Quaestio 1

DISTINCTIO. 17. QVAESTIO. I.

CIrca Distinctionem. I7. quaeruntur octo. Primo de contritione. secundo de confessione quantum ad necessitatem. Tertio an sit facienda proprio sacerdoti. Quarto, an possit fieri alieno de licentia proprij. Quinto de ite ratione confessionis in generali. sexto in speciali, an impedimentum occultum excuset ab iteratiome. septimo an confitens impoenitens impleat praeceptum. Octauo, vtrum confessio requirat contritionem.

De contritione

Ihom. 4. d. 17. q. 2. &. 3.

QVAERITVR Ergo de contritione, vtrum deleat peccatum? Et dicit quod non, quia contritio est quid causatum: solus autem Deus delet peccata. ergo &c.

In contrarium est Aug. qui dicit, quod contritio est dolor remittens peccatum.

RESPONDEO, circa istam quaestionem videnda sunt sex. Primo, de contritione quantum ad eius quidditatem. secundo, quantum ad eius obiectum. Tertio, quantum ad durationem. Quarto, quantum ad effectum. Quinto, quan tum ad affectum. sexto, vtrum dolor contritionis debeat esse tantus, quod potius debeat homo velle annihilari, vel damnari, quam peccare, vel peccasse.

QVANTVM ad primum de quidditate contritionis sunt tres conclusiones. Quarum prima est, quod de contritione dantur quinque diffinitiones. Prima Aug. quae dicta est. scilicet quod contritio est dolor remittens peccatum, supple dispositiue, non effectiue, nisi forte veniale: de quo videtur, quod sit effectiue ab homine, cum nihll ad illius dimissionem requiratur: quod non subsit homini: quia nec nouae gratiae infusio, nec au mentum, sed solum displicentia voluntatis, & solummodo poenae debitae, ex gratia, quam iam homo habet, vt sicut homo efficit suum merltt, sic & remissionem venialis.

se cunda diffinitio est Greg. Contritio est humilitas spiritus annihilans peccatum inter spem, & timorem, ne aut sit praesumptio, aut desperatio, & annihilat quo ad culpam, & tanta potest esse, quod etiam quo ad poenam, & inter vtranque medicinam.

Tertia est Ysi. quod contritio est humili tas, & compunctio mentis cum lachrymis, veniens de re cordatione peccati, & timore iudicij. Quarta est magistralis ex dictis August. Contritio est dolor pro peccatis assumptus, & voluntarius, semper puniens, quod dolet commisisse.

Quinta est completior, & magistralis. Contritio est dolor pro peccatis assumptus cum proposito confitendi, & satisfaciendi: quo ad mortale: quia quo ad veniale non requiritur propositum confitendi, nec forte satisfaciendi: quia potest remitti, vbi non est satisfactio, sicut in purgatorio, sed non sit pro mortali. vnde non vi det esse in statu salutis, qui pro mortali non vult hic fatisfacere, sed tantum in purgatorio.

secunda conclusio est, quod ad veram contritionem concurrunt illa quatuor, quae requirit iustificatio impij. scilicet motus liberi arbitrij in peccatum detestando. secundo motus liberi arbitrij in De um super oia diligendo. Tertio gratiae infusio. Et quarto peccati remissio, quae omnia sunt in vno instanti: ita quod in motu liberi arbitrij primo includitur propositum confitendi, & satisfaciendi. Ex quo apparet differentia inter con tritionem, & attritionem dupliciter. Vno modo ex parte liberi arbitrij: quia dolor imperfectus dicitur atritio: dolor vero perfectus dicitur contritio. secundo ex parte Dei: quia dolor gratia informatus dicitur contritio, quantuncunque modicus sit: dolor vero, qui non est gratia informatus, non potest dici contritio, sed attritio. Nam dolor despera tionis est maior dolore contritionis: qui tamen non est contritio, quia caret gratia.

