Caput 4

¶ De separatione et vnione rerum adinuicem. Cap. IIII.

PRedictis autem adiiciendum videtur de separatione rerum adinuicem. Nec non et de vnione atque translatione vnius accipientis ad aliud subiectum: et existentia vnius accidentis in pluribus substantis simul et successiue. An primi motoris virtute infinita tales separationes et translationes fieri possint. Sit ergo prima propositio talis. Omnis entitas absoluta ab alia realiter distincta et absoluta: siue illa sit essentialiter prior alia: sicut substantia prior est origine accidente siue posterior essentialiter sicut accidens est posterius substantia potest esse sine ea¬. hoc patet: quoniam hoc non includit repugnantiam. Tum 2o: quo niam substantia potest accipre modum accidentis: vt esse in alio realiter distincto: ergo accidens poterit habere modum substantia: et sic per se stare et solitarie: et ab omni substantia sequestrari. Confirper dicta illorum qui ponunt materiam primam separari secundum rem: sicut narrat Aristo. ina et 4o metaphysice sue.

¶ Adhuc autem quiditas entis: immo indiuiduum entis quod in accidente est inclusum non est in aliquo subiecto: vt indiuiduum entis quod est in albedine non dependet essentialiter a subiecto: cuius ratio est: quia indiuiduum entis in substantia et accidente est eiusdem rationis: sicut in nostra metaphysica fuit dictum: sed indiuiduum entis quod est in substantia non est aptum natum inherere: ergo nec indiuiduum entis quod est in albedine est aptum natum inherere: sed per se stare. Nisi dicas quod indiuiduum quod est in albedine ratione differentie indiuisibilis conuenit sibi aptiblius dependenntio. nec hoc videtur inconueniens quod ratione hecceitatis hoc sibi conueniat. Et fertur quod hoc est verum: et si sic: tunc oportet negare istam propositionem famosam: que dicit quod illa que sunt eiusdem rationis habent passiones per se eiusdemn rationis: et quicquid per se primo modo et secundo modo inest vni et alteri: et hoc tibi conceditur.

