Praedictis autem adiiciendum de concursu primi motoris cum omni causa inferiori an concurrat cum omni causa 2a vel non. hoc enim includit diffitum magnam: et de hoc varie loquuntur etiam sapientes. Et hoc specialiter siue causa 2a sit nalis: siue causa continguitur et libere agens: quia quodlibet istorum habet difficultatem specialem. At vero cumca istam maximam sunt 3a dicta disperata. Primum ponit impossibilitatem primi motoris concursus et causarum secundarum. Secundum dictum ponit necessitatem. Tertium dictum ponit possibilitatem. nullam tamen ponit impossibilitatem nec aliquam necessitatem.

¶ Primum autem dictum funtus super hoc primo quod si vositiua primi motoris concurreret cum omni causa 2o. Tunc sequitur cum prima causa agat continuitus ad extra: quod omnis effectus cause 2e esset contingens: et tunc scientia non esset de necessaruis: et de impossibilibus aliter se habere. Secundo sequitur quod intellectiua possed habere actum intelligendi vtramque premissarum absque hoc quod haberet actum intelligendi conclusionem que necessario sequitur ex primissis: quoniam ex quo causa prima libere agit poterit coagere ad actum intelligendi primissas et non ad actum intelligendi conclationem: quod est omnino inconueniens.

¶ Ampli¬s autem de agente libero conformliter arguunt: quoniam si prima causa determinat voluntatem nostram ad agendum autem determinat ipsam precise ad vnum oppositorum autem ad neutrum. Si ad vnu: et voluntas creata non potest nisi in illud ad quod determinatur a prima causa: per consequens sequitur quod voluntas ipsa non est libera: cum non possit nisi in alterum oppositorum: quod est falsum.

¶ Adhuc autem si voluntas determinatur ad actum suum a prima causa: vel potest non sequi illam determinationem: vel necessario sequitur eam: nec potest determinationi prime cause resistere: tuc sequitur quod non sit libera. Si autem potest non sequi: sequitur quod non erit sufficienter determinata. Ex quo enim potest non sequi: videtur quod adhuc maneet indeterminata. At vero licet rationes istesint multum apparentes: sunt tamen dissolubilens. Prima enim que accitur quod scientia est de necessaruis et impossibilibus aliter se habere. conceditur: sed cum addit si prima causa concurre ret cum causa 2a: possed concurrere ad subiectum et nden ad passionem: et sic passio non est necessario in subiecto: hec neganda est: quoniam passio demonstralius de subiecto dicit non actum sed aptitudinem: que quidem aptitudo est idem realiter cum subiecto: licet noensit cum eo formis. Secunda namque que accitur quod prima causa praest concurrere ad causandum actum circa primissas non concuruad actum conclusionois conce: et cum dicis quod conclusionecessario sequitur ex primissis: dicitur quod verum est negatiue: non autem positiue: sic intelligendo quod intellectus existens actum sub maiore et mino re vtrique assentiens nullo modo potest dissentire conclusioni: hoc est habere actum contrarium circa ipsam. non tamen habet necessario necessitue absoluta: et simitur actum positiuum scilicet actum assensus: cum prima causa possit suspendere ipset. nec sequitur. potest assentire conclusionoi: ergo necessario assentiet conclusioni.

¶ At vero cume dicit quod voluntas determinatur a prima causa ad vtrumque oppositorum vel ad vnum. dicitur quod ad vnum determinatur determinatione de inesse: et ad vtrumque determinatione de possibili: immo in determinatione de possibili voluntas semper manet indeterminata ad vtrumque oppositorum quantumncumque determinatione de inesse ad alterum oppositorum sit determinata. Et cum aprplitaus quod tunc voluntas non esset libera: cum non possit nisi in illud ad quod est determinata de inesse potest velle aliquid aliud ad quod non est determinata: quanuis nunquam velit: et ideo quand dicis quod non potest nisi in illud ad quod est determinata: negatur: immo potest in aliud: licet de inesse nunquam velit:

¶ Adhuc autem cum 3 et 4o dicit quod voluntas sic determinata a prima causa ad alterum oppositorum vel potest non sequi determinationem prime cause vel neceffario sequitur. Responditer quod potest non sequi: quia alias non esset libera. semper tamen sequitur illam determinationem de inesse. Et cum dicis: ergo non est sufficienter determinata. dicitur: quod immo est sufficienter determinata determinatione de inesse: non tamen determinatione de possibili: immo in determinatione est indeterminata. Nec enim huiusmodi determinatio de possibili potest poni in volumiete quin eius voinitiua necessario tollatur. Palam ergo quod ista via non concludit simpliciter impossibilitatem: quin prima causa possit concurrere cum 2a: licet etiam prima causa concurrat contingitur et libere.

