Quaestio 6

QVAESTIO sEXTA. De passione corporum damnatorum.

Thom. 4. Dist. 44. q. 3. art. I. &. 2.

QVAERITVR sexto quantum ad damna tos, vtrum corpora damnatorum post resurrectionem patiantur ab igne passione proprie dicta: & videtur quod non, quia nullum incorruptibile est passibile passione pro- prie dicta: sed corpora damnatorum post resurrectionem erunt incorruptibilia: ergo non erunt pasiibilia passione proprie dicta. Maior patet per Philosophum, quia passio magis facta abiicit a substantia. 6. Topicorum: & tandem inducit corruptionem propter quod omne passibile finaliter est corruptibile: minor probatur per illud quod habetur. Apoc. 9. In diebus illis quaerent homines mor tem & non inuenient eam: & desiderabunt mori & fugiet mors ab eis.

Item sublato eo quod est principium omnis realis actionis, remouetur omnis realis actio: sed post resurrectionem cessabit motus coell qui est princi pium omnis realis actionis, quare & omnis realis passio. maior de se patet, sed minor probat, quia sicut se habet motus cordis in animali ad alios motus in animali: ita se habet motus coeli ad alios motus inferiores: sed motu cordis cessante necessario cessatomnis motus animalit: ergo motu coeli cessante cessabunt omnes motus infe riores. minor illius pro simili clara est: sed maior patet per Philosophum. 8. Physicorum in principio, & per Rabbi Moysen qui comparat motum coeli motui cordis.

Item omnis causa vniuoca reducitur ad aequiuocam: alioquin posset esse processus in infinitum cum inter vniuoca non sit ordo per se: sed actio & passio quae inuenitur in istis inferioribus est secundum vniuocationem, sicut cum cali dum calefacit aliud: quia forma agentis & terminus actio nis sunt eiusdem speciei: ergo oportet quod reducatur in cau sam aequiuocam non nisi in motum coeli vt videtur: ergo eo cessante cessabit talis actio & passio, sed non ponitur alia in damnatis, ergo &c.

Item contrarium arguitur, quia sicut corpus cooperatur ad meritum: ita cooperatur ad demeritum: sed in bonis in quibus corpus coopera tum est ad meritum, corpus glorificatur & non solum ani ma: ergo in malis in quibus corpus fuit cooperatum ad demeritum, punietur non solum quo ad animam, sed quo ad cor pus, hoc autem non fieret si corpus esset impassibile. ergo &c.

Respondeo, ad huius quaestionis euidentiam tria sunt videnda. Primo, de igne inferni. secundo, de loco. Ter tio, de poena quo ad corpora.

Quantum ad primum dicendum est, quod quamuis non possit conuinci infallibiliter per scripturam vel per creaturam ignem inferui esse corporeum: est tamen hoc tenendum authoritate Gregorij. 4. Dial. dicentis, Ignem corporeum esse non ambigas in quo certum est damnatorum corpora cruciari. sec undo, hoc te nendum est ratione probabili, quia poena damnatorum debet proportionabiliter correspondere praemio beatorum: sed beati non solum praemiabuntur in anima, sed etiam in cor pore: ergo mali non solum punientur in anima sed in corpore: sed ille ignis nisi esset corporalis non affligeret corpora damnatorum. Item ex quo ignis necessario ponitur per authoritatem scripturae, qui cruciabit damnatos conuenientius est ponere ipsum esse eiusdem speciei cum igne nostro cum talis ignis habeat ex se corpus sensitiuum affligere: quam fingere nouum ignem & nouam afflictionem, & hac de causa confitetur Augustinus ignem quo affliguntur cor pora damnatorum esse corporeum: & non obstat quod dicit Dam. lib. 4. c. vlt. tradetur Diabolus & daemones eius & homo eius. scilicet Antichristus & impij peccatores In ignem aeternum non materialem qualis est apud nos, sed qualem vtique nouit Deus: quia forte Damas. haesitauit an ignis inferni esset corporeus, & ita fatetur se nescire qualis sit. Vel potest di ci, quod non negat simpliciter illum esse materialem: sed quod non est materialis sicut ille qui est apud nos, quia non luces nec indiget fomentis sicut ignis noster, quamuis sit eiusdem speciei quo ad substantiam, sicut ignis in sua sphaera non nutritur: qui inferius indiget nutriri. Licet autem sit corpus nihilominus diuersimode affliget: vnde Grego. 4. Dial. Vnus quidem est gehennae ignis: sed non vno modo omnes cruciat peccatores, vniuscuiusque enim quantum exigit culpa tantum sentiet de poena: quia sicut corpora bea torum erunt differentis gloriae secundum differentiam me rltorum: sic corpora damnatorum erunt magis vel minus passibilia respectu poenae, & vnus & idem ignis aequaliter agens quantum est ex parte sua, inaequaliter affliget corpora damnatorum propter di uersam passibilitatem eo rum. Vel sicut alij dicunt, ignis ille non solum aget ex virtute naturae suae: sed vt instrumentum diuinae iustitiae propter quod actum eius modificabitur a principali agente, vt plus crucientur qui plus peccauerunt.

