CAPUT XII.

Forsitan autem objiciet aliquis contra ea quae dicta sunt, dicens quod omne movens formale est ad id quod movetur ab ipso: movet autem sensus proprius communem eo modo quo ipse movetur a sensibili: non enim esset judicium sensatorum propriorum in sensu communi dicente ea altera esse vel eadem, nisi ad ipsum transirent a sensu proprio cui prius occurrunt. Videtur igitur sensus communis esse materialior quam proprius. Omne enim recipiens recipit secundum potentiam materialem, sicut in antehabitis saepe determinatum est: oportet autem quod sensus communis recipiat eadem quibus discernit et judicat: recipit autem secunda receptione: videtur igitur materialior esse quam sensus proprius qui prima recipit receptione. Adhuc autem si sensus communis omnium propriorum sensuum recipit sensata, et nihil recipitur nisi quod habet aliquam communicantiam cum recepto, sicut visus qui non recipit nisi colorem propter communicantiam quam habet cum ipso, et non recipit sonum, eo quod nullam habet comparationem communicantiae et proportionis ad sonum: tunc videtur sensus communis esse compositum quid ex omnibus harmoniis sensuum propriorum: est ergo materialior, quia compositior cum omni sensu particulari: et sic videtur iterum non esse vera prius inducta solutio. Non enim potest dici, quod sensus communis sit communis per modum praedicati communiter de omni sensu proprio: quia sic esset sensus communis aliquid de ratione sensus proprii, nec posset diffiniri sensus proprius, nisi in diffinitione sua poneretur sensus communis, sicut hominis diffinitio in se habet animal, quod est praedicatum commune de homine: hoc autem non est verum, sicut per se patet cuilibet.

Propter hoc dicimus ad hoc et his similia omnia, quod sensus communis est una numero forma quae est universalis non ut praedicabile: sed sicut causa formaliter praebens ea quae oriuntur ex ipsa: sicut architectonica praebet formam domus. Sicut enim a principio diximus, anima est super naturam totam corporis: et ideo imprimit et influit in totam naturam corporis suas impressiones et suas vires, absque eo quod imprimatur sibi aliquid a natura: et ideo natura non agit in naturam, nisi etiam agatur et patiatur ab ea. Omne enim movens physice movetur, eo quod in ordine unum physicum non supponitur alteri physico: sed anima cum sit incorporea, agit in naturam, et non patitur ab ipsa natura, sicut etiam diximus supra: et ideo primum augens quod est virtus animae, non auget nec alteratur augmento: et similiter est in omnibus sicut de primo digerente. Similiter autem primum sentiens non quidem tempore sed natura, hoc est in quo prius salvatur tota virtus sensitiva, est sensus communis qui est origo sensuum propriorum, ita quod ab ipso derivantur sensus proprii, ita quod non e converso constituitur ab eis, nec aliquid sui esse habet ab eis. Et quod dicitur, quod sensus proprii movent ipsum, falsum est omnino: oportet enim quod sensibile proprium spiritualius et simplicius fiat in sensu communi quam sit in proprio: et hanc majorem simplicitatem non dat ei sensus proprius, sed potius communis. In ipso enim est spiritus lucidus, qui est et vehiculum et instrumentum ipsius: et ille prout est instrumentum sensus communis, confert ei majorem simplicitatem, sicut lux coloribus: et in tali actu et forma facta sensibilia propria pertingunt ad organum sensus communis: et tunc judicat de eis. Nec potest dici quod aliquid corporeum omnino conferat eis agere in organum sensus communis: eo quod formae corporales sunt ipsa sensata, non separatae ab appendiciis materiae: et ideo corporale agens, quod tamen est instrumentum ejus quod est incorporeum, habet quod dat eis agere in organum sensus communis, quod formalius est quam organa sensuum propriorum: et hoc est quod intendit dicere Augustinus, qui dicit quod corporales formae non movent animam, sed potius talibus formis factis in corpore, anima luce sua facit eas in ipsa. In tali autem ordine moventium et motorum, id quod ultimo movetur, formalissimum est omnium, et primum movens omnium materialissimum: et hoc ideo est, quia in tali ordine secundum movens non accipit virtutem motivam a primo movente, sed ab alio quod est aliquid ejus quod movetur: sed in his in quibus secundum movens accipit virtutem motivam a priori movente, verum est quod ultimum motum est materialissimum omnium, et minus habens dignitatis et simplicitatis: cum autem anima rationalis sit supra naturam et infra intelligentiam erit, anima sensibilis infra rationem et supra naturam, sicut anima vegetabilis infra sensibilem et supra naturam, et ideo ipsa est substantia et for ma quaedam habens vires multas, quarum quidem ipsa sensibilis vis est potentia a generatione perfecta habitu connaturali sibi, qui habitus est inchoatio quaedam et harmonia omnium sensibilium formarum, sicut in genere est inchoatio et harmonia omnium differentiarum illius generis: et illa potentia sic habitu connaturali perfecta, omnia sensibilia habet potestate et actu nullum antequam distinguatur ab eis: et in sensu dicitur a Philosopho, quod sensus est species sensibilium, et intelligens species intelligibilium. Talis autem forma una simplex praehabens potestate ea quorum ipsa est causa, et habet ea actu quando distinguitur ab aliquo illorum. Et per hoc patet solutio omnium inductarum dubitationum. Et haec est causa quare Avicebron dixit species sensibiles esse in anima, et non acceptas ab extra. Hac etiam de causa dixerunt quidam virtutem sensibilem per se esse activam, et nullius speciei esse receptivam: quia non recte recipit eas, sed una species quae est habitus potentiae sensitivae, distinguitur ad sensibilia quae sunt in organis, sicut distinguitur virtus universalis ad particulare in quod agit, et circa quod operatur. De principio igitur et virtute secundum quam dicimus animal habere sensum et posse sentire, sit hoc modo determinatum: de aliis autem virtutibus quas supra detegimus, sub alterius libri principio inquiremus.