Caput 2

¶ Ostendit primam causam quiditates rerum omnium distincte cognoscere. Cap. II

PErscruntemur vlterius de quolibet perfectio ne simpliciter in speciali: que in primo motore formaliter inuenitur. Et primo pe primi motoris cognitione. Secundo. de eius volitione. Tertio. de eius potentia.

¶ Quantum ad primum erit prima speculatio an primus motor sit intelligens: et congitans: an semper cogitet. si tantum de se cogitat. si cagitat aliquid extra se formaliter: an producat aliquid a se in esse cognito: an sit idem quod sua intellectio: an sit idem quod esse cognitum: an habeat scientiam infalilibilem de quacumque conclusione: an cum infallibilitate scientie eius stet contingentia in rebus. Amplius autem erit perscrutatio secundi motoris: an intelligat ipsum naturalem: an aliquid quod sit in primo motore formaliter intuitibile: an essentia primi motoris sit naturaliter intuitibilis ab intellectum distincto. De in tellectione secundi motoris non tantum respectu primi: sed respectu sui et aliorum distinctorum a se et a primo motore erit speculatio.

¶ Dicamus ergo in primis: quod primus motor est intelligens et cognoscens. Et sit prima conclusio talis. primus motor est intellectiuus: et in ipso est intellectio formaliter.

¶ Ad probandum autem hanc conclusionem et sequentes necesse fuit ponere tractatum de perfectionibus: quoniam per diffinitionem perfectionis simpliciter in vniuersali probabuntur omnes ille passiones necessario in esse primo motori. hec igitur conclusio sic probatur: intellectiuum dicit perfectionem simpliciter: quoniam in quolibet est melius ipsum quam non ipsum. natuma melius est suppositum intellectiuum quam non intellectiuum: accipiendo non intellectiuum pro quocumque sibi incompossibili. consequentia probat: quia omnis perfectio simpliciter est in primo motore. alias. non esset simpliciter perfectus: vt supra probatum est.

¶ Et si que ras: an in primo motore sit intellectus agens vel possibilis: vel vterque. Respondeo quod in eo est intellectus agens formaliter: cum intellectus agens dicat perfectionem simpliciter non accipiendo intellectum agentem vt habet actiuitatem supra fantasma: sed vt habet actiuitatem respectu intellectionis: vel magis respectu productionis obiecti in esse cognito.

¶ Adhucautem in primo motore est intellectus possibilis non vt de potentia eius aliquid educatur: sed quod intellectus natus est fundare vel esse cognitum recipere vel vt magis proprie loquar eius dependentiam terminare.

¶ Secuda conclusio. sit talis: quod primus motor est actu intelligens. hoc probatur: quia intelligere dicit perfectionem simpliciter. Tum secundo: quia per intelligere honole inest primi motori secundum snias progenitorum nostrorum. Unde risto. 2o metaphy. sue. sic ait de primo motore. Si non intelligit non vtique erit aliquid insigne. per intelligere enim honorabile inest ei. melius enim est vt sit intelligens quam non intelligens.

¶ Tertia conclusio sit talis. primus motorsemper est actu cogitans: nec quandoque cogitat et quando que non cogitat: sed semper actu cogitat. hoc probatur: quoniam semper est perfectus simpliciter. ergo semper actuhabet omnem perfectionem simpliciter. Tum 2o quia si non esset actusemper cogitans: sed in potentia: cum actus sit perfectior potetia. tunc erit perfectior quando actu cogitat quam quando actu non cogitat: quia esse in potentia dicit quandam imperfectionem respectu huius quod est esse in actu.

¶ Et si arguas: quod non semper actu omnia cogitat: quoniam de vtraque parte contradictionis potest cogitare. vtramque autem simul actu non cogitat.

¶ Respondeo tibi. instantia non impedit propositum: quia non concludit quin semper actualiquid cogitet. vtrum autem vtramque partem contradictio¬ nis possit successiue cogitare: autem non: de hoc erit inferius sermo.

¶ Quarta conclusio. quod primus motor semper cogitat de se. hec probatur: quoniam omnis intellectus habens apud se obiectum actu intelligibile naturaliter et necessario agens: et non impeditum: necessario attingit obiectum et de ipso cogitat. Et ratio huius dicti est ista: et stat in hoc: quoniam causa naturalis necessario agens necessario infert causatum si potest: sed intellectus primi motoris est hoentim qui semper actu habet seipsum praesens in ratione obiecti actu intelligit. ergo necessario de seipso cogitat semper.

¶ Adhuc autem est manifestum: quod si semper seipsum non intelligit: et de ipso cogitat est semper per rationem primi obiecti. ergo de seipso actu non cogitat: sequitur quod non femper actu cogitat: sed se habebit sicut dormiens: nec erit optima substantia. Tum 3o quia si non semper de se actu cogitat. sed quandoque de se actu cogitat: et quandoque non: ergo nec sediligit: ergo nec est quid delectabilissimum: nec semper felix: quod omnino absurdum est: quoniam primus motor est in vltima et perfectissima delectatione: cum sit totus voluptuosus. hoc enim manifestum est ex dictis ristot. 12. metaphysice sue. Dilectio autem qualis optima paruo tempore vobis. sic enim semper illud vobis quod impossibile. sic ergo si videtur primus motor habet vt vos primus motor semper mirabile est. si autem magis adhuc mirabilius est habet autem sic. Cum igitur primus motor de seipso sit totus voluptuosus et infnita dilectione in seipso dilectus: et sit felix: sequitur necessario quod semper cogitat: quoniam dilectio et voluntas talis admirabilis praesupponit dilectionem. Dilectio autem praesupponit cogitationem et eam infert.

¶ Et si queras. qua cogitatione cogitet se: an intuitiua: an abstractiua. patet faciliter quid sit dicendum: quoniam intuitiua. nam ad ipsam sequitur maior dilectio et voluptas: quoniam per ipsum perfectius attin¬. gitur obiectum: et sic maior actuatio et communiunctio ponetur cum obiecto: et per consequens maior voluptas et dilectio optima qua maior cogitari non potest: in acie ergo intelligentie intuitiue et non abstractiue respectum obiectiproprii indistincti consistit felicitas primi motoris: et in dilectione et delectatione seu voluptate consequenter mirabili.

¶ Quinta conclusio. primus motor intelligit se intelligere. patet hec conclusio: quoniam intellectum primi motoris: cum sit simpliciter immaterialis conuersiuus est supra se et supra actum suum: in hoc enim differt potentia intellectiua et immaterialis a potentia materiali et sensitiua: que nec habet actum proprium proobiecto: nec est conuersiua supra se et supra actum suum: nec redit supra seipsum reditione completa: quia visus non videt visionem suam propriam: sed intellectus intelligit intellectionem suam: quoniam habet actum proprium pro obiecto: est etiam supra se conuersiuus et supraactum suum et redit supra seipsum reditue completa: et hoc est quod dicit Arist. 12. metaphysi. et est intelligentia intelligentie intellectus. concludamus ergo in hoc caplecto: quod primus motor immobilis est intellectiuus intelligens semper actu cogitans de se et intelligens de se cogitare.

Amplius autem de intellectione primi motor ris inquirendo perscrutandum est: an primus motor qui semper de se cogitat sit sua cogitatio an non: et hoc respectum sui: quia de cogitatione respectum obiecti distincti non est sermo modo. dicamus autem in primis propositionem affirmatiuam: et sit talis. primus motor est sua cogitatio realiter. hoc probatur: quoniam realitas primi motoris est infinita simpliciter: sicut supra fuit dictum. ergo ydentificat sibi omnem realitatem possibilem existere et reperibilem in primo motore. primus enim motor est realiter quicquid est in eo formaliter.