Quantum ad. 3. de loco inferni consimiliter dicendum est, quod non potest sciri per certitudinem vbi sit: vt patet per Aug. in litera, & per Greg. 4. Dial. Dicit enim de hac re temere definire nihil audeo. Quidam tamen dicunt infernum esse in superficie terrae ex parte opposita nostrae habitabili, quam partem vocant orbem tristem, & hoc videtur sensisse Isido. qui dicit, quod sol & Luna postresurrectionem in ordine quo creati sunt stabunt ne im pij in tormentis positi fruantur luce eorum, quae ratio nulla esset si infernus esset infra terram, quia cum terra sit opaca vbicumque staret sol & Luna impossibile esset lumen eorum ad infernum pertingere. Ista tamen opinio non tenetur communiter, quin potius creditur quod ex op posito nostrae habitabilis non sit nisi aqua, quae secundum naturam circularem ambit tetram, nisi quantum ex proui dentia diuina nostra habitabilis est aquis discooperta propter vitam hominum, & aliorum animalium respirantium conseruandam. Vnde communiter tenetur quod infernus est intra terram, cui alludit dictum scripturae in pluribus locis. Dicitur enim Isai. 14. Infernus subtus conturbatus est in occursum tui. Item articulus dicit, quod Christus descendit ad inferna, quem quasi exponens Apostolus ad Ephe. 3. dicit de Christo quid est quod ascendit uisi quia de scendit primum ad inferiores partesterrae: hoc est ad infernum? in quo insinuatur infernum esse infra terram. Ipsum etiam nomen hoc sonat inferus vel infernus, quia inferius iacet. Persuadetur etiam probabili ratione: quia sicut se habent grauitas & leuitas in corporibus, sic laetitia & tristitia in spiritualibus: letitia enim & tristitia sunt quasi pondus in spiritualibus & inclinatio, sed per grauitatem corpora tendunt deorsum: per leuitatem vero sursem: ergo locus conueniens similiter spiritibus existentibus in perpetua laetitia maxime resumptis corpori bus debet esse sursum: locus autem conueniens spiritibus existentibus in perpetua tristitia debet esse deorsum: beati autem nunc & post resurrectionem erunt in perpetua laetitia: damnati vero in perpetua miseria & tristitis: propter quod sicut locus conueniens beatorum erit sursum in coelo: sic locus damnatorum erit deorsum in profundo terrae: & istum locum communiter vocamus infernum. Hanc persuasionem tangit beatus Augustinus super Gene. ad literam. Ned obstat quod ipsemet Augustinus dicit. 12. super Gene. ad literam, spiritualem arbitror esse locum ad quem defertur anima post mortem non corporalem: quia Augustinus loquitur de anima separata quae non exigit necessario locum corpo ralem. Nam Deus potuit tam angelos, quam animas pro duxisse ante mundum corporeum: & sic si semper remaneret anima: ita quod nunquam corpori reuniretur, non oporteret ad eius punitionem assignare locum cor poralem. Vel potest dici, quod locus ille ad quem animae deferuntur post mortem: dicitur ab Augustino non esse corporeus, non quidem secundum se, sed ratione continentiae: quia anima in eo corporaliter non existit. vel dicendum est secundum alios, quod Augustinus loquitur non determinando sed opinando, quamuis ver- ba eius videantur sonare assertionem.

Quantum ad tertium quod principalius quaeritur sciendum est, quod quaestio ista apud fideles non est dubia quantum ad conclusionem, quia fides tenet quod damnati grauissime affligentur non solum in anima sed in corpore: & non solum vna poena sensibili sed pluribus, secundum illud Iob. 24. Transibunt ab aquis niuium ad calorem nimium: de modo autem passionis est diuersitas. Et circa hoc sic pro ceditur, quia primo ponetur vna Distinctio de passione alia a supradicta saltem quo ad verba, & deinde ponentur diuersae opiniones circa modum patiendi.

Quan tum ad primum dicitur sic, quod cum pati sit quoddam recipere: duplex est modus passionis secundum quod aliquid in ali quo potest dupliciter recipi. Vno modo materialiter secun dum esse naturale, sicut calor ignis recipitur in aere vel in ligno, & secundum hunc modum receptionis est vnus mo dus passionis qui dicitur passio. Alio modo recipit aliquid in aliquo secundum modum intentionalem: sicut simi litudo coloris recipitur in aere vel in oculo, & secundum hunc modum receptionis est alius modus passionis qui vocatur passio animae.