¶ At vero circa hoc occurrunt magna dubia. primo de 3a entitate in compesito: que ponitur res absoleta distincta ab ambabus partibus simul sumptis: et tamen sine illis existere est impossibile. et 2m dubium est de motum qui non potest fieri sine mobili. 2m de linea: que non potest fieri sine rectitudine vel curuitate: nec numerus qun sit par vel impar: nec res numerata sine numero: nec due rose sine dualitate: et sic de pluribus aliis. Dissolutio autem istorum dubiorum facilis est. nam cum arguis de 3a entitate imn conque res distincta ponitur a partibus. Dicitur quod quantum est de se hoc sibi non repugnat: licet sibi repugnet per accidens scilicet ratione depenuaentr essentialis: quam habet ad partes suas intrinsecas: sine qua depenta esse non potest. quoniam est idem realiter cum ista. ista autem depeneta habet pro termino vnionem partium vel pertes ipsas sub vnione. ergo sine illis esse non potest: nec esonlsi¬. Istud recte videtur esse gratis dictum. Ideo raspentio tibi aliter interimendo suppositum quod 3a entitas res addita: que dicitur esse quiditas totius vt humanitas dicatur res alia distincta absoleta ab anima et corpore et ab ambobus simul sumptis: quoniam istud est omnino impossibile: sicut satis dictum fuit in physicis: et hoc simpliciter tibi ontendo: accipio istam 3m entitatem quam dicis rem aliam a partibus simul sum. ptis vt humanitatem vt praescindit realiter ab anima et corpore et ab vnione ipsorum adinuicem et ab omnibus istis tribus simul sumptis: autem ergo humanitas est quedam natura et quedam res essentialiter viuens: vel est natura mere corporalis et essentialiter corpus vel corporea: vel est constituta ex duabus naturis. quarum vna est vitalis et alia corporalis. primum dari no potest: quia vel esset vita sensitiua vel vita intellectiua: quecumque detur sequitur quod in homine suut due vite sensitiue vel due vite intellectiue realiter distincte: quod est falsum. Nec 2m dari potest: quoniam sequitur quod in homie erunt 2o corpora. sequitur etiam quod quiditas ista vt humanitas sit ignobilior quam anima intellectiua: que ponitur eius pars: quod est falsum: nec 3m dici potest: quoniam tunc sequeretur eodem modo quod in homine essent 2ae vite et due anime et 2o corpora. sequeretur etim processus in infinitum. quoniam ex illis duabus naturis resultaret alia 3a res eadem ratione: sicut prius: et tunc queretur de istam entitate: sicut prius autem est pura vita: et sic in infinitum abibit: vel erit standum in primis. Attamen forsitan dicere: tur a sic ponente et sustinente 3m entitatem esse in composito: quod praedicta diuiduo: non est sufficiens quando querit: autem ista 3a entitas est pure corporalis vel pure spiritualis: autem vtrumque: quod vnum menbrum debeat addi: autem nec pure corporalis: nec pure spiritualis sil sumpta. et istud 4m membrum conceditur: quoniam ista 3a entitas: nec est formiter corporalis: nec spiritualis simul nec diuisiue: sed bene est intellectualis et corporalis eminenter simuius et equipollenter: non tamen formaliter sed virtualiter et perfectior continet vtrumque sicut anima intellectiua continet virtualiter et eminenter animam sensitiuam et vegetatiuam. non autem continet istas formis. sic est de ista 3a entitate vt de humanitate: quoniam ista continet eminenter et equipollenter animam et corpus. et per consequens animam intellectualem et corporalem Est tamen primo diuersa ab illis quantum ad omnem realitatem: que sit foris in ea: nisi forte in quidditate entis vel substantia. Dissoluitur tamen aliter ponendo in opposito 3m entitatem: que est quodam positiuum: nec voco illam 3m entitatem humanitatem: sed voco eam quandam existentiam per sevnam: que communis est illis partibus simul sumptis et vni¬ tis vel indiuisis adinuineem. non sunt ergo tres res: sed sunt ibi tres existentie due partiales et proprie et 3a communis est illis partibus: et hoc satis fuit dictum in physicies. aliarum dubitationum faci¬

Dissolutio autem is et primna nas de metu qui non potest separari a moibili: licet sit res alia distincta: non est contra proponem praedictam: quoniam motus non est aliquid absolutum: sed pertinet ad genus passionis: vt in physicis dictum fuit. 2a de linea que non potest fieri quin sit recta vel non recta facilis est: quoniam rectitudo et curuitas cum sint quedam figure vnder esse respectus quidanscilicet quidam ordo partium in toto. rectum dicitur cuius medium non exit ab extremis. Curuum vero cuius rnedium exit ab extremis: attamen dato quod rectitudo et cur uitas sint quedam qualitates absoleate: cum tu petis an linea possit fieri: ita quod non sit recta neque curua. dico quod sic: quoniam non erit nec curua: nec recta foris. sicut et alba no paestent esse foris silatia: sed tamen essent similia fundamentem: hoc autem sic ontendunt aliqui. primus motor potest facere motum localem absque hoc quod producat aliam entitatem praeter motum et per se terminum motus. si autem aliqua linea cur ua nec se intercutur potest moueri ad partem aliam rectificando eam: cum autem desinet esse curua per talem motum quero an sit facta recta formalitem per talem motum localem: et patet quod non per suppositum: quia potest fieri motus localis absque hoc quod alia esntitas acquiratur alia a motu: vel ab eius per se termino. rectitudo autem non est motus: nec eius per se terminus. ergo per motum localem potest amitti curuitas absque hoc quod acquiratur rectitudo in linea formaliter. sic tunc linea non erit nec recta nec curua formaliter. Dubitatio autem alia qua dubitatur an numerus possit fieri que non sit par neque impar stat in hoc. quoniam paritas si est per se passio alicuius numeri vel plurium non est separabilis ab illo numero. quia sunt idem realiter. sicut in aliis per se passionibus dicimus: quod sunt idem realiter cum suis substantis. Attamen si poneremus quod paritas vel imparitas essent res distincte a numeris quibus insunt. tunc diceremus quod possibilis esset separatio. Instantia etiam de numero non est multum ad propositum: quoniam numerus communiter non ponitur habere verum esse reale extra animam sed tantum obiectiue in anima nostra. loquitur autem de distinctione reali extra animam. Ultima vero dubitatio qua dubitatur de numero et de rebus numeratis quod non possint separari abinuicem: vt quod sint due rose et non sint plures rose numerate stat in hoc. quoniam sicut diximus communiter dicitur quod numerus non habet esse nisi obiectiue inanima. Attamen si tum ponas numerum hebere verum esse reale extra animam distinctum ab istis rebus numeratis. sit tamen quod res ipsa numerata: et ipse numerus sint degenere ablunto. sicut propositio praedicta accipit: concedo quod sint separabilia abinuicem: nec videtur aliquod inconueniens plus de istis quam de aliis.