Tertia conclusio est videre, vtum attritio possit fieri contritio. Nam si hoc intelligatur de vno actu secundum speciem non est dubium, quin attritio fieri possit contritio, vel quin ex vno fiat aliud, sicut ex mane fit meridies. i. vnus actus post alium, & vnus est dispositio ad alium. sicut enim in actibus naturalibus natura procedit de imperfecto ad perfectum. vnde primo Phy. primo intelligimus confuse: postea determinate: sic quod actus imperfect' cedit, & perfectus succedit: & hic potest homo dolere imperfecte sine gratia, & est attritio, postea perfecte, & cum gratia, & est contritio.

sed vt idem actus numero. Doctor noster frater Tho. dicit, quod non, quod potest verificari dupliciter. Vno modo scdl'm illos, qui dicunt, quod actus intellectus, similiter & volunta tis, cum sit simplex non habens partem, & partem non potest intendi, & remitti. Vt dicatur prius imperfectus, postea perfectus. Et quod dicitur, quod intelligere fit cum continuo, & tempore: alterum s. de continuitate referunt ad fantasma: alterum de tempore referunt ad intellectum, qui est sucessio distinctorum, & non variatio continuorum.

Item secundo modo si dicatur, quod contritio est actus a gratia elicitus: cum non possitesse actus a gratia elicitus, qui a principio non erat gratia informatus, & per consequens non erit contritio actus ille, qui tantum fuit a principio attritio. si autem dicatur, quod cau sa intensa intenditur effectus: & per consequens durante fan tasiatione, quae potest intendi. ergo & reliqua scilicet intellectio, & electio: sic de imperfecto actu fit perfectus sine hoc, quod habeat partes quantitatiuas: sed secundum virtuales gradus, sicut habitus simplex intenditur. Et sic ex parte liberi ar- bitrij arbitrio potest fieri contritio: quia actus imperfectus non non corruptus potest perfici, sicut charitas augeri: licet hoc sit discimile, quia charitas est habitus manens: actus vero est quid transiens: hoc tamen non tollit, quin actus intellectus possit intendi pro illo paruo tempore, pro quo durat. Ex parte autem Dei si contritioni sufficiat, quod sit actus gratia informatus cum Deus possit infundere gratiam: durante autem illo, qui prius non erat coniunctus gratiae: sequitur, quod actus ille secundum partem primae durationis erit attritio & secundum aliam contritio.

QVANTVM ad secundum de obiecto contritionis sunt quinque conclusiones. Prima est, quod contritio est de solo malo culpae, non na turae, nec poenae: quod patet ex omnibus praehabitis diffini tionibus: quia agit in peccatum, sicut in proprium obiectu ad de struendum ipsum.

secunda conclusio est, quod est de solo peccato actuali, & nullo modo originali: quia cum sit actus virtutis poenitentiae contra solum peccatum actuale ordinator: veniale. scilicet & mortale indifferenter: nisi quod de mortali est necessaria in praesenti, de veniali autem hic. vel alibi.

Tertia conclusio est, quod non est de peccato alieno: sed solum de proprio. Licet enim de illo debeat homo dolere: non tamen habet illud dolere proprio actu, sicut peccatum proprium.

Quarta conclusio est, quod solum est de peccato praeterito, non de futuro: quia licet debeat proponere ab illo cauere: non tamen est dolor de futuro malo: sed timor & cautela tantum: dolor autem est de praesenti, & de praeterito.