Hac Distinctione supposita sciendum est, quod duplex modus dicendi est circa passionem damnatorum. Vnus est, corpora damnatorum patientur passio ne animali non reali, qua aliquid transmutatur a sua na turali dispositione: vnde non calefient ab igne sed solum intentionaliter immutabuntur recipiendo eius similitudi nem, & quia appraehendent eum vt nociuum, ideo affligentur. Corpora verogloriosa quamuis recipient similitu dinem eius: non tamen erunt passibilia, quia nihil recipient per modum afflictiui val laesiui. Ratio autem per quam probant quod corpora damnatorum non immutabuntur ab igne naturali immutatione, sed solum spirituali, est ista, quia primum alterans in cuius virtute omnia alia alterantia agunt, quasi ab ipso mota, est corpus coeleste per motum suum, sed motus coeli cessabit post resurrectionem: ergo tunc cessabit omnis actio naturalis corporum inferiorum ab inuicem: ita & nullum possit alterum transmutare a sua naturali dispositione. sed quia cessante motu coeli adhuc aer a sole illuminabitur, & differentiam colorum ad visum deferet: ideo remanebit passio animalis quae consistit in receptione specierum sensibilum, per quam solum affliguntur corpora damnatorum, quia sensibile non solum natum est delectare vel affligere sensum, secundum quod agit actione naturae confortando vel corrumpendo organum: sed etiam secundum quod agit actione spirituali seu intentionali: quia quando sensibile est in debita proportione ad sentientem delectat: econuerso autem se habet in superabundantia & de fectu: vnde & colores medij & voces consonantes sunt de lectabiles, & inconsonantes offendunt auditum.

Contra modum istum arguitur ab aliis. Primo contra conclu sionem quae ponitur, & secundo contra causam, qnae assignatur. Contra conclusionem arguit primo sic, Illud quod nihil reale abiicit sed solum ponit illud quod est naturae conueniens: non affligit nec inducit veram passionem quae sit vere afflictiua, sed per immutationem spiritualem nihil reale abiicitur sed solum ponitur id quod est naturae conueniens, quia talis receptio est perfectio sensuum: ergo per talem immutationem nihil affligitur, nec talis receptio est passio vere afflictiua. Vtraque praemissarum de se patet.

secundo sic, Per illud quod est commune beatis & damnatis non potest poni afflictio damnatorum: sed immutatiospiritualis sensuum a sensibilibus est communis beatis & damnatis: ergo per illam non potest fieri afflictio damnatorum. Maior patet, quia posita causa comm uni ponitur effectus communis: & ideo si causa afflictionis esset similitor in bea tis & damnatis, sequeretur quod afflctio similiter esset eis communis, quod non est verum. Minor vero similiter de se patet, quia sensus beatorum similiter immutabuntur a sensibilibus sicut sensus damnatorum. Alioquin non cognoscerent sensibilia quae damnati cognoscunt, quod est inconueniens. si autem dicat sicut tactum est, quod beati appraehendent ignem seu immutabuntur ab ipso sicut damnati, non tamen appraehendent ipsum vt nociuum sibi vel laesiuum quomodo damnati ipsum appraehendent.

Contra, quia aut ille igniserit in cor poribus damnatorum laesiuus aut non: si non &tu dicis quod appraehendent eum vt laesiuum: ergo ista appraehensio erit falsa: & sic non affligentur secundum veritatem ab igne, sed solum ex sua falsa appraehensione seu existimatione: quod est inconueniens. Et iterum, vnde inerit damnatis haec falsa existimatio quod iudicent ignem eis nociuum, si in veritate non sit eis nociuus. Non potest dici qui a Deo, quia Deus nulli immittit falsum iudicium, sicut nec peruersum appetitum, nec ex seipsis, quia damnati postresurrectionem erunt aeque perfecti seu perfectiores sicut nunc sunt: & ideo sicut nunc possunt recte iudicare de igne vtrum sit eis nociuus vel non, ita tunc poterunt vt videtur. Et iterum, quicquid sit de aliis sensibus aliorum sensuum maxime visus: quod possunt immutare sensum intentionaliter sine reali & naturali immutatione quod non omnes concedunt: sensibilia tamen tactus & maxime calor non videtur immutare sen sum tactus nisi naturali immutatione, vel saltem non si ne causa. Calor enim non videtur causare in medio vel in organo nisi calorem: vel si causet aliud non tamen sine calore propter quod non bene apparet quomodo calor ignis possit sensum tactus immutare spualiter & non naturaliter. si vero ille ignis sit vere eis laesiuus: habetur propositum. scilicet quod damnati affliguntur vera passione naturali illata ab igne: quod patet sic: Obiectum tempore vel natura praecedit actum potentiae, sed ignis vt vere laesiuus imo vtactu laedens est obiectum actualis appraehensionis, uel actualis afflictionis sequentis. In damnatis ergo prius tempore vel sal tem natura ignis laedit corpora damnatorum, quam appraehen datur & quam sequatur dolor in eis: sed illa laesio ex quo prae cedit omnem immutationem spiritualem non potest esse nisi per immutationem reale & naturalem. quare &c. sic igitur patet quod dolor sensibilis vel qualis ponitur in damnatis non po test causari per solam immutationem spiritualem seu intentio nalem. Et quod dicitur quod sensibilia proportionata delectant, improportionata vero offendunt dato quod non immutens immutatione naturali, vt colores & soni non valet: quia quamuis tristitia possit causari ex omnibus illis quae nobis nolentibus accidunt, vt dicit beatus Aug. 14. deciui tate Dei, dolor tamen sensibilis secundum eundem non est nisi ex laesione carnis proueniens. Praedicta igitur sensibilia quantumcunque improportionata causare possent tristitiam seu displicentiam, sed dolorem sensibilem nihil potest causare ni si quod immutat corpus realiter.

