Quaestio 1

DIsTINCTIOIs. QVAESTIO. I. DE tribiis, quae in poenitentia consideranda sunt. Circa distinctionem. I6. quaeritur quatuor. Primo, de remissione venialium. secundo, do impedimentis poenitentiae. Ter tio, de circunstamiis. Quarto, de partibus poenitentiae.

De venialium remissione.

Thom. 3. q. 87.

QVAERTTVR ergo primum de remissione venialium, vtrum possint remitti sine mortalibus: Et videtur quod sic, quia cum veniale possit fieri mortale, & ecouerso, videt non plus depen dere remissio venialium am remissione mortalium, quae econuerso: sed mortale potest remitti sine veniali, ergo & econuerso.

Contra, quia sine gratia non est remissio peccatl: ergo cum illa non sit cum mortali, veniale non potest remit rl sine mortali.

Respondeo, circa istam quaestionem tria sunt videnda. Primo, de modo remissionis venialium. secundo. de causa remissionis. Tertio, de eo quod in argumento implicatur. scilicet quomodo veniale fiat mortale.

Quantum ad primum santtres conclusiones. Prima, quod veniale non potest remitti voluntate manente ad illud actu, vel habitu. Et de actu pla num est. na cum velle peccare sit peccatum: remitti autem peccatum sit non habere peccatum: quandiu homo vult peccare vel peccalle, non potest sibi illud dimirti. sed ista ratio non directe concludit, quin ipsum peccatum volitum, quod non est in actu, possit remitti, sed de ipso velle. Vnde dicendum, quod de ipso peccato, quod est velle peccasse, est pofsibile de potetia absoluta, vt ratio concludit. De ipso autem peccato praeter leo est inconueniens de potentia ordinata, quod remittat, quandiu voluntas in ipso complacer sibi, cum per hoc committat: & manete causa, debet manem. re effectus. si autem voluntas sit ad illud habitu: sic. scilicet q si actus recoleret, q in eo sibi complaceret, nec quandiu sic est remitti potest, quia saltem implicite displicere debet. si vero sic esset in habitu, quod ex frequentia ipfius esset habitus generatus: dum tamen de hoc poeniteret, remitti posset etiam durante habitu acquisito, etiam mortale, sed difficilius est de tali poenitere.

secunda conclusio est, quod potest remitri vnum veniale sine also, vel de mille vnum, nullo alio remisso: quia ad venialisremissionem sufficit displicentia de ipso cum proposito abstinendi, & satisaciendi gratia informata: hoc autem potest essede vno sie alio: ideo &c.

Tertia conclusio est, quod non potest remit tralio uod veniale habeti mortase actuale: nisi illo mortali temisio oriui. vel simul. Et hoc boter tres tatides. Primoda remoto priori remouet posterrus, nec posterlus restituitur hisi priori restituto. Feruot autem charitatis, cui vensale opponrt, est posterior ipsa charltate: vnde qᷓdiu neccharitas restituii, nec feruor charitatis reparari potest, in qua reparaHone cosistit veniass peccati remistio:ideo &c.

Et firmat Parto, ua quamuis non fit hic oppositio formalis, vt quidam obiiciut: tamen prout feruor charitatis dicitur actus charita tis petiilactu detestantis, sic certum est, quod act peri ventalis est tontrarius formaliter feruori tharitatis: quia secundum illum actum, quo tendit inpcim̃ non tendit in Deum. Vnde feruor charitatis stat cum reatu pereccati venialis: sed non cum actu, quia quando actu peccatur venialiter, numferrot feruor charitatis in De um actu perfecto: sicut enliti pectenstortaliter recedit a cha ritate, sic peccans venialr in hbe ipstrecedit a charitatisfer vore.

Si dicat, vt isti dicunt, quod sine feruore per solam con tritionem remittit veniale: dicendum, quod contritio est quida feruor, eum sit actus charitatis. Et sicut vn um peccatum veniale neti remit tamen per contritionem de alio, non de isto: sed per cor. tricionem de isto sine alio: sic propter feruorem charitatis super hoc peccatum detestandum propter Deum, non superaliud remit. titur veniale, & propter feruorem in generali, & implicite delentur venialia generaliter, non autem mortalia. Vnde nunquam sine feruore remittit veniale: sed non per omnem feruorem, lstet mortale per dem charitatem: quia potest esse feruor, qui nullum octm̃ respicit, nec recolit.

secundo sic, poena non est satisfactoria, nisi sit Deo grata & accepta: sed quicquid fiat ab existen te in mortali, non acceptat a Deo, cum sit eius inimic? ideo &c.

si dicat, quod est Deo accepta, ex quo est talis, qualis est ab eo taxata, sicut illa inferni est taxata: ideo vlterior non requirit, licet maior possit infligi.