Propositio 2e sit ista absolutum prius realiter distinctum potest separari a respectiuo posteriori. hec probis. sicut prima: quoniam ex quo sunt res distincte sine alia contradictione. videtur quod prius possit manere sine posteriori: cum tale posterius incidit sibi accidentaliter per accidentes. Conie. quoniam pluribus producribus producuntur et pluribus conseruabtus conseruatur. primum poterit peragens debitum produci non conseruando 2m: quoniam vtrumque contingenter conseruatur.

¶ Et si arguas. quod creatura poterit esse sine sua creatione et sine sua conseruatione: quod non videtur possibile. 2o quoniam tunc relationes de 2o genere non essent intrinsecus aduenientes. quia non oriun tur positis terminis: quoniam secundum hoc possent esse duo alba et non similia: et quod homo et asinus non eisent distincta. Dissolutio autem istorum facilis est. nam cum accipis de creatura et eius creatione passiua et eius conseruatione non videtur esse ad propositum propter 2o primum quoniam vt in pluribus ponitur quod non sit res distincta realiter a creatura. loquimur autem de illis: que sunt relatiua distincta. 2o quia propositio erat assumpta de absolecto priori et relatiuo posteriori. Creatio autem passiua est prior origine termino ordine quodam. primum enim quod infertur ab agente est actio 2m passio 3m ipsemet terminus: et sic actio est prior origine passione: et passio termino etiam prior est origine. Attamen omnibus istis concessis quod terminus sit prius respectu producti ad producens et sit deistinctus realiter: Adhuc stat propositio: quoniam dicetur tibi et bene quod creatura pot esse sine creatione passiua: et etiam sine quacumque conseruatione data et significtaratio de creatione est ista: quoniam si creatio est actio realiter distincta a creatura: cum ipsa mensuretur instanti raptim transeunte: et ipsa raptim transeat: nec durat nisi per instans: Creatura autem manet per totum tempus sequens: sequitur euidenter quod ipsa creatura est separabilis a sua creatione passiua: immo de inesse necessario separatur: nec posset manere: cum eius natura sit simpliciter raptim transire. Palam quod de conseruatione conformiter est dicendum: quoniam conseruatio est actio indiuilio raptim transiens et alia sibi suc cedit: et iterum ista raptim transit: et sic semper contiquandium creatura manet. Et sic non est alia actio conseruatiua quin sit alia ab illa re conseruata: cum ipsa raptim transeat. res autem conseruata eadem manet. Palam autem de secundo cum dicis: quod tunc possunt esse duo alba et non similia: quod conceditur: sed cum addis quod tunc non est similitudo inter ista respectus intrinsecus adueniens: cum non sequatur positis terminis. dicitur tibi quod immo: quoniam quantum est ex se positis duobus albis sequeretur similitudo nisi virtu. te causae superioris impediretur talis sequela.