Contra rationem etiam quam isti assignant arguitur. Dicunt enim, quod quia coelum per motum suum est primum alterans: ideo cessante motu coeli cessabit omnis alteratio. Istud enim non potest teneri saltem Parisiis, cum sit articulus condemnatus. Dicit enim articulus quod dicere quod cessante motu coeli si ignis es set iuxta stuppam non conbureret eam, error. Item ratio videtur repugnare positioni, quia primum alterans est cau sa omnis alterationis, & non cuiusdam tantum. si ergo per cessationem motus caeli tanquam primi alterantis cessent aliae alterationes: potest dici quod omnes cessent non quaedam & quae dam non, quod est contra eos qui dicunt quod cessa bit omnis actio naturalis non autem intentionalis. Ista etiam distinctio alterationum seu passionum est satis dubia: quia omnis alteratio quam facit sensibile in medium vel in sensum, videtur esse naturalis & realis. Naturalis quidem est, quia est ex principiis naturalibus & naturaliter agentibus. Realis vero, quia per eam fit vera & realis forma in susceptiuo, quae habet totum suum esse, circunscripta omni operatione animae. Verum quia immutatio talium sensi bilium non corrumpit aliquid per se: sed solum illa quae est a sensibilibus tactus, quia consistentia corporis per se dependet ex qualitatibus tangibilibus & non ex aliis sensi bilibus: ideo immutationes qualitatum tangibilium possunt per se pertinere ad corruptionem corporis: non autem illae quae fiunt ab aliis, propter hoc tamen non debet dici quod immu tatio quae fit a qualitatibus tangibilibus sit realis & naturalis: illa vero quae fit ab aliis sensibilibus non sit realis & naturalis sed solum intentionalis. Omnes enim sunt reales & naturales & aequaliter dependent a primo alte rante: & ideo si immutatio aliorum sensibilium puta co loris & soni potest esse cessante motu coeli: eandem ratione poterit esse immutatio naturalis secundum qualitates tan gibiles.

Praeterea nullo modo videtur quod coelum ratione sui motus localis sit causa alicuius alterationis, nec illius quae est ab illo immediate nec cuiuscumque alterius. Primo, quia principium quo alterans alterat naturaliter est aliqua qualitas alterantis siue vniuoca cum termino al terationis siue aequiuoca: sed motus localis non est aliqua qualitas corporis coelestis nec aliqua forma absoluta: ergo non potest esse principium seu ratio alicuius alterationis. Maior patet, quia sola forma potest esse principium quo aliquid agit, illa autem respectu alterationis non potest esse forma substantialis, vt patet per Aristo. lib. de sensu & sen sato: nec quantitas, quia illa nullius actionis est principiunt imo abstrahit ab omni actione & passione: nec relatio, vt patet ex. 5. Physi. relinquitur ergo quod sit aliqua qualitas: & sic patet. Minor de se est manifesta: & nihilominus ha betur. 4. Physic. vbi dicitur qui motus localis nihil variat in coelo: & ideo solus ille motus ei attribuitur.

secundo, quia impossibile est quod aliquid habens principium agendi aequae perfectum vt prius, & passum aeque dispositum vt prius non possit agere sicut prius, sed cessante motu coeli ignis remanebit ita calidus sicut prius, & stuppa aeque disposita vt calefiat sicut prius: ergo eis approximatis ne cessario ignis conburet stuppam sicut prius. Et eodem modo cum corpora damnatorum sint vere passibilia, carent enim dote impassibilitatis quam habent corpora beatorum, potue runt vere calefieri & immutari ab igne sicut nunc immu tantur. Cessatio ergo motus coeli non impediet veram & naturalem alterationem corporum: quia motus eius ead eam non requiritur quamuis requiratur ad alterationem generationis & corruptionis & aliarum mutationum: per hoc quod adducit alterans. scilicet solem & alia astra respectu diuersarum partium terrae, quae sui praesentia agunt vbi prius non agebant, & propter absentiam suam non agunt vbi prius agebant.

