Quaestio 1

DISTICTIO. 2I. QVAETIO I. CIrca. 21. Distinctionem quaeruntur tria. Primo, de Purgatorio. secundo, de generali confessione. Tertio, de sigillo confessionis. De peccatis, quae post hanc vitam dimittantur.

Thom. 4. d. 21. q. I. art.

PRIMO ergo de Purgatorio quaeritur, vtrum ibi culpa remittatur. Et videt quod non: quia purgatorium est in inferno, sed in inferno nulla est redemptio. ergo &c.

Contra Grego. qui dicit aliqua peccata in alio saeculo remitti, sed hoc non est in coelo, vbi peccatum non est, nec extra purgatorium, vbi remissibile non est. ergo in purgatorio.

Rundeo. hic sunt tria viden da. Primo, videndum est de purgatorio quo ad poenam, & lo cum. secundo, quo ad remissionem culpae. Tertio, quo ad remistionem poenae.

Quantum ad primum sunt sex conclusiones. Prima, quod omnino credendum, & supponendum est, quod iustitia Dei requirit post hanc vitam esse purgatorium, quia conuenit hominem mori in charitate cum culpa veniali, vel poena de bita, cum igitur talis non possit damnari propter charitatem, nec saluari quamdiu est in eo immunditia culpae, & reatus poenae: quorum neutrum compatitur beatitudinem, cum tam culpa, quam poena sit miseria foelicitati opposita. ergo alicubi purgatur & per aliquam poenam sensibilem, sine qua culpa actualis non purgai. Ita quod licet bonum quod cunque non retardet miseriam malorum: quia non erit remunerandum post hanc vitam quod mor tuum, vel mortificatum fuit, sed prius fuit remuneratum in hac vita plus, quae valuit: tamen minimum malum culpe, vel poene impedit gloriam: quia ex quo hic expiatum non fuit, & nihil in quinatum intrat in illam ante ingressum in requiem, & post egressum de mundo purgari oportet, quasi in deserto me dio inter Aegyptum, & terram promissionis lacte, & melle ma nantem. Hoc ent apparet per authoritatem. 2. Machab. sctam ergo, & salubris est cogi. &c. ergo post hanc vitam possunt sol ui a quibus hic non fuerunt soluti, & hoc est purgari a cul pa, vel poena, vel vtroque modo. ergo est purgatorium.

secunda conclusio est, de purgatorio quo ad locum, qui est duplex: vnus secundum specialem dispositionem, & hic non est de terminatus: sed vel vbi peccauerunt, vel alibi, vbi apparent in assumptis corporibus, secundum quod expedit, vel viuis ad aedi ficationem, vel ipsis mortuis ad suffragiorum petitionem, vt Greg. refert de multis quarto dialogorum. Alius locus est secundum legem conem, & iste creditur esse in inferno circa centrum terrae: superior tamen in inferno damnatorum: cum peccato actua li proprio debeat maior poena, quam peccato originali, maxime put tamen est naturae, & non personae. Vn si in poenam origina lis pcti sancti patres erant in vua parte inferni: multoma gis purgandi. De horum autem situ, & distinctione dicet infra 41. di.

Tertia conclusio est, quo ad instrumentum quo purgant, qui secundum legem communem est ignis, & ille idem specie, qui torquet damnatos. Greg. sicut in eodem igne aurum ru tilat, palea fumat. ita sub eodem igne octor cruciat, & electus purgat. Vtrum autem praeter poenam ignis, ibi patiantur aliam sicut damnati, de quibus dicitur in Iob. Transibunt ab aouis niuium ad calorem nimium, incertum est, tamen dicitur in vs. Transiuimus per ignem, & aquam, & eduxisti nos in refrieerium. Vbi autem pureantur in hoc mundo lege soeciali non semper igne: sed vel glacie, vel aliter, quomodo Deo placet purgantur: sed omnis poena eorum ignis vocatur, quia est afflictiua, & cum hoc purgatiua.

