SECVNDO quaeritur de virginitate vtrum fit dignissima virtutum. Et videtur quod sic: quia dicit Ambrosius quod est prin cipalis virtus. a Contra, quia magis pla cuit Deo humilitas beatae virginis quam sua virginitas secundum Bernardum. Responsio, hic videnda sunt sex. Primo, quid sit virginitas. secundo, quod est licita. Tertio, quod est per se bona. Quarto, quod est virt. Quinto de comparatione eius ad alias virtutes. sexto de comparatione eius ad coniugium.

Quantum ad primum. scilicet quid sit virginitas, sunt sex conclusiones.

Prima de descriptione. Aug. penes illud quod est in virginitate corporale: vnde di citur. Virginitas est continentia qua integritas carnis ipsi creatori animae & carnis vouei, consecratur & conseruatur. Di cit autem continentia· i. completa abstinentia: non prout diuiditur contra temperantiam: quia illa non est virtus perfecta qua integritas carnis, ad differentiam continentiae vidualis: ipsi creatori animae et carnis, ad differentiam consecratarum, idolis vouetur: ex hoc habet rationem laudis, quia Deo dicata: consecratur etiam per votum solenne, & seruatur, vouete & reddite. In hac igitur descriptione intelligendum est quod integritas carnis dicit materiam remotam, et continentia electionem: vouetur igitur per votum simplex, & consecratur per solenne, sicut enim sponsa plus diligitur quam non sponsa, & vxor plus caeteris parius, sic per virginitatem est anima Deo grata et Del amica, sed per votum simplex fit Dei sponsa: & sic gratior per votum solenne, quasi vxor agni & serua charissima.

Notandum est autem quod Tho. in scripto dicit votum de essentia virginitatis non esse, in summa vero videtur dicere oppositum, sicut enim seruare castitatem: paupertatem, obedientiam sine voto, vt nouitius non faceret religiosum, sic virginitas sine voto non daret aureolam.

Sed contra, quia licet propositum nubendi impediret quis proponeret non illicite corrumpi: tamen firmum propositum perpetus continendi etiam sine voto, facit virtutem virginitatis, nec votum trahit ad aliam virtutem quam ad suam. s. latriam alias ageret vltra spem. Vnde bene concedo quod votum non facit de actu non virtuoso virtuosum, & quod actum trahat ad altiorem virtutem non in eodem genere, sed alio: sicut votum trahit ieiunium ad altiorem virtutem quam sit abstinentia vel sobrietas, sed hoc non est in genere temperantiae, sed iustitiae: vnde votum non facit ieiunium esse specialem virtutem: sed trahi ad latriam, sic & in proposito, si virgi nitas haberet ex voto rationem virtutis, non esset species temperantiae se habens ad castitatem, sicut magnificētia ad liberalitatem, sed solum esset actus castitatis elicitiuae & latriae imperatiuae

Propterea, sic se habet virginitas ad castitatem, sicut magnificentia ad liberalitatem: sed illa est specialis virt' non ex hoc quod vota, sed solum quia habet specialem difficultatem et bonitatem, ergo &c.

Ad argu. dicendum quod non est simile: quia ad religionem non sufficit firmitas propositi, sed requiritur firmitas facti: vnde nouitius qᷓuis firmiter proponat remanere, non est religio sus: quia de facto potest fieri non religiosus, & religio nominat statum ad quem requiritur immobilitas facti, & per conseques potest, et etiam solennis: vnde etiam si nouitius votum simplex emisit, nondum em religiosus, sed ad rationem vir tutis non requirit immobilitas facti, cum quis possit a ve ra virtute decidere, et mutari de vere virtuoso in vere vi tiosum: & ideo si virginitas diceret statum & non habitum posset videri quod requireretur votum: sed si dicat habitum virtutis specialis non requirit votum quodcumque. Et cer tum est quod non est simile de virginitate & religione quo ad affinitatem, tum quia non potest fieri de vero religioso non religiosus, sicut de virgine non virgo: vnde etiam ibi requiritur votum solenne, hic aunt saltem sufficeret votum simplex. Vnde Augu. ponit hic aliqua quae non sunt de necessitate: sed de perfectione: quia sponsata Christo per votum est perfectior.

Secunda conclusio est de secunda descriptione Augustini, penes illud quod est in virginitate formale est principale. Virginitas est in carne corruptibili incorruptionis perpetua meditatio. dicit ergo in carne: vnde in angelis proprie non est virginitas, quia opposita nata sunt fieri circa idem. In illis autem non est luxuria: ergo nec virginitas proprie: quia spiritus carnem & ossa non habet. Corruptibili. tanto difficilius per naturam. s. vnde & post resurrectionem virginitas erit purior: sed non difficilis, incorruptionis, tripliciter vt post dicetur. sed de oppressis virginibus in ipso actu consentientibus, non videtur quod perdant virginitatem, quia tunc non habent iudicium rationis, sicut nec per pollutiqnem sommi in vigilia terminatam: perpetua, quo ad propositum meditatio: vnde pueri qui non habent vsum rationis, & nesciunt quid faciunt non terdunt virginitatem: vt si infans tentauit quod complere non potuit. Vnde abusus eorum vel incestus non intelligitur retineri per retentationem casuum episcopalium: quia nec per hoc tollitur virginitas, nec causat affinitas nec publicae honestatis iustitia, quando non praecesserunt sponsalia, alias sic, de spon. c. Iuuenis. fic autem dicitur virgi nitas perpetua meditatio incorruptionis, sicut iustitia, perpetua et constans voluntas ius vnicuique suum tribuens: & sicut matrimonium dicitur indiuiduam vitae consuetudinem retinens. s. quantum ad propositum animi, non autem semper quo ad factum.

Notandum est autem quod homo potest corrumpi tripliciter: vno modo carne tam tum, et sic non perditur virginitas, sicut si muliet arcta scindatur, & obstetrix probando frangat claustra, plusquam fi pes amputetur aut vir circuncidatur, etiam si praeter spem et consensum seminatio sequatur. secundo, corrumpitur homo solum mente, quando consentit in libidinem, &sic perditur sed recuperabiliter. tertio, quando vtroq́; modo corrumpitur, & sic perditur irrecuperabiliter.

