CAPUT VIII.

Alia autem quaedam opinio traditur de anima, quae et ipsa convenit cum aliis praehabitis in aliquo, et illa multis fuit credibilis, neque habet minorem probabilitatem quam aliqua dictarum opinionum: quia rationes directe physicas praebet inter omnes opiniones, quando rationes omnium opinionum conferuntur in com muni. Dicunt autem isti quod contraria quae conveniunt, dupliciter se complectuntur: aliquando enim complectuntur se non salvatis qualitatibus eorum quae complectuntur, sicut faciunt miscibilia in mixto: et haec vocatur mixtio, sicut diximus in fine libri Peri geneseos: aliquando autem complectuntur, ita quod salvantur species et qualitates complexorum, sicut homogenia conveniunt ad heterogeniorum constitutionem, sicut os, nervus, et hujusmodi in constitutionem manus. Dicebant igitur isti, quod harmonia et proportio et temperamentum commixtionis et compositionis est anima: eo quod videbant omnia commisceri et componi secundum medietatem geometricam, sicut alibi diximus: et hanc medietatem rationem sive proportionem temperamenti et compositionis et mixturae animam esse dicebant. Cujus sententiae Empedocles fuit defensor primus, qui nullam omnino formam in entibus esse dicebat.

Et licet ita dicat, tamen de facili improbatur, quia harmonia non habet in se nisi duo: aut enim harmonia dicitur ipsa ratio proportionis, qua commiscentur et componuntur commixta et composita: aut etiam ipsa mixtio vel compositio vocatur harmonia: anima autem neutrum istorum est: quod de facili patet, cum anima habeat operationes quae non sunt secundum numerum alicujus commiscibilium vel compositorum. Mixtio autem et compositio non habent virtutem agendi aliquid quod non reducatur ad miscibilia vel composita in communi vel in speciali. Adhuc mixtio autem et compositio non agunt aliquid nisi unum, quod est secundum actum in quem mixta sunt vel composita: anima autem omnis agit multa. Amplius autem movere localiter non est harmoniae, quia aliter omnia mixta ad harmoniam haberent motum localem, quo ipsa seipsa moverent. Ani mam autem maxime sensibilem videmus esse motivam secundum processivum motum. Et ideo omnes fere Antiqui dixerunt animam esse diffiniendam per motivum esse: quia viderunt plantas non habere animam, sed partem partis animae: animalium autem videbant esse animas perfectas.

Convenit autem magis de sanitate dicere, quod sit harmonia quam anima, et universaliter de virtutibus et potentiis sive habitibus corporeis, qui sic sunt in corpore secundum quod ipsum mixtum est ex contrariis vel compositum: illi enim sunt in corpore diffusi secundum quantitatem corporum, et secundum componentium qualitates et quantitates est unus sanior alio. Hoc autem modo non inest aliqua anima corpori, quod una sit animantior alio secundum qualitatem et quantitatem mixtorum vel compositorum: quia licet anima vegetabilis et sensibilis sint virtutes operantes in corpore et non explentes operationes suas, nisi in corporis aliqua parte: tamen non sunt corporeae virtutes per modum, qui dictus est: et ideo habitus corporalis virtus corporea est vel qualitas. Anima autem vegetabilis et sensibilis secundum vires suas sunt quidem virtutes in corpore, sed non corporeae. Intellectus nec virtus est corporea, nec virtus in corpore, sed separata, sicut nos in multis locis ostendimus in physicis libris Physicorum et Coeli et Mundi. Hoc autem facile manifestatur ei qui tentat reddere causas operationum et passionum animae, quare una sit visiva, et altera auditiva, et tertia imaginativa, et quarta intellectiva. Causae illae harmoniae non conveniunt, quia non possumus dicere quod ex abundantia phlegmatis super choleram oculi compositio habeat visum, et quod abundantia cholerae super sanguinem in aure sit auditus, et sic de aliis diversis harmoniis mixtorum et compositorum. Non enim differt imaginatio a reminiscentia in hoc quod plus habeat ossis quam carnis, vel e converso.

Amplius autem nos scimus harmoniam non esse animam, si dividimus harmoniam in duo, considerantes primo maxime ea quae sunt propria harmoniae: et hoc est ut videamus propria magnitudinum quae habent motum et positionem sive situm, et consideremus compositionem ipsius harmoniae, quae est ex talibus: quia illae tales magnitudines sic compositae consonant: ideo non contingit accipere aliquod mixtorum vel compositorum proximum: quia in tali compositione non est ignis juxta ignem proximus, ita quod non sit aliquid medium: quia plurimum cujuslibet elementi cum plurimo alterius est: et ideo ubicumque ignis est juxta aquam et caetera elementa, et e converso quodlibet cum quolibet: et haec est una intentio, harmoniae, et est propria. Ab alia autem parte dicitur harmonia proportio quae est in rebus miscibilibus et componibilibus antequam misceantur: oportet enim quod proportionata sit quaelibet cuilibet, quia aliter neque misceri, neque componi possent ad aliquid unum constituendum: et haec harmonia est in unoquoque miscibilium et componibilium respectu alterius, et non est omnium simul mixtorum et compositorum: et ideo non ita proprie dicitur harmonia sicut priori modo dicta.