Quarta conclusio est, quo ad tormentum: quia est maxima poena respectu illarum, quae sunt in hac vita. Vnde Aug. Ille ignis durior est, quae quidod in hoc saeculo poenarum, aut sentire, aut videre, aut cogitare quis potest. 25. di. Qui in aliud. Rationem assignant Doctores, & quo ad poenam damni: quia poena damni est afflicti ua in mundo isto propter carentiam boni desiderati. Nihil autem boni potest ita ardenter desiderari in hac vita, sicut ani ma separata in charitate existens ardenter desiderat Deum videre. vnde quando scit se retardari propter proprium peccatum: spes, quae differi, affligit animam, quo ad poenam autem sensus qa si propter animam corpus affligitur, & dolet: multo maior est dolor, ille, qui ad nudam animam potest peruenire.

Quinta conclusio est, quod est inuoluntaria secundum se: quia nullum malum secundum se, & propter se potest esse volitum, sed nolitum. Vum ppter se quidem est ipsa poena odio habita: & tanto plus, quanto est malor poena, sed propter aliud ipsa est voluntaria. Primo, na sciunt eam esse a Deo inflictam, & volitam. vnde non murmurant, sicuti boni filij contra flagella patris: & placet eis affligi, quamdiu placet. scd'o, quia sciunt flagella esse iusta: vnde quia charitas congaudet veritati, volunt sic iuste pati. Tertio, quia sciunt se aliter non posse saluari: & amore boni sperati volunt sic propter illud affligi.

sexta conclusio est, quod non affligunt ibi a spiritibus bonis, q non tam crudeliter suos conciues affligerent: licet eos visitent & confortent: sicut aliquis amicum in carcere, vel infirmi tate. Daemones etiam non torquent eos: quia qui hostem vicit finaliter, non debet dari in potestatem eius. Et q dicitur: illos habebunt tortores in poena, quos habuerunt incentores in culpa: intelligitur de damnatis. In hac autem vita & boni, & mali torquentur a bonis, & malis angelis: sicut Iob bonus a malo, & Iacob bonus a bono angelo, & Herodes malus a bono angelo Dei percussus, & in Aegyptum fecit Dominus immissionem per angelos malos.

Quantum ad secundum articulum sunt quatuor conclusiones. Prima, quod culpa mortalis non potest post hanc vitam remitti de lege communi: quia quod est angelis casus, est hoibus mors. Vnde sicut peccatum angeli fuit irremissibile, sic peccatum mortale hominis post mortem. Et hoc est peccatum ad mortem, pro quo prohibet Ioannes orari. Et haec conclusio dupliciter probatur a quibusdam: primo sic. Voluntas in ma lo obstinata non potest in suo actu reordinari: ita, vt velit bona, & bene: sed voluntas decedentis in peccato mortali est obstinata in malo, tam in hominibus, quam in angelis, vt communiter ponunt Doctores. ergo non pontreordinari: ita, vt velit bonum, & bene: sed aliter non dimittitur pctum quo ad culpam: nisi quia voluntas reordinatur. ideo &c. Et quia aliqui dicunt, quod voluntas hominis damnati, & angeli potest velle bonum ex genere, & circunstantiis: licet tale velle non sit meritorium propter statum, in quo sunt: vt dictum fuit in secundo. ideo ponitur secunda ratio talis. Ille, qui est in suo fine, vel termino, non potest facere aliquid, quod ordinei ad consequutionem finis, vel termini: sed decedentes in morta li statim sunt in suo fine, vel termino. scilicet in inferno, qui est extremus terminus damnatorum. sicut paradysus extremus terminus saluandorum. ergo non possunt facere aliquid, quod ordinetur ad consequutionem finis: sed dimissio culpae ad hoc ordinai. ergo &c.

sed prima quidem istorum ratio bona est. secunda vero deficit: quia licet existens in termino non possit moueri ad illum terminum, quem habet: tum existens in termino violento, potest moueri ad terminum oppositum na turalem: sicut leue existens in centro, mouetur sursum: & graue existens sursum, mouetur deorsum. Vnde cum homo na turaliter fugiat miseriam, & appetat beatitudinem: licet exi stens heatus, non posuit agere aliquid ex quo fiat miser: sicus ignis sursum non mouetur deorsum, nec terra econuerso: tamen qui est damnatus, vellet saluari, & potest ad hoc agere: sicut ignis in centro existens, nisi prohibeatur, tenderet sur sum, & terra econuerso, Liberum autem arbitrium non potest cogi ad hoc, quod naturaliter appetit: nec ad id, quod naturaliter fugit.