Quinta conclusio est, quod debet esse, de quoli bet mortali in speciali: si in speciali habeatur memoria: quod tamen non oportet de veniali: quia sicut leues infirmitates aliquando licet multae vna medicina sufficienter curantur: sed graues morbi speciales medicinas requirunt, sic & hicfimiliter poenitentia ante baptismum non requirit sic specialem dolorem: quia sicut in generatione vnica, & naturali actione omnia contraria expelluntur: sed in sanatione diuersa remedia adhibentur: sic & in proposito, specialiter: quia homo plus tenetur ad contritionem habendam de peccato, quam ad confessionem. Nam nulla necessitas excusat a contritione. si enim peccato commisso homo ante contrionem moriatur, etiam non potuit conteri: vt quia peccando moritur, damnatus. Non sic autem, qui voluit confiteri, & pon potuit, quia velle conteri est conteri: non autem velle cofiteri est confiteri. Et tamen homo tenetur confiteri de mortali in spe ciali: quia tenetur omnia confiteri: extra de poen. & remi. Omnis vtriusque sexus. ergo similiter in speciali conteri. si autem non habeat memoriam, nec in generali, nec in spe ciali excusatur. si vero in generali, non in speciali, discutiat conscientiam debito modo: quo facto Deus ad memoriam reducit, autremittit: quia si nosmetipsos iudica remus non vtique a Domino iudicaremur. 1. ad Cor. 2. er go in vtroque casu de ipsamet negligentia, ne forte per culpam elapsum sit aliquod peccatum a memoria debet homo conteri. Habita vero speciali contritione de singulis expedit signum sensibile tontionis peccatoris, vel aliud adhibere ad certitudinem conscientiae: postea vero in generali de omnibus conteratur: vt sic omnibus specialiterenu meratis sequatur generalis clausula, quae omnia comprehendat, vt alibi dicitur, quod illum modum debet homogere re interius per contritionem, quem foris praetendit per con fessionem: ibi autem speciale sequitur generale. ergo & in tus. Non oportet autem, quod absolutio fiat sigillatim singulis: sed sufficit, quod generaliter ab omnibus, nec similiter oportet poenitentiam iniungi pro singulis scorsum nec pro singulis sigillatim facere: sed sufficitpro omnibus simul: quia connexa est peccatorum remissio: quam significat con nexa absolutio: quanuisetiam de venialibus, quorum remis sio non est connexa: non oporteat absolutionem, vel im positionem, vel satisfactionem diuidere.

Quantum ad tertium, de duratione contritionis sunt tres conclusiones. Prima, quod contritio proprie dicta, non duret nisi in hac vita: quia contritio habet dolorem essentiali ter & materialiter, propter quod non pontesse in paradiso, nec in limbo puerorum vel parentum, in quibus non est poena, saltem sensus. Dolor autem poenam habet & sensus: quia hic poena dicit etiam intellectualis.

secundo, contritio habet gratiam informantem, propter cuius defectum non potest esse in inferno, nec in limbo puerorum.

Tertio, est actus satisfactorius, propter quod nec est in purgatorio, vbi est tantum poenae solutio. Vel quia actus satisfactorius est voluntarius simpliciter, in purgatorio autem non sic.

secunda conclusio est, quod tota vita ista est tempus contritionis, quo ad habitum: sic scilicet, quod homo semper debet esse promptus ad dolendum de omni mortali: si ipsum committeret, nisi alias doluisset. Imo etiam debent aliqui, quod quoties recolit de mortali, tenetur dolere & conteri: quod est durum: & videtur falsum, quia praeceptum affirmatiuum non obligat ad semper: vnde licet semper siue recolat siue non, teneatur non complacere sibi in peccato: non tamen tenetur odire actu peccatum: sicut non tenetur diligere Deum actu quoties de Deo recolit. Alioquin nullus posset cogitare de Deo spe culatiue, quin peccaret mortaliter: quia non potest diligere Deum, nisi cogitet de Deo practice. Vnde potest dici, quod est verum de debito congruitatis: non necessitatis. Vel si intelligatur de debito necessitatis: ponderandum est quod dicit apostolus. Nemini quicquam debeatis: nisi vt inuicem diligatis: quod ab illo debito nunquam possit aliquis liberari. Ergo praeceptum de charitate, quantum ad actum interiorem, vi detur magis ligare quam affirmatiuum: vt sit quasi medium inter negatiua, quae ligant ad semper, & affirmatiua quae solum tempore necessitatis. Istud vero quandocunque eius materia occurrit practice & non speculatiue. si enim practice occurrit Deus vt diligendus vel non diligendus, tenetur homo iudicare Deum diligendum. Et sic sequitur dilectio. si simi liter occurrat peccatum commissum practice. scilicet vt materia delectationis vel detestationis, tenetur homo iudicare detestandum & detestari. Vel potest dici tertio: quod quandocunque recolit homo se offendisse amicum valde dilectum, dolet: & sic charitas ad hoc inclinat. Et sic fa cere contra inclinationem charitatis, est mortale peccatum. Ideo. &c.