Sed neutro istorum modorum rationabile est animam dicere harmoniam esse. Mixtura enim et compositio corporis multum facile investigatur qualis sit in quolibet membro simili vel dissimili. Multae enim diversae sunt diversarum partium corporis compositiones, et insunt: quia in osse scimus plus esse terrestreitatis, in carne autem plus esse sanguinis, et sic de aliis. Quaeratur ergo cujus membri commixtio vel compositio est intellectus, et cujusmodi alia com mixtio vel compositio sit sensitiva potentia, et cujus sit appetitiva: et non erit assignare.

Similiter autem ex ista opinione sequitur, quod inconveniens est animam dicere esse rationem et proportionem contemperamenti vel mixturae. Non enim una et eadem ratio harmoniae est contemperamenti, secundum quam est os, et secundum quam est caro. Cum ergo multae et diversae sint hujusmodi contemperamenti rationes in uno corpore animato, multoties sequitur multas inesse animas in corpore eodem: ponitur siquidem anima esse ratio et harmonia contemperamenti: corpus autem organicum in partibus dissimilibus multas habet tales harmonias. Haec igitur communiter dicta sint contra eos qui harmoniam dicebant esse animam.

Sed specialiter ab Empedoclea opinione investigabit aliquis, quae harmonia specialiter anima sit ? Dicit enim Empedocles quodlibet corporum mixtorum rationem et harmoniam esse quamdam secundum formam. Quaeramus igitur ab eo, utrum anima sit illa proportio sive ratio contemperamenti, quae est in singulis membris corporis, vel sit anima in mixtis corporibus et membris ex tali mixtura, cum tamen alterum sit aliquid a mixtura et proportio ? Si enim sit mixtura singulorum membrorum, tunc inevitabiliter sequitur multas esse animas in uno et eodem corpore. Si autem sit alterum aliquid causatum a mixtura, ad minus ab Empedocle differentia debuit assignari. Amplius autem si dicat Empedocles animam non esse mixturam ipsam, sed causari ab ea in membris, tunc quaeremus ab eo, utrum concors mixtura cujuslibet membri est causa animae, aut simpliciter aliqua quae est se cundum quamdam rationem et proportionem ? Et si concedatur quod concors mixtura quaelibet est causa animae, tunc adhuc sequitur in uno corpore esse multas animas. Si autem aliqua specialis est causa, tunc debuit illa assignari ab Empedocle. Amplius autem si anima dicatur esse alterum a mixtura membrorum, tunc quaeramus de ipsa anima, utrum ipsa sit ratio quaedam et proportio mixtionis cujusdam causata a mixtura membrorum, aut est aliquid alterum extra rationem harmoniae ? Et siquidem dicat quod est mixtura et ratio contemperamenti causata ab harmonia corporali membrorum, tunc est consequens compositionem corporis secundum naturam et secundum esse. Et hoc non convenit, quia anima est agens et movens et continens: corpus autem est patiens et motum et rectum: agens autem et movens et regens in omnibus est ante patiens et motum et rectum. Si autem dicat quod est alterum extra rationem membrorum harmoniae existens, tunc sibi ipsi contradicet: et praeter hoc debuisset assignare quale quid est illud.

Haec igitur opinio tales quales dictae sunt habet contra se oppositiones. Parvas autem et paucae sunt rationes quae induxerunt Empedoclem, quod credidit animam esse harmoniam: quarum una est, quod videbatur Empedocli mirum, quod si anima non est harmonia carnis et ossis et hujusmodi, quare per subtractionem carnis et ossis anima deficit in animali. Adhuc autem si dicatur anima non esse in qualibet parte, ita quod quaelibet partium habeat animam, eo quod anima non est ratio et proportio compositionis vel mixturae, quae est igitur causa quod ista membra corrumpuntur quando deficit anima et exspirat ? Hae autem rationes indignae sunt ut solvan tur, quoniam anima ideo deficit subtracta carne, aut aliqua tali parte: quia destruitur organum ejus et propria materia in qua est: et ideo forma quae est anima, salvari haud potest praeter intellectualem animam, quae habet aliquid praeter corpus salvans ipsam, sicut infra patebit. Corrumpitur autem et solvitur harmonia corporis egrediente anima, ideo quia anima continet corpus et mixturam ejus: et ideo continente ablato necesse est solvi harmoniam commixtionis et compositionis.

Quod quidem igitur non est possibile animam esse harmoniam, et quod non potest circulariter moveri, est manifestum ex his quae inducta sunt. Secundum accidens autem, sicut dictum est superius, contingit animam moveri et movere quodammodo seipsam. Movetur enim corpus in quo est anima, et hoc corpus movetur ab anima: et ita movendo corpus movet anima quodammodo seipsam: quia moventibus nobis necesse est moveri ea quae in nobis sunt. Hoc autem quidam dicunt dubitationem habere de intellectu: sed de hoc inferius disputabimus.