¶ At vero Aristo. 12. metaphysi. sue. sic probat hanc propositionem. primum inquit si non est intelligentia: sed potentia rationabile vtique est laboriosum esse continuatiuum intelligibile. At ratio huius assignatur a quodam: quod continuatio actus est laboriosa: cum non sit ei ex natura sua: sed potius continuatio actus inest sibi ab extrinseco: sed hec ratio non concludit vt fertur: quoniam et quicquid est in substantis abstractis difficile est eis impossibile. ergo si actus intelligendi distinctus a substantiis abstractis est eis laboriosus et difficilis. ergo et impossibilis: quod est falsum. Dicit enim commentorem quod si vna stella adderetur celo: quod intelligentia moue ret eum cum labore: cum tamen mosiate esset impossibile. prima ergo ratio magis fuit probabilis quam fuit secunda. Propositio secunda ponatur negatiua: que talis est. primus motor non est sua intellectio formaliter vel sua cogitatio. hoc probatur: quoniam primus motor vniuocatur cum aliis in sua cogitatione. Est enim cogitatio primi motoris et cogitatio aliorum eiusdenrationis. vt patet per vniuocationem de ente. Essentia autem primi motoris non. ergo etc. Tum 2o quia si primus motor diffiniretur: sua cogitatio non esset sua diffinitio: nec pars diffinitionis: cum sit posterior ipso. Habet autem dubitationem de secundis motoribus: an conformiter sit dicendum: sicut est dicendum de primo motore¬

¶ At vero secundi motores conueniunt cum primo in prima conclusione: quoniam sunt vere nature intelle ctuales et spirituales: cum sint substantie abstracte ab omni materia quanta. immo vt videntur dicere phylosophi: ab omni materia signata indiuiduali: quia non sunt hae nature vel iste: sed nature simptr et vniuersales: et per consequens intellectuales. Manifestum est autem quod in secunda conclusione conueniunt: quia sunt actu intelligbgles: cum primum moueat eas vt amatum et desideratum et intellectum: cum etiam agant ex apprehensione finis. Adhuc autem in 3a conclusione conueniunt: quia semper sunt actu intelligentes cum semper actumoueant: immo necessario mouent: sicut dicunt nostri progenitores. Palam autem quod in quinta conclusione non differunt a primo motore: cum sint substantie abstracte: et sunt supra se conuersiue: et intelligunt se intelligere. In prima vero conclusione: an scilicet semper cogitando de se conueniunt cum primo motore: non est ita clatum: probabiliter tamen est tenendum quod sic: quoniam cum ipsi secundi motores in ratione obiecti sint seipsis praesentes: nec impediuntur: et sint actu intelligibiles: concluditur quod semper sit actualis cogitatio.

¶ Et si quaras: an secundi motores sint idem quod intellectio sua velnon: dicunt antiqui philosophi et aliqui noui quod sic: quoniam intellectus agens vt asserunt est quedam actualis intellectio: et est substantia actum ens. ergo in secundis intelligentis erunt secunde intelligentie sua actio: et per consequens sua intellectio. Attamen fertur a quo dam: quod a verbis Aristo. et phylosophorum non habetur quod secunda intelligentia sit idem respectum realiter quod sua actio seu sua intellectio: sed tantum habetur quod intelligentia secunda semper actu intelligit: et quod est in acie intelligentie: sicut dicit Aristo. 3o de anima: quod intellectus agens non quandoque intelligit et quandoque non: sed semper actu intelligit. Unde de homine quie est semper in actu suo vel quasi: et de domificatore qui quasi continue actu domifcat: dicitur quod talis domificator est sua actio et sua domificatio. Idem dicitur de scriptore et pictore: sicut de homine quie fatue loquitur vel agit continue: dicitur quod talis est purafatuitas in abstracto: et non in concreto fatuus. sic et motores: quia continue sunt in actione sua mouendi orbes dicuntur esse sua actio: quod est intelligendum non essentialiter: sed tantum secundum modum loquendi. Similiter: quia secundi motores semper actuintelligunt dicuntur esse sua intellectio: quod non dabet intelligi essentialiter: sed eo modo quo dictum est ex vsum modi loquendi.

¶ Et si adhuc arguas quod in separatis a materia idem est scientia et res scita et intellectus et intellectio et res intellecta. Respondetur quod hoc non est intelligendum essentialiter: sed tam representatiue: sicut domus in anima est domus extra: non essentialiter: sed representatiue tantum. sic intellectio intelligentie respein ctu sui est sua essentia repsnentatiue non autem essentialiter. Attamen licet ista glosa sit multum apparens et posset probabiliciter sustineri: non tamen videtur posse stare cum dictis philosophorum. Dicit enim Uristo. quod si intelligentia non sit sua actio et actus: sed tantum sit in potentia ad actum: sequitur quod continget non agere: et poterit non mouere quod repugnat. ergo impossibile concludit quod sua substantia est suus actus et sua actio: quod debet necessario intelligi essentialiter. Slosa etiam secuda non valet cum dicit quod sua intellectio est sua essentia representatiue: sed non essentialiter. Palam autem omni intelligenti quod illud non est proprium substantiis separatis quod earum intellectio sit idem quod intelligere representatiue: immo hoc conuenit omni sensanium: quod est suum obiectum represenitiue. vnde visio in oculo est color representatiue: et fantasia fantasiatum representatiue.

¶ Nunc autem quidam noui philosophi adherentes antiquis in hac conclusione: immo magis particulariter sunt asserentes primum motorem nihil penitus extra se intelligere formaliter et credunt hoc simpliciter demonstrare. quorum prima demonstratio est talis. si intellectus primi motoris intelligit aliquid extra se: sequitur quod intelligeret omnes partes continui: autem ergo intelligit omnes illas partes omnino indiui sibiles: vel adhuc in alias partes diuisibiles. si adhuc diuisibiles. tunc sequitur quod actu non intelligeret omnes illas partes continui: sed tantum intelligeret eas in potentia: quod est falsum. si autem intelligeret eas simpliciter indiuiblto. ergo contius est compositum ex partibus indiuibus vel ex puctis: quod est contura demonstrationem Aristo. 6 physicorum.

¶ Adhuc autem videtur quod si continuum vel diuisio continui potest variari in esse cognito: ita videtur quod possit euacuari in esse reali: sicut artifex potest ponere formam ymaginatam in effectum: sicut eam habet in mente.

¶ Tertio sic demonstrant: quoniam sicut asserunt: in perfectionibus specificis potest fieri processus in infinitum: et infra eandem speciem potest fieri additio in infinitum: sicut in calore vel scientia. ergo ista multitudo specierum vel indiuiture vel est in prospectu primi motoris actualiter et tunc habebit creaturam aliquam insuo prospectu distantem in infinitum a prima specie siue a primo indiuiduo: et sic non erit processus in infinitum in ipsis: quod tamen dicunt. si aliqua erit in infinitum nobilior: quod est impossibile. Si vero tota ista multitudo sit in prospectu primi motoris. si successiue. tunc erit processus in infinitum successiuus potentialis primi motoris.