Tertia conclusio est, quod non oportet contritionem esse continuam, quo ad actum nec exteriorem nec interiorem: ne abundantiori tristitia absorbeatur homo interior vel exterior. sed secundum quod recta ratio determinabit: & ne homo a melioribusactibus retrahatur.

QVANTVM ad quartum, de effectu contritionis sunt etiam tres conclusiones. Pri ma, quod contritio remittit culpam. Omnis enim contritio quantumcunq, minima, est gratia informata: cum qua non stat mortale. Et ideo remittit omne mortale: alias non est contritio Potest enim dolor esse ita paruus, quod est attritio, non contritio, nec remittit mortale, sed de venialibus delet, secundum quod ad ea detestanda se habet plus & minus.

secunda conclusio est, quod delet poenam magis vel minus, secundum quod est maior vel minor contritio in parte intelle ctiua & sensitiua: quia poenam aeternam illam semper commutat in temporalem, sed de temporali delet plus vel minus, secundum quod ipsa est perfectior, vel minus perfecta. Et cum illa sit finita: tantum intendi potest, quod omnem poenam delet.

sed ratio qua dicitur, quod contritio est magis satisfactoria: quia est magis vo luntaria: quia ab intrinseco & inquantum non imposita, deficit in tribus. Primo, quia actus impositus in poenitentia est magis acceptus, quam sponte assumptus: propter meritum obedientiae. secundo, quia ab illo qui iudicat actum interiorem, potest imponi actus interior. Puta quod ipse iterum recogitet, & scrutetur conscientiam & doleat. Tertio, quia potest esse magis vo luntarium: quia aliquando magis voluntarie facit homo, quod est sibi impositum a sacerdote, quam quod de proprio ca pite, & feruentius & deuotius ex obedientia. Vnde licet istud sit magis voluntarium, quantum ad sui principium, quod ex proprio motu assumit: tamen quod ab alio imponitur, potest esse magis voluntarium quantum ad exercitium actus: quia potest ad hoc magis conari: & nihilominus ex vi clauium est Deo magis acceptum, quam ex parte voluntatis propter meritum passionis Christi, quae operatur in sacramentis. Et ideo non videtur bene dictum, quod ista sit magis accepta.

Vel potest dici, quod actus interior est magis acceptus Deo, quam quicunqueexterior etiam a sacerdonte impositus: quia forte interior ab illo imponi non potest, & exterior non est acceptus, nisi propter interiorem: sed inter actus exteriores, magis est acceptus Deo impositus a sacerdote, quam voluntarie assumptus. Propter quod expedit, quod iniungantur omnia bona in poenitentiam. Et peregrinationem assumere ex iniunctio ne sacerdotis est magis meritorium.

Tertia conclusio est, quod nihilominus tenetur confiteri, etiam si esset certus om nem poenam sibi esse dimissam: quia obligatus ad aliquid non liberatur quoadusque soluerit. Vnde obligatus ad confi tendum quicquid aliud faciat: quousque confessus fuerit obligatus remanet. similiter ad satisfactionem propter dubium, quia secundum legem communem non potest scire satisfactum fuisse per contritionem, non solum pro poena, sed etiam pro culpa, quia nescit homo vtrum sit dignus odio vel amore, vnde si esset sibi reuelatum sicut latroni, non teneretur ad aliam satisfactionem: quia iam satisfecit.

Nec obstat, quia in contritione habuit propositum satisfaciendi: sicut & confitendi: quia propositum non deobligat. Item propositum habuit tacitam conditionem annexam. scilicet si contritio non suffice ret ad satisfactionem. Vnde non tenebatur satisfacere ad ar bitrium sacerdotis praecise, quia si ille minus dignam poeni tentiam imponat, nihilominus iste dignam exoluet, sed ad arbitrium Dei. Vnde cum iam ad arbitrium Dei satisfaceret, soluit quod debuit quo ad hoc. si autem reuelaretur alicui peccatum sibi esse dimissum, nihil expresso de poe na, non propter hoc sequitur poenam esse dimissam, quia di ctum est Dauid. Transtulit Deus peccatum tuum, & tamen postea fuit punitum.