Dicunt igitur alij, quod corpora damnatorum vere patientur ab igne per veram & naturalem alteratio nem calefactionis, quae tunc esse poterit vt probatum est: nihilominus tamen nunquam corrumpentur virtute diuina faciente, quod alteratio talis praecise maneat in limitibus suis, ita quod ad eam non sequatur corruptio. Et quod hoc sit possibile, probatur sic, quia quandocunq, duae actiones sunt diuersae, & ad diuersos terminos virtute diuina potest fieri quod vna sit sine alia & maxime prior sine poste riore: sed alteratio & corruptio formae substantialis in materia sunt duae actiones habentes diuersos terminos. Nam terminus alterationis est qualitas: terminus vero corruptionis est priuatio formae substantialis: alteratio etiam est praeuia corporum: ergo virtute diuina potest fieri quod sit vera alteratio, & non sequatur corruptio: sic fiet in poena damnatorum vt perpetua vita naturae sit eis ad perpetuam durationem poenae.

Ad primum argumentum principale in oppositum, patet responsio ex hoc quod statim dictum est.

Ad secundum dicen- dum est, per interpretationem minoris, quia motus coeli per se non est principium alicuius actionis realis, sed requiritur ad alterationem actionum: puta generationis & corruptionis, quia adducit & abducit generans, vt dicitur in fine. 2. de Generatione. Et quia in tali alteratione stat consistentia mundi secundum distinctionem quam videmus: ideo motus coeli comparatur motui cor dis in animali, & non propter hoc quod motus coeli sit per se causa alicuius actionis, quis nec motus cordis talem causalitatem habet.

Ad tertium dicendum, quod causa aequiuoca ad quam actiones inferiores reducuntur: non est motus coeli, sed ipsum coelum cuius actio non totaliter cessabit cessante eius motu. Nam si cessaret totaliter forte nihil corporale saltem mixtum stare posset, siue remanere naturaliter loquendo, & si remaneret hoc non esset per naturam sed per miraculum: & tunc si cut haberet naturam quam prius, & non a coelo posset agere & pati sicut prius non obstante cessatione totali influentiae coeli, quae non requiritur ad actiones inferiorum nisi quia conseruat virtutes eorum.

si quis autem vult sustinere primam opinionem potest sic arguere contra secundam, quae ponit corpora affligenda per passionem naturae non animae a Deo corruptionem impediente, quia calor immissus aut differt specie a calo re naturali, aut non. si differt specie ergo non sentitur a sensu eiudem rationis: sicut a visu non perciperetur claritas gloriosa si differret a luce communi. si autem sensus il lum calorem non perciperet nec appetitus doleret. si autem eiusdem speciei cum calore communi: per consequent est eiusdem speciei cum calore mixti & naturalis corporis humani: nam sicut grauitas quam contrahit corpus hu manum est eiusdem speciei cum grauitate elementorum grauium, a quorum praedominio secundum quantitatem eam trahit: sic & calor quam trahit ab elementis leuibus praedominantibus secundum virtutem est eiusdem speciei cum eis: duo autem accidentia elusdem speciei non sunt in eodem subiecto, vt calor febrilis non est alius numero a calore naturali cum sit idem specie, quia eodensensu percipitur & est in eodem subiecto: vnde quando febricitans est in ca lore non est aliud quam calor naturalis innaturaliter & immoderate & improportionabiliter intensus: similiter quando haereticus conburitur non est alius calor quam corporis intensus cum quaelibet pars mixti sit mixta & per consequens calida: sicut si tepidum calefiat non est caloris immissio sed intensio supposito quod tepiditas sit eiusdem speciei cum calore: hoc au tem est inconueniens ponere in corpore damnatorum. scilicet quod habeat febrem continuam: & quod naturalis calor eorum ponatur extra naturam suam in quibus naturalia debent manere inte gra: & sicut membra ita & quatuor humores in debita pro portione perpetuo conseruari.

Tenendo autem istam opinionem potest responderi ad. 5. rationes factas contra conclu sionem.

Ad primam qua dicitur passio non affligit quae non abiicit sed perficit. solutio, verum est per se vel de se: sed ratione suae causae sic quia posita remota: sicut manente luce in Luna, annullato sole ipsa illuminaret aerem: ignis autem mediante calore impresso causat sensationem & illa mediante dolore, quando est calor immoderatus. supposito ergo quod calor impressus desit si tamen adsit illa sensatio quam solet causare calor immoderatus: sequitur idem effectus, sicut sol solet illuminando calefacere & calesa ciendo generare. si ergo profundum terrae non illuminat, quia opacum non est illuminabile: illud tamen calefacit & calefaciendo generat mineralia in visceribus terrae: ita calor ignis qui calefaciendo solet sensum immutare, & per hoc appetitum contristare si non calefaciat sed immediate sentire faciat aequaliter affliget. Quod autem afflictio immediate causei a sensatione non a calefactione apparet: quia appetitus animalis a nullo mouetur nisi mediante appraehensione. Et quod Deus possit facere sensationem sine calefactione probabitur in quinto argu mento: sed quod ignis hoc possit diuina virtute apparet, quia vtrunque est in virtute ignis licet ordine quodam: vnde sicut dispositione subiecti praecedente lucem solis sol facit secundum effectum, & tertium sine primo aequalem in vi sceribus terrae generando mineralia: pari modo virtute diuina vel ordinatione impediente primum effectum ignis qui est calefacere: nihilominus habebit secundum qui est sensum immutare, & tertium qui est dolor appetitus.

