QVARTO Quaeritur, vtrum ieiunium sit pars satisfactionis Et videtur quod non, quia dicitur in Esa. Ieiunauimus, & non aspexisti, humilia. n. & nes. sed nihil est satisfactorium, nisi quod est a deo approbatum, & acceptum. ergo &c. 2. CONTRA, con nertimini ad me in iciunio.

RESPODEO, circa istam quaestionem quinq: sunt videnda. Primo, de ieiunij obligatione. secundo, de excusatione ieiunij. Tertio de temporis obseruatione. Quarto, de fractione. Quin to, Vtrum totiens, quotiens homo sumit, frangatieiunium.

QVANTVM ad primum sunt quinque conclusionez. Prima de eius diffinitione, & diuisione. Diffiuit autem sic ab Isido. Ieiunium est parcimodia victus, abstinen tiaque ciborum. Non vti vnguento est de bene esse.

Diuiditur autem sic ieiunium, alius spirituale, puta a vtiis abstinere: aliud naturale ante cibum: aliud morale sobrie sumere: & aliud ceremoniale solum semel sumere.

secunda conclusio est, quomodo ieiunium cadit sub praecepto, & iuris naturalis, & positiui. Vbi est sciendum, quod quantum est necessaria carnis castigatio ad cohibitione a mortali, & ad eleuationem mentis ad spiritualia, quae est in praecepto, pertinet ad ius naturale. Vnde ebrietas, & excessiua crapula est mortalis, vt in diuite Epulone, qui epulabatur quotidie splendide: & per consequens non potrat Deo vacare: dicente Hiero. difficile est: imo impossibi le, vt hic ventrem, illic mentem impleas. Item cadit sub iure positiuo. Vnde eius transgressio sine causa est peccatum mortale, vt in Adam. Et olim anima, quae se non afflixerit, peribit de populo. quando autem fractio est cum causa non extoto sufficiente est venialis: vt in his, qui legunt instituta in completorio. quando est causa simpliciter sufficiens nulla est culpa, vt in necessitate: extra de obser. ieiu. c.1.

Item cadit sub praecepto diuino: prout est iniun- ctum in poenitentia simpliciter quia sic est pars sacri. sed prout iniungitur ab homine extra foruum conscientiae sic cadit sub praecepto humano: nec sic est satisfactorium: sed primo modo valet ad satisfactionem. si est etiam iniunctum in poenitentia per modum consilij non simpliciter: sed sic absti nere, quod semel tantum comedat, & de talibus cibis tantum est ab ecclesia praeceptum.

sed contra istam conclusio nem arguit, quia de illo, quod cadit sub consilio diuino ecclesia non potest facere praeceptum vniuersale: puta, quod omnes teneantur relinquaere omnia, & dare pauperibus, vel intrare religionem: similiter de eleemosyna, quod omnes teneantur da re vltra decima: puta dimidium, quae sunt de iure diuino. ergo nec de ieiunio.

Praeterea, plus castigatur caro contra luxuriam per abstinentiam ab actu carnali, quam per ieiunium, quo abstinei a cibo, sed non potest ecclesia praecipere alicui sine culpa, quod non contrahat, vel qui debitum non petat. ergo multo minus, quod ieiunet.

Dicendum quod illud, quod est simpliciter voluntatis, ecclesia non potest facere necessitatis simpliciter, sed secundum quid, & ad tempus, & ex rationabili causa pont: sicut quod homo oret boris. & temporibus constitutis, quamuis determi natio non ca dat sub praecepto diuino. Et similiter ieiunium cadit sub praecepto diuino, vt. scilicet homo domet carnem per sobrietatem: sed determinatio eius cadit sub praeceptoecclesiae.

Adaliud dicendum, quod quamuis ecclesia non possit obligare ad ieiunandum semper: sicut nec ad continendum: tamen potest obligare ad ieiunandum aliquando:sicut ad non nubendum certis temporibus, & continendum potest. Et sicut obligat ad decimas, quae in veteri lege praecipiebantur sic:& ad ieiunium, quod ibi erat sub poena mortis.

Tertia conclusio est de dispensatione: quod nullus an thoritate sua debet soluere ieiunium: quia nullus est iudex in causa sua:si commode potest haberi recursus ad superio rem. Dicit tamen Hostien. extra eo. consilium, quod non sufficit li centia simplicis sacerdotis, si potest haberi episcopus: quia sicut absolutio a sententia iuris non pertinet nisi ad episcopum, qui & potest facere ius synodale, sic nec dispensatio in prohibitioneiuris. Alias si non potest commode recurri ad episcopum: potest curatus dispensare ex iusta cusa: puta infirmitatis, debilitatis, caristiae, penuriae, laboris, peregri nationis, & huiusmodi. Quod ergo dicit decretalis, debili bus, & infirmis non praeiudicei, intelligit non ipso iure sed dispensatiue. Vnde non dicit, quod tales non ligent: sed qui eis non praeiudicet.

