo de infitue primi motoris.

Habet autem dubitationem de ipsis proprietatibus: an repugnat eis quod sint infinite formis. fertur autem ab vno de magistris quod non: immo secundum eum quelibet earum est foris infinita infite proprii generis: et hoc sic nititur demonstrare. infinitum sic ab eo diffinitur. Infinitum est illud quod excedit omne finitum aliud secundum omnem determinatam proportionem. ex hac diffinitione sic arguit. proprietas primi motoris excedit omne finitum secundum omnem determinatam proportionem: ergo est infinita formaliter et secundum propriam rationem: consequentia est manifesta ex descriptione infiniti assumpta: consequentia est patet: quia excedit finitum secundum omnem determinatam proportionem: quoniam vbi est talis excessus secundum determinatam proportionem. ibi est proportio finiti ad finitum: et sic proprietas esset finita. Confirmatur: quoniam proprietas primi motoris excedit aliquod infinitum secundum determinatam proportione vbi est talis excessus qui est.

¶ Adhuc autem 2o arguit sic. quando aliquod commune diuiditur per aliqua 2e diuisilita si vnum istorum diuidenm¬ tium est conuertibile adequate cum vno diuisorum et reliquum cum reliquo: sed ens diuiditur per finitum et infinitum: creatum et increatum. finitum autem conuertibile est adequate cum ente creato: ergo et infinitum cum ente increato: et per consequens nihil reperitur in ente increato: quod non sit formaliter infinitum. At vero non demonstrant proprietates esse formaliter infinitas posus: sed posset concedi quod essent infinite negatiue seu priuatiue per negationem seu priuationem finitatis. Causa autem huius dicti assignatur ab vno de magistris: quoniam finitum et infinitum sunt modi intrinseci quantitatis molis et virtutis: ergo in nullo insunt. nec in quanto quantitate molis vel virtutis. proprietates autem non sunt quante nec quantitate molis: vt patet: nec quantitate virtutis: immo contradictorie eis repugnat quod sint quante vtraque quantitate nec altera.

¶ Et si queras cum quare hoc eis repugnat et non aliis. fertur quod hoc est hoc: nec est alia causa querenda.

¶ Et si dicas quod illud non videtur verum quoniam non est entitas in vniuerso quae non teneat talem gradum positiuum in genere suo: et per consequens finitum vel infinitum: et dato quod ista entitas non sit quanta alia quantitate: adhuc habet positiuum sue entitatis in suo genere. Exemplum pono tibi. accipiamus lignum habens quantitatem vnius palmi. Certum est quod illa quantitas habet certos gradus intrinsecos finitos vel infinitos et positiuos: et si esset infinita ista quantitas ligni haberet infinitos gradus intrinsecos: et si finita finitos gradus intrinsecos: qui gradus intrinseci non distinguitur ex natura rei ab illa quantitate cuius sunt: sub illa ergo quantitate ligni vnius palmi est substantia ligni quae extenditur ad extensionem quantitatis: et hoc sic: quod sub vna parte et sub vno gradum illis quantitatis est vna pars et vnus gradus substantie ligni: et sub alio alius gradus: et sic sub quolibet gradum illius quantitatis est aliquos gradus substantia: et per consequens sequitur quot sunt ibi gradus quantitatis tot sunt ibi substantia ligni: et sic illi gradus quantitatis sunt modi intrinseci quantitatis et necessario sunt finiti vel infiniti: sic quod illi gradus substantia positiui sunt eius modus intrinsecus sui generis et sunt finiti: et sunt isti gradus intrinseci substantiae finiti vel infiniti: et sic vt quod substantia ligni habeat proprios gradus intrinsecos et proprium modum intrinsecum finitum vel infinitum alium a modo intrinseco quantitatis. supponatur ergo per possibile vel impossibile quod substantia ligni quantum ad esse positiuum sui proprii generis remaneret quantitate non remanente: sed corrupta: numquid ista substantia ligni haberet eosdem gradus positiuos sibi intrinsecos quos prius habuerit: et patet quod sic: et per consequens dato quod non sit quanta quantitate molis: adhuc tenet certos gradus entitatis in vniuerso: et illi gradus vel sunt finiti vel infiniti. Palam autem quod ista fuit intentio arist. et aliorum philosophorum cum dicunt quod in quolibet genere est inuenire vnum quod est metrum et mensura omnium aliorum isti generis: quia quodlibet quod est in alio genere habet certum et determinatum gradum entitatis. Dicamus ergo ad propositum reuertentes correlario et quacumque proprietas relatiua licet non habeat graduum intrinsecum finitatis vel infinitatis: istum scilicet qui pertinet ad quantitatem molis vel ad quantitatem virtutis: quia ex sua ratione formali nullam determinat sibi magnitudinem: ex hoc non tamen sequitur quin habeat modum intrinsecum scilicet graduum intrinsecum entitatis finitum vel infinitum.

¶ Et si dicas. ex quo habet modum intrinsecum finitatis vel infinitatis. sequitur quod dicit aliquam perfectionem finitam vel infinitam. respondetur quod non: quoniam perfectio est modus intrinsecus magnitudinis virtutis: et non modus intrinsecus proprie entitatis. nullum autem modum intrinsecum habet que sequuntur magnitudinem virtutis: quoniam proprietas ex se nullam determinat magnitudinem. Dissolutio autem aliorum vel illarum dubitationum quae probant quod proprietas dicit perfectionem simus stat in hoc: quoniam cum primo dicitur quod excludens finitum secundum omnem determinatam proportionem est infinitum. dicitur quod verum est si excedens et excessum sint eiusdem rationis. Si autem alterius non oportet sicut patet in puncto et libera: quoniam indiuisibilitas puncti excedit indiuisibilitatem linee secundum omnem determinatam proportionem. non tamen oportet quod indiuisibilitas puncti sit finita. patet hoc: quia sunt alterius rationis. Patet autem quod indiuisibilitas linee in infinitum exceditur ab indiuisibilitate puncti: quoniam si linea diuideretur in infinitum nunquam minima para linee posset veni¬ re ad indiuisionem puncti. At vero nec 2m concludit: quoniam ens diuisum per finitum et infinitum condiuisum contra finitum est commune ad infinitum positiue et negatiue. Et cum dicitur quod finitum consequitur adequate creaturam concedatur quod creatura est imperfecta: et finitum dicit aliquam imperfectionem: ideo sequitur eam vniuersaliter. ideo concedo quod quicquid est in primo motore: neceessario est infinitum positiue vel priuatiue vel negatiue: quoniam non finitum: sed ex hoc non habes quod sit proprietas infinita formaliter et posse: sed tantum negatiue: quod conceditur. Et in hoc terminatur liber sextus.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 5