¶ Amplius autem dicunt quod entia limitata non sunt obiecta secundaria terminantia intuitum primi motoris relucendo tamquam in speculo seu in essen¬ tia primi motoris: sicut dicit communis ymaginatio: quod quando aliquod videtur in speculo alius actus videndi est: et alia ratio speculi quod videtur: et eius quod in illo videtur: substantia enim speculi videtur per propriam speciem. videntur et species in illo per reflexionem quando simul concurrunt in eodem oculo iste species: sed non per aliam specienvidet primus motor eentiam suam: et alia a se. ergo non videt in essentia sua alia a se: sicut in speculo relucentia.

¶ Dicunt ergo isti noui phylosophi concordantes cum antiquis quod primus motor nihil extra se intelligit formaliter. Dicut secundo: quod primus motor videns suam eessentiam non videt in illa alia a se: sicut in speculo relucentia: nec per aliquid aliud a se potest terminare intuitum suum: quoniam tunc vilesceret intelligere. Palam quidem quod isti noui philosophi et antiqui sustenuiter sunt in istis duabus propositonibus. prima. quod primus motorintelligit alia a se eminenter et equipollenter. secunda. quod primus motor omnino intelligit alia a se formaliter. Primam propositionem intelligunt sic: quoniam essentia primi motoris continet alia a se eminenter: et est similitudo eminens omnium. ergo intellectio terminataad ipsam dicitur ex consequenti terminari ad ipsa. quorum est representatiua. et ideo omnia dicuntur esse intellecta a primo motore denominatiue: et hoc pro tantom: quia eius similitudo est cognita: sicut est in proposito: quoniam essentia primi motoris: que est exemplum et similitudo omnium aliorum a se: tamen eius intellectio terminatur ad ipsum formaliter: dicuntur omnia exemplata ab ipsa essentia cognita denominatiue.

¶ Secundam propositionem sic intelligunt: quod creature non terminant intuitum primi motoris formaliter in se et in proprio genere: nec tamquam obiectum primarium: nec tanquam obiectum secundarium vt proponitur in prospectum menosm tis formaliter. Unde non est ymaginandum quod sicut rosa capit esse cognitum in intellectu tuo: sic species et similitudo rose capiat esse cognitum in intellectu primi motoris: species et similitudo rose non diminuta: sed eminens: que non est aliud quam essentia primi motoris capit formaliter esse cognitum et non ipsa rosa formaliter.

¶ Et si arguas: quod tunc primus motor nihil agere poterit extra se. ex quo nihil extra intelligit: quia non agit nisi cognosces: cum sit agens a proposito non aget libere: quoniam nihil est libere volitum: nisi precognitum. Respondent antiqui philosophi qui dicunt: quod primus motor nihil agit extra se: nec producit: sicut nec intelligit: sed tamen est finis omnium. non autem efficiens. Attamen noui philosophi dicunt ista 2o quod primus motor nhil intelligit extra se formaliter: et quod agit et producit aliquid extra se: immo et omnia extra se producit: itaperfecte ac si omnia extra se intelligeret formaliter: quia omnia intelligit equipollenter: immo plusquam equipollenter.

¶ Nunc autem perscrutemur quid verita tis illa dicta contineant. Dicamus ergo in primis: quod primus motor non intelligit omnia extra se eminenter. ratio huius dicti sit ista: quoniam omnia extra se non continet eminenter: quia non complexiones contingentes: sicut in primo libro fuit dictum. Amplius autem dicamus consequenter: quod primus motor omnia intelligit extra se formaliter quia ipse et omnia alia a se ponunt in eius prospectu formaliter: et omnia producit in esse cognito tam eius essentia quam alia a se distincta. Attamen primum obiectum prioritate originis et perfectionis est eius essentia: alia autem sunt obiecta secundaria et posteriora origine et perfectione. Hec autem conclusio: quod primus motor intelligit aliquid extra se¬ sic probatur. omnis intellectus intelligens exemplar perfectissimum representatiuum alicuius obiecti potest illud formaliter intelligere. sic autem est de primo motore quoniam habet propriam essentiam pro primario obiecto: que eit perfectissime repstentatiua omnium: que sunt extra se. ergo per fectissime omnia quae sunt extra se cogie. Adhuc autem omnis intellectus perfectissime apprehendens cum totalem virtualiter continentem aliquem effectum potest intelligere illum effectum. intellectus primi motoris est habenti. ergo etc. Adhuc autem additur 3o quod intellectus perfecte intelligens subiectum potest intellige re quicad est demonstrabile de illo. demonstrabile autem est deprimo no motore quod est perfectior omni alio extra se: sed non potest intelligere se esse perfectiorem omnibus nisi intelligat omnia alia a se: quoniam habitudo non cognoscitur nisi extrema cognoscantur consequenter: quoniam primus motor intelligit se non esse asinum. ergo intelligit se et asinum: et sic formando propositiones negatiuas de ipso et de omni alio ab ipso: quoniam intelligit se non esse bouem non esse asinum: et sic de aliis ert omnia extra se intelligit. consequentia probatur: quoniam propositio non potest intelligi nisi cognitis termis ex quibus formatur: quoniam prinitua cognoscimus inquantum terminos cognoscimus.

¶ Amplius autem dicamus 2o quod primus motor sic formaliter intelligit alia: que sunt extra se: quod illa producit in esse cognito: que quidem productio est aliquid positiuum distinctum ab actu intellectendi primi motoris: de quo quidem esse cognito plura diximus in libro de actione et passione. caplectio de actione et passione immediate. Necessaritas autem ponendi illud esse cognitum in intellectu primi motoris distinctum ab eius intellectu et eius intellectione abstracta absoluta: sic euidenter demostratur. Quandocumque ad verificandum aliquam propositionem affirmatiuam: non sufficiunt due res opte dare tertiam: et si non sufficiunt tres oprtet addere quartam: et sic semper ascendendo et addendo donec propositio verificet. ex quo propositio verificatur per respectus: sed posito intellectu primi motoris et eius intellectione absoluta: non sufficiunt ille due res ad verificandum hanc propositionem. nauale bellum erit cras: quod non erit: et per consequens ipsum esse cras non intelliget: possibile autem est ipsum esse cras. ergo possibile est quod ipsum esse cras intelligat. ponatur autem in esse exquo est possibile: sequitur quod propositio erit vera quaintelligit nauale bellum esse cras. oprtet ergo quod aliqua res sit addita preter eius intellectum et intellectionem absolutam. nulla autem res est addita ex parte obiecti: quoniam obiectum adhuc nihil est. ergo oportet quod ista res se teneat ex parte intelligentis illam: quam voco esse cognitum. Et consequenter: quoniam numquam de non esse cognito ad esse cognitum fit transitus nisi aliquid acquiratur vel abiiciatur. nihil autem ibi abicitur. ergo aliquid acquiritur quod se tenet ex parte cognitionis: et illud dicitur esse cognitum.

habet autem dubitationem magnam: an primus motor producat alia a se in esse cognito vnica productione vel pluribus: et si pluribus: an quodlibet obiectum in intellectum primi motoris habeat suum proprium esse cognitum distinctum ab esse cognito alterius: vt sic sint tot esse cognita quot sunt obiecta.

¶ Dubitatio secundasit talis: an illud esse cognitum sit obiectiue in intelectum primi motoris an non: et si non: it quo est subiectiue. istud dubium est de respectibus rationis qui sunt in intellectu primi motoris: in quo sunt subiectiue.