Quarta conclusio est de re demptione, de qua dicit Inno, quod ieiunia ab ecclesia insti tuta non possunt redimi pecunia, nec alio modo nisi cau sa, vel necessitas in ieiunante subsit. sed ieiunia voluntaria. i. votiua etiam sine culpa, quae in iciunante subdit: dummodo alias sit vrile redimi possunt authoritatesuperioris di. 82. c. Vult. & c. Presbyter. & idem est de ieiuniis, quae imponunt: ita de voto. c. 1.

Quinta conclusio est de superfluo ieiunij: quia non est in praecepto da re pauperibus tanto plus, quanto commisit minus, quam alians: ni si paupere iudigente: sed est in consilio: quia bona est eleemo syna cum ieiunio, quae sunt duae aliae orationis. Ideo Grego. consulit in homelia, quod tibi subtrahis, alteri elargire. Et vnde caro tua affligitur, inde caro indigentis proximi recreet.

QVANTVM ad secundum de excu satione sunt octo conclusiones. Prima, quod excusantur ali qa propter etatem, vt non habentes vsum rationis: qui nollius praecepti iuris naturalis, vel positiui sunt capaces, nec per consequens ligati: sed qui eos regunt, debent ouab hoc restringere, a quibus habet Christiana consuetu do: vt a carnibus in diebus ieiuniorum, & huiusmodi abstineant, sed non a bina comestione: quia non possunt vna vice tan tum sumere, quod sufficiat. Vnde pueri excusantur vsque ad vi gesimumprimum annum, etiam si ante peccauerint mortalitet. Non enim tenentur satisfacere cum destrutione naturae. Non autem coniugati excusanturpro eo, quod indigent alimento pro generatione, sicut iuuenes pro augmento: quia die bus ieiuniorum non debent vti illis actibus. Et quia sufficit semel in anno impregnare, & cum in ieiuniis adhuc plus abundent semine, quam sit necesse. Circa tamen tertium septennium: quia quidam sunt aliis fortiores, relinquitur arbitrio confessoris de consilio medicinae: quia cum ieiunium fit principaliter propter carnis castigationem non mortem, de hoc est medici iudicare.

secunda conclusio est, quod propter infirmitatem, aut debilitatem. Vnde Gregorius de consecra. di. 5. Quadragesimale iciunium non est soluendum nisi necessitas infirmitatis cogat. Et di. 3. Ieiunia legitima non sunt soluenda nisi grandis necessitas co gat. Praegnantes autem, & nutrices si probabiliter timetur de periculo earum, vel foetus in vtero, aut pueri ad vbe ra, non debent ieiunare. Inno. idem dicemus in senibus, quod in infirmis, & debilibus.

Tertia conclu sio est propter paupertatem. Vnde qui frustratim mendicant, excusantur: non autem cum semel in die sufficienter reficiuntur pro die.

Quarta conclusio est pro pter laborem: quando tenentur dominis suis laborando seruire, vt serui, & rustici excusantur, si a dominis coguntur ad talem laborem, cum quo non possint ieiunare. Vbi autem voluntariae laborant, tenent: nisi sit tantus labor, quod non compatiatur ieiunium, & fit necessarius propter victum, & vestitum sui, & suorum, & non voluntarius propter cupiditatis lucrum. Qui etiam in conducendo pactum ponunt, quod frangant ieiunium, peccant, nisi festinantia operis necessarij requirat. Dico autem necessarij, vel ad diem festum, vel contra hostes, aut huiusmodi. Non tenetur etiam homo mendica re, vt ieiunet, si sit contra natales suos sic indigne agi.

Quinta conclusio est propter peregrinationem: quando non patitur secum commode ieiunium, & est necessaria, vt quia compellitur exulare infra certum terminum, vel ire in exercitum, vel vltra mare in passagium propter crucem, vel si alias inciderint in hanc necessitatem sine culpa, quia propter ventum contrarium oportuit stare supra mare, vbi non habuit sic necessitatem, vel huiusmodi. si autem non tenent tunc peccant aggrediendo peregrinationem indiscrete. si tamen indiscrete aggressa est peregrinatio non compatiens ieiunium, ne sit gerplexus, licite frangitur, sicut quanuis propter culpam sit infirmus: durante tamen infirmitate non tenetur. Nihilominus cum finis prin cipalis ieiunij sit carnem domare, & ad deuotionem mentem leuare: quod aliquando plus est, quam peregrinari pedi tando bona causa potest esse dispensandi.

sexta de cursoribus equitum quando trotant: quia labor multum consumit de humido: quia nimis grauarentur vna vice ad sufficientiam sumere. ideo videntur excusa ti: non solum sine tali officio non possunt viuere: quia tunc paupertas excusaret, sed etiam si aliter possent viuere, sed non aeque bene: quia aliud est de illis, qui ad certum diem se locant, qui non debent se locare, nisi possint tunc ieiunare, si habent alians, vnde tunc viuant, & non solum pro tunc, scilicet, pro alias: aliud de alio, qui locat se ad totum annum, & ad totale seruitium, qui si exciperet, quod nunquam tractaret in dic ieiunij non inueniret, qui eum reciperet.