Dicendum quod non valet, quia licet illa inferni sit a Deo taxata, non tamen est culpae expiatiua, & est Deo accepta, quo ad hoc, quod non vult accipe re maIOrc: nO quO ad IiOL, D per IDa remittaL CuIpA. DICaD tem taxata est poena finita, supposito quod fiat in gratia, & volum tas reordinet, quod non est sine gratia, vel saltem quandiu est in TArPali

Tertio. quia veniale obicurat mentem: ooicurrtas autem non tollitur nisi per lucem: ideo &c.

Vbi sciendum quod licet veniale non minuat Iucem orariae nnum rAllir vnorr- llcum ex minori defectu rationis procedat, quam mortale, nihiloiιne vn sicut dicit obscurari sol per nube, que actu impe dit, ne illuminet aerem, qui tamen in se non obscuratur: sic dicit obscurari lux gratiae per veniale, per quod pro tunc non exit in actum: & sicut sole subtracto non potest claritas restitui aeri per amo tionem nubis, nisi sol redeat, sic est in proposito. ideo &c.

Sed contra arguit quinque ronious. TrimO nc, quia Iicur vnum sine alio: duta mortale sine veniali: ita ecouerio. Et inta ratio fuit tacta in opponendo.

Dicendum, quod non est fimi IC, quIAIIIuVI, quVICIMILLII MLIIIVCIIIAIC. I. ICIVOI CIIAIILALIs supponit illud, quo remittir mortale. f. charitatem, non econuer si vel si istod neget. saltem remissio omnis peccati est per gratia Dei: non ex operibus hominis: alifs Gentilis posset fatisfacere Ae ViM A sana frle · ·inr n irririnscihela ost Hlccrr TAnon aute remittii nisi ei, qui sibi placet: gratia autem non da tur cum mortali. ideo &c.

16 secundo sic, quia poena pro venia li est finita simpliciter, & non sub conditione: sicut de poena debita mortali confesso. eraeo pot solut.

sed dicendum. quod licet sit finita, requirit tamen, que sit Deo accepta, quod non est quandiu persona est Deo exosa.

Tertio sic, quia non est ibi offensa, sicut in mortali: sed solum deordinatio voluntatis, & poena finita. ergo sufficidt duo opposita. ergo &c:

Dicendum, quod licet homo ex le possit deordinari, & ad poenit obligari, non tamen potest se ex pulis nilibus reordinare: maxime quando est deordinatus per mortale. Contritio enim est moto? Iiderr aroitrij, non ioru in petm ueteitandu umpnciter: sed in peccatum detestandum propter Deum, & motus liberi arbitrij in Deum super omnia diligendum: quorum neutrum facit, qui est in mortali, quia nec Deum ciligit iuper ora, quia tunc non adhaeret ei, quod est contra Deum: nec detestatur peccatum bure vropter Deum, quia tunc magis detestaret, quod est ma gis contra Deum. ideo &c. Nos potest etia homo se liberam a reato poenae, nisi a Deo per gratiam remittat.

Quafto, quia quod non tollit actu & aptitudine per peccatum, non potest restirui adremissionem peccatiised per veniale non tol. atur gratia acru, ncut per peccatu mortale, nec aptitudine sicut persecundum, ergo &c.

Dicendum, quod illud quod nec tollit, nec praesupponitur ad restitntionem elus quod Ip e bo spiy ti Aprae sopponitur sic, sicut per peccatum quodcumq, in moribus nec tollitur fides, nec spes: quia peccator, & tredere, & spe. TaICDOICII: & LIIVCMuLO pCCCuIO pOICIIIIOIHOIIDCIAII IIne fide, & spe: quia sine fide impossibile est placere Deo: & sit praesupponiturad omnem reordinationem, & similiter est de cha ritate, & gratia.

Quinto, qui puer non baptizatiss in originali existens: si quando venit ad aetatem, in qua primo potest PmATAr at i alitar var siinnrisitia non lx Piir l-c-. lAaut tunt puer eririn inferno, & punietur pro peccato ve4ia li neέns finita. vel infinita, si hnita, fortiori ratione potuit eam in hoc seculo soluere, si vixisset, non obstante origi nali: cum quo non stat gratia: si infinita, videt inconueniens, cum secundum taxationem diuinam peccato vensali non debeatur nisi DoeDAHDIIa.