Tertia conclusio est de tertia descriptione, quae est Ambro. Virginitas est expers contagionis integritas. Dicit autem expers, non pro experientia, sed pro inexperientia quasi extra partem, quia nec licitas delitias admittit, vt coniugium, nec aliqua parte temporis: vt vidua, contagio nis: morbus contagiosus est actus carnalis, qul inficit carnem suam & alienam: quia qui fornitatur in corpus suum peccat, integritas. s. carnis: vnde haec diffinitio tangit materiam remotam, quae est carnis integritas, & propinquam delectationem siue contagium. Notandum est autem quod virginitas perditur non solum per corruptionem naturalem, sed multo plus per innaturalem. Cum enim luxu ria opponatur castitati & maxime virginitati, & contraria non sunt simul, luxuria contra naturam, quae maxime contrariat ut castitati: maxime tollit virginitatem, sed ad hoc quod vir perdat virginitatem irrecuperabiliter requiritur, quod corrumpatur mente et corpore per seminis emissionem, vnde pueri & puellae adinuicem se caltantes antequam possint seminare non perdunt ex toto virginitatem, quin pos sint recuperare.

Quarta conclusio est de voluntaria & irrecuperabili amissione virgiuitatis in muliere. Vbi est notandum, quod mulier perdit virginitatem per hoc quod corrumpitur mente & corpore altero de tribus mo dis puta, per hoc quod solum claustra frangantur, etiam si nec seminaret nec semen reciperet. Nam concubina spadonis deuirginauit iuuenculam, qui licet non posset seminare poterat tamem claustra infringere. secundo modo per seminis naturalis susceptionem, quia si ita reciperet: saluo claustro, sicut menstruum emittit, nec etiam semina ret, nihilominus virgo non esset, quia sic posset concipere: praegnantem aunt per naturam nullus diceret virginem, quia mulieres aliquae concipiunt quae non seminant. ter tio modo si ex vehementia ardoris sine fractione claustri ipsa seminat, & sine hoc quod semem viri recipiat. Quibusdam tamen videtur quod seminatio non defloret mulierem, sed seminis receptio: sed quia seminis receptio deseruit proli, sed seminis emissio voluptati, & amor voluptatis directius opponit virginitati: quam amare prolem, quia amare prolem & horrere voluptatem stant simul in beata virgine, sed amare volu ptatem et horrere eam sunt contraria: ideo verius dicitur quod dictis tribus modis perditur in muliere virginitas.

Quinta conclusio est de corruptione inuoluntaria. Vbi considerandum est quod non perditur virginitas per quamcunque corruptionem corporis inuoluntariam, etiam triplicem in muliere, vt quando opprimitur et frangutur claustra pudoris, et etiam semen viri recipitur, etiam si inde concipiat & pariat. Item nec per propriam semina tionem quando non procedit ex consensu nec acceptatur a consensu, quando habetur iudicium rationis. Si enim dormiens vir vel mulier polluatur: non perditur etiam si in vigilia terminetur: nisi postquam terminata est conplaceat, nisi quod alicui videretur: cum virginitas mentis respiciat futurum: quod si quis complaceat sibi in praeterita pol lutione quae non ex electione processit: virginitas non perdit corpore, sed tin mente, pro tunc enim non perditur corpore, quia illa corruptio transit: prius autem non fuit perdita, quia consensus defuit. Requiritur ergo quod consensus praecedet, vt si sentiens se calefactum vellet obdormire vt pollueretur: & mulier vt opprimeret, vel requiritur vt concur rat: sed pro tempore quo potest contradicere: nam durante se minatione non habet iudicium rationis: & mulier quae op primitur sic suscipiendo semen, vel alias quandocunque consenti at, nisi in illo solo tempore quo ipsa inuita excitata seminat: quando sine culpasua caret iudiciorationis perdit virgi nitatem.

sexta conclusio est iuxta hoc de consecratio ne mulieris, & bigamia viri, quomodo hae corruptiones se habeant ad illa. Dicendum est quod si mulier fuit corrupta a vi ro quantumcunque vi oppressa, non debet benedici: quia vere ost corrupta & vere non integra, licet sine peccato: & per consequens non potest significare integritatem sponsae Christi. Et similiter cuicunque nubat facit ipsum bigamum: quia vere diuisit carnem suam in plures, licet sine peccato suo, sicut si habuisset prius licite alium virum: quia in talibus non considerat sanctitas animi, quia vidua quantuncunque, sancta non debet consecrari: & virgo quantuncun que alias peccatrix potest consecrari. Et similiter in bigamia non culpa respicit: alias magis per fornicationem causaretur: sed defectus mysterij. sed in alio est differentia: quia si mulier corrumpit seipsam, vel ab alia muliere corrupta est, non potest consecrari: quia non potest consecrari nisi quae virgo est: non est autem virgo quae luxuriosissima est, huiusmodi autem est ista: & peius quam si virgo esset cogni ta. ideo &c. Quod autem aliqui dicunt, quod est virgo quasi virum agens. i. repellens: ex quo a viro cognita non est: non valet, quia illa nominis interpretatio, & etymologia sum pta est a proprietate, quae communiter accidit, & naturaliter, sed latior est impositio nominis: quia ad significandum inte gritatem carnis electam, & non violatam quoncunque est imposita. ideo &c. sed ista nubendo clerico non facit eum bigamum licet sit corrupta: quia non diuisit carnem suam in plures viros: sicut contrahendo cum prius a se corrupta: licet contrahat cum vera meretrice, non fit bigamus, quia non diuisit carnem suam in alium virum: sic & hic, quia licet contrahat cum corrupta & luxuriosa: quia tamen non coha bitauit alij viro non fit bigamus.

Quantum ad secundum articulum, an virginitas sit licita, sunt quinque conclusiones.