septima cunclusio est de scruitori bus nobilium, quia licet alias possint viuere, ex quo tamen licitum est se ad seruitium obligare, quae ad debitum seruitium exiguntur, tenentur facere. Vnde cum non tencantur iciunare vltra nonan, nec tunc possint comedere: quia habent dominis seruire secundum illud. Lucae. Ministra mihi tu autem comedes postea, vel quia habet encenium portare, & huiusmodi, quia non tenetur vsque post ieiunare si ex hoc accipiat plenam comestionem vel facit aliquam praelibationem, vt postea comedat non est transgressor praecepti. Non tamen ex hoc, & est cursor, vel seruitor, hoc habet, sed ex hoc iustam causam habet, vt secum dispensetur propter hoc. Et multo magis, qui in refectoriis legunt, vel seruiunt: quia hora debita co medere non possunt, nec ipsi peccauerunt, vt ipsi diutius, quam alij abstinere teneantur. ideo merentur secum dispen sari. similiter nouicij, & iuuenes, qui habent alia grauamina, & grauia onera sustinere.

Octaua conclusio est, quod prohibitio viri mulierem excusat a ieiuniis votiuis, quia sine eius licentia vouere potest, sed ille potest irritare. sed non sic est de iciuniis indictis ab eccle fia, quae aequaliter indicuntur coniugatis, & aliis. sed propter viri scandalum esset cum ea dispensandum, sieut quidam dicunt.

sed istud videtur esse scan dalum pharisaeorum, & per consequens contennendum si non vult vxorem ieiunare, nisi probabiliter timeretur infirmitas, vel debilitas.

CIRCA tertium de tempore sunt tres conclusiones. Prima, quod ad iciunia consuetudinalia consuetudo ipsa obligat, etiam fi scriptura non dicat. Vnde. 2. dist: in his rebus, in quibus ni hil certum scriptura statuit mos populi, mos Dei, & insti tuta maiorum pro lege seruanda sunt. Et sicut praeuaricatores diuinarum legum sic transgressores consuetudinum ecclesiasticarum cohercendi sunt. si ergo consuetum est in aliqua diccesi, quod ieiunetur certo die, illi de dioecesi tenentur ieiunare, sicut & tenerentur, si cpiscopus indiceret: quia non refert, vtrum populus volun tatem suam declaret verbis, aut factis. ff. de legibus. l. Do quibus. de conse. dist. 5. Ieiunia in ecclesia sacerdotibus constituta sine necessitate rationabili non soluantur. Consuetudo enim rationabilis, & praecepta obligat. dis12. c. Illud. &. c. Illa. & hoc quo ad indigenas. Alienigenae vero si veniunt animo habitandi, ex tunc ligantur ad ieiunia consuetudinario, sicut & scripto. si autem transeant solum per terram, non ligantur consuetudinibus, nec statutis: tamen tenentur non scandalizare. Vnde occulte comedere possunt secundum morem terrae suae, sed non puhlice: quia si esca scandalizat fratem meum, non manducabo in aeternum. Vnde Aug. interroganti pro matre respondit. Ambr. Cum Romam venio sabbato ieiuno. Cum Mediolani sum, non ieiuno. sic & tu ad quencunque ecclesiam veneris, eius morem serua, si cuiquam non vis esse scandalum: nec quenquam tibi. Vnde ex illa responsione videntur ac cepti versus. Cum fueris Romae, Romano viuito mort. Cum fueris alibi, viuito sicut ibi. Tamem videtur, quod con suetudo laicorum non licet clericos, nec seculariu relipiosos: quia distincti sunt modi abstinentiae inter hos tres status. Et plures abstinentias habent clerici, quae laici, & religiosi, quae seculares. Vnde non oportet, quod ad ieiunia illorum ligentur, quorum etiam consuetudinibus a suisieiuniis non absoluuntur secundum illam regulam iuris. Quem non honore, non onero. Vnde illorum, cum qui bus viuit, mores seruare debet. sed specialisratio quare clerici non tenentur ad ieiunia laicorum est: quia plehescita non ligabant senatores, quousque consentirent: quia in ferior superiori legem imponere non potest: similiter neo consuetudinem. Instit. de iure naturali. Plebiscita. i. plo bis sancita, vel statuta. Quia tamen non quilibet tenetur alterum non scandalizare. ideo vbi est consuetudo ieiuna re in festo sancti Marci a laicis sequentibus, & clericis facientibus processionem, siue laetaniam maiorem a Grego. institutam: religiosi sicut nec ad processionem, sic nec ad ieiunium tenentur, sed publice propter scandalum non debent bis comedere.

secunda conclusio est, quod econuerso vbi est ieiunium iure indictum: consuetudo, quae pualet iuri excusas, licet generaliter dicat, quod consuetudo, quae est contra sanctos canones non excusat: quia verum est, quando per alios canones in se, vel in simili non fulcitur. sic autem est de ista. Vnde di. 4.c In istis temporibus. &. c. statuimus. dicit, quod canon Thelesphori Papae, qui clerici a Quinquagesima iciunent: quia moribus vtentium approbatum non est: aliter agentes trangressionis reos non arguit. Excusantur ergo a ieiunio, & carnium esu indigenae prouinciae, vel dicc. vbi non ieiunatur etiam a viris morigeratis, in vigiliis Iacobi Bartholomaei, & Mathiae: quia mul ti religiosi bis comedunt, quamuis Decretalis dicat in gene rali omnes vigilias apostolorum ieiunandas nisi vigilia Philippi, & Iacobi, & Barnabae: quia tempore paschali, & Ioannis Euangelistae: quia in crastino natiuitatis Domi ni: non autem si ribaldi, & mali, licet plures numero, qui nec certa iciunia seruant: quia non est consuetudo ratione obtenta, sed corruptela.