¶ Propositio tertia sit talis. respectus realiter distinctu a fundatito et termino non potest existere sine fundamento et termino. de termino patet. quoniam terminus non est causa productiua et effectiua ipsius respects: quoniam si hoc esset: cum primus motor posset super plere vices cuiuscumque cause 2e efficientis. si etiam terminus est causa effectiua respectus potest primus motor supplere vicem eius. Palam autem quod terminum non est causa materialis: nec subiectiua respectus: nec formalis. ergo apparet quod respectus potest existere sine termino: cum terminus ad respectum non sehabeat in aliquo genere cause. potest dici quod est ordo essentialis in existendo in terminum et respectum: quo niam impossibile est hanc rem existere: nisi talis existat. si hoc non est: nec hoc: et si hoc est vt respectus necessario hoc est scilicet terminus: sicut supra actus volendi in voluntate necessario est actus intelligendi in intellectum.

¶ Et si adhuc dicas: quod primus motor poterit conuertere terminum in respectum: quia potest conuertere quodlibet in quodlibet: et respectus remane bit sine termino: quod est propositum prouidebitur de alio termino: quod non videtur possibile quod successiue possit terminari ad duos terminos. Dissolutio autem istium dubitationis stat in hoc: quoniam concedimus quod terminus potest conuerti in relationem aliquam: non tamen in omnem: quoniam primus terminus non potest conuerti in pro¬ priam relationem quam terminant: quoniam tunic seque rentur ista inconuenientia: que tu dicis. potest tame in aliquam aliam. secundum quod respectus non potest fieri sine fundamento. probatur eadem ratione: sicut de termino. adhuc additur etiam quod inherentia relationis ad suum fundamentum est idem realiter: cum ista relatione et inherem tia. dico actualis. ergo non potest esse sine inherentia ista actuali. et per consequens sine fundamento relatio nis istius: cum istud fundamentum sit terminus relationis inherentie.

¶ Et si adhuc queras. vnde habes quod ista relatio sit idem cum ista inherentia actuali. dicit quod habentur ad euitandum processum in infinitum in inherentiis: et de hoc satis dictum fuit in libro predicamentorum. caplictio de habitu.

Amplius autem restat perscrutatio: an idem accidens numero possit deus successiue in diuersis subiectis realiter et materialiter distinctis transferre de vno subiecto in aliud subiectum. Uel an hoc sit simpliciter impossibile. quacumque virtute.

¶ Palam autem quod dependentia vnius accidentis: absque tamen inherentia et confirmatione potest successiue a pluribus terminabus terminari: sicut patet: quoniam primum suppositum in quo subsistit natura primi motoris potest terminare dependentiam alicuius dependentis: et postea secundum suppositum: et postea 3m ergo successiue potest esse idem depen¬s dens in diuersis terminantibus eandem dependentiam.

¶ Dictum 2m sit istud: quod idem accidens potest esse in diuersis subiectis successiue. propositio ista patet dequalitate simbola: que eadem dicitur esse in generato et corrupto: sicut de raritate in igne et in aere: que secundum philosophos eadem est.

¶ At vero ex hoc videtur rationabile: quoniam sicut vna mamia potest esse successiua sub diuersis formis substantialibus et accidentalibus. Sic et vna forma substantialis siue accidentalis potest esse successiua sub diuersis vel in diuersis materiis siue subiectis. nam sicut in nostra metaphysica dictum fuit vnum potentiale potest actuari pluribus actibus sic et vnum actuale potest perficere et actuare plura potentialia.

¶ Et si arguas quod accidens numeratur ad numerationem subiecti. ergo vbi subiecta sunt numero distincta. sequitur quod necessario accidentia distinguerentur.

¶ Respondetur tibi: quod accidens non numeratur numeratione subiecti nisi denominatiue et per accidens. ex se autem habet quod numeratur circumscripto omni subiecto per possibile vel impossibile.

¶ Et si adhuc dicas: quod dependentia essentialis est vnius ad vnum et non vnius ad plura. Respondetur tibi quod non est verum saltem successiue: sicut materia dependet quantum ad suum esse a forma: potest tamen successiue esse subpluribus formis. sic de accidentibus.

¶ Adhuc autem dependentia ad subiectum actualis non est accidentis essentialis: sed accidentalis: licet aptitudinalis depens dentia sit sibi essentialis. et predicetur de eo in secundo modo. Et si dicas quod vnum passum possit pluram immo infinita eiusdem rationis recipere. similiter autem et aliud passum eiusdem rationis: cum isto potest recipere infinita eiusdem rationis: illa tamen quorum vnum passum est receptiuum aliud passum nunquam est receptiuum: ita quod nihil quod vnum passum recipit aliud passum potest recipere.