Perscrutemur ergo de dictorum quo ponit necessitatem concursus prime cause cum omni causa 2a. Istud autem dictum pluribus rationibus sustentatur: quarum prima sit talis. Omne agens naturale continens plures effectus eiusdem rationis est in potentia ad illos absque aliquo ordine. His premissis arguitur sic. Agens naturale continens plures effectus eiusdem rationis respectu passi naturaliter existentis in potentia ad illos sine aliquo ordine: non potest per se determinari magis ad illud quam ad aliud: nec etiam ex parte passi: quia ipsum agens continet plures effectus absque aliquo ordine: et ipsum passum etiam est in potentia ad ipsos absque aliquo ordine: quoniam inter indiuidua eiusdem rationis non est ordo: ergo quod tale agens determinetur ad aliquem istorum effectuum magis quam ad aliud. home est necessario ab aliquo alio agente superiori ipsum determinante: quia ex se non potest plus determinari ad vnum quam ad aliud. Amplius autem de causa est perscrutandum ad eandem conclusionem: et hoc sic. causa prima habet certam et infallibilem cognitionem de futuris contingentibus: ergo causa prima coagit effectiue ad actum vositias. probat consequentia: quoniam primus motor cogicertitudinaliter futura continuientua per determinationem sue voluntatis: sed si voluntas creata esset causa actuum suorum. primus motor non posset esse certus de euentu eorum: quoniam tunc primo motore non cogite posset ponere vel non ponere istos in actu. At vero iste modus ponendi necessitatem concursus prime cause cum secundis non videtur sufficiens nec demonstratiuus: nam cum primo arituer quod agens continens effectus eiusdem rationis non determinatur ex se ad vnum plusquam ad aliud: et ideo ad hoc quod istum effectum determinate producat necessario. oprtet quod a prima causa determinetur. conceditur. non quod a prima causa determinetur non effectiue aliquid agendo 2e cause: sed tantum praeuiuncs ab eterno primo istum effectum esse producendum: et istum 2o: et eo modo quo priuidit eo modo 2e cause istius effectus producunt ordinate. Aliter fertur et dicitur ad areatum quod determius ista ad istum effectum numero priusquam ad alium partim est a parte agentis: et partim a parte passi: nam licet hoc agens: vt hic ignis contineat infinitos ignes eiusdem ratio nis. Similiter autem et alius ignis contineat etiam infinitos alios ignes numero distinctos ab aliis continnet alius ignis: et sic eodem modo realiter passi et iure. Sed ista sunt valde dubia. Ideo aliter dicitur quod licet agens naturale non contineat effectus eiusdem rationis quodan¬ ordine essentiali. continet tamen eos quodam ordine accidentali: quod patet: quoniam iste ignis genitus ab alio igne impossibile est quod possit generare istum eundem ignem a quo genitus est etiam facta interruptione: licet posset generare alium ignem eiusdem speciei: ex quo videtur quod inter indiuidua eiusdem speciei sit aliquis ordo. Attamen quia illa non stant cum dictis in physicis de circulatione in causis et effectibus hanc solutionem tibi non assero nec teneo eam esse veram. Ideo aliter est dicendum cum de possite concursus prime cause et 2ae fiet sermo. Ad rationem istam de causa libera cum dicis prima causa habet certam notitiam et infallibilem de futuris contingentibus: et de his que dependent a vosinte nostra conceitus totum: et quod potest suspendere actum causarum secundarum totum concecitra: sed cum dicis vltra: ergo est causa effectiua omnium. non oportet quod sit causa immediata: sed sufficit quod sit medando etiam entitatem illis causis secundis. Attamen illa solutio dutia est: et magis apparebit infra.