Item excusant alie nigenae, quamuis in terra eorum ieiunetur, ex quo venerunt animo remanendi: quia sicut tenentur ad ieiunia terrae, quam inhabitant, sic etiam non tenentur ad ieiunia: ad quae prius tenebantur. Et sic matri Aug. licuit sabbato non ieiunare Mediolami: qusi cum filio venerat habita re. sic & Ambrosi. quanuis esset Romanus. Qui autem transitum facit per terram, sicut non obligatur ad ieiunia illius terrae, sic non liberatur a ieiuniis, & abstinentio terrae suae: sicut Iudaei remanserunt obligati ad legalia quousque post mortem Christi caeperunt ligari ad Euan gelica sacramenta. Tunc enim in speciali primo fuerunt soluti a lege antiqua.

Tertia conclusio est de Quadragesima, de qua certum est, quod cadit sub praecepto: tum propter generalem consuetudinem Christianorum: tum propter ecclesiae statutum: de conse. dist. 5. c. Quadragesima. vbi dicitur, quod quatuor dies praecedentes sunt additi propter numerum complendum: quia subtractis Dominicis restabant ieiunandi solum. 36. dies, qui sunt decima totius anni. Duo autem dies primi consuetudini relinquun tur, quo ad esum carnium, & ieiunium, de hoc de conse. di. 1. c. solent. Item di. 4. c. statuimus.

Item ieiunium quatuor temporum est in praecepto, quae accipiuntur secundum illos versus. "Dant Crux, Lucia, Cinis, & Charismata dia. Vt sit in angaria quarta sequens feria". Nam feria quarta propter hoc, quia illa die venditus est Christus: feria sexta, quia mortuus: sabbato, quia in sepulchro 76. di. c. Ieiunium. & per totum.

Item vigiliae solen nes sunt in praecepto: vt natiui. Christi, & praecursoris: non autem decollationis. Assumptionis virginis: non autem natiuitatis, nec purificationis, & apostolorum omnium, de qui bus supra exceptis. Vbi autem Iaco. & Bar. & Mathiae ieiu natur, ibi ligat: vbi non, ibi absoluit. si enim decretalis celebrationem festi committit consuetudini: pari ratione & ieiunium eius. Et intelligitur de festis principalibus apostolorum, quod vigilla ieiunatur. Rogationes sunt necessita tis secundum glo. sed praeter diem tertium consuetudini relinquatur. Vnde Romae comeduntur carnes. In Gallia non, sed leiunat. Quia autem sint in praecepto, videtur de conse. di. 3. Rogationes. Melius tamen consuetudini relinqui tur: nisi quando consuetudo reprobat, sicut de illis, qui in die coenae non ieiunabant, quod reprobatur de conse. di. 3. non liceat, & sequenti.

De aduentu dicit Papa, de obser. ie. c. 2. Ieiunium apud nos agitur in aduentu. Vnde vide tur ieiunium deuotionis, & non necessitatis: in Dominica non est ieiunandum quasi ex debito. Vnde quando festum habens vigiliam euenit feria scd'a, sabbato praecedenti ieiunat: de obser. ie. c. 1. &. 2. Nec consuetudo potest facere, quod homo teneatur die Dominico ieiunare. potest autem ligari ad ieiunium quis aliis diebus festiuis, sicut in festo Marci, in vigilia Ascen sionis, & Penthecosten, quamuis sint tempore festiuo. Vnde & multi religiosi ieiunant in die natalis: nunquam tamen in die Dominica, inter vigilias etiam computatur, quod sit in praecepto illa oim sanctorum.

QVANTVM ad quartum de fractione sunt tres conclusiones. Prima, quod iciunium fran gitur notabili horae anticipatione sine causa. Dico autem notabili, nonde illa, qua notatur species gulae. Dico etiam horam nonam omni tempore in Quadragesima, & vigilia Paschae expectari. Nec oportet tunc expectare vesperam dici sed officij: vt. scilicet antequam celebretur vespertinum officium, non eda tur. Nec oportet, quod simus Iudaei iciunantes vsque ad vespe ram, vel noctem, qui sumus filij lucis: licet tardius debeat edi inQuadragesima, quam in aliis ieiuniis: nisi forte in sab batis ordinum: in quibus etiam aliqui ante prandium dicunt vesperas: sicut in Quadragesima post officium vesperarum ante horam vespertinam: licet edere, ex quo constat, quod nona transiit: sic in aliis iciuniis post officium nonae ante horam nonae: dum tamen constet horam sextae transiisse, vel esse. potest autem dispensari, vel propter lectionem, vel propter debilitatem, vel propter iter, vel propter alias iustas causas, & propter ho spites, sicut in tertio lib. in vitis patrum dicit, qui senex quidam ante horam canonicam refectionis hospites prandere coegit.