Praeterea finis, & bonum idem, & quamuis fi nis habeat rationem vltimi: non tamen omne vltimum est finis, sicut mors: quia non est quid bonum. ita & hi, qui in inferno sunt, & si in vltimo termino sunt, non tamen sunt in fine suo: quia non sunt in bono. vnde quia adhuc distant a fine suo fem per mouentur ad finem, & desiderant finem: nisi dicatur, quod sicus graue existens extra coelum, non moueret ad centrum cessante influentia coeli super ipsum: sic in proposito: quia de orbe transferent eum. vum subtracta influentia primi agetis: quam subtra ctionem meruit damnatus, non mouet ad bonum.

secunda conclusio est, quid sit peccatum dimitti quo ad culpam, Ad quod dicunt aliqui, quod cum in peccato saltem mortali tria sunt. scilicet actus deordinatio, in qua consistit macula, sicut in deordinatione membri corporalis consistit turp-i tudo corporis, priuatio grae, quae dicitur offensa, & reatus poenae. & haec sunt in peccato veniali praeter priuationem grae-

Dicitur ergo peccatum remitti quo ad culpam, vel maculam, qum reordinat actus voluntatis per debitam displicentiam, quo ad offensam, qum gratia restituit, vel quo ad reatu poenae, quando poena vel condonatur, vel soluit.

sed contra hoc primo: quia quod dicit culpam, & maculam idem non videtur: quia priuatio omnis pulchritudinis est formaliter macula. vnde cum gratia sit nitor animae, priuatio gratiae debet di ei macula, & non solu ipsa deordinatio actus.

Praeterea vbi nullus est actus, ibi nec est ordinatio, nec deor dinatio actus, sed in peccato omissionis nullus est actus per se: sed priuatio actus debiti: & tamen est ibiculpa, & macula: quia non habet debitam pulchritudinem. ergo &c. sed per deordinationem actus intelligūt etiam priuationem.

Praeterea secundum eos in veniali nulla est offensa, quia per illud non priuatur gratia. sed contra, quia ibi est leuis offensa.

Praeteream per secundum peccatum mortale non priuatur actu gra, sed solum aptitudine. ergo si offensa Dei non est nisi priuatio gratiae in solo peccato mortali, primo erit offeusa actu: vbi solum est priuatio gratiae actu, in aliis autem solum aptitudine.

Praeterea secundum eos in Deo non cadit offensa secundum affectum, sed secundum effectum solum, q est priuatio: quod vtique verum est, nisi secundum praescientiam, & praedestinationem, qua odit praescitos, & diligit praedestinatos. ite secundum prae sentem iustitiam eo modo, quo dicii Deus poenitentia placari, & culpa offendi: sicut dicitur aliquem scribere in lib. vitae de nouo per poenitentiam, & delere de nouo per culpam. ergo si secudum eam osfensa dei non em, nisi punitio dei. ergo no solum priuatio grae sed etiam obligatio ad poenam, & exequutio in purgatorio, & in inferno dicer offensa: & tunc remittet peccatum quo ad offen sam, quando poena in purgatorio soluii. quia tunc punitio Dei amouet, vel quando a flagello in hac vita Deus cessat, & quando poe na debita secundum iudicium Dei tollit, vel diminuitur: quia tan diu videi Deus iratus, quamdiu punit, vel punire intendit, te nens hominem in reatu poenae: ita quod sicut in restitutione grae est remissio offensae, quia per hoc Deus se habet ad modum reconci liati, quia reddit bonum, quod ad modum irati abstulerat: sic quando remonit malum, quod ad modum irati intulerat.

si di cai, quod priuatio grae pro tanto magis dicit offensa, quae alia poe noqa est maior poena, quam quaecumque alia: licet hoc sit verum de poena huius vitae, saltem poena iferni damni, quae em puatio gle riae: & sesus aeterna cum includat etiam istam, est maior poena. ergo magis debet dici offensa. non ergo bene dicit, quod sola priuatio grae sit offensa pcti.