OCO AV IOL DILCIIH,,IIO CIL IIIIIIIC, Qd ille qui in solooriginali, & veniali est, potest ex puris naturalibus Deum super omnia diligere: & sic voluntatem habere ordiAam· N Pst oratus Deo ad bona naturae habeda, & ad maia oenae sensus euadenda: quae non debet peto originali, licet non sit gratus quo ad habendam gloria, & vitandam poenam damni. DCO IIIC, QuI CIIIn norIaAs nu DeI VVIunIALC GCGTCIRaC.TIM pliciter, & cit reus poenae aeternt uami, & ienius: vn non pos PAOrAInOri · vnele Drs VeA ia li cnj · rriqjrt ali morio in · meerrib punietur: non nc aute or pe originan, & veniaii. Vnde al- co, quod sine gratia posset remitti venialae in non habente morta Ie actuale: non tn nne mortali: quauisaliqui uicant etiam, quod nec sine gratia simpliciter.

Quantum ad secundu de cauia remisionis veniaisu iunt quatuor conciuuones. CA ma, quod veniale potest remitti iine gratiae intutione, cetia unc augmento. rrimu patet, quia no priuat gratisicur morta le. Vnde con illa potest committi: & ipsa manente remitti de augmeto etiapatet: quia cum cnaritas no augmeterur. nil. g Illum actu, qui est cu ornatu per leue displicentia, sinc conatu Ieuis coplacetia postet tor:1.

Si dicatur, quod venia le non remittitur nisi per teruore cnaritatis, qui no potenae sinc augmento: dicendu, quod aequiuocatio eit dc teruore intendete cnaritate: quia accipitur pro actu cu conatu-& ue reruore remittete veniaie: qui accipitur pro iimpiici accu, in quem prorumpit charitas etia tepide detestado.

secuda cociuno cit, quod peccatu ven iaic no remiciq. ne, saltem implicita: quia contraria contrariis curantur: si autem, non committitur, nisi voluntate explicita, vel interpretatiua: puta, quia potuit praeuenire, & impedire, nec fecit: sic ad de renou TequITIIuT CIIpIICCIIa, Ia: Impiicita, & InLCI PCCLRa, ua: puta, quod in gnaii uupiicet uui actu, quicquiu recit Lcp. cotrariu, verauipio retaruatiup, in qua cu gnalrcontritu-. ne veniut ea, dc quiuus doleret: iractu recoseret: non aitq, quae optime Deus nouit.

sed vtru conttitiordeleat. enectiueventale, dato quod no deleat mortale nih dilpositiue:: Dicont quidam, quod licet anima nullo modo sit causa efficies reIiIVIIIa PELLALs MiVILOIP.MLILaIMuiM ILsaLI, V.AC sQ. gruo per attritione, ver de con igno per. cutritone tecunnu, ilros, qui dicut, quod rormatio actus poenit eia praecedit pecca ti remilslone: tn anima sub Deo est causa efficies remissionis peccati venians. Quoo tripiiciter declarant, Primo ic. quod potest maius, potest minus in habentibus ordinem: sed voluntas. cu cnaritate por in actu cotritionis, quiest nobilissimus, & prius remusione peccati: ergo & iniiia.

secundo sit, sicut peccatu mortale remittitur, quatu ad offenlam pex gratiae infusionem: ita peccatu ven lale remittit per contri tionis motu: sed si esset possibile, quod anima ellet caula ertis ao intunois grauae: ipta intunone gratiae mediate euet, ve esle pontet cauia epicies remusiois peccati mortaiis: culn ergo anima charitate informata, sit causa efficiens mot, us contritionis: quia iplum clicit: videtur, quod anima char, tate furma ra mediante moru cotritionis ut cauta emcies remissionis pectati venialis.

Praeterea in peccat orae non existente, a e ninu aupq cups caretia latistactionis debitae pro a-. u peccati venialis: inquantu peutatu veLsMIsVMqa aupolitio ad oiun, op fenisam: seu obligatio a duuiia, amicitia. Destructio aute ca retiae debitae latisractionis eit per latistactions potutonemilla aute iatisracuo ei notus cotritiois, vel per ipsum uu tum causata. Cum er go anima charitate infurmata sit cauia ciiitjonis: videtur, quod meclate motu con tritionis effect iue destruat veniale peccatum. sed qui a hoc IOPOLCLT AALCICIIII MICVI.IgRAQILVgnasscaLD, CMIMsMP. De eit cauia ericies: iueo aja cnaritate intormata peccatu veniaie no rem iLciL cIiui, niii in plonia, veIi viI,uie Det.