secunda conclusio est, quod frangitur per esum carnium, & in Quadragesima ab omnibus, quae sementinam tra hunt originem, vt a caseo, & lacte, butiro, ouis, & huiusmodi abstinendum est. Et grauius soluit ieiunium comestio carnium, quam alias bina comestio. Helyas enim quando ieiunauit, carnes non comedit: sed tunc quando mane, & vespere edebat. semel comedere est angelorum, bis hominum frequentius brutorum. Christus autem non comedit carnes nisi agni. Daniel etiam quando ieiunauit, caro non intrauit in os eius. non opor tet econuerso tum semper ieiunare, quando a carnibus abstinetur. Feria enim sexta a carnibus abstinetur excepto solo nata li, quando in feria sexta contingit: & tamen nec festum assumptionis, nec omnium sanctorum excipitur.

Item in sabbato a carnibus abstinere iubet decretum: quod consuetudine abrogatum est in multislocis: & in Francia a natiuitate vsque ad purificationem, cuius causa reprobata est: quia beata virgo in partu nondoluit: & per consequens nec carnibus indiguit. In Prouincia, & Lombardia in aliquibus terris non abstinent. Monachi vero omni tempore secundum decretum debent a carnibus abstinere, nisi Gallici, q hoc dicunt indultum a Pa pa: quod non credo. Lacticinia in aliis ieiuniis a Quadra gesima non sunt interdicta, nisi consuetudo habeat abstinere: quam vbique in ieiuniis seruandam censent Aug. Hiero ny. & Ambro. Vnde cui iniuctum est ieiunare simpliciter non habet nisi a carnibus abstinere: sed potest cum potagio pingui, & lacticiniis, & ouis vti. Britones autem, qui in Quadragesima vtuntur butiro, videntur excusari: quia in illis, in quibus ecclesia dispensare potest, si scit, & dissimulat, dispensat. si tamen ita dissimulat, quod nec puniat excommunicando, nec prohibeat verbo. Multa quidem per patientiam tolerantur: quae si deducta essent in iudicio non toleraren tur. si autem ecclesia, quae tenetur ad correctionem fraternam, nec puniret, nec corrigeret facto, participaret in crimine. Nam & si simplicem fornicationem, & huiusmodi non puniat praedicat tamen illicitam. Vnde cum ecclesia illud sciat, nec eos prohibeat, nec praedicet eos male facere: & si aliud priuilegium non habeant, excusantur. Vnde quidam populi quibusdam auibus in Quadragesima vtebantur. sed in Lateranensi concilio fuit prohibitum, & ex tunc cessa uerunt.

Tertia conclusio est, vbi bina comestio est, frangit illorum. scilicet quae communiter sumi solent inci bum, vbi etiam fructus, vt cerasa, & pira, & nuces computan tur: quia in loco refectionis sumuntur in prandio, & coena. Herbae etiam, quia sancti patres radicibus herbarum vteban tur. Ab his etiam Adam abstinere debuit, & haec sola ante diluuium in cibum sumebantur. Excipitur autem cum cau sa medicinae sumuntur. Tunc enim non soluunt ieiunium ec clesiae, sed naturae. Item electuaria: dico autem omnia huiusmodi quae consueuerunt, sicut species sumi post prandium ad adiuuandum digestionem: etiam si ex talibus confecta sint, quae per se in cibum sumi consueuerunt: dummodo sint alterata, sic per decoctionem, vel confectionem, quod iam non in cibum, sed in cibi adiutorium ab vtentibus communiter sumuntur vt in dactilis, & nucibus confectis, & pignolato. Dactilis autem simplex ieiunium soluit: cum hoc solo fructu palmae patres quidam viuerent in Aegypto. Potus etiam ante, & post non soluit: quod intelligo, quando non conficitur ex esi bilibus: vt vini, & aquae, vel quando conficitur, non tamen consueuit sumi in cibum, vt potus ceruisiae. Quando au tem conficitur ex illis, quae consueuerunt sumi in cibum, vtamigdalatum, & brodium, & huiusmodi, quae etiam ante cibum sumuntur. secus forte est in pureta, quamuis posset dici, quod huiusmodi brodia, etiam quae ante cibum sumuntur, quod propter praeparationem ad cibum sumuntur.

Quod autem seruitores nobilium gustant aliquid ad faciendum probationem de toxico, vel coqui ad probandum cibum: quia non sumuntur per modum nutrimenti nulla est fractio ieiunij, etiam si transglutirent. si quis etiam non propter famen, vel voluptatom, sed timore, ne forte deficiat prae anxietate ficus, aut puretam, aut aliquid huiusmodi praelibaret per modum medicinae, sic non est fractio ieiunij

QVANTVM ad quintum, vtrum totiens frangat quis ielunium, quotiens come dit vltra vnam vicem: sunt tres opiniones. Prima opinio est, quod sic: quia est praeceptum negatiuum: hoc autem obligat sem per, & ad semper. ergo &c.