Praeterea idem sunt offensa, & ira, sicut offesus, & irat': sed simul stant ira Dei, & gratia Dei: quia sicut aliter homo irascitur hosti, quem vult exterminare, & aliter filio, quem vult castigare: est etiam ira per zelum ad hominem, quem diligimus: sic Deus non solum irascit malis, quos vult exterminare, sed etiam bonis, quos vult casti gare. Irasceris, & propitius eris: & ira Dei est ad illos, qui sunt in purgatorio, qui tamen sunt in gratia, & in peccato veniali, vbi est aliqua offesa licet leuis. Vnde posset dici, quod illud idem, quod est in peccato reatus respectu peccantis, est offensa re spectu Dei. Vnde offensa Dei non est aliud, quae voluntas, & propositum puniendi: sed offensa grauis propositum inferendi poe nam aeternam, vel seusus, vel etiam damni, iuxta illud. Bramus natura filij itae. Et sic dicet offensa in Deo, non solum secundum effectum, sed etiam secundum affectum, qui affectus mutat non secum dum quod est in se: sed fed'm quodrelationem rationis comparatur ad nos. Quandiu enim homo est obligatus ad poenam, Deus vult eum punire, qcito est liberat' a reatu poenae, Deus non vult plus eum punire, & est vna voluntas non mutata, qua vult modo punire, & vult non punisse, & non punire.

Cum autem in omni peccato possit remitti peccatum quo ad culpam: sine hoc, quod remittai, quo ad totalem poenam: & in omni mortali non possit remitti poena: nisi remittatur culpa: quia non eent Deo acceptus: potest dubitari de veniali, vtrum solui, vel remitti possit poena, sine hoc, quod remittat culpa, & videt, quod fic, si nihil impediat, quae defectus grae, q ipediebat poenam mortalis solui illo durante: quia existens i solo veniali habet gratiam, & bona eius poenalia sunt Deo accepta, & grata: aliter non viderei, quod alig adulti possent euolare: quia oent habent multitudinem venia lium: quia septiet in die cadit iustus, quae quidem in momento mortis potest deleri quo ad culpam. si autem restet solutio poenae diu stabunt in purgatorio, & sic non euolabunt, nisi dicat, quod prius satisfecerunt, & tunc remissio poenae praecessisset remissio nem culpe.

sed dicendum, quod nunquam poena antequam culpa remittit. quia tandiu durat obligatio ad poenam, quamdiu culpa: & est contradictio, quod aliquis sit in culpa, & non sit dign' po na. Hoc ergo non est, quia eius op non sit Deo acceptum, sed quia non est acceptum ad hoc, vel quod ipse non ordinat ad hoc, vel ordinando intentionem deordinat. si dicat, volo pro verbo ocioso, quod dixi dare eleemosynam, vt non sustineam aliam poenam: non tamen poenitet me dixisse, & propono iterum dicere, contra rationem est haec voluntas, & est nouum peccatum, pro quo meret nouam poenam.

Ad secundum dicendum, quod sicut septies i die ca dit inst', sic septies resurgit. non enim requirit in speciali contritio, sed qualibet die perfect' poenitet de omni veniali & in speciali de illis, quae specialiter memoriae occurrunt, & sic contritio praecedit satisactionem, & potest euolare, quia in hac vita satisiecit. Igitur quia culpa est i hoc, quod facit homo, quod non debet, vel omittit, quod debet, per oppositum culpa remittitur, quando illud de bitum, quod faciebat culpam remittitur: hoc autem est, quando voluntas prius deordinatae, vel non ordinata reordinatur per contritionem. non enim homo potest facere, quin culpa fuerit: sed quando facit, quod potest, contra id, quod peccauit libero arbitrio quo peccauit, dicii culpa remissa: quia non plus dicii facere contra debitum, ex quo quantum potest ad id quod est debitum reuertitur: sed quantum ad maculam peccatum dimittitur. quando. scilicet gratia ablata restituitur: vel dispositio ad perditionem gratia tiae tollitur: sed quo ad offensam, quando voluntas nocem di vel puniendi mutatur non subiectiue ex parte Dei, sed obiectiue ex parte creaturae. Haec tamen omnia sine asser tione sunt dicta.