QVANTVM ad quintum, de effectu contritionis: sunt etiam tres conclusiones.

Prima de dolore sensitiuo, quod dolor contriti omnis non de bet esse maximus, quo ad dolorem sensitiuum, qui nec potest, nec debet esse maximus. Dico autem qui non potest, non quia Deus non possit infundere maximum, & aliquando infundat de gratia speciali. sed quia non est in potestate hominis, plus dolere de hoc quam de damno sensibili. Debet tamen plus optare lachrymas & dolorem sensus pro delicto, quam pro quocunquetemporali damno. Vnde Aug. Non sunt in te Christianae pietatis viscera: si plangis cor pus a quo recessit anima, & non plangis animam a qua recessit Deus. Item non debet esse maximus, quia aut pos set corpus destruere, aut oculos, aut huiusmodi quod esset contra rationem. Nam si praeter intentionem & negligentiam, sequeretur mors aut caecitas: imputaretur ad martyrium, non ad peccatum, sicut de illis qui nimio contritionis dolore mortui sunt, nihilominus quando aduertit ex fletu se laedi, debet contemperare secundum rationem. secun da conclusio est, de dolore intellectiuo: quia ille debet esse maximus, non quidem respectu doloris alterius vitae, quia hoc est impossibile, quia nec mors Christi quae excessit omnem dolorem huius vitae: attingebat ad dolorem minimum inferni aut purgatorij. Nec etiam respectu doloris inordinati: vt dicunt quidam, quia maior est dolor Iudae desperantis, quam Petri poenitentis: quia nullo gaudio contemperatur. Et si hoc est verum, tamen quo ad desiderium poenitens debet optare, quod plus sibi displiceat peccatum, ad expian dum, quam desperato ad augendum: sed respectu doloris ordinati qui est de malo naturae vel poenae, hic dolor debetesse maximus: quia est de maiori malo: & de amissio ne maioris boni. Non debet autem homo se tentare super his, nec confessor & poenitentem tentare ad sumendum expe rimentum, nec in sermonibus debet homo tendere laqueos rentationis simplicibus: dicendo, quod plus debet homo velle excoriari, & huiusmodi quae sensus horret. sed hoc a poenitente requiratur si poenitet. Et si dolor eius insufficiens est, an vellet dolorem sufficientem habere, & si non habet hoc ipsum sibi displicet. Et hoc sufficit secundum illud. Concupiuit anima mea desiderare iustitias tuas. Et secundum illud. Adiuua Domine incredulitatem meam.

sed contra hoc vi det: quia secundum iudicium rectae rationis, Magdalena plus do luit de morte Christi, quam de peccatis suis: & mater Christi plus de morte filij, quam quicumque peccator in contritione: quia si de peccato est dolendum, pro eo quod contra Deum est illud pec catum, quo De occisus est, magis fuit contra Deum, quam quodcumque aliud. Et illud factum veraciter & realiter nocuit Deo, in natura coniuncta & assumpta: peccatum autem aliud nihil nocuit Deo, nec in deitate, nec in humanitate. Ergo de illo facto est homini magis dolendum: non quia velit Christum non fuisse passum: quia est impossibile, & est de voluntate Dei: sed quod displiceat sibi illa actio, inquantum fuit contra Deum sicut & peccatum.

Praeterea licet homo non debeat committere veniale in se, ne alius committat mortale: tamen vt videtur, debet plus sibi displicere mortale alterius, quam veniale suum: quia quod est peius, est magis detestandum & odiendum: & tamen dolor quem habet de peccato suo est contritio, dolor autem quem habet de alieno, non est dolor contritionis. Ergo aliquis alius dolor debet esse maior dolore contritionis.