Dicamus quod nulla videtur impossibilitas: Nec apparet necessitas ponendiprimam causam agere effectum proprie ad producendum quemlibet effectum secundarum causarum: ergo sequitur quod possibile est quod concurrat: et possibile est estim quod non concurrat: et hoc secundum beneplacitum voluntatis sue. Cause enim 2e ex sesunt in pluribus sufficientes ad producendum effectus suos. Attamen si prima causa vult cum eis agere ad producendum effectus: nullum apparet impossibile: nec manifestum inconueniens.

¶ Et si dicas quod non: quoniam impossibile videtur quod idem effectus possit simul depedere a pluribus causis totalibus. Respondeo iam tibi et hic et alibi dictum est: quomodo hoc debet intelligi: et in quo sensu est verum et in quo non.

¶ Et si queras que propopositio sit magis probabilis: vel quod prima causa concurrat vel quod non. Responsio negatiua potest probaus teneri.

¶ Ad cuius euidentiam debes diligenter aduertere quod sicut in nobis voitua nostra determinat potentias inferiores ad suos actus: nec tamen concurrit cum eis ad causandum effectum earum. Sed propter ordinem potentiarum mota prima consecuctiue mouentur et alie: licet non moueantur effectiue a prima scilicet ab ipsa vosise: sed tantum vositua determinat: et hoc mediante precise determinant: et nullo alio producto in ipsis vel producendo obiectum in esse volito. Et quam statim vositiua producit obiectum in esse volito alie potentie inferiores producunt actus suos in esse reali. Nec potest causa secunda pretermittere istum ordinem. Dicamus ergo causam: quia ignis continens infinitc s ignes eiusdem rationis absque aliquo ordine quodam ordine producit istos ignes in esse reali: certa causa est: quia primus motor sic producit eos in esse volito: et vult istum ignem prius produci quam istum: et ordine quo vult producit causa naturalis vel libera. caus dico secunda conformiter producit. non oportet ergo quod causa 2a determinatum effectum eiusdem rationis producat: quod causa prima effectiua concurrat cum ista: sed sufficit quod istam causam secundam determinet: vel quod istum effectum ponat in esse volito in isto ordine produceret.

¶ Adhuc autem concluditur quod primus motor est prescius omnium futurorum contingentium cum omnia ista futura continitua sint ab eterno a primo motore producta in esse cognito et volito: et sicut sunt posita ita euenient sine aliquo defectum. licet possent non eue nire: pro tanto: quia sicut sunt continitusr in tali esse cognito et volito producta ita continitusr in tali esse conseruan¬ tur. Palam etiam ex his quod primus motor potest suspeciedere actum cuiuscumque 2e cause siue naturalis siue libere. sicut vositiua nostra potest suspendere actum aliarum potentiarum inferiorum. Presente enim igne et presente conbustibili. primis motor potest determinare causam secundam ad non agendum vel potest ponere istum effectum in esse volito vel in esse nolito.

¶ At vero si queras si prima causa sit productiua effectus difformis et moraliter viciosi. dicendum est consequenter ad predicta: nam illi qui ponunt necessitatem concursus prime cause cum secundis: difficile possunt euadere: quin sit causa cuiuscumque effectus moralis: cum sit causa substrati et entitatis positiue ipsius actus defectuosi: ad quem sequitur necessario difformitas actus moralis: quoniam quicquid est causa antecedentis est causa consequentis: ista autem difformitas est consequens ad substantiam actus. Palam etiam quod illi qui ponunt motorem primum esse causam non effectiuam: sed tantum determinatiuam ad talem effectum pro tali tempore: et pro tali modo incidunt in idem: quoniam secundum istum modum causa prima determinat primo causam secundam ad producendum: et sic producendum: quam causa 2a producat: et cum causa 2a producit semper sequitur determinationem prime cause: et per consequens talis effectus non videtur imputalius vositia ex quoconformat se determinationi prime cause: nisi dicas quod culpabilis est: quia potest non sequi: cum non sit aprima causa determinata de possibili: sed tantum de inesse. Sed istud non valet: quoniam ex quo determinata est determinatione de inesse a prima causa ad istum effectum producendum: si producit: non videtur sibi imputabile esse. Aliter ergo est dicendum. Solutionem quere.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 3