Tertia conclusio est. quod culpa venialis potest remitti in purgatorio. Contra quod tamen potest sic argui: quia cum moritur aut recolit de veniali: aut non. si recolitur actu & poenitet culpa dimittitur: si non poenitet peccat mortaliter: quia eligit a gloria retardari. si vero non recolitur: aut sic est dispositus quod si recoleret poeniteret: & sic tunc remittitur: aut non poeniteret: & mortaliter peccat.

Dicendum est primo, quod duo vltima membra sunt falsa. Dispositio enim habitualis bona nunquam delet culpam: nisi adiuncta actuali displicentia ali qua: & similiter dispositio habitualis mala nunquam facit peccatum, cum illud in actu non in habstu consistat: nisi quan do coniungitur actui: sicut si quis cognoscens vxorem propter voluptatem actu, habitu paratus esset idem facere cum non sua. similiter non omnis poenitentia de veniali delet ipsum: quia praet esse nimis imperfecta. Item si non vult poeni tere oro nunc. non propter hoc peccat mortaliter. non enim plus tenetur homo peccatum expiare quam vitare. vnde si sine mortali potest homo non vitare veniale: ita sine mor tali potest non poenitere de veniali. Et haec ratio valet ad orobandum, quod non est necesse ipsa confiteri: cum nec sit necesse iosa non committi: neco consequens expiari: &multominus isto vel illo modo expiari. Videretur autem posse tolerari dictum aliquorum: quod. scilicet non retardetur quis plus per culpam cum poe na, quam per solam poenam: quia non plus est in tempore cum instanti, quam in tempore sine instanti: sicut non est malor linea cum quatuor punctis quando est diuisa: quam prius esset cum duobus tantum quando erat indiuisa: quia indiuisibile cuicumque additum nihil maius facit. Illo autem instanti quo anima de corpore egreditur toto conatu de omnibus pec catis dolet: & per consequens omnis culpa sibi remittitur & illo toto tempore residuo pro sola poena torquetur. Es siue illo instanti est in pureatorio siue non: uero refert: cum instans non addat ad durationem. Vnde tantum est ibi sineculpa cum poena sola, quantum si esset cum vtroque & pro vtroque::cum propter culdam non sit ibi nisi solo instanti. Et dicendum: quod licet non sit plus de tempore cum instanti primo vel vltimo, quam fine eo, tamen si culpa esset dimissa ante instans mortis, esset di minutum aliquid de poena, quod non est quando est dimilsa in instanti mortis. Diceret etiam aliquis, quod non oportet quod in illo instanti omnis culpa dimittatur: cum posset habere tan tam multitudinem venialium, quod nullomodo actu est sufficiens displicentia quo ad omnia. & sic secundo vel tertio actu displicentiae delebuntur. item alicui posset videri, quod poe nitentia de veniali tolleret omnem reatum, quia plus distat poena aeterna a temporali, quam temporalis a non poena positi ne loquendo: quia plures gradus poenalitatis ponit aeterna super temporalem, quam includat temporalis: cum infinities quaelibet temporalis poena includatur in aeterna. si ergo poe nitentia de mortali consumit illam aeternitatis. & sic quasi infinitas poenas temporales: multo magis poenitetia de ve niali consumit totam vnam temporalem.

sed non valet. quia poenitentia de mortali non absoluit a poena aeterna per se: sed per accidens: inquantum. scilicet restituit amicitiam: cum qua non stat poena exterminans. quia non vult amicus ab amico sem per separari. sed de temporali poena poenitentia diminuit secundum ouantitatem contritionis siue in mortali: siue in veniali: sed poenitentia in purgatorio vel nihil diminuit de poena, vel minus quam poenitentia in hac vita: cum in hac vi ta sit poenitentia magis fructuosa, quam inalia: imo respectu mortalis in alia vita non est fructuosa, ergo plus retarda tur a gloria qui non poenitet hic de veniali, quam qui poenitet. sed dato quod actu cogitet: non tamen tenetur poenitere: quia homo non plus tenetur de peccato commisso poenitere, quam peccatum non committere. vnde sicut non est in praecepto non peccare venialiter, imo esset contradictio, sic non est in praecepto confiteri de veniali nec poenitere.