¶ Sed omnino aliter respondeo tibi quod illud non videtur omnino concedendum: quoniam non apparet causa. quare plura passa. ex quo sunt eiusdem rationis et ista: que debent recipre: sint etiam eiusdem rationis: cum quodlibet passum sit receptiuum cuiuslibet eorum que sunt eiusdem rationis. et per consequens omnia que vnum passum potest recipere potest et aliud ista eadem. Unde enim habet quod terminatur ad ista plusquam ad alia: cum omnia sint eiusdem rationis.

¶ Et si dicas quod determinatio sit ratio rationis istius quiditatis communis: sed ratione hecceitatum: que sunt primo diuerse: licet istud dictum possit calumniari propositionem predictam: tamen oppositum tenetur a multis: quia non oportet quod hecceitas sit ratio determinandi: quoniam tunc quodlibet cum sit vnum numero videretur determinare vnum aliorum accidentium: sicut vnum accidens ratione sue differentie indiuidualis per te sibi determinat vnum passum numero. quare enim magis hoc quam illud non videtur ratio nisi gratis dictum.

¶ Et si adhuc que ras an adhuc actiones productiue possint esse successiue in pluribus agentibus vel non. dicitur sicut alias. in praedicanentis fuit dictum. caplctio de actione. quod non: quoniam ibi est specialis ratio. sicut ibidem dictum fuit. Dicamus ergo quod eadem albedo numero potest successiue esse in diuersis subiectis et transferri devno subiecto ad subiectum. Similiter autem et si entis de vno intellectum ad alium intellectum potest transferri. Si forsitan adhuc dicas quod videtur quod itapossit transferri vna similitudo: que est inter duoalba ad alia. similiter autem et paternitas et filiatio: et sic aliquis posset esse pater meu et non genuisset me: et ego filius alicuius a quo non essem genitus: quoniam actus generationis non est nisi dispositio transiens: et in fieri tantum. Adhuc respondeo: quod hoc est speciale in relationibus: immo in omnibus respectibus: quod relatio ratione sue hecceitatis determinat sibi precise vnum fundamentum numero: nec potest quacumque virtute simul esse in pluribus. ponitur autem adhuc exemplum. hic homo vt sort. in potentia obiectiua determinat sibi hanc realitatem et existentiam vnam numero: quoniam sorti non potest correspondere: nec simul nec successiue: nisi vna realitas et vna existentia et non plures. Manifestum est enim quod postquam. sort. fuit tractus ad realitatem et existentiam per generationem virtutis producentis si ipso anihilato primi motoris virtute iterum rediret non traheretur ad aliam realitatem: neque aliam existentiam: sed omnino ad eandem. aliter sort. primo productus et secundo interum reproductus non esset sort. realiter: sed tamen esset idem sort. numeraliter: distinctus tamen a se respectum in diuersis suppositis: sicut primus motor vnus numero esset in tribus sup positis realiter distinctis. ergo ita esset in proposito. Et si dicitur quod nullum videtur inconueniens: quod sorsit illimitatus ad plures realitates et ad plures existentias: sicut primus motor ad plures simul et sic trahetur nunc ad vnam realitatem nunc ad aliam et sic esset idem sort. numero: quoniam eadem hecceitas: que est proximum fundamentum vnitatis numeralis: non tamen esset idem sort. realiter: quia non esset eadem realitas que prius. Tibi diceretur quod hoc non est simile de realitate: que est quidam modus intrinsecus et de aliis realiter distinctis vt de relatio. nibus respectu fundamenti et termini qui sunt quidam modi extrinseci: sicut sunt omnia accidentia realiter distincta a suis fundamentus et subiectis: de quibus est modo sermo. Attamen dicendum est conformiter prioribus dictis quod relatio et respectus non est separabi¬ ltis a fundamento et termino: quoniam vt dictum est hoc est speciale respectibus: non repugnat absobutis autem transferri.