¶ Dubitatio tertia sit talis: an intellectus primi motoris intelligat praecise vniuersale vel particulare vel vtrun¬ que.

¶ Quarta dubitatio sit talis: an intellectus primi motoris intelligat futurum contingens sub ratione futuri: et preteritum sub ratione preteriti.

¶ Quinta dubitatio sit talis: an motores secundi aliquid extra se intelligant: et quid sit illud et si primo intelligant primam intelligentiam quam se.

¶ Dissolutio autem prime dubitationis stat in hoc: quoniam intellectio terminatur primi motoris ad terminos simplices: et ad complexiones necessarias: et etiam ad complexiones contingentes. Est ergo specialis difficultas: an esse cognitum respectu terminorum simplicium sit vnum numero vel plura. similiter an esse cognitum respectu omnium complexionum necessariarum affirmatiuarum et negatiua rum sit vnum numero vel plura. Adhuc autem an esse cognitum respectu omnium complexionum contingentium affirmatiuarum et negatiuarum sit vnum vel plura: et de his omnibus perscrutemur. Sit igitur primum dictum tale: quod respectum talium terminorum simplicium et complexionum necessariarum et contingentium est precise vnum intelligere in primo motore. Et ratio huius dicti est ista: quoniam no sunt plura ponenda sine necessitate. hic autem nulla necessitas est: quoniam vnam intellectio numero sufficit: quia sicut essentia primi motoris vna numero existens est exemplar et idea illo tum propter eius illimitationem et infinitatem: sic et eius intellectio.

¶ Et si arguas: quod in secundis motoribus. Et in intellectum communiuncto corpori non potest esse vnum intelligere absolutum respectu omnium predicto. tum. ergo nec in intellectum primi motoris.

¶ Respondeo tibi non est simile de intellectione intellectus lmitati: et de intellectione intellectus illimitati et infiniti.

¶ Adhuc autem respondetur aliter a quodam: quod intelligere absolutum secundi motoris et intellectus nostri est vnum intelligere numero respectu sui et respectu omnium aliorum. hoc probatur: quoniam intellectio est idem quod sua substantia. iuxta dictum A risto. quod intellectus agens est substantia actuans. et Commentator dicit: quod intellectus est idem: quod sua intellectio respectu sui: et respectuomnium distinctorum seu obiecti distincti: quod sic deducitur: intellectiones obiectorum eiusdem rationis videntur esse eiusdem rationis: sed intellectio qua intellectus intelligit se et qua intelligit alium intellectum erit substantia: sed in eodem intellectum non sunt due substantia: sed vna tantum. ergo et vna intellectio. et eadem ratione qua intelligit se et alia eiusdem rationis vna intellectio numero: ita eadem ratione intelligeret se: et omnia alia vnica intellectione. Unde ista est ymaginatio quod intellectus limitatus est quedam intellectio: que est substantia actuans: que est vna respectu sui et omnium aliorum: et quando intellectus de nouo intelligit rosam: vel aliud non producit nouam intellectionem absolutam: sed tantumproducit obiectum in esse cognito: et hoc virttute ipsius intellectionis: que exprimit obiectum: nec ipsum obiectum ibi coagit aliquid ad talem expressionem subiecti: quoniam exprassio obiecti est actus vitalis et manens.

¶ Et si queras. ad quid requiritur ergo obiectum vel species supplens vicem obiecti. ex quo nihil facit ad productionem absolutam intellectionis: cum sit improducta et inelicita: quia idem est cum eo: cuius est: nec facit aliquid ad expressionem obiecti. vt tudicis. ergo frustra requiritur obiectum vel species supplens vicem obiecti.

¶ Respondeo: quod necessario est ad determinandum illam intellectionem absolutam vt determinans esse cognitum exprimat in acie intelligentie. vnde rosa praestente in se vel in sua specie: eius intellectia exprimit esse cognitum rose: quod non potest facere nisi rosa praesente in se vel in sua specie siliter est de aliis obiectis: quoniam ad praesentiam obiectorum in se vel in suis similibus: intelligere absolutum potest producere et exprimere talia obiecta in esse cognito: quod facere no potest: nisi talia obiecta essent sibi praesentia vel in se vel in sua similitudine.

¶ Exemplum huius. albedo actum existens per se non potest proucere similitudinem nisi posita alia albedine terminante: et posito termino eiusdem rationis determinatur fundamentum ad producendum similitudinem: vnde terminus non se habet ibi effectiue sed praecise in ratione terminantis et determinantis: quoniam ipso posito oritur releato. ipso non posito non oritur.

¶ Sic conformiter est dicendum de obiecto: quod ipsso praesente intellectui in se vel in sua specie exprimit obiectum in esse cognito et ipso non praesente non exprimit.

¶ Palam autem quod ista sunt vera: et non oprtet tantum laborare an intellectio sit producta ab intellectum vel ab obiecto vela ab vtroque pertialiter: quoniam a nullo est producta productione quae fuit producta substantia intelligentis. Consequeter est dicendum de volitione: sicut fuit dictum de intellectione quantum ad absolutum: quod importat.

¶ Et si contra hec arguas: quoniam tunc intellectio in nobis absoluta erit equalis intellectioni primi motoris. Dico quod non est verum: quoniam alia est infinita intensiue hoc autem non.

¶ Et si adhuc arguas quod non videtur quod intellectio cum sit finita sit similitudo omnium obiectorum cum omnia obiecta sint infinita.

¶ Respondeiu quod est siltitudo equiuoca eminens respectum aliquorum et diminuta relietia aliorum.

¶ Et si adhuc arguas quod nulla intellectio possibilis inuestigatur per viam recepnitur: et per hoc probatur: quoniam intellectum denudari a vacuis omnium: sic quod sufficienter inuestigatur per receptionem specierum et habituum.

¶ Et si queras quomo generabunt: non ex actibus frequenter elicitis: quia dicis quod ibi nullus est elicitus. Uidetur quod ipsa intellectio metdphysitae apprentia obiectali causat habitum. At vero adhuc remanet achilles loquentium in lege nostra de actu quo intuitiue videtur primus motor ab intellectum separato finito: in quo actu consistit felicitas secundum philosophos nouos et antiquos: quoniam si iste actus est malis intellectui finito: est idem cum eius substantia: sequitur quod felicitas inerit intellectui a natura vniversa erit non supernalis. Hic dicitur a quodam filio cuiuidam quod felicitas formaliter consistit in expressione obetiecti: et in acie intelligentie et in praesentia intuitiua primi motoris. non autem in isto absoluto tantum fundante: licet tamehec positio sit probabilis: et posset forte sustineri hannon assero: nec teneo: et ea tibi sub ductio: relinquo.

Ad propositum ergo reuerentes ponamus proportiones de ydertitate seu pluctiuesse cogniti.

¶ Et sit propositio talis: apprinutia obiectalis respectu omnium terminorum simplicium in intellectu primi motoris potest esse vna numero. hoc probatur: quoniam vnico conceptum potest totus ambitus entis concipi et distincte: quoniam sicut multis quibusdam distinctis ex natura rei potest correspondere vnica realis existentia et sic pluribus: immo omnibus terminis simplicibus pott correspondere vnica existentia intentionalis: et per consequens vnum esse cognitum.

¶ Et si quoras. si vna expressio passiua correspondet esentie primi motoris et aliis termis simbus et hoc in intellectum primi motoris.