Prima quod ipsa est licita de se & absolute loquendo, quod patet dupliciter. Primo, ex parte me dij, quia licet non liceat tenere extremum in delectationibus gustus: licet tamen in his quae sunt actus prout distinguitur a gustu: quia non potest saluari indiuiduum sine illis, sicut potest sine istis, & melius, vt patet in equis virginibus, qui sunt pulchriores, & meliores equis emissariis. similiter longioris vitae sunt masculi foemellis & auibus: nisi sint coitiui vt in passeribus. secundo, ex parte finis. Nam sicut abstinere licet a delectationibus gustus propter sanitatem corporis, vt infirmi tenent diaetam, aut studium: vt alij abstinent a prandio vt melius studeant de die, alij a coe na, vt melius de nocte: aut propter salutem animae, vt in Quadragesima quantum potest salua consistentia subiecti, & bona valitudine: vnde etiam qui posset viuere sine hoc non peccaret abstinendo ab hoc, vel omnino vt Christus, Moyses, & Helias. 40. diebus aut communibus cibis, vt Ioannes in deserto, sic abstinere a delectationibus tactus omnino, quod est possibile & vtile ad bonam valitudinem corporis: & valet ad scientiam, & virtutes, est laudabile.

secunda conclusio est, an fuisset licita in statu innocentiae? Et dicendum quod in illo statu non licuisset continere vsque ad sufficientem multiplicationem humani generis, quia tunc erat praeceptum. Crescite et multiplicamini: nec tamen peccauit Adam continendo in paradiso: quia modico tempore ibi fuit: quia nec per dimidium diem post formationem Euae, et praeceptum affirmatiuum non obligat ad semper: imo peccasset si primo die eam cognouisset, quia creatus fuit non superfluo semine: sicut cum superflua costa respectu indiuidui, sed necessaria respectu speciei: quia ipse aliter poterat habere semen. scilicet via naturali per nutrimentum. Contra ratio nem autem fecisset accedendo ad vxorem non habens semen. Non habuit autem semen quousque comedit tantum quod per virtutem nutritiuam fuit generatum, ante autem quam hoc factum fuerit peccauit. vnde licet comederit ibi cibum illicitum praeueniendofamem, non tamen cognouit eam, quia nondum habebat semen maturum vsque ad diem crastinam, quia digestio maxime celebrat in nocte secundum vitam animalem quam habuit: tamen quod immisit dominus soporem in Adam non fuit propter digestionem: quia forte nondum comederat, sed propter formationem mulieris & mysterium. sed Tho. dicit, quod post multiplicationem sine peccato potuisset quis esse virgo. Contra, quia tunc praeferebatur communiugium virginitati, quia habebat puritatem cum fecundi tate. Fuisset ante contra rationem eligere minus bonum: et ipsi non erant facturi contra rationem. Propterea tot fuissent masculi quot foeminae, vt esset vna vnius, ergo si con tinuisset alter fecisset contra finem matrimonij et pacis, semper etiam fuisset multiplicatio necessaria: quia non videtur probabile quod parentes primi retardarentur a gloria vsque ad finem mundi: cum solum peccatum sit causa retardationis: vt originale, vel actuale aut poena: vnde primis parentibus translatis in gloriam oportebat quod successores vacarent generationi, sicut primi vacauerant.

Tertia conclusio est de virginitate naturae lapsae. Vbi sciendum quod tempore legis naturae fuit virginitas licita, multiplicato genere humano, sed semper ante Euangelium melius erat coniugium nisi vbi specialiter reuelabatur. In paruulis autem erat virginitas carnis non mentis. Tempore autem naturae lapsae ante multiplicationem fuit in praecepto prohibitiuo: vnde dicunt quidam, quodAdam inspirante Deo fregit votum de castitate emissum propter Abel nec tamen Abel peccauit virgo moriens quia adhuc iuueniserat nec aptus coniugio quando mor tuus fuit. Nam nec Caym libidinosus adhuc generaueras fuit tamen Abel mortuus virgo carne sed non in mente, quia tunc non erat tempus virginitatis, nisi quis dicat quod Deus praescius mortis eius sibi inspirauit virginitatem, vt caput Ecclesiae primum haberet virginitatem: & sic haberet aureolam virginitatis: sed post multiplicationem licuit, non tamen habemus exemplum. Nec in Enoch qui per coitum generans & per coitum genitus est, nec in alio forte tempore ante diluuium, sicut prius fuit illicita vsque ad multiplicationem hominum, postea vero licita: non tum extat exemplum, nisi forte de Melchisedech quem qui dandicuntreputatum fuisse angelum prae nimia sanctitate: vt etiam Iohannes Baptista, quod nemo credidisset si vxorem habuisset et filios. sed hoc non consonat dictis Hebraeo rum qui dicunt eum sem fuisse: nec obstat quod non legitur filios habuisse sub hoc nomine, quia etiam nec patrem nec matrem. Hebrae. 7. sine patre & matre et sine genea logia, et tamen certum est quod habuit patrem et matrem.

Quarta conclusio est de virginitate legis scriptae. Vbi sciendum quod tempore legis Moysi licuit seruare virginitatem: quia iam filij Israel multiplicati creuerant nimis, vt arena maris et stellae coeli, non tamen laudabatur: imo filia lepte fleuit virginitatem, & ma- ledictus erat non relinquens semen, nisi consilio. ss. vt Helias non per coitum generans, & leremias virginitate sua virum Euangelicum Christi Ecclesiae dedicans secundu Hicro. licet posset responderi ad illud Ieremiae. 16. non habebis vxorem neque filios: quia sequit. in loco isto, & sic alius locus forte non videtur excludi, sed apud gentiles error increbuerat, quia dedit eos Deus in reprobum sensum: vt licita putarent illicita, & illicita licita, vt fornicationem, & idololatriam. &c. Plato vero sanctificauit se: non quia reputaret virginitatem illicitam: vnde non deseruit, sed vt satisfaceret plebi. Nam opinio fuit apud philoso. propter scandalum vitandum facere multa quae sciebant non facienda, sicut adorabant idola quamuis scirent nihil esse religionis in stipite, ne lapidarentur: sicut Pythagoras apud Athenas reus habitus est: quia vocauit solem lapidem, ignem ardentem. Ipsi enim nesciebant aliam vitam, & propter hoc timebant nimis perdere istam.