Ad secundum dicendum, cum dicitur quod est commune damnatis & beatis, non est causa afflictionis damnatis. Respondeo, verum est nisi per aliquod adiunctum vel amo tum ex altera parte. Potest enim effectus alicuius causae impediri dupliciter. Vno modo propter agens contrarium. Alio modo propter dispositionem contrariam. Vnde ignis qui combussit Chaldaeos non combussit pueros: sed eorum vincula, & contristauit Chaldaeos & laetificauit pueros: hoc autem non fuit quia non esset calor eiusdem rationis, vel quia non fuerit perceptio caloris hinc & inde: sed quia natura ignis quae est conburere fuit impedita in pueris a Deo, non in ministris Regis propter eorum saeuitiam, in illis propter eorum innocentiam: ita & hic corpus beati positum in igne non minus sentiret tactu ca lorem ignis immoderatum quam corpus damnati: sed non sequeretur afflictio in iusto Deo impediente propter eius innocentiam, quae sequeretur in altero propter suam naturam Deo non impediente, sed permittente propter culpam. secundo modo propter contrariam dispositionem: sicut ad calefactionem cerae sequitur rarefactio: quia natura calefactionis est rarefacere subiectum non contrario modo di spositum: sed in ouo non sequitur rarefactio sed condensa tio propter contrariam dispositionem, ita & in damnatis sensatio immoderati caloris sequitur afflictio naturaliter, quia non est ibi dos impassibilitatis qui impediat formaliter, sed non sic in beatis propter dotem impedientem.

Ad tertium dicendum, quando dicitur quod appraehendent ve ro vel falso &c. Potest solui dupliciter. Primo, non propter diuersimode appraehendere sed propter diuersimode recipere. Nam corpus beati recipit sensationem non vt laesiuam: sed vt laetificatiuam Deo impediente vel dispositio ne sibi inhaerente: corpus vero damnati vt laesiuam Deo non impediente nec dote qua carent, ita quod prius est affli ctio & laesio quam appraehendant, & sic non affliguntur nec laeduntur per hoc quod iudicantse laedi vel affligi. Vel potest dici secundo, quod beatus si manum poneret in igne iudicaret ignem laesiuum aptitudine non laedentem aut laesurum actu, & sic nec timet nec dolet. scit enim quod nec laedit nec laedet propter alteram de causis dictis vel vtranque. Tactus autem damnati percipit calorem ignis coniuncti non sibi impressi, & iudicat quod laedet ipsum semper in futurum, & ideo semper horret & timet respectu futuri. Item ad istam sensationem sequitur posterius natura, sed simul tempore afflictio vel dolor.

Tertio appraehenditur & vt laedens actu, vel laesionem ipsam veram & sic non est falsum iudicium, nec obiectum est post actum sed ante: sicut etiam homo prius dolet quam percipiat se do lere: non tamen prius dolet quam percipiat materialiter illud quod est causa doloris: in quo tamen non oportet quod iudicet ipsum esse causam doloris quousque experiatur.

Ad quartum cum dicitur, quod tactus non est sine naturali immutatione &c. dicendum est, quod ista ratio est contra eos quia tunc sensus corporis glorificati non perciperet id a quo non potest calefieri: vnde dicendum est, quod omnis sensatio fit per mutationem intentionalem per se & formaliter etiam in sensu tactus: quia manifestum est quicquid sit de specie calo ris quod sentire calorem non est calefieri: sed quidam sensus cum immutatione spirituali habent etiam naturalem & substam tialem vel praecedentem sicut olfactus: quia odor non defer tur ad organum nisi cum quadam fumali euaporatione, vel sequentem, sicut gustabile per nutritiuam corrumpitur sed prius gustatur: auditus vero cum motu locali immutatur a sono quem tamen aliquando deserit, & vbi cessat motus localis species soni vltra transit: sicut species odoris vltra euaporationem, vt commentator dicit foetorem cadauerum de vltra mare vultures sensibile vsque ad quem locum non potuit quaecunque resolutio se extendere. similiter multi dicunt corpora sanctorum sine resolutione odoran da per solam immutationem spiritualem, ita & hic quamuis per naturam calor non immutet tactum sine calefactione: super naturaliter tamen sic: imo quandoque naturaliter, sicut ces sante posteriore quandoque durat prius, sicut quandoque etiam durat posterius in actionibus & effectibus priori sublato: sic cursus naturae est nutriri primo, augeri secundo, generare tertio: naturale autem est quod cessantibus duobus vl timis manet primum: sicut animalia semper nutriuntur: non semper autem augmentantur, sed qum deficit augmentum quod est secundum potest esse generatio: sic & hic calor potest ad sentiendum immutare, quando non potest ad calefacien dum. Ad quintum cum dicitur dolor sensibilis non est nisi ex laesione carnis proueniens, verum est secundum cursum naturae, sed Deus potest aliter facere, quia laesio carnis quae est calefactio non est causa formalis doloris sensibi lis, cum dolor sensibilis non possit esse nisi in appetitu: calor autem est in elemento & mixto & in animato: ergo non est effectus formalis eius qui nunquam potest sub trahi a sua causa. Vbicunque enim est calor, ibi est calere: licet non vbicunque est, sit rarescere vel huiusmodi, qui sunt ef fectus differentes & non formales. Item non est causa materialis quare appetitus non sit natus informari dolore nisi disponatur per calefacere, quia proprium susceptibile non recipitur mediante extraneo & communi: vnde cum proprium susceptiuum visionis sit potentia visiua: commune autem speciei quae est in aere sicut in oculo: male dicitur quod species disponat oculum passiue ad visionem, sicut lux disponit ad speciem passiue & receptiue secundum quosdam: quamuis alij hoc negent. Et similiter si in organo tactus recipiatur calor non est dispositio passiua ad recipiendum dolorem, maxime cum cognitio cadat media: & quia ille calor non est noua qualitas addita sed naturalis intensa: Deus autem potest facere effectum sine causa formali & materiali: ideo virtute Dei dici potest esse dolor sensibilis sine alia laesione carnis.