¶ Dicitur quod non: quia productio essentie primi motoris in tali esse cognito esproductio realis. Sed productio aliorum terminorum est productio diminutiua secundum quid. de hoc tamen erit perscrutatio specialis in libero de productione ad intra primi motoris. et ideo vsque ad illud differatur.

¶ At vero si amplius queras. si productio essentie primi motoris et alio¬ rum terminorum simplicium in intellectu communiuncto corpori corruptibili vel incorruptibili necessario sit alia et alia: vel possit esse vna.

¶ Respondeo tibi. non video necessitatem ponendi aliam et aliam: sed potest esse vna respectu omnium terminorum et ista est semper diminuta. Palam autem ex dictis quod productio obiecti omnium terminorum simplicium in intellectum primi motoris necessario distinguitur ab essentia primi motoris: quoniam ens secundum quid et ens reale distinguuntur. Essentia autem primi motoris est ens simpliciter: sed productio aliorum in esse cognito est ens secundum quid. ergo distinguuntur.

¶ 2a propositio sit talis: quoniam nulla appaeret necessaritas quod dicat quod producitio: omnium terminorum simplicium necessario sit vna in intellectum primi motoris: quoniam sicut in nobis aliud verbum formatur de rosa: et aliud de viola: et sic de aliis: sic intellectus primi motoris format aliud verbum de rosa et aliud de viola: et sic de aliis. Et sic tot sunt verba distincta in intellectu primi motoris quot sunt obiecta.

¶ Tertia propositio sit talis. productio passiua in esse cognito omnium termiorum simplicium et omnium complexionum necessariarum affirmatiuarum et negatiuarum pot esse vna numero: quoniam omnia praedicata per vnum conceptum numero praesent poni in acie intelligentie. Licet autem hec propositio sit probabilis: veruntamen quod sint productiones passiue numero plures est probabilius: et specialiter quod productis passiua complexiois affirmatiue et negatiue sint numero plures.

¶ Et si arguas quod in nostro intellectum propositio affirmatiua et negatiua sibi oppoituea contrarie necessario sunt plures: cum vna non possit simul stare cum alia: vt iste 2ae proportiones contrarie. omnis rosa est flos. Nulla rosa est flos. ergo in intellectum primi motoris necessario erunt plures.

¶ Respondeo tibit. ales propositiones. sic oppobiecte contrarie. quarum vna est vera et alia falsa non sunt in intellectum primi motoris: quoniam in eius intelle ctum non est aliqua propositio falsa: sed omnes propositiones sunt vere.

¶ Affirmatiua vero et negatiua disparate. quarum vtraque est vera: vt quod rosa est flos: et quod rosa non sit proposita parisiengularibus: tales inquam propositiones disperate affirmatiue et negatiue bene stant in intellectu primi motoris. Palam autem quod licet ista propositio si probabilis scilicet quod respectu omnium terminorum simplicium: et omnium complctonum necessariarum de aliis: que sunt extra se non necessario sint plures productiones passiue in eocum esse cognito: probabilius tamen videtur quod sint plures: sicut in nobis: quoniam sicut verba simplicia sunt alia et alia de termis simulbus. sic et verba de complexionibus necessaruis: et specialiter de complexione affirmatiuam et negatiua.

¶ Quarta propositio sit ista. non apparet necessaritas quin productio passiua in esse cognito de omnibus complexionibus contingentibus affirmatiuis possit esse vna numero: quoniam sicut omnes complctiones necessarie affirmatiue vnico conceptu pastent concipi: sic et contingentes: dum tamen omnes simli conciperentur: quoniam si successiue conciperentur tales complexiones necessarie essent plures.

¶ Quinta propriositio sit talis: quoniam omnes propositiones de complexionibus contingentibus affirmatiua et negatiua disperatis: et que sunt simul in eodem: vt quod nauale bellum sit cras: et quod non disputet aliquos de magistris cras: quoniam iste proportiones nullam habent repugnantiam: probabilius tamen est quod productiones passiue in esse cognito talium sint plures. ¶e proposito sit ista. productiones passiue in esse cognito d complexionibus contingularibus affirmatiuis et negatiuis contrarie opsiecties. quarum vtraque potest esse vera successiue necessario sunt plures in omni intellectu. possibile est enim quod bellum causmpale sit cuas. et possibile est quod bellum causapale sit cras: et possibile est quod bellum campale non sit cras: ergo possibile est quod primus motor non in elligat bellum causmpale esse cras: et deinde possibile est quod intelligat bellum campale non esse cras: sed hoc non potest esse per idem concipi: cum vtraque pars contradictionis successiue producatur: ergo necessario tales productio nes in esse coginito sunt plures et non vna.

Dissolutio autem dubitationis difficilis qua quero de subiecto huius esse cogniti quod existit in intellectum primi motoris. Attamen sit ista prima propositio. quod esse cognitum roseproductum ab intellectu primi motoris non est subiectiue in rosa coginita: cum rosa pecenitus nihil sit nec existat. Nec valet si dicas quod rosa manet in esse quiditatiuo: dico quod actualiter non existit: sed licet illud concederetur scilicet quod quiditas rose haberet esse quiditatiuum antece eius productionem: non tamen propter hoc potest dici quod esset subiectum illius esse cogniti: quoniam quiditas in esse quiditatiuo nullum predicatum per accidens potest recipere. esse autem cognitum est quoddanpraedicatum per accidens: quia accidit rei quod sit cognita.

¶ Amplius autem de subiecto illius esse cogniti perscrutemur: an possit esse intellectus primi motoris vel eius intellelietio vel non. Dicimus autem in primis propotionem negatiuam: quod hoc est impossibile: quoniam tunc mutaretur subiectiue et perficeretur: nec esset simliciter perfectus quoniam sibi aliquid deesset que omnino sibi repugnant. Quid ergo est obiectum illius esse cogniti: Dicitur quod terminatur intellectui vel intellectioni primi motoris: sic quod terminat eius dependentiam absque omni informatione vel inherentia: Terminus autem dependentie non mutatur si de nouo terminat dependentiam alicuius quam prius non terminabat. Existunt ergo in intellectu primi motoris formaliter tanquam terminante eorum dependentiam: non tamen formaliter et inherenter.

¶ Et si queras in vniversali de omni respectu rationis qui est in primo motore in quo est substantiue. Respondeo tibi. quere primsi respectus rationis existant formaliter in intellectu primi motoris. et sint res tales quales distincte ab intellectum et intellectione primi motoris: vel tantum habeant esse in intellectum obiectiue sicut cognitum in cogniente Manifestum est autem quod si respectus rationis tantum habent esse in intellectum obiectiue quod nullum debetur eis subiectum: sicut nec albedini existenti in intellectum obiectiue debetur aliquod subiectum. nec nego quan existentie dimitte albedinis quam habet in intellectum scilicet ipsi esse cognito albedini debeatur aliquod subiectum: vel aliquod terminans eius dependentiam: sed dico quod illi quod tamtem existit in intellectum obiectiue: vt sit subiectum debetur subiectum. Si autem respectus rationis non tantum habeat esse in intellectum obiectiue: sed magis ibi existit formaliter propria existentia qua non est existentia obiectiua. Tunc consequentur est dicendum quod in intellectum nostro debetur eis subiectum: et sunt in intellectum subiectiue. in intellectum autem primi motoris non sunt formaliter et informatiue et inherenter: sed tamem eorum dependentiam terminat.