Nec valet solutio, quae datur ab aliquibus, quod verum est de praecepto negatiuo iuris naturalis, non positiui, quia ieiunium quadragesimale licet sit ad instar ieiunij Christi: non tamen ex prae cepto Dei, sicut iciunium Adae in paradyso: sed ex praecepto ecclesiae: & tamen ita soluitur, si frangatur secunda diet sicut si prima, & aequaliter die quacunque ergo prohibitio positiua non impedit, quin frangatur: ita per tertiam, & quartam comestionem, sicut per primam.

secundo propter intentionem legislatoris de domando carnem, con tra quam aequaliter fit per tertiam, sicut per primam, & plus. Et si dicatur, quod per vnam comestionem quandoque plus foue tur caro, quam per quatuor. Verum est, sed hoc est per accidens, nec cadit sub arte: sed per se loquendo caeteris paribus quanto sunt plures comestiones, tanto plus deordinatur concupiscentia carnis, quod est contra intentionem praecipientis ieiunium.

Tertio, quia non minus tertia, vel quarta, quam prima.

Nec valet solutio, quam aliqui dant, quod omnes habent rationem vnius pluralitatis prohibitae: quia aut illud intelligitur, quod nisi omnes simul concurrant non est fractio ieiunij: & tunc secunda comestio non solueret: aut sic quod indifferenter quaelibet soluit, sed non est nisi vna solutio: & tunc sicut secunda soluit: sic tertia, & quarta. Et est inconueniens, quod vbi sunt diuersi actus, quorum quilibet est aequalitertrans gressio praecepti, quod non sint plura peccata distincta.

Nihilominus nec rationes sic confirmatae cogunt. Prima non, quia in Quadragesima quot sunt dies, tot sunt ieiunia: & tot possunt esse fractiones: sed vnius dici non est nisi vnum ieiunium: & per consequens nisi vna fractio vnius rationis. vnde est secundum intentionem vnum. Vnde nec quotienscunque ponit morsellum in ore, dicitur frangere ieiunium, quod tamen oporteret. Vnde iste est obliga tus ad ieiunandum isto die semel: & non obligatus ad ieiu nandum pluries eodem die: quia nec potest nisi semel ieiunare in die. Vnde licet ieiunare implicet negationem plurium comestionum: tum quotcunque sint: vna est fractio ieiunij: quia non est nisi vna fractio vna die. ideo sicut vnius oculi non sunt plures caecitates: sic nec vnius ieiu ni plures fractiones.

Ad secundum dicendum, quod lex illa. C. de leg. l. Non dubium. est in legem committe re eum, qui verba legis amplexus, contra legis vtitur vo luntatem: intelligitur de intentione, & voluntate legis, quae respicit substantiam actus, non finem: quia finis ecclesiae ieiunantis est meritum, & satisfactio, quae non consequitur, qui in mortali ieiunat: & tamen se liberat: & talis intentio est haec de carnis domatione. sed intentio respiciens substantiam facti est abstinere a secunda comestione, & a carnibus. vnde per quodlibet horum duorum facit iciunium. vnde si in secunda comestione comedit carnes, est duplex fractio vnius iciunij: quia vni opponuntur duo secundum diuersas rationes oppositionis: si autem comederet tantum semel carnes, esset vna fractio: si etiam comederet tertia vice carnes: non esset noua fractio, vt videbitur.

Tertium etiam solubile est: quia licet sit probabile, quod in contrarium assumitur inter id, quod est de se ma lum, & inter illud, quod est malum, quia prohibitum. Vnde si vsufructuarius caueat se vsurum arbitrio boni viri: totiens committitur stipulatio, quotiens abutitur: siue malo vtritur: quia hoc est de se malum: & tenebatur bene vti etiam si non cauisset. f. Vsufructuarius quemad. ca. l. 1. 6. habet. item. ff. de verbo. ob. l. si sit stipulatus. Econtrario autem dicit. ff. de le. in. l. fideicommissa. si quis decem ali cui reliquerit: & si perdidisset, rursus ei reliquerit: non amplius, quam semel si perdiderit esse praestandum: quia non est ista restitutio ex delicto haeredum, sed solum ex beneplacito testatoris. vnde sequitur ibidem, nec si saepius perdi derit, ei restitui debeat. Nihilominus tamen quia illud ibi exprimit, & non hic. ideo ista solutio continet petitionem principij. Posset ergo dici, quod tertia comestio non minus opponitur vnice, quam secunda. & ideo si tertia inueniret obligationem ieiunij, sicut secunda, frangeret sic tertia, sicut secunda, sed non inuenit: quia secunda comestio, quae est fractio primae, transfert obligationem ieiuuij ad alium diem, vt statim dicetur.