Dicendum ad vtrumque per idem, quod sicut homo non diligit magis maius bonum, sed quod est maius bonum sibi: sic debet odire non maius malum, sed maius malum sibi. Est autem veniale proprium peius homini, quam mortale alienum. Vnde magis doledum est de ipso veniali. Et similiter Magdalenae fuit maius malum peccatum suum sibi, quam Iudaeorum crucifigentium Christum: & ideo magis dolendum. Et quia plus debuit diligere Christum, secundum qui Deus quam secundum quod homo: plus debuit dolere de hoc, quod per peccata propria offendit eius diuinitatem, quam de hoc quod eius crucifixio offendebat humanitatem.

De matre autem Christi est dicendum, quod plus displicebat sibi malum culpae, quae malum poe nae in morte filij secundum rationem: licet non secundum sensum: ideo non valet.

Potest etiam dici, quod contritio excendit respectu doloris inordinati, non obstante quod habes gaudium admixtum: quia istud gaudium non est dolori contrarium, propter quod non ipsum minuit, sed augmentat. Nam exemplum quorundam, quod sicut fortissimum vinum non obstante admixtione guttae aquae superat aliud delebile purum: sic in proposito non est ad propositum: quia gaudium admixtum dolori contritionis non est paruum: imo maximum, quia de spe maximi boni conceptum: & non est oblectamentum super cordis gaudium. sic in proposito.

Tertia conclusio est: quod plus debet homo dolere de grauiori peccato, quae de minus graui. Vnde dolor de peccato est maximus: non respectu alterius peccati, de quo forte debet esse maior: quia non est dare maius maximo, sicut non dare minus minimo. 1. Phy. sed respectu mali naturae vel poenae. Nec oportet di cere, quod admixtio gaudij quod est in contritione impediat, quia sicut illud est albius, quod est nigro impermixtius: quia album est aigro contrarium. sic si gaudium admixtum dolori esset contrarium: vel non esset eius causa vel effectus: posset ipsum diminuere. sed illud gaudium quod est ratio do loris: vel econuerso non minuit, sed auget. vt dictum est supra dist. 14.

QVANTVM ad sextum, de praeelectione peccati, vel damnationis sunt tres conclusiones.

Prima, quod peccatum quantumcunque veniale, quamdiu manet peccatum, non licet facere pro quocumque malo naturae vitando: qa hoc esset de duobus malis eligere peius: cum minimum malum culpae, sit peius maximo malo naturae: nec propter hoc quod alius vitet maximum malum culpae: quia peius est isti veniale peccatum proprium, quam mortale alienum. Vnde si etiam non potest impedire alium ab homicidio nisi mentiendo, ei non licet mentiri. Nec etiam tertio, pro vitando in se maiori peccato: quia nunquam arctatur homo quod faciat alterum: cum iam esset non peccatum ex quo necessarium. Et iterum contradi ctio esset, quod manens peccatum licitum sit: cum ex hoc quodest peccatum sit licitum. Quod ergo videtur Gregorius innuere, quod licet homo non debeat committere minus, ne alius committat maius: tamen debet per se committere min', ne ipse committat maius, exponens illud: nerui testiculorum Leuiatham per plexi. in decretis. 13. di. c. 1. &. c. 2. Nerui. & di. 14 intelligendum est, quando illud desinit esse peccatum: sicut non est homini furandum, ne interficiatur, quandiu furtum est furtum. sed si sit in extrema necessitate ipse vel alius: licet sibi inuito auferre panem: ne alius sit homicida sui vel alterius, non pascendo. sed tunc illa violentia non est furtum nec peccatum.

secunda conclusio est, quod licet eligere malum quodcumque naturae: & malum poenae pro vitando quocumque malo culpae: quando vel aliter non potest vitari, sicut quando homo tenetur se exponere morti pro defensione Reipublicae, etiam vbi scit se non posse euadere: vel vbi hoc est proficuum ad actum virtutis. Dum tamen ipsa electio non sit alias peccatum. Vnde contradictio videtur esse in opinione quae dicit, quod si eligere damnari, vel annihilari, non esset peccatum, quod adhuc magis esset eligendum peccare, quam annihilari vel damnari, quia quod plus habet de bono & minus de malo, est magis eligibile, & minus fugibile. Est autem plus de ma lo in non esse vel damnari, vbi non est aliquod bonum in alte ro, nec possibilitas ad bonum moris in alio, quam in peccare, vbi est bonum naturae actu, & bonum moris possibilitate.

sed in hoc dicto implicatur oppositum id adiecto, quia supposito quod vna electio sit peccatum & alia non, dicere quod illa in qua est peccatum, est maior quam illa in qua non est peccatum, est dicere quod melius est peccare, quam non peccare: & quod malum est melius quam non malum.