¶ Et si queras quid sit magis probabile: vel quod respectus rationis tantum habeant esse in intellectum obiectiue sicut cognitum in cognoscente: vel quod ibi existant propria existentia formaliter. Respondeo tibi quod hoc satis dictum est inlibro predicamentorum. caprima relationis. ibi enim dictum fuit quid sit relatio rationis: et quot sint modi eius: vt patet ex illo cape. quod respectus rationis sunt quadam res quantuncumque minime entitatis formaliter existentes in intellectum. non tantum obiectiue.

Ad dicta autem in dubitatione tertia qua dicebatur: an primius motor intelligat precise vniuersala: vel precise particulare vnde dicimus quod cogitat de vtroquem. Palam autem quod vniuersal apprehendit: quoniam intelligeta ens inquantum ens: et substantiam: et breviter substantia omnium scientiarum. ista autem sunt vniversalia: quia scientia est de vniversalibus.

¶ Adhuc autem vniversalia platonica si sint intelligibilia sunt quoniam sunt quedansubstantie vere comprehendentes: et quodam intelligere subsistens: vt in prioribus dictum fuit.

¶ De singularibus autem probatur tum quia primus motor seipsum cogitat et intelltae. singuiatiae autem est: quia notitia singularium perfectior est quam notitia vniversalium: sicut singularia sunt perfectioraet nobiliora vniuersalibus.

¶ Et si arguas quod notitia singularium est designatiua et situatiua per hic et nunc talis modus intelligendi cum sit malis et situatiuus repugnat intellectui. Confirmatur: quia sensus est singularium. intellectus autem vverlsatium. Respondeo tibi: licet intellectus communiunctus non intelligat singulare et indiuiduum nisi statuendo hic et nunc id est per aliquam proprietatem accidentalem que est in vno et non in alio: quia si essent omnia similia non posset distinguere inter illa. hoc tamen verum est de intellectu communiuncto corpori: et protempore pro quo coniunctus est: non autem de intellectum separato. Et ratio huius dicti est: quoniam intellectus coniunctus tali corpori corruli non intelligetia proprietatem indiuidualem et constitutiuam et distinctiuam ipsius singularis: sed intellectus separatus seu coniunctus corpori incorruptibi li perfecte et distincte intelligeta et cognoscit differentianindiuidualem: qua vnum indiuiduum ab altero distinguitur: et per consequens potest vnum indiuiduum ab alio distinguere: et non per hic et nunc id est non per aliquam differentiam seu proprietatem indiuidualem et modum situatiuum. Et volo tibi ponere exemplum. si essent 2o oua omnino similia in proprietatibus accidentalibus: vt in quantitate qualitate et colore nunquam posses inter illa distinguere nisi per situm et nunc: vtpote: quia vnum est positum ad dextrum et aliud ad sinistrum. Unde si te ignorante mutarent situm nescires distinguere inter illa: nec scires dicere: illud fuit ad dextrum et aliud ad sinistrum. signum autem huius est: quoniam tu ignoras differentiam indiuidualem constituentem et distinguentem. Intelle ctus autem separatus a corpore vel communiunctus corpori incorruptibili sciret bene distinguere inter ista: et hoc: quia nouit differentiam indiuidualem distinguentem inter illa: et ideo talis intellectus non inteltsa situando et statuendo hic et nunc: et per proprietates accidentales. Et fortiori ra tione primus motor intelliget singulare non statuendo nunc per modum situatiuum: sed abstrahendo ipsum ab omni situ: et ab hic et nunc: et aliis conditionibus materialibus accidentalibus.

Dubitatio vero quarta est de notitia futurorum contingentium an primus motor intelligat futurum sub ratione futuri: et preteritum sub ratione preteriti: et praesens sub ratione presentis: valde difficilis est ad soluendum. de hoc: enim varie loquuntur noui philosophi.

¶ Propositio namque negatiua cuiusdam est talis: quod primus motor non cognoscit futurum sub ratione futuri: sed magis abstrah endo ab omni futuritione: et tali ordine procedit. Primum dictum est quod actualitas futuri contingentis potest habere similitudinem certitudinaliter representantem eam: sicut ue talis similitudo sit simul existens cum actuabiue seu non. si tamen sit indistans negatiua a tali actuahysiute: sic quod talis similitudo non representet eam antequam sit: nec postquam non erit nec simul sed tantum indistanter. Exemplum sor enim indicatur sedere per visum: quia imprimit in visusiltitudinem sor. coexistentem ipsi visioni: nec precedentem in visu. Nec subsequentem seu remanentem post sessionem: alioquin si precederet vel remaneret fallaciter representaret.

¶ Secundum dictum illius. essentia primi motoris est talis similitudo: quoniam representat existentiam futuri contingentis indistanter dum actu est: nec prius est: nec post: nec simul cum abstrahat ab omni linea successiua duratione: vnde non respicit actualitatem futuri contingentis: vt distantem: sed penitus indistantem: ergo eam certitudinaliter representat.

¶ Tertium dictum elicitur ex duobus primis scilicet quod primus motor non cognitue futurum sub ratione futuri nec preteritum sub ratione preteriti. ratio autem huius terti dicti talis est: quoniam talis est notitia primi motoris de futuro contin genti qualem modum habet eius essentia que est silitudo et exemplum eminens in exemplando futura: sed eius existentia non representat futurum sub ratione futuri: sed omnino indistanter. ergo etc.

¶ Debes tamen aduertere quod primo motori nihil est preteri tum neque futurum quoniam omnia in ipso sunt emi nenter. vnde pro tanto verum est quod intuitus eius est omnino in distans ab actualitate futuri contingentis a sua essenuetua qut est omnia eminenter. Unde nauale bellum quod erit cras est sibi indistans equipollenter: et bellum troianum est sibi indistans equipollenter: quia eius essenuientia que est omnia ista eminenter est sibi omnino indistans. Let ergo vnum succedat alteri: vt sunt in proprio genere non tamen vt sunt in primo motore eminenter et exemplariter: quia omnia inuariabiliter representat.

¶ Et si dicas quod nihil est a nullo potest esse indistans: quia indistantia: cum sit necessario relatiua requirit extrama: contingens autem futurum est penitus nihil. ergo essenuitia primi motoris non potest esse indistans a futu ro contingenti. Respondetur quod licet simultas sit relatio positiua et requirit extrema: indistantia tamen cum sit pura negatio seu priuatio non requirit extrama in actu: sicut chymera non distat a tragelapho cum non sit simul cum eo. Quid autem veritatis haoenti dicta contineant perscrutemur.

¶ Dicamus ergo in primis: quod licet primum dictum in parte verum sit tamen non est totaliter verum: nam cum dicitur quod futurum potest habere similitudinem ipsum certitudinaliter representantem. hoc vtique verum est. Secundum autem quod dicit quod similitudo illa si representat futurum sil quando est vel indistanter vere et certitudinaliter representat: sed 3m quod dicit quod siliter tudo futuri contingentis priusquam nec postquam non erit: sed indistanter: et siliter quando est. non autem nec post hoc dubium vtique est: immo non videtur verum. hoc tamen dictum potest habe. re duplicem intellentim vnum quod similitudo non prius representet futurum inquantum futurum quam futurum sit. hoc est non pro nunc priori representet pro nunc posteriori: quoniam tunc representaret aliter quam esset et esset silitudo falsa: et ille intellectus est verus. alius intellectus potest esse talis: quod si similitudo futuri ad hoc quod vere representet: nec dabtet precedere: nec sequi futurum sed simul esse cum actualitate futuri vel indistans ab eo: et ille sensus non est verus. Palam autem quod in intellectum astrolo gi est similitudo eclypsis future vere ipsam pro tali nunc representans per mensem vel per annum ipsam eclypsim: et transacta eclypsi: adhuc remanet similitudo ipsam representans fuisse preteritam.