Ad argumentum dicendum, quod velle retardationem gloriae non est de se mortale: quia velle ad tempus separari ab amico non est contra amicitiam. Vnde velle longam vitam etiam si homo aduertat, quod per hoc retardatur a vita beata: non em propt hoc mortale. non enim omnis charitas cupit dissolui, & es se cum Christo. sed perfecta charitas. Alia autem non solum pro pter maius meritum: sed etiam quia non vult expoliari naturaliter refugit mortem. sed velle perpetuari in hac vita, non est sine mortali: velle autem prolongari propter delicias non est sine veniali. non est ergo verum quod dicunt, quod tantum retardat sola poena, quantum culpa & poena si accipiatur respectu eiusdem culpae.

Quarta conclusio est. quod culpa venialis non potest dimitti in inferno: tum quia ibi non est gratia. tum: quia non possunt bene velle, sicut nec beati male. contra hoc tamen est: quia volens malum simpliciter, potest velle bonum secundum quid. & si homo adhaerens bono fini per charitatem firmiter, potest nihilominus peccare ve nialiter: sic econuerso adhaerens firmiter malo fini: potest scdm quod velle bon u& poenitere de veniali.

Et confirmatur ratio: quia magis em dare summum bonum quam summum ma lum. si ergo adhaerere summo bono compatitur malum imperfe ctum: multomagis econuerso adhaerere summo malo.

Praeterea videtur, quod necessaria adhaerentia nomplus faciat, quam voluntaria quandiu est voluntaria. sicut est in illud quod necesario est album, non potest esse nigrum: sic illud quod est voluntarie album, quandsu vult esse album non potest esse nigrum: quod si per voluntatem potest esse simul albunc nigrum: pari ratione si per necessitatem est album: nihilominus cum hoc esse nigrum quia poterit, contrarietas non causatur ex necessario & voluntario, sed ex natura rerum intrinseca: quia contrarietas est differentia secundum formam. Cum ergo voluntarie adhaerens bono fini possit velle malum secundum quid: vt iustus peccare venialiter in via & econuerso voluntarie adhaerens malo fini facere bonum secundum quid. i. ex circun stantijs sicut infidelis. ergo quando sunt in termino cui necessario adhaerent: & beati possunt peccare venialiter, & damnati poenitere de veniali.

Et dicendum quod adhaerens malo fini potest velle aliquid bonum, nisi ille adhaefio ni opponatur. sic autem est in damnatis qui perfecte adhaerent odio Dei: qui odiunt quicquid ille diligit. vnde elegant de nullo poenitere quod sciunt Deo esse placitum. Quod autem veniale sine mortali non possit remitti: dictum est supra distin. 6.

Circa tertium sunt quatuor conclusiones. Prima, quod in purgatorio remittitur omnis poenave niali & mortali debita: quia ibi soluitur in charitate: & solutione eius quod debetur omnis obligatio tollitur: sicut dicitur in Insti. quibus modis tollitur obligatio: in principio. Quomodo autem posuit ibi remanere poena sublata culpa per dolorem, ibi habitu non solum de veniali sed de mortali dubium est. sicut enim in purgatorio est intensior motus in Deum diligendum, quam possit esse in mundo isto: sic & ibi est intensior motus in peccatum detestandum om ne quod vnquam commiserunt siue mortale, siue venia le, siue alias poenituerint, siue non. si ergo tanta potest essa hic contritio, quod omnem poenam omnis peccati delet: ita & ibi: sed hoc est ratione diuersitatis status: quod. scilicet sicut hic plus satisfacit modica poena quam ibi maxima sic & hic plus sa tisfacit modic dolor, quam ibi marimus. Vnde cum spirit separatus nullum habeat retractiuum: probabile est quod ad quodcunque se conuertat totaliter se conuertat. ergo de quo cunque poeniteat toto conatu &summo poenitet: sed quiam intensio contritionis delet omnem poenam, vel ratione meriti, vel ratioue satisfactionis: post hanc vitam non est status merendi: ergo non delet per modum meriti: nec per modum satis factionis: quia illa fit per opera poenalia: & in contritione viatoris est poena. scilicet dolor sensibilis: ibi autem dolor voluntatis quo peccatum displicet, cum sit pure voluntarius non habet de se poenam aliquam: quia non est contra voluntatem: nec simpliciter nec secundum quid: imo dolet & vult dolere: nec ratione sensus: quia non est ibi sensus. secus autem est in spiritu damnato, cui displicet remorsus syndere sis de peccato. Vnde ille dolor est ei poena: quamuis videa tur mirabile quod dolor purgatorij non sit poena. Vnde dicem dum, quod dolor quem habent de poena sic est poena, quod sine eo non esset poena: sed dolor quem habent de culpa, est proba bile quod ille non sit poena.