si quis autem vellet susti nere rationem positionis, quod cessationis passionis maxime sit causa efficiens cessatio motus coeli, potest responderi ad quinque argumenta contraria.

Ad primum de articulo dici potest, quod error est dicere quod cessante motu coeli ignis non combureret stuppam etiam virtute diui na, quasi ignis aliquid possit in virtute motus coeli quod non potest in virtute Dei, & sic intendebant illi qui con tra argumentum de igne inferni probabant, quod cessante motu coeli ignis nullo modo posset affligere: sed docere quod ignis non possit hoc per naturam suam: non est erroneum sicut nec dicere virginem non posse parere per naturam suam: dum tamen non dicatur quod nec etiam pervirtutem diuinam: quia etiam non iudicatur erroneum quod aliqui dicunt, nul lam creaturam posse effectum aliquem producere, sed Deum omnia agere: & creaturam esse solum causam sine qua Deus non vult agere, & non causam agentem vel dantem esse, sed solum transmutantem: vt Auicem. ponens omnes formas ab ex trinseco.

Ad secundum cessante prima causa omnis alte rationis cessat omnis alteratio, sicut cessante actione Dei cessaret omnis actio. solutio, coelum est primum agenare spectu omnis actionis corpore sed differenter, quia actio nis quae est motus vt alteratio proprie dicta, & quae per se est terminus motus coelum est causa per suum motum: vnde quia motus localis coeli per se est primus motus, & primum est causa aliorum: inde est quod illo motu cessante cessaret omnis motus naturalis, non autem motus violen tus vel progressiuus, vel quo angelus mouet corpus qui non sic habent ordinem ad illum, sed illarum actionum quae non sunt motus, nec per se sed per accidens termini motus: coelum est causa per simplicem influxum suae lucis siue magis alterius virtutis, talis autem est immutatio spiritualis. Vnde durante illuminatione poterit esse visio, quae nullam aliam immutationem requirit: hanc autem non requirunt alij sensus: alias non haberent operationes suas in tenebris, quod falsum est. sed sicut visibile non nisi in virtute lucis coeli a quo est omne lumem immutat visum, sic & in coelo est aliqua virtus in cuius virtute sensibilia alia immutant intentionaliter, quae virtus agit non per mo tum sicut nec lumen. Nam quod influxus Lunae sit confluxus & refluxus maris, non est per lumen suum secundum quosdam, quia etiam in defectu lucis habet hunc effectum: & non erit post diem iudicij quando erit lux Lunae sicut lux solis: licet posset dici, quod illud erit propter aliam dispositionem ma ris quae ambiet ex omni parte terram: vnde tunc erit tanta profunditas aquae vt radius non pertingat vsque ad profun dum: propter quod in profundissimo mari non est salse do: radio solis non potente penetrare vsq, ad profundum: ad eleuandum vaporem terrae cuius admixtio est causa salsedinis. Nam quod dispositio diuersa sit, causa patet, quia propter hoc mare Mediterraneum non habet fluxum nec refluxum. Nec illa solutio bona est, quia aqua erit ita lim pida & perspicua quod superficiem terrae illuminabunt sol & Luna: sed vtrum est quod ex superficie terrae solidatae nullus vapor resoluetur, qui sit causa salsedinis vel fluxus sicut nunc: tamen quicquid sit de hoc, non est Luna per lucem causa omnium, sed etiam per aliam virtutem, quia cum nulla sub stantia destituai sua propria operatione: corpora coelestia quae aliquando destituuntur lumine habent aliam virtutem a lumine. sicut ergo illuminatio non dependet a motu coeli: sicut nec influentia aliarum virtutum quae respicit actiones, quae non sunt motus sed simplices mutationes, & quae sunt salus & perfectio.

sed tunc videtur quod cessante motu coeli non possit esse aliqua sensatio alia a visu: cum oens aliae sint cum motu naturali quod est vel corruptio vel alteratio, vel motus localis, sicut etiam cessabit generatio & corruptio, quae non sunt motus sed per se termini mo tus.