Quinta conclusio est de virginitate tempore Euangelij, quia tempore gratiae semper licuit & licebit. Vnde lo. Lucifer fuit ante solem et non Venus. Maria etiam primiceria virginitatis fuit: vnde adduceren tur regi virgines, post eam, tempore etiam gloriae omnis erunt virgines: quia nec nubent nec nubentur, imo tem pore gratiae quasi res melior cadit sub consilio: vnde primae ad Cor. 7. De virginibus praeceptum a domino non habeo, consilium autem do.

Quantum ad. 3. art. an virginitas fie per se bona, dicunt aliqui quod aliquid est per se bonu: aliquid per accidens: quia remouet id quod est malum vel discoueniens: primo modo cibus sanus est corpori: secundo modo medi cina. Dicut ergo quod virginitas non est bona primo modo: sed secundo, quod declarant tripliciter, primo sic. Abstinere ab eo quod est secundum se conueniens & bonum, non potest esse bonum de se. sed per virginitatem abstinetur a matrimonio quod est de se bonum: ergo virginitas non est bona de se. est tamen bona vt medicina, matrimonium enim propter distractionem mentis & curas adiunctas, reddit hominem quasi infirmum ad vacandu contemplationi diuinorum. virginitas autem haec impedimenta tollit qᷓsi medicina. ergo &c.

secum do sic, illud non est bonum secundum se, sed solum per modum medicinae: quod non fuisset bonum in statu innocentiae siue na turae sanae, sed infirmae: sed virginitas non fuisset bona in statu innocentiae: quo natura fuit sana. est autem bona in sta tu naturae infirmae. ergo &c.

Tertio sic, sicut se habet ieiunare ad comodere, sic virginitas ad matrimonium: sed comedere adhibitis debitis circumstantijs est bonum de se. ieiunare autem non est bonum nisi per modum medicinae in quantum per ieiunium consumuntur in corpore superfluitates humorum, vel redditur corpus melius dispositum ad actus virtutum moralium per repressionem concupiscentiarum, & per consoquens ad actus virtutum intellectualium, ergo similiter virginitas non est bona secundum se, sed solum per modum medicinae: inquantum per eam tolluntur impedimenta q distrahunt hominem a con templatione supernorum: vnde primae ad. Cor. 7. Mulier innupta & virgo cogitat quae sunt domini, vt sit sctam corpore & spum.

sed licet ista opio sit probabilis, contraria tamen opiniovi detur communior: quia omnes concedunt quod virginitas est virtus etiam specialis, vt in seq. art. patebit. sed omnis virtus est de per se bonis & honestis: etiam illa quae supponit malum vt penitentia. ergo & virginitas: & secundum hoc potest ad rationes eorum responderi.

Ad primum est dicendum: quod maior est vera, quando illud bonum quod tollitur non est priuatiuum maioris boni: quod per priuationem redditur, sicut transmutatio quae ex aere fit ignis sit quoddam malum priuans aliquid se bonum: puta, formam aeris: tamen quia loco eius reddit melius. scilicet formam ignis quae non compatiebatur secum formam aeris corruptam: ideo est secundum se bonum, & similiter quia virginitas priuat, sic matrimonium quod est bonum minus: puta, corporisvt istimet domini quod reddit bonum animae & rationis: quod est melius, quod actus matrimonij secum non compatiebatur. inde est quod virginitas est secundum se bona: vt pote generatiua maioris boni per corruptionem minoris boni.

Ad secundum dicendum, quod maior est falsa: quia secundum eos matrimonium est secundum se bonu, & tamen non erit in statu naturae sanissimae. i. in statu gloriae vbi nec nubent nec nubentur, similiter nec cibus nec potus. Vel dicendum quod ma. est vera inquantum huiusmodi. Cum aut in virginitate sunt duo. scilicet vnum malum vt priuatio declarationis: aliud bonum, liber vsus ra tionis & contemplationis, ipsa fuisset in statu innocentiae quo ad secundum & non quo ad primum: quia tunc esset maior delectatio quam nunc, & etiam maior contemplatio sine ea quam nunc & sic sequii quod virginitas non est secundum se totam bona, sed secundum partem non bona, quae naturae sanae non conuenit: & secundum aliam bona quae naturae sanae conuenit. ex hoc autem quae est finis eius denominatur simpliciter bona.

Ad. 3. dicendum, quod simile est quantum ad hoc, quod sicut cibus est ad conseruationem indiuidui sic matrimonium ad conseruationem spe ciei, vt dicitur in litera. sed dissimile est quantum ad hoc quod comestio non absorbet rationem, sicut ille actus: sed potest homo contemplari comedendo. Vnde Aug. Ne solae vobis fauces sumant cibum: sed & aures esuriant Dei verbum: propter hoc enim legitur in mensa religiosis, & sic in isto bono non est priuatio maioris boni: sicut in matrimonioItem secundo, quia comestio est necessaria cuilibet ad salutem boni proprij: non autem matrimonium: vnde non est simile.

Quantum ad quartum arti. an virginitas sit virtus: dicunt quidam quod non est specialis virtus, sed virtutis status: qui tamen nihilominus de virginitatis dignitate vel merito sentiebant: vnde obseruantiae regulares non sunt virtus specialis: sed status quae sunt maioris meriti quam quando sunt virtus & non status: vt magnificentia &c. sed communiter te netur quod virginitas est specialis virtus: quia virtus est vltimum de potentia. vnde non omnis habitus laudabilis meretur nomem virtutis: sed qui est vltimu et summu in illo genere, propter quod laudabilis est castitas coniuga lis, sed laudabilior vidualis, supraema virginalis: vnde hic sola meretur nome virtutis.