Alia contradictio est: quia si est peccatum, ergo est illicitum: si autem licite eligitur, ergo est licitum.

Ad rationem autem dici potest, quod maior est vera, quando illud quod habet plus de bono & minus de malo, non includit in se aliquid intelligibile, sicut est malum culpae.

Vel potest dici, quod minor est falsa: quia malum culpae est peius omni malo naturae. Vnde bonum naturae cum malo culpae: est peius quam non ens: quia non ens non est malum. Item, peius est quam bonum naturae cum malo poenae, quia malum culpae est peius malo naturae per se sumptum. Ergo & cum alio caeteris paribus: quia si inaequalibus aequalia addantur, fiunt inaequalia composita, sicut erant simplicia.

Tertia conclusio est quod ex his potest dici ad quaestionem, vtrum potius sit eligendum, non esse quam peccare. Dicendum est primo, quod proposi tio est impossibilis. Non enim potest poni, quod homo necessitetur vel peccare, vel annihilari, vel damnari, quia nec hoc potest Deus facere, quin induceret ad peccandum: quod est sibi impossi bile, nec creatura quae non potest annihilare. Dato etiam quod sicut tyrannus poterat occidere corpus, nolentis idololatrare: sic daemon possit annihilare animam nolentis peccare, adhuc non haberet ipse necessario alterum eligere: sed haberet necesse, vel vnum eligere, vel alterum pati inuitus: sicut aliquis torquetur inuitus vel verberatur: quia non vult facere alterius vo luntatem. Et ideo bene dicitur, quod posito hoc per impossibile, non deberet hoc nec illud eligere, sed peccatum respuere, & annullationem & damnationem inuitus sustinere: quia malum naturae non licet eligere, nisi pro necessitate, vel vtilitate virtutis, quorum neutrum est hic. Dico autem virtutis vel praemij virtutis. Vnde martyres qui poterant non eligere negare fidem, & non eligere: sed inuoluntarie sustinere mortem: nihilominus eligendo sustinere mortem, per quam consequebatur praemium virtutis recte agebant.

si quis autem non credens vitam aliam, vbi non tenetur se exponere morti, ne consentiret peccato graui, eli geret mortem sustinere, nisi mors naturae esset necessaria: quia liberum arbitrium non potest cogi, nec esset materia praecepti: eligeret nihilominus sustinere mortem: quando secundum eius conscientiam non esset vtilis praemio virtutis, peccaret: sed tunc deberet sustinere non voluntarius.

Quod ergo dicit Philosophus. 3. Ethi. quod quaedam sunt adeo praua: vt melius sit mori, quam eis consentire, intelligendum est secundum eius opinionem sic, quod passio mortis non eligatur.

Vel posset dici, quod sicut quando tenetur se exponere mor ti: tunc est electio mortis necessaria ad actum fortitudinis, ita quandoocciditur vel annihilatur, est necessaria sibi patientia, & per consequens per actum virtutis patlentiae, eligit su stinere mortem vel annullationem propter Deum: qui potens est annullatum reparare, vel damnatum saluare. sed suppo sito, quod non esset saluandus vel reparandus: cum electio mali non sit recta, nisi propter maius bonum, quod eligendo acquiritur, quam sit illud quod per malum priuatur: cum per annullationem vel damnationem perpetuam electam vel susceptam, homo non possit consequi maius bonum, quam sit bonum naturae, gratiae, & gloriae: quae per illa tolluntur: inde est quod bene eligi non possunt. Et sic semper est peccatum illud eligere. sed posito per impossibile, quod non esset peccatum illud eligere: tunc magis esset eligendum quam peccare. Argumentum in oppositum solutum est.