Aliis aut videt dicedu, quod quauis anima int armata cha ritate mereat per contritionem remissionem veni alis peccati: tu iii remiisionis no debet oici cauia enicies: ialte loquando ue caura per ierqa motus cotritiois no eit caula remissio nis venians peccati emicies: per noc iotu, quod cotntioura meniatC CIILIL AYMEMLM e AaaREts taa vi i taz ieu eit pemcrpa nus per noc, quod iua cotritio eit ipui Det unmediatus effectus.

Vnde ad primam rationem aliorum dicitur, quod licet anima charitate intormata possit elle causa efficiens illius actus, qui formatus est: non tamen potest esse car: sa efficiens charitatis, per qua tormatur. Actus aute inie rone ellentiae actus non est no bilior remissione peccati: sed est quaedam congrua disposiio ad cauca roe cnaritatis, qua tormatur, dicitur ea nobilior.

Per idem potest dici ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod anima non est causa efficiens satisfactloss, seu reconciliationis quantum est offesa, seu dispositio ad offensam, sed solum De. si qs autem vellet sustinere primam opinionem posset respondere ad duas rationes sec undae opinionis, quarum prima talis est. Per authoritatem glo. Matth. 9. dimittunitibi petn. solus Deus ctam dimittere nouit. solutio principal'r, vel loquit de mor talibus.

Ad secundam, quae talis est: tale remittere peccatum quantum ad offensam, non tantum est remouere a peccatore deformi tatem, propter quam Deo displicebat: sed etiam ipsam Dei displicentiam remouere, quia anima, quae ante peccati remissionem Deo displicebati posteius remissionem Deo non displicet: sed nulla creatura potest esse causa efficiens remotionis diuinae displi centiae: sicut nulla creatura potest esse causa diuinae placentiae, seu acceptationis efficiens, quia placentia diuia est actus voluntatis dei g est realrandem quod ipse: ergo cum contritio sit creatura, non potest esse causa efficiens remissionis peti.

solutio, remouere diuinam displicentiam: non est remouere aliquem actum diuinae vo luntatis, sed remouere defectum animae propter quem displicebat deo ante: quo defectu remoto, anima quae ante deo displicebat sibi non displicet: non per aliquam mutationem factam in voluntate dei, sed ex parte animae. Et secundum hoc potest homo in hora saepe a veniali quo ad culpam liberari, quia saepe est dispositus, quod in generali de omnibus doleat, & in speciali de occorrentibus, & sic etiam doleret de omnibus in speciali, & in spam li occurrerent: sed statim reincidit homo. Non autem quaecumque displicentia sufficit ad remissionem poenae sicut culpae, sed requiritur. pfecta satifactio.

Tertia conclusio est, quod sine confessio ne remittipont veniale. sacramentum enim non est de necessitate salutis, sine quo potest haberi gratia, nec per consequens respectu illius effectus tollendi qui non tollit gratiam dei, quae est vi ta aeterna: vnde cum veniale sit huiusmodi, de veniali non est neces seconfiteri ratione sacri vel praecepti diuini: sed forte ratione praeceptiecclesiae tenet quis semel in anno, si non habet mortale: sicut Papa praecipit recipere eucharistiam sacramentaliter, quod non erat necesse, sed solum spiritualiter.

Et si dicatur, ergo ad plus tener carens mortali, quam habens mortale, quia ille non tenei ad confessionem venialium: Dicendum, quod hoc est per accidem. Alij vero dicunt, quod non est intentio Papae ligare ad con sesiionem annuam, nisi de illis, de quib' homo alias tenet con fiteri. Alij dicunt, quod nec Papa potest obligare ad confessionem venialium, sicut nec ad matrimonium, quia hoc esset immutare sacra s. facere illud necessitatis, quod est voluntatis.