Contra hoc tamen arguitur quadrupliciter. Primo ex parte acquisitionis quia omnis aut virtus est acquisita aut infusa, et nulla est a natiuitate vel natura: sed virginitas est a natura, ergo non est virtus.

solutio, virtus potest considerari dupliciter: vno modo quo ad seminarium & initium, & sic omnis virt est a natura: alio modo quo ad materiam propinquam vel remotam, & sic aliae non insunt a natura nisi per accidens: sicut posthumus regis mox natus habet materiam libera litatis. sed hoc est rarum: sed materia remota virginitatis quae est integritas, & propinqua. i. experientia voluptatis pro se in omni inest a natura & a natiuitate: & ideo plus vituperantur voluntarij corrupti quam alij, sicut vendens hereditatem patrum suorum quam conquestus: vnde, filius vsurarij magis inuitus reddit vsuras, quas quasi iure haereditario possidet quam pater. Et ideo frustra confidit pater quod filius reddat, quod ipse reddere non vult. Nam vidimus vsurarios qui libenter reddebant vsuras suas: sed nullo modo parentum suorum, exemplum de Naboth qui maluit lapidari quam ven dere vineam haereditariam. tertio modo quo ad complementum actuale vel habituale, & sic virginitas non est a natiuitate vel a natura plusquam aliae virtutes. Nam puer nascens non habet actum vel habitum virginitatis plusquam liberalitatis: sed est sicut aliae motales per acquisitionem & infusionem. Non enim quicunque habet integritatem carnis cum venerit ad annos pubertatis, si eligat in carne corruptibili incorruptibiliter viuere: statim per hoc habet habitum virginitatis: sed quando cum hoc habituali proposito frequenter domauerit motus carnis: aggeneratur iin eo: sic nec vidua statim mortuo marito habet habitum continentiae vidualis: licet eligat sic viuere, sed per frequentem domationem passionum, cum proposito habitum acquirit differentem ab habitu castitatis coniugalis: non tamen meretur nomen virtutis specialis: quia non peruenit ad perfectum. Est igitur continentia vidualis habitus differens a continentia coniugali, habens specialem rationem boni & difficultatis: quia quibusdam est facile et placitum viuere in coniugio caste, quib' non est facile nec placitum viuere vel abstinere a coniugio: sed tamen non est virtus specialis: imo castitas est vna virtus quae minorem gradum habet in matrimonio, & perfectus saluatur in viduitate. similiter castitas coniugalis non statim innascitur cum quis eligit ab aliena abstinere, sed cum frequenter de aliena tentatus eligit non acquiescere, & sic de alijs. Item virginitas inest per infusio nem, sicut aliae virtutes morales: non tamen credendum est quod infunderetur per circuncisionem aut praecedens reme dium: quia per illa solum illud quod erat de necessitate salutis infundebatur: nec tunc etiam erat tempus virginitatis, & pari ratione non perBaptismum flaminis aut sanctificationem. Nam Iacob qui dilectus est in vtero: non recepit virginitatem quam nec seruaturuserat: sed ex speciali gratia satis videtur, quod Ioamnes Baptista, & beata virgo, & Hieremias in vtero per sanctificationem rece perint virginitatem, quam erant seruaturi: sed de Baptismo fluminis et sanguinis in quibus infunduntur non solum necessaria ad salutem: sed omnia perfectiua in quibus non est obex in recipiente: vt remissio culpae venialis & poe nae, videtur quod in paruulis in quibus nullus est obex infunditur virginitas, & in innocentibus: non tamen merentur aureolam: quia illa respicit actum non habitum. De adultis autem videtur quod Deus sua liberalitate infundat omni homini id, ad quod se disponit: vnde qui cum proposito virginitatis venit ad Baptismum vel ad aliud sacramentum, recepit habitum virginitatis: sicut et caeteras virtutes. Quia igitur in omni sacramento nouae legis infunditur non solum id quod est necessarium ad salutem: sed etiam quod est vtile secundum capacitatem & dispositionem digne recipientis: inde est quod recipiens sacramentum nouae legis non contrarium virginitati, quod dico propter matrimonium recipit omnem virtutem ad quam est dispositus, & cu ius est capax. si autem est corruptus mente et corpore quamuis poeniteat: non est capax virginitatis quae reparari non potest. sed si non est corruptus nisi mente et poenitens, proponens perpetuo continere, tunc recipit.

secunda iustantia est ex parte amissionis vel perditionis: quia virginitas perditur sine peccato, ergo non est virtus: quia nihil tollitur nisi a suo contrario.

Dico quod nihil impedit virtutem nisi culpa vel poena eius: vnde virtus necessaria ad salutem tollitur per peccatum et non sine peccato: sed virtus non necessaria ad salutem tollitur bene sine peccato mortali & veniali: sicut magnificentia aut liberalitas. Potest enim aliquis multo tempore esse pauper: licet prius acquisierit liberalitatem aut magnificentiam per frequentem vsum: perdit eam quia non habet vsum: sicut etiam appellatio multas amicitias soluit. Potest igitur perdi integritas carnis: & inexperientia voluptatis. & electio, actualis per violentiam demonum, vel hominis infirmiter somniantis et huiusmodi: sed per hoc non perditur virtus: vnde bene potest esse pater virgo per semen emissum a dormiente, demone succuborecipiente, & postea per eundem daemonem factum incubum transtu sum, cum etiam suscipiendo semen virile saluo claustro mulier possit concipere: sed in partu perdit integritatem: sed virginitatis virtutem retinet pater praedictus: & vi etiam oppressa pariens, & aureolam etiam vterquehabebit: vnde Lucia, si me feceris inuitam violari castitas mihi duplicabitur ad coronam: sed virtus virginitatis potest perdi sine peccato per electionem matrimonij: quia sicut ca lidum corrumpitur: non solum a frigido, sed etiam a magis calido: sic virginitas non solum a luxuria sed etiam a matrimonio: sed in hoc est dissimile, qui ibi magis tale corrumpitur minus tale non autem econuerso: hic autem minus tale corrumpit magis tale: nec est inconueniens quod Ioamnes Euangelista virginitatem perdiderit si prius eam habuit volendo contrahere: quia credo qui intendebat concumbere: quod tamen beata virgo non intendit sed non est talis necessitas perdendi virginitatem vi ablata integritate, sicut vi ablata materia magnificentiae: quia aequales passiones & maiores habet contra quas pugnet virgo, erepta sibi carnis integritate, sicut ante: non aunt sic habet pauper materiam magnificentiae in qua se exerceat.