secunda opinio est totaliter huic contraria: & licet sit probabilior, habet ta men rationes solubiles. Prima, quod non duplicatur dies, & quod semel fractum iterum frangi non potest: potest solui per illud, quod dicitur. ff. de furtis. l. Ei qui habet furti actionem. assidua contractatione furis non magis actio furti nascitur: & hoc non quin fur qualibet contractatione furctum committat: sed quia non plus interest domini per vnam, quam per multas: & si semel restituatur res aequalitas iustitiae facta est quo ad hoc: ita & hic cum non fit obligatus nisi ad ieiunium vnius dici. si etiam illa die multo tiens frangeret: puta comedendo secundo carnes propter hoc non esset obligatus nisi ad vnum diem, nisi confessor iniangeret sibi pro peccato alium diem: qui etiam pos set aliam poenitentiam iniungere, sicut & pro peccato: quod non est transgressio iciunij bene iciunium imponii pro poe nitentia. secunda etiam, quod ad ea, quae frequenter accidunt iura adaptantur. vnde quia communiter comeditur bis non ter, vel quater. ideo secunda comestio frangit, non tertia, nec quarta. sed istud non cogit: quia si lex praecipit: Non moechaberis. multo magis peccatum contra naturam insolitum: imo tunc sequeret, quod non frangeretieiunium comedendo fructus, qui aliquando extra horam prandij comeduntur, nisi per coenam ordinariam, & consuetam: quod nullus dicit. Et si prohibetur id, quod est licitum, & consuetum. multo magis id, quod est inordinatum: comedere autem plus, quam bis est puerorum, & iumentorum: sed bis est hominum: se mel angelorum. sic igitur, qui habent regulam sancti Aug. quibus est insolitum aliquid extra horam alimentorum sume re per nullam extraordinariam sumptionem frangent ieiunium ecclesiae.

Praeterea sunt multi, quibus con- suetudo est plus, quam bis comedere: sicut operarij in aestate communiter. ergo saltem illi tertia comestione frangerent.

Tertium argumentum. De his, qui per se sunt mala, quorum quilibet actus obligat: & talia prohiben tur iure naturali: sed illa, quae perse non sunt mala: sed quque bona, quae prohibenturiure positiuo: vt hic talium qui libet actus non obligat.

Haec ratio non valet, quia tertia comestio moderata, non est de se mala, cum pos sit benefieri, & ab infirmo, & a puero, & a viatore, & a paupere: cum tamen id, quod est de se malum, a nemine sit faciendum. Et iterum praecepto ecclesiae etiam vsurae, & fraudes, & multa de se mala prohibentur.

Et ideo est tertia opinio, quod illa tertia comestio, aut est praeter intentionem, aut ex intentione. si praeter intentionem: sicut quia intendit coenare, & quamuis sint ibi multi Morselli, & multiactus exteriores: non tamen est nisi vnus interior, & sic vna comestio reputatur ab vnitate ordinis exterius, & vnitate intentionis interius, & sic vna fractio, & vnum peccatum: licet grauius, quam de vno morsello: sicut si multi ictus in vna verberatione dantur, reputatur vna iniuria: & vnum damnum dicitur, & vna actio iniuriarum, & legis Aqui lae oritur secundum iura non plures. si etiam aliquis non aduertens de ieiunio comederet in mane: si quidem scire tenebatur, quod esset ieiunium non excusatur a fractione ieiunij: non tamen tenetur tota die postea ieiunare: cum iam sit obligatus ad alium diem, vt statim dicetur. Et si quidem non liceret sibi plus comedere, nimis grauaretur: nec cum toto hoc esset verum ieiunium propter anticipationem nimiam. sed si non tenebatur scire: non reputatur fractio ieiunij. vnde ac si esset ieiunus, potest illo die ieiunare, quia ielunium homini indictum non soluitur nisi per actum humanum, qui requirit intentionem, & delibe rationem veram, vel interpretatiuam. si autem tertia comestio ex intentione processit: aut fuit intentio contemptatiua, aut obeditiua: si contemptiua: puta quia ipse sciens iam fregisse se vellet etiam de nouo frangere: etiam si nondum fregisset: non ideo quia intendat alio die ite rum ieiunare integre: tunc propter actum exteriorem non esset fractio ieiunij: nihilominus tamen propter interiorem est aequale peccatum: quia aequalis contemptus: sicut qui cognoscit vxorem propter voluntatem idem facturus cum alia committit adulterium: & si non propter actum exteriorem: tamen propter interiorem: & est aequalis contemptus. Posset etiam ad hoc inducidictum Iuristarum, qui dicunt, quod iurans de calumnia, totiens peierat, quotiens calumniam committit in causa: quia calumnia importat contemptum, & malitiam intentam. si autem fuit intentio obe ditiua: quia recolens se comedisse secunda vice: forte propter incautelam videns sibi impossibile illo die perfecte ieiunare: cogitans quod alio die integre ieiunabit: si sic come dat neduobus diebus, vel vno cum dimidio habeat ieiunare, non videtur frangere. Et licet propter hoc posset adduci lex per simile, quae dicit, quod qui promisit stare sententiae arbitrij sub poena: prima vice conueniens incidit in poenam: non autem amplius. ff. de arbi. l. si duo. 6. penult. Et generaliter vbi est mera poena: semeltantum committitur, non totiens quotiens. Tamen sequen do rationem tantum, istud videtur dicendum, quod quia ieiu nare proprie est abstinere ab omni comestione non vna: postquam per culpam suam bis comedendo factum est sibi impossibile ieiunare illo die: ex tunc obligatus est ad integre ieiunandum alio die: quia duo sunt arbitri praecepta praecipientis solui certa die, scilicet, solui, & cer ta die. si igitur illa die non fuerit solutum: alia die est soluendum. ff. de arbi. l. Celsus. imo etiam quando ieiu nium est in vigilia alicuius sancti: quia non potest iciunari ex debito in illa, si sit Dominica ex hocipso tenetur homo ielurare die praecedente. scilicet sabbato. sed vbi homo propter aequipolens, vel malus grauamen: licet culpa sua accidens non potest ieiunare: puta propter infirmitatem, quam culpa sua habuit: non propter hoc conualescens tenetur ieiunare. sic igitur, quia non erat obligatus ad ieiunandum, plusquam vno die: cum ex illa hora, qua fecit siimpossibile illud ieiunium illius diei: translata sit obligatio ad alium diem: ex tunc non frangitur ieiunium, qd, non est. Vnde patet solutio quorundam non bona ad istud, quod modo tangitur. scilicet quod illud, quod non est, fran gi non potest. Dicunt enim, quod praeceptum manet integrum, & obligatio eius, & dicitur frangi ieiunium per transgressionem praecepti: quia licet praeceptum in se maneat integrum, & obligatio: non tamen quo ad illum diem: quia iam est translata, nec per praeceptum erat ipse obligatus ad ie. iunandum, nisi vno die. si autem tenereturieiunare residuum illius dici, & cum hoc alium diem esset plus. Nec potest dici, quod peccatum suum obligeteum ad ieiunium, nisi sibi imponatur plussquam ad aliam poenitentiam.