Quarta conclusio est de modis inspeciali, quib' venialia dimittuntur. Vbi sciendum est, quod per illos modos, plus quam per alia bo na opera dimittuntur: licet nec per hos dimittant nisi cum di splicetia voluntatis. Primo, quia isti modi plus incitant homi nem ad motum liberi arbitrij detestantis petam. secundo, quia plus valent adremissionem poenae ex merito, & precibus totius ecclesiae. Tertio, quia plus sufficit generalis contritio hic, quae alibi:ita tamen quod homo vtatur istis hac intentione. Vnde versus: "Orans, tinctus, edens, confessus, dans, benedicens." Orans oratione Dominica, Dimitte nobis debita nostra. Item tusio ne pectoris. Publicanus pcutiebat pectus suundicens, Deus propitius esto mihi pctori. Ite in ecclesia consecrata. 3. Reg. 4. Quroraueriti domo hac propitiaberis. Tinctus. i. a qua benedicta, quae inquinatos sanctificat, & purgat. Edens. i. conicans, imo ois digna sacramenti sumptio, & etiam sacralis vnctio, vt epifcoporum, & regum. 1. Reg. 16. Cum vnxisset Dauid, spiritus Domini crenit in eum. non autem illa qua vngunt pugiles, quae omnino eamalis est: sed qua vngunt baptizati, & sacerdotum manus. Confessus, sioe sit confessio generalis, siue specialis: sacramentalis, vel non. Dans, eleemosynas corporales, vel spirituales. Benedicens. i. Pane benedicto in Dominica per sacerdotem: non dico de pane coni, qui cum benedictione sumit. Item benedictio monialium & huiusmodi: quae omnia cum contritione remittunt, & benedictio episcopalis: non autem indulgentiae, quae solum poenam non culpam etiam venialem remittut: dico autem, quod minor dolor cum his suf- ficit ad remissionem venialium, quae sine his. Vnde non frustra adhibentur. Quod autem per orationem, & praecipue Dominicam huiusmodi remittantur: probai de poe. di. 3. de quotidianis, leuibusque peccatis, quotidiana oratio fidelium sufficit, Pater noster &c. Item quod per aquam benedictam, probatur: de conse. di. 3. Aquam sale cospersam populis benedicim', vt ea contacti aspersi sanctificentur. Cuius ratio subditur. si enim salis aspersione per Helisaeum prophetam sterilitas aquae sanata est: quanto magis diuinis precibus sacratus sal sterilitatem aufert rerum humanarum, & coinquinatos sanctificat & purgat, & cuncta bona opera multiplicat, & insidias diaboli auertit, & a phantasma tibus, & versutiis defenditur: supple, quia sicut cinis vitulae asper sus. i. aqua lustrationis & expiationis inquinatos sanctificat ad emundationem carnis: sic ista ad emundationem mentis. Item quod perdignam sumptionem encharistiae, pbatur, de conse. dist. 2. Cum omne crimem &c. si quotiens. vbi dicitur, & habetur dist. 12. Quarti sententiarum. Qui semper pecco, semper debeo accipere medicinam. scilicet corpus Domini. Item de confessione probatur: de poeni. d. 3. c. De quotidianis. Item quod per elargitionem eleemosynarum probat: de poeni. dist. 1. Medicinam. c. Quamobrem, vbi Hiero. inducit Illud Danielis. 4. Peccata tua eleemosynis redime. Item, quodper benedictionem episcopalem, abbatum, & monialium, probat. 1. q. 1. dictum. c. Benedictio. nume ri. 6. Vos ponite nomem meum super filios Israel, & ego benedicameis. Hos quatuor modos ponit Hostiem. de poe. & re. c. Omni sItem, quod tusio pectoris, probatur: de poe. dist. 1. Tres actiones. dict. 2. sicut, inquit. Item, quod extrema vnctio, probatur: de sacra vnctione. c. Nuper. 5. Vbi prids. imo & omnis sacramen ti digna susceptio: verum est quod ad quintum modum consueuis addi parientia flagellorum.

Circa tertium. scilicet quomodo ve niale fiat mortale, est sciendum, quod veniale peccatum dicitur quatuor modis. scilicet ex causa, ex euentu, ex genere, & ex modo seu imperfectione. Duobus primis modis idem numero act interior & exteriorem venialis, & mortalis simul. Primo modo successiue. secundo, qui fuit venialis, fit mortalis. Tertio modo idem numero actus exterior potest esse venialis, & mortalis: sicut bonus, & malus: non autem interior, sed idem specie tripliciter. Primo propter conscientiam erroneam, quae iudicas mortale, quod est veniale. secundo propter contemptum. Tertio, propter finem ibi constitutum: cuius signum est, qum faceret, etiam si esset prohibitum. Quarto modo, est idem numero inte rior, & exterior: puta motus carnis superueniente consensu deliberatiuo incipit esse mortale: sed dispositiue veniale fit mortale. vnde periculosum est venialia multiplicare: quia quidam dicunt ea sic posse multiplicari, vt homo non pos sit postea peccare nisi mortaliter primo peccato: periculosum etiam est vnum peccatum veniale nimis assuescere: quia facillimum est agere secundum habitum firmiter radicatum, & dii ficillimum est agere contra: quia consuetudofacit necessitatem. Vnde homo assuetus verbis otiosis, si occurrat sibi tentatio quid faceret, si a Deo esset prohibitum? sentiet facere illud: Et ideo ne habitualiter in homine confirmentur, frequenter confitenda sunt, & sic nunquam radicabitur habitus. Ad argumentum dicendum, quod veniale idem numero non fit mortale: nisi denominatione extrinseca, quando super motum primum superuenit deliberatus consensus rationis.