Tertia instantia est ex parte recuperatio nis, quia virginitas amissa non recuperatur per poenittiam, sed per poenitentiam recuperat omnis virtus, ergo &c.

solutio, dico quod potest recuperari quo ad formale, non autem quo ad materiale: sed haec solutio non valet: quia electio non est impossibilium simpliciter, sed depauperatus potest adhuc recuperare bene magnificentiam et retinere: sed corruptus non: vnde maior est vera de necessarijs ad salutem non autem de alijs, tamen materia remota recuperabilis est per miraculum: vnde in resurrectione Magdalena, et omnes corrupti futuri sunt integri, praeterito autem non valet nec in carne nec in mente annullari etiam a Deo: quia factae causae pro infactis haberi non possunt, decap. & praelatis. l. in libello. 6. factae: sed tamen virginitas mentis potest recu perari non carnis, quia virginitas carnis respicit praeteritum. i. non fuisse corruptum, mentis vero non nisi futurum, sed habitus virtutis non videtur posse recupe rari: quia potentia subtrahitur, vt dicit Tho. de poeni. dist 14 q. 2. & de virginitate distinct. 33. q. 3. electio non est impossibilium: non est tamen dubium quin Deus eundem habitum numero vel specie qui est virginitas posset reparare in corrupto: imo etiam per naturam videretur alicui quod possit recuperari, quia potest dolere quod perdidit, et eligere seruare ac si nunquam perdidisset, & cum sint eaedem passiones specie erit eadem virtus: quia proprius actus fit in propria materia. sed dicendum, quod siue sit idem habitus re siue non: non est tamen idem nomine, quia vlrginitas est habitus quo quis eligit incorruptionem in carne incorrupta: vnde in resurrectione cor ruptus hic semel non erit proprie et simpliciter virgo-

Quarta instantia est ex parte connexionis: quia omnes virtutes sunt connexae, sic quod qui habet vnam vir tutem moralem habet omnes: sed multi habent omnes virtutes theologicas et alias morales, qui tamen non habent virginitatem, vt omnes saucti coniugati et corrupti, ergo &c.

solutio, illae virtutes quarum vsus vel actus est necessarius ad salutem, et bonitatem moralem connectitur. Nam metu mortis perdidisset castitatem susanna si caruisset fortitudine, & Agnes si fuisses auara muneribus oblatis, etiam si castitatem perse amasset: sed in alijs non oportet. Qui enim nunquam fuit diues non habet habitum magnificentiae acquisitum, ad quem non sufficit frequenter elegisse magna dare si haberet, quia multi in paupertate clegerunt hoc, qui facti Episcopi detestantur hoc, & maior est tentatio retrahens illum qui potest quam qui non potest: vnde qui semper fuit pauper nunquam habuit habitum magnificentiae acquisitum, similiter theologice loquendo connexio virtutum est in charitate: vnde non oportet habere habitum virginitatis in habitu, nec in praeparatione animi absoluta, ued conditionali secundum indigentiam charitatis. scilicet quod homo sit paratus seruare castitatem si Deus mandaret, & sic eam Abraham habuit qui & proptium fllium interficere paratus fuit: sed habere simpli citer in praeparatione animi qui seruaret si posset non est ne cesse, alias omnis virgo contrahes peccaret contra illud quod dicit Apostolus. Non percat virgo si nubat.

Quantum tum ad. 5. arti. de comparatione eius ad alias virtutes, est triplex conclusio.

Prima quae virtutes praeferantur sibi in nobilitate. Et dicendum est primo, quod omnes theologicae, & in tellectuales & morales quae sunt in voluntate & irascibili: hic igitur praeeminentia potest attendi ex parte obiecti. Et sic omnes virtutes intellectuales praetellunt, quia habent obiectum vniuersalius, scientia enim moralis licet ratione finis postponatur virtuti morali, quia est propter eam sicut propter finem: tamen ratione obiecti praefertur, quia obiectum virtutis moralis non est nisi passio vel operatio sui subiecti, sed obiectum scientiae moralis est omnis passio & operatio sui & extranel subiecti: vnde per habitum temperantiae modifico passiones meas tantum & non alienas: sed perscientiam temperantiae scio modifirare meas, & alienas, docendo nec minus alienas quam meas: iuxta illud dicunt decoratissimas orationes & voluntcontraria. Vnde frater moriens dixit: Facile in lingua, difficile in manu, & sic eriam praeferuntur virginitati omnes virtutes theologicae habentes Deum pro obiecto. secundo ex parte subiecti, & sic prudentia quae est in intellectu praefertur omni alij virtuti quae est in appetitu: sicut apprehensiua appetiuti, & iustitia caeteris: sicut voluntas senfualitati, & fortuna temperantiae, & per consequem virginitati: quia irscibilis propinquior est rationi, quae quasi ordinati in aliud appetendo illud quod non est appetibile per se, sed propter aliud: nec obstat quod irascibilis dicitur esse propter concupiscentiam, quia exponendum est. i. propter rem concupitam quia conice pita sunt necessaria indiuiduo vel speciei: vnde maxime propter cibum & coitum pugnant animalia, quorum vnum necessarium est ad indiuiduum, aliud. ad speciem: quiae ergo virtus est quae perficit habentem & est dispositio perfecti ad optimum, & intellectuales sunt in intellectu, & theqlogicae partim in intellectu & partim in voluntate, & forVtudo in irascibili quae subiesta omnia excedunt concu piscibilem in qua est virginitas: inde est quod omnes istae virtutes excedunt virgimtatem. Tertio ex parte finis, & sic latria & poenitentia praeferuntur quae habent Deum pro immediatb fine. Quarto ox parte arduitatis: siue dif ficultatis, & sic martyrium praefertur: vnde illa aureola praefert quia ibi grauior pugna, licet hic crebrior. Quinto ratione propinquitatis dispositiuae ad salutem: humilitas praefertur virginitati, quia malti virgines sunt in inferno: vt Plato forte, sed de hoc quod virgo dixit, respexit humilitatem ancillae suae, dicont quidam. ivilltatem ne videatur se de tanta virtute iactare: sed melius de virtute humilitatis, quia certus de virtute sua potestalijs eam innotescere ante aedificationem: sicut Paulus, 2.ad. Cor1i, & lob. 29. sexto, ratione voiuersalitatis, quia religio se & sua dedicat offerens holocaustum, vt Nazargus: virginitas autem vt sic, offert solum corpus.