Et dicendum, quod non est simile, quia generationi & corruptioni per se debetur motus, non solum propter agens: sed propter hoc quod oportet contrarias dispositiones expellere & proprias inducere, omnis autem sensus est immediate dispositus ad sensationem, quae non habet contrarium in sensu:& ideo sensationi accidit quod ipsa sit terminus mo tus ex defectu agentis vel alia causa, propter quod sine mo tu erunt istae immutationes.

Ad tertium cum dicit, quod distinctio nulla, quia omnis immutatio naturalis &c. Dicendum quod considerando de quibus arguit potest dici, quod immutatio intentionalis est immutatio naturalis vera & realis, sicut alia: imo magis naturalis, quia perficit naturam: illa destruit: & magis realis, quia nobilior res est sensatio qualitatis quam ipsa qualitas, sed distinguitur passio animae a passione naturae eo modo quo. 2. de Anima, forma quae est anima distinguit a forma quae est natura, quae est terminata ad vnum, illa autem non. Vnde vocatur passio naturae quae est rei non inquantum estanimata: sed inquantum habet aliquam conditionem etiam competentem inanimatis passio vero animae quae est propria animatorum: sicut caleficri est commune animatis & inanimatis, sed sentire ca lorem est proprium animatorum, propter quod illa est passio naturae, haec animae. Dicitur autem passio haec natura lis, & illa animalis, vel propter hoc quia natura est principium motus & quietis: vnde illa quae est per motum vocatur naturalis: quae autem per simplicem & instantaneam mutationem animalis, vel quia illa est destructiua naturae, ista saluatiua animae: sed dicitur intentionalis non realis, quia non est illa res quae sentitur sed eius similitudo, quia lapis non est in anima sed species lapidis: quae tamen species est vera res siue differat ab actu siue non.

Ad quartum cum dicitur, quod non sit in coelo ratio agendi, quia qualitas &c. dicendum, quod sicut quantitas non est ratio nec principium calefaciendi: est tamen causa sine qua non: vnde calor separatus non est natus calefacere, sic licet motus localis non sit virtus coeli qua agit, nec etiam per ipsum acquiratur virtus coelo, sicut aliquid ex motu locali calefacit, & sic potest calefacere: est tamen causa sine qua non coelo: respectu alterationis motuum proprie dictorum inferius, & illorum qui perse sunt ter minus motuum horum: ita quod sicut cor non viuificaret nisi moueretur: & cessante motu cordis cessaret eius viuificatio, quamuis non per motum viuificet ita in coe lo. Et quidem non oportet dicere quod si ignis non mo tus non calefaciat, quod similiter coelum faceret, quia cum sit corpus quintae essentiae potest in agendo diuersificari sicut in essendo, vt sicut habet aliam naturam ad essendum: sic aliam naturam ad motum: vt, scilicet, non possit mouere nisi motum: vt non solum ad diuersitatem actionis eius requiratur motus, sed etiam propter substan tiam actionis quod patet manifeste in motu primi mobilis. Constat enim quod ille motus non est frustra, aut igitur motus ille est propter actionem illius mobilis aut al terius: quia cum non sit propter esse vel conseruari, opor tet quod sit propter operari ipsiusmet coeli Crystallini vel alterius, quia non potest dici quod hoc sit propter hoc, quod aliquando elongetur a terra vel ei appropinquet, sicut est de planetis quorum sphaerae vel circuli sunt excentrici, quia illa sphaera est concentrica: nec propter aliquam suarum partium elongandam vel approximandam, quia omnes sunt vniformes: vnde tantum valet pars dextera sicut sinistra: vnde cum non requiratur propter diuersita tem operationis: ergo propter substantiam. si dicatur quod motus eius est propter diuersitatem operationum non eius sed coelorum stellatorum: vt puta ad hunc finem qui firmamentum duos motus habeat, quia angelus qui mo uet immediate coelum Crystallinum & mediante eo firmamentum motu raptus: multo magis posset mouere fir mamentum motu illo immediate: & nihilominus moue retur motu alio ab alio motore sicut nunc: ergo motus eius non solum est propter differenter agere sed propter agere.

Ad quintum cum dicitur, quod aeque perfectum &c. solutio. sicut elementa & mixta quod ad esse depen dent ab esse coeli: & extra eius continentiam non sunt nata conseruari, sicut nec generari: sic eorum operatio dependet ab operatione coeli: vnde cum operatio coeli quae est ad motum supponat motum, nullum agens infe rius est bene dispositum ad mouere nec patiens ad moueri, nisi supposito motu coeli sine quo non est actio illa coeli a qua dependent motus inferiorum.

Argumenta ad questionem fuerunt soluta. ideo &c.