¶ Debes tamen aduertere quod eadem similitudo vel species vel actus quie repraesentat intellectui nostro quod nunc sor. cras leget: ipsa eadem similitudo essentialiter representabit mihi cras quod leget in praesenti: et illa eadem actu legendi transeum te representabit mihi si maneat quod sor. legerit in preteritum: nec est ibi variatio in substantia alicuius: licet forte sit variatio in connotato scilicet in partibus temporis. sic per eundem actum videndi video primo rem distantem: et postea praesen tem sola variatione facta in respectum propinquitatiem et distantie. Attamen quicquid sit de identitate similitudinis respectu futuri praesentis et preteriti: certum est tamen quod similitudo aliquid ponit in intellectum representans futurum sub ratione futuri: quam similitudinem certitudinaliter representantem habere dicunr pronostici et prophete verium dici similiter similitudinem repraesentantem preteritum sub ratione preteriti. Amplius autem dictum secudum eiusdem non videtur verum: cum dicit quod similitudo primi motoris est silitudo eminens certitudinaliter actualitatem representans futurum indistantem quando est: nec ante nec post. Deficit namque primo in hoc quod dicit: quod quando actualitas contingentis est quod ipsam actu representat hoc namque fclitet est: vt in primo lib. huius naturalis theoio dictum fuit: quoniam primus motor simius est exemplar et ydea simplicium terminorum et complexionum necessariarum. nullo autem modo contingentium: quoniam si representaret contingentia: cum necessario et inuariabiliter representet quicquid representat: tunc continuitua necessario euenirent: quod est onietum in adiecto. Palam autem quod si representat actualitatem continuitusr quando actuest. sequitur quod antequam esset et postquam non esset eius actualitatem representabit. alias. esset mutatio et variatio in eo: quia de represensite fieret non representans: et sic non erit simpliciter immutabilis.

¶ Adhuc autem tertium dictum non videtur verum: quod primus motor non intelligat futurum inquantum futurum: quoniam aliter non intelletura nec cognoscit quam eius essentia representat. ipsa autem non representat futurum sub ratione futuri. Palam autem ex dictis quod ratio eius assimit falsum: cum dicit quod essentia representat indistanter: quoniam non representat futurum contingens nec distanter nec indistanter. Aliud etiam dictum non est verum cum dicit: quod primus motor non intelligit aliter quam eius essentia representat. hoc non est verum de cognitione contingentium: licet sit verum de terminis sinbus et complexionibus necessaruis. Ac vero ratio nunc concludit ositum eius cum dicit quod primus motor abstrahit ab omni linea successionis temporis: ideo non potest signare differentias temperis scilicet nunc tunc etc. et per consequens non csognoscit futurum sub ratione futuri: neque praeteritum sub ratione praeteriti: nec praesens sub retione praesentis. istud inquam medtum non valet. Palam autem quod si cut primus motor potest significte in quantitate permaiue differentias loci: vt hic ibi: dato quod abstrahat ab omni differentia loci: et ab omni loco de linea localis distantie: sic in quantitate successiua temporis differentias ipsius temperis quae sunt ante et post. numc: tunc olim posiue signum per inteum.

¶ Ad euidentiam autem primi debes diligenter aduertere quod intellectus non potest signo tales differentias loci hic ibi nisi habeat habitudinem ad locum: quod patet: quia ad variationem habitudinis ad locum: sequitur variatio de li hic et ibi: quoniam de re distante non potest dici hoc: sed dicitur ibi. Nam quod est vni hoc est alteri ibi.

¶ Ratio autem huius variationis est ista: quoniam li hic non significat absolute vbi sed vt notat propinquitatem aliquid drantis vel saltem indistantiam: li ibi: et non significat absolute vbi sed vt notat indistantiam demonstrantis: Et ideo cum vnum et idem scilicet vnum vbi sit mihi propinquum seu indistans indistantia equipollenti propinquitati indiuii et contiguitati: et sic demonstrando possum dicere hic: et illud hic est tibi distans: et per consequens demonstrando potes dicere ibi. Attamen noen intendo dicere quod demonstrans habeat habitudinem ad locum et vbi subiectiue: sed sufficit quod habeat habitudinem terminatiue scilicet quod sit terminus illius habitudinis vae. distantie et propinquitatis. Palam autem ex his: quod licet primus motor se non habeat ad locum subiectiue: tamen se habet terminatiue: quia est terminus distandaete vel praesentie sub diuersis vbi potest demonstrando dicere: hic: ibi istuc: illuc. Manifestum est autem quod modo silti: et conformiter est dicendum de tempore: quod licet primus motor abstrahat a tota lineasuccessiua temperis: quia noen mensuratur tempore: nec tabescit in tempore: nec sub tempore continetur. poterit tamen per intellectum demonstrare praesens preteritum et futurum: et hoc sub ratione praesentis praeteriti et futuri.

¶ Et si arguas quod nihil preteritum et futurum est respectu primi motoris. Respondeo quod licet nihil sit sibi praeteritum nec futurum emineter: nec aliqua rosa est sibi indistans eminenter: quoniam eius essentia est sibi indistans: que est omnia eminenter: nec aliqua rosa est sibi indistans: nec aliquos homo: verum est eminenter. Aliquid tamen est bene sibi futurum in propriogenere: vt eclypsis lune. illa enim ecclypsis est sibi bene distans et futura vel saltem distans alicui instanti temporis cui coexistit. Dicamus ergo concludendo quod primus motor non tantum cogitat de se immo de aliis: quia intelligit aliqua extra formie. intelligit enim vniuersal et perticulare et futurum contingens sub ratione futuri.

¶ Dissolutio autem rationis antiquorum philosophorum: et etiam modernorum licet sit difficilis. non tamen est impossibilis. Dissoluamus per rationes antiquorum deinde modernorum: quia cum arguitur quod primus motor ne dependet ab aliquo quod sit extra se in aliquo genere depen¬s concedamus. Sed cum vltra dicitur quod si intellietia primi motoris terminatur ad aliquid extra se: tunc dependeret ab obiecto vel in ratione causantis vel mensurantis vel saltem coexigeret aliquid extra se: et per consequens vilesceret eius intellectus. Respondeo quod accipiendo intellectionem quantum ad abfolutum: quod importat: a nullo quod sit extra se dependet: et omni alio a se circumscripto adhuc maneret. accipiendo autem intellectionem quantum ad retia scilicet quantum ad li esse cognitum quod est diminutum: nec idem: nec distinctum cum intellectu primi motoris. si tale esse cognitum dependeat ab obiecto quod est extra: nullum est inconueniens: quoniam tale dbiectum illius esse cogniti nullam imperfectionem ponit in primo motore: quoniam non est magis perfectus propter illud: nec minus sine illo.

¶ Et si arguas quod circumscripto obiecto circumscribit li esse cognitum. circumscripto autem esse cognito. primus motor non est in acie intelligentie. tamen est in potentia accidentali ad intelligendum.

¶ Et si negnicatio intellectionis dicit imperfectionem. sequitur quod affirmatio dicit perfectionem. Respondeo tibi circumscripto obiecto quantum ad esse reale non oportet quod tollatur esse cognitum. Et cum vltra dicis quod si circumscribatur esse cognitum primus motor est in pois accidentali ad intelligendum seu cognoscendum: concedo: sed sic esse in potentia accidentali non quantum ad intelligenre absolutum sed quantum ad relieciam nihil imperfectionis dicit in primo motore: nec in nobis: nec in aliquo intellectum: quia illicud esse cognitum cum sit respectus rationis: et ens diminutum nullam dicit perfectionem: et per consequens nec eius negatio dicut imperfectionem. Aliter respoendetur. quare.

¶ Dicta autem in ratione secunda non concludunt: nam cum dicunt quod actus si est verus infert obiectum esse sicut antecens infert consequens. concedo.

¶ Et cum arguis: ergo sicut ad destructionem consequentis sequitur destructio antecedentis sic ad sublationem obiecti extrinseci tollitur actus intelligendi primi motoris. totum concedo tibi accipiendo actu pro esse cognito qui est quidanrespectus rationis: et ens diminutum. non autem accipiendo actum quantum ad absolutum: quod importat: quoniam nec talis actus est antecedens et obiectum consequens: nec infert obiectum in esse: ergo nec tollitur per sublationem obiecti in esse.

¶ Et si dicas quod impossibile videtur quod nec actus quantum ad absolutum nec quantum ad esse cognitum tollatur a primo motore: quoniam totum est necessarium quicquid est in eo. Respondeo tibi quod li esse cognitum continuitur est positum in esse: quia suum oppositum potuit poni: sic continguitur conseruatur: et per consequens potest tolli ab intellectu primi motoris per suum oppsitum con¬ trarie vel contradictorie scilicet per negationem eius.

¶ Ad confirmationem autem quam tu ponis quod ad vnum antecedens non sequuntur 2o contradictoria: concedo: et cum dicis ibi est vnum antecedens scilicet vnus actus intelligendi: qui scilicet est verus infert obiectum in esse: et cum vtraque pers contradictionis possit euenire. sequitur quod vnus actus intelligendi infert vtramque partem contradictionis in esse: quod est impossibile: quia vt dictum est: tunc ad vnum antecedens sequuntur 2o contradictoria. Respondeo sicut iam dictum est quod actus intelligendi in primo motore quantum ad absolutum quod importat non est antedens: nec aliquid infert: nec affirmatiue quod erit: nec negatiue quod non erit: sed li esse cognitum infert obiectum in esse. si sit verum. idem autem esse cognitum non est de contradictoriis nunc quod hoc erit et non erit: sed sunt 2o antentia. ad 2o autem antetia bene sequuntur 2o contradictoria: De ratione autem quarta: cum dicit quod si primus motor intelligit plura extra se quod succeientia intelligentiarum faciet in eo lassitudinem. Dico quod non oportet sicut nec successio motionum et reuolutionum: quibus secundi motores reuoluunt orbes causant in eis lassitudinem. nec habet ista ratio aliquam apparentiam

¶ Ad dictum autem vltimum cum arguis quod sua actio erit vilissima actio omnium actionum: et quod inconueniens est meditari de quibusdam: et quod digni us est non quedam videri quam videri. Respondeo cognitur qua se cognoscit est nobilissima actio actionum isti generis: sed esse cognitum de istis inferioribus secundum quod obiecta sunt perfectiora dici potest perfectius vel imperfectius super posito quod aliquam perfectionem dicat: quod tamen superius est negatum.

¶ Adhuc autem cum dicis quod inconueniens est meditari de quibusdam. Dico quod apud intellectum separatum sicut scire malum non est inconueniens sic nec meditari de vili est vile: nec inconueniens. nullum enim inconue niens videtur quod potentia apprehendat suum obiectum saltem quantum ad bonitatem et nobilitatem animalem quicquid sit de bonitate morali.

¶ Ad dicta autem nouorum philosophorum qui magis perticulariter asserunt: quod primus motor nihil extra se intelligit. Difsolutio autem prime demostrationis: stat in hoc: nam cum arito quod primus motor si intelligetua aliquid extra se intelligit omnes partes continui autem ergo diuie: et hoc nden: quia tunc nen intelligeret omnes partes continui actu: sed iepotentia autem omnino indiuibles et esse contitum esset compositum ex indiuibuus. Respondent quidam quod intelligit partes adhuc in infinitum diuibles. Et cum dicis quod tunc non intelligit omnes partes in actu: sed in potentia dicunt quod verum est quod infinitum ex natura rei habet hoc quod semper sit in accipiendo vnum post aliud: nec est aliquid inconueniens si intelligeret rem secundum quod nata est intelligi. Sed illa non vera est responsio: vt videtur: quoniam tunc proficeret in cognitione. nec ab eterno primus motor cognouisset quod hodie cogescit: et successiue intelligeret pertem post partem. Que omnia sunt absurda. Aliter ergo dicitur ad ronem quod supponit vnum falsum scilicet quod continuum sit diuisilite in infinitum. Dictum namque fuit in lib. praedicamentorum. caprimo de quantitate continuma. quod quantitas contiua ex partibus quantitatis indiuibus finitis constituitur: tamen non infinitis. si quantitas sit finita. Ac vero cum 2o additur quod sicut continuum potest euacuari in esse cognito sic in esse reali. Respondeo quod verum est: quoniam concedo quod diuiso continuo tam in esse continuo quam in esse reali ex finitis partibus componatur.

¶ Amplius autem cum 3o dicitur. in speciebus est processus in infinitum: ergo si intelligit omnia que sunt extra se intelligit perfectiorem speciem possibilem poni in esse. ista autem distat ab imperfectiori in infinitum: ergo infinita perfectione.

¶ Hic dicitur quod ratio assumit vnum dubium: an si sit processus in infinitum in speciebus: quoniam hoc forte: negaretur. Hoc etiam dato non videtur sequi inconueniens: nec habetur ex hoc quod sit infinite perfectio nis si mpliciter: sed secundum quid in isto genere entis scilicet limitati.

¶ Adhuc autem ratio vltima non concludit quando dicit quod creature non relucerent in creatore: sicut in speculo: quod probant: quoniam tunc non eodem actu intelligeret eis sentiam suam: et alia a se: cum speculum et res in speculo non eodem actu videatur. hoc vtique non videtur verum quoniaom eodem actu potest videri speculum et res in speculo. Attamen non ponimus quod alia representantur in essentia primi motoris sicut res in speculo: sed sicut in exemplari: nec est differentia nisi quia species rose est exemplar diminutum. Eentia autem primi motoris est exemplar eminens representans rosam: nam sicut species rose supplet vicem obiecti in representando: non autem in terminando intuitum: sed ipsamet rosa in se formaliter terminat: sic essentia primi motoris supplet vicem obiecti in representando: non autem in terminam do: sed ipsamet rosa in se formaliter terminat aspectum intellectionis primi motoris. Concludamus ergo propositio nem affirmatiuam: quod primus motor intelligit non tantum se formaliter: sed intelligit alia que sunt extra se forma liter: primo tamen terminatur intellectus sua ad esseutia: propriam: deinde ad alia que sunt extra se: et hoc est quod aliqui volunt dicere quod essentia primi motoris est obiectum primarium: et creature obiectum secundarium: et primo intelligit complexiones necessarias et simplices terminos quam complexiones contingentes.