secunde conclusio est videre quibus virtutibus ipsa virginitas prae feratur. Et dicendum quod praefertur simpliciter omnibus virtutibus quae sunt in concupifiabili. Primo quia aptimum est, cui oppositum pessimum sed vitiu oppositum virginitati est quid peius & vorecundius & turpius, ergo &c. infusa quidem infusis preferi & acquisita acquisitis: non aunt acquisita infusis quae a tota specie praecellunt: infusa etiam non praefertur donis ibi existentibus: quae etiam a toto genere praecellunt. Haec ante praeeminentia apparet quantum ad. 6. primo, quantum ad praemium accidentale quod est aureola & fructus, quia nulli temperantiae partim fructus debetur, nec aureola nisi castitati: nec auteola & fructus centesimus, nisi soli virginitati. secundo quo ad scientiam: quia maxime disponit plus quam fortitudo. Nam milites nostros arma scite volumus non leges: passio enim irae secundum actum turbat iudicium rationis, sed non semper excaecat maxime quando est ira per zelum: vnde irati minus praeuident, & ira impedit animum ne possit cernere verum, dicit Cato: vnde cautela est in disputatido turbare socium, sicut in aqua turbida minus apparerent imagines, sed passio transiens non diu dimittit inordinatum animum, etiam scientia ad iram disponit non quidem manentem. Nam sic animi turbatio non cadit, in sapientem, sed transeuntem, quia studium rarefacit cerebrum, & studiosi sunt capitosi, sed non exequuntur. Exemplum de philoso. percuterem te nisi essem iratus, sed delectatio venereorum in actu totaliter rationem absorbet: & pollutio sine peccato dormiendotransiens deordinatam naturam derelinquit vsque ad 24 horas, sed sumptio cibi maxime moderata non, nec quo ad actum, nec quo ad vestigium: quia digesto cibo vel potu est homo aptus ad studium, licet passio ebrietatis sit diuturnior quam vene reorum, & studium quidem disponit ad continendum, non sic autem ad abstinendum: sed magis ad comedendum nam frequensmeditatio carnis est afflictio: sed verum est quodetiam sobrietas confert: vnde quidam etiam abstinent a prandio vt magis studeant de die: alij a coena vt magisde nocte, & vinum modicem sumptum acdit ingenium: quia mol les carne aptos mente dicimus? vnde delicata cibaria per se quidem conferunt homini, per accidens nocent: quia si vnusquisque abstinet secundum statum suum, quamuis vtatur cibis grossioribus & magis rudificantibus Deus supplet resi duum: vnde illud. Flli concupiscens sapientiam serua iuffitiu, et Deus. &c. Exempiu de tribus pueris abitinentib, quibus Deus dedit sapieiitia, &c. Danlelis. 1. tertio quo ad pulchritudinem, &c. non quia passiones sint communes nobis & brutis: quia similiter passiones irascibilis: sicut esse furibundum in cane, & vindicatiuum in leont, sed quia magis absorbent iudiciumrationis quae est pulchritudo hominis, in qua consistit imago Dei: sedtunc est instantia de ebrictate quae magis tollit et diutius iudicium ratio nis. Quarto, quo ad similitudinem quo ad plurae: quia hi sequuntur agnum quocumq, ierit, & iucorruptio facit esse pro rimom Deo mente & corpore. Quinto, quo ad simultaem, quia ista vittus non est sine alijs: sed bene econuerso, vt in Magdalena: vnde virgines praeferuntur non virginibus, sicuttotum parti. selto quo ad raritatem, de proba tionibus capituloltiPridslegium quasi priuata lex. Apoc. 7. Vidi turbam magnam quam dinumerare nemo poterat. &c. Vbi ponit certum numerum virginum non quia sint tos futuri, nec plures, nec pauciores: sed quia sint pauciores nec incertum non virginum, quia sint futuri infiniti, sed quia sunt plures: nam maior numerus est innumera bilior quam paruus. Et quia aliae virtutei posset recuperari non ista: secundo, quia difficilior hic quam aliae etiam fortitudo ratide crebrae victoriae & frequentis pugnae: omne autem raruin preciosum: vnde non est digna ponderatio, &c.