Perscruntemurur eraoo vstimo an idem accidens possit simul existere in diuersis subiectis accidentaliter: autem non sit hoc possibile apud quancumque virtutem.

¶ Dicamus in primis vnam propositionem de formis substantialibus: quoniam vna forma potest simul in actuinformare plures materias. hoc probatur: quo niam anima intellectiua simul actu informat omnia menbra corporis: que adinuicem realiter distinguuntur: et videntur esse plura membra animata vnica anima et forma.

¶ Conformiter autem secundum quod asserunt progenitores nostri de intellectu qui ab ipsis ponitur idem numero in omnibus hominibus. et ideo nec plurificatur ad plurificationem corporis cum sit forma abstracta et simpliciter implurificabilis.

¶ Adhuc autem hoc patet de anima celi: que est tota in qualibet parte celi et illam informat.

¶ Et si dicas: quod celum est vnum corpus continnuum et vnum informabile adequatum anime celi. sic corpus humanum est vnum corpus informabile. adequatum anime intellectiue quantuncumque habeat membra distincta. At vero istud non obstat: quo niam secundum progenitores nostros loquentes de toto animali in celo: dicunt quod anima vna informat omnes celos qui sunt numero plures: nec sunt continui: sed tantum contigui: et realiter distincti: sicut patet de primo mobili et orbibus planetarum: quod probant astrologi propter diuersitatem motus: quia sunt compositi.

¶ Conformiter esset dicendum de anima intellectiua: que informat corpus et plura membracorporis realiter distincta: quoniam si ista membranon essent continua: sed contigua tantum: dum tamen sic possent stare propter pondus: non tenderent ad terram et abinuicem separarentur. dicunt quod omnia talia membra posset informare: sed verum est quod natura propter pondus membrorum adinuenit liegamina vt neruos et plura alia quibus membra ad inuicem sunt ligata: ne propter pondus caderent et abinuicem diuiderentur. Uera est ergo propositio vel saltem probabilis.

¶ Propositio secunda sit talis: forma accidentalis potest simul informare plura subiecta. hec posset probari sicut probatur prima: tamen aliter: quoniam vna quantitate numero in aliquo quanto sunt omnia quanta denominati ue: vt materia est quanta: et omnia accidentia dicun tur quanta vna et eadem quantitate. ista autem quantitas videtur omnia informare et esse ibi tamquam in subiecto: sicut et ipsa de ipsis denominatiue dicitur. forma autem et materia sunt realiter distincta ab accidentibus.

¶ Sed forte dices: quod ista non sunt in diuersis suppositis realiter distinctis. loqumur autem hic an idem accidens possit simul existere in diuersis subiectis suppositaliter distinctis.

¶ Sed nec istud videtur impedire quin siue ista substantia sint apta nata constituere suppositum siue non idemsequitur: quoniam si concederes mihi quod eadem albedo esset in duabus vel pluribus quantitatibus separatis ab omni subiecto: pari ratione concederes quod posset esse in tribus suppositis realiter distinctis:

¶ Adhuc autem propositio predicta apparet scilicet quod idem accidens possit simul existere in pluribus subiectis: immo forte in infinitis si essent: quoniam omnis ratio opposita solubilis est. ergo illud non est negandum esse possibile. Et si arguas quod hoc est simpliciter impossibile: quoniam impossibile est quod vnum actu dependeat a pluribus subiectis totalibus et eius dependentiam totaliter determinantibus esset autem sic si idem accidens poneretur in diuersis subiectis: quoniam quodlibet subiectum esset causa totalis terminandi eius dependentiam.

¶ Respondeo tibi frequenter fuit dictum supra: et specialiter in physicis. propositio ista: quod nihil potest simul dependere a pluribus totalibus causis vera est in vno sensu scilicet accipiendo causam totalem inclusiue. falsa autem est accipiendo causam totalem exclusiue. De causa totali pluries fuit dictum et expositum superius nec videtur necessarium hic iterum repetere. Et in hoc completur liber septimus de potentia primi motoris ad extra: que quidem potentia est infinita in duratione: et etiam in vigore que virtus nobis concedat sibi vniri et ea frui in eternum. Amen.