si quaeratur iuxta hoc de illo, qui vouit non bi bere vinum: an totiens frangat votum, quotiensbibit vi num. Videtur distinguendum, an vouerit in perpetuum, an certo die. In primo casu totiens quotiens, in secundo non: nisi ex contemptu fecerit, sicut prius. Quod probatur primo per simile in casu opposito: quiaquandosunt indulgentiae perhemnes sine dici, & temporis praefinitione tunc totiens homo eas lucratur, quotiensvadit: siue eodem die, siuediuersis. sed quando sunt temporales, ad cer tos dies videtur intentio, quod qui non potest venire vno die, venire alio vsque ad octauam, vel quindenam. vnde veniens pluries in die non lucreinisi semel: ita & in pro posito. Idem etiam patet per rationem tactam: quia quando est votum perhemne non potest dici, quod vna die sit finita ob ligatio illius diei: vel quod obligatio transeat ad aliam: quia omnes dies erant in obligatione aequaliter: & sic non liberatur ad obligationem illiusdiei: propter quod quotiens bibit, totiens ieiunium frangit. Et sic procedit ratio dicentium oppositum. scilicet quod est obligatus ad non bibendum omni hora diei: verum est simpliciter, quando est votum perhemne. vnde quacunque hora bibit, & totiensquotiens facit contra promissum. sed quando vouit non bibere certo die: vouit non bibere qualibet hora illius diei: supposito, quod in priori non biberit. sed quia votum eius intelli gitur secundum iuris interpretationem, ex quo vna hora vi num bibit, obligatus est ad non bibendum aliodie, & ex tunc illo die non est plus ligatus. vnde &c.

Per idem ad tertium de illo, qui contra votum sim plex: de virginitate contrahit matrimonium: quia consum mando matrimonium, frangit votum: non autem postea de bitum reddendo: quia ad hoc tenet, quia nemo peccat legis authoritate secundum Augu. sed petendo, & exigendo totiens peccat, quotiens exigit: quia non potest dici, quod ex quo per didit virginitatem, quod translata sit ad aliandiem obligatio, in quo integre seruetur: quia omni tempore aequaliter tene batur: & idem debet soluere sicut primo, vt saltem non petat, quod est ei liberum. sed si homo voueret: quod in perpetuum in sabbatis contineret, non propter hoc prohiberet matrimo nium contrahere: nec propter hoc oporteret vxori votum exprimere: & de obseruantia pactum facere: nihilominus si sabbato vna vice peteret: & sic sibi impossibile obseruam tiam faceret: ex hoc ipso ad continendum illo die obligatus non esset: sub qua spe si iterum peteret debitum votum minime frangeret. vel potest distingui in duobus casibus, quo ad vo tum temporale non perhemne: quia aut non expressit certum diem, sed vouit semel, vel bis in septimana abstinere a vi no, vel coitu: & tunc transfertur obligatio ad aliundiem: nec per primam transgressionem frangitur: aut expressit diem: puta, quod sabbato abstineret a coitu propter beatam Virginem, vel feria sexta a vino propter Christi ace tum: & tunc per primam fractionem non transfertur ob ligatio ad alium diem, in quo non subest illa causa: se tenetur residuo diei abstinere faciendo, quod potest. vnde tunc totiens frangit, quotiens multiplicat actum illum. solutio ad argumentum patet.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 4