Te tia conclusto est de duabus iustantijs. prima talis, si est me lius & pulchrius: cuius oppositum est peius & turpitis, cum malitia & turpitudo in moribus sit ex cotrarietate ad ra tionem. Nam aliqua naturalia turpiora sunt & verecundiora, quae sunt sine peccato: ebrietas quae est contraria sobrietati videtur peius et turpius, quae multo intentius et diutius absorbet iudicium rationis quam luxuria. Et dicendum est primo, quod ebrietas cum sit propria hominum: non est ita bestiale ctin: sicut, luxuria. secundo, quia potus est necessarius homini ex quo nascitur ebrietas, & sic a principio quod est necessarium veniam meretur: sed non sic luxuria. tertio quia luxuria aut est contra naturam, et illa omnia in malitia vincis aut naturalis: et sic est peior ebrietate, quia ista sibi soli no cet per se: licet per accidens sit causa omnium vitiorum, illa autem simul masculo et foeminae.

secunda instantia est de difficultate, quia virtus est de bono & de difficili. vnde vbi est ma ior difficultas, ibi maior est virtus in consimili materia: si cut magnificentia liberalitate: sed quibusdam est facile conti nere & difficile ieiunare, & sobrie viuere vel temperare se in ludis: sicut. 3. dialogorum dicit; quod Isaac excedebat in risu. solutio, licet per accidens aliqui magis inclinentur ad luxuriam, aliqui magis ad gulam: tamen per se loquendo maior videtur esse temperantia luxuriae quam gulae: quia natura magis intendit conseruationem specici quam indiuiduit nec obstat quod natura prius retinet necessaria ad nutritiuam et augmentatiuam, quantransmittat ad generatiuam: quia hoc non est quasi sit magis sollicita de idiuiduo quam de specie: imo econuerso, quia aliter non ageret indiuiduum ad conserua tionem speciei, nisi consisteret: vnde quod est hic prius intem tione est posterius generatione. sed hoc est quia virtuosi minus student sobrietati quam castitati: & propter exercitium fit facile quod est difficile inexperto, quare autem se exercent magis hic quam ibi, est quia non possunt deficere a castitate sine mortali: possunt autem deficere a sobrietate per veniale: quia ista consistit in medio quod est latum, illa in extremo quod est indiuisibile: si tum sic se exercent in sobrietate, poena eis esset ad oppositum, vnde in Vitis patrum propter consuetudinem, quidam iam ante vesperam non poterant sumere cibum, secundo, quia certum est quod non possunt excedere in virgimitate: sed possunt excedere in sobrictate: vnde ibi timent esse agrestes & indiscreti: vel potest dici, quod difficilius est seruare virginitatem & castitatem quam sobrietatem, sed facilius est perdere virginitatem cum sit in extremo, quae sobrietatem quae est in medio: sed difficilius est seruare sobrietatem in summo, quae virginitatem in summp, hoc autem est necesse his qui eam vouerunt, & non primum: vpde quibus est difficile non excedere in potu vel esu peryeniale, est facile non inebriari aut frangere iciuqium Ecclesiae.

Quantum ad sextum articulum de comparatione virginitatis ad coniuglum est triplex conclusio.

Prima quod antiquitus coniugium virginitati praeferebatur: quia erat tempus propagandicultum Del per generationem: vnde quando virgitas erat illicita, sicut quando quilibet ligabaturpraecepto. Crescite et multiplicamini ante diluuium, vel post propter raritatem hominum praeferebatur couiugium, sicut bonum malo, postquam autem multiplicato humano genere ante vel post licita fuit virginitas etiam tunc erat minus bonum, oisi quando speciali consilio. ss. contine bant, vt Helias & Hieremias, quia consilium. ss. cuicunque de tur semper est de meliori illi: alias esset consilium fatuum. Et signum primi est, quia illud quod meliores & sapientio res faciunt pro tunc videtur melius: sed patriarchae sanctiores sic faciebant qui maluissent continere: ergo pro tunc illud erat melius, & multomagis tempore innocentiae etiam si virginitas fuisset licita, non tamen aeque bona propter bonum prolis & delectationis quod habet matrimo nium, & tunc nihil min' de bonorationis, ergo &c.

secunda cpclusio est, quod virginitas modernorum non praefertur coniugio antiquorum quo ad primum essentiale: quod est aurea, sed non quo ad accidentale quod est aurcola. Primum patet, quia qui di uetsimode seruiunt regi aequaliter tamen secundum beneplacitum regis, qui modo vult vnum modo aliud, aequalem mercedem accipiunt: sed Deus qui nunc consulit virginitatem, tunc consulebas matrimonium. ergo. &c. secundum patet: quia aureola debetur virginitati secundum actum quomodo non stat cum matrimonio, sed non quo ad habitum, vel praeparationem animi quomodo tunc stabat.

Tertia conconclusio est, quia tempore moderno virginitas sim- pliciter est melior. Primo, quia est consulta a Christo et ab Apostolo: et seruata a Christo et electa a matre, & discipulo praedilecto. Quod autem consulitur a sapientia et eligitur a sapientioribus est melius. Et quod est etiam similius melioribus, est melius, virginitas est huiusmodi ergo. &c.

Praeterea bonum diuinum et animae est melius, quam bonum humanum et corporis. Matrimonium autem licet sit bonum diuinum et corporis, per hoc quod causat gratiam ex opere operato, quod non facit virgini tas propositi vel voti simplicis vel solennis: nisi in suscipiendo sacrum ordinem, qui est sacramentum: caetera vero non sunt sacramentum, sed vel sacramentale: vt professio: vel non sacramentale, vt simplex votum, vel propositum: nihilominus tamen exopere operato seruans virginitatem est aptus et dispositus ad maiorem gratiam, & gloriam essentialiter, quam sit illa gratia quam dat matrimonium ex opere operato digne contrahenti: vel potest dici, quod non fit comparatio matrimonij prout est sacramentum ad virginitatem, prout est virtus: quia sic non sunt vnius generis, sed fit comparatio castitatis coniugalis ad castitatem virginalem, quia sic illi praefertur. Et si arguatur bonum multitudinis est melius quam vnius ergo &c. Dicendum, quod sicut ordo est quid melius quam matrimonium: quia licet corporaliter non fit nisi bonum istius qui forte propter hoc habet beneficium, tamen ost bonum spirituale multitudinis, sic & virglnitas quae reddit hominem vtiliorem communitati quam matrimonium, quia confert quo ad spiritualia, quae sunt meliora: illud quo ad carnalia, licet multi virgines parum. conferant spiritualiter, sicut et multi coniuges corporaliter, quia forte sum steriles.

Ad argumentum dicendum quod est principalis virtus respectu illarum quae sunt in concupiscibili.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 2