seda conclusio est. quod in inferno non potest expiari poena debita veniali hic non dimisso. quia quandiu culpa est dimissa tandiu est poena debita. Vnde cum ibi non possit remitti aliqua culpa, per con sequens nec poena solui illi peccato: quod manet debita: quia semper est debita: imo communiter tenetur, quod nec in praesenti possit dimitti veniale sine mortali: primo quo ad poenam: quia nulla poena est satisfactoria in illo qui no habet gratiam: item nec quo ad culpam: quia illa remissio culpae non est sine reordinatione voluntatis: non est autem vo luntas reordinata, quandiu est deordinata: & quamuis possit reordinari secundum quid manens deordinata simpli citer & possit quis poenitere de veniali sicut mortali: tamen quandiu est aliquis odio homini habitus nihil ei condonant quousque & de maiori offensa satisfaciat: imo ei reseruat. ergo nec ad meritum nec ad satisfaciendum est accepto opus eius, qui non habet gratiam. Quod autem dicitur, quod venialis ad mortale non est proportio, verum est. & quo ad culpam & quo ad poenam damni per se: sed quo ad poenam sensus intensiue est proportio: cum vtraque sit finita: & quo ad extensionem per accidens est aequalitas in casu qui dictus est.

Tertia conclusio est. quod idem est de poena debita mor tali vel veniali ent hic dimisso: quia poena quae nunquam est Deo accepta numquam em satisfactoria.

Praeterea sicut gaudium sanctorum siue essentiale, siue accidentalevt aureola non habet finem, sic nec poena malorum siue essentialis quae est pro mortali, siue accidentalis quae est pro veniali.

Praeterea si homo esset obligatus ad pecuniam certi valoris: soluendo pecuniam nullius valoris: nunquam liberaretur. Et sic est hic: quia valor satisfactionis est ex charitate. ideo. &c. Et si poena est finita per se, potest tamen esse infinita per accusans & ex superuenienti.Vnde sicut poena mortalis propter poenitentiam de aeterna fit temporalis: sic econuerso poena venialis propter impoenitentiam & mortalis propter concomitantiam fit aeterna. & ideo sicut in coelo aeternum erit gaudium de bonis naturae & factis in mortali quibus non debetur coelum per se: sic & in inferno aeternus dolor de peccatis venialibus: quamuis per se non debeatur eis infernus.

sed notandum, quod non omne gaudium accidentale est aeternum in beatis: quia non semper actu recolunt de omnibus de quibus est eis gaudendum. Et quia gaudium & delectatio fequuntur actum non habitum: inde est, quod non ha bent actu continue illud gaudium: sed essentiale non interrumpitur sicut nec visio Dei. accidentale vero quod est aureola: si non interrumpatur est specialis gratia Dei, quod. scilicet sem per actu cogitent de hoc: nisi dicatur sic, quod quicquid cognoscunt cognitione vespertina, cognoscūt ent cognitione matutina. Et vesptina quidem interrumpitur, sed non matutina & vtrumque habet gaudium annexum, quia omnia cooperantur eis in bonum, & sic gaudium inquantum sequitur cognitionem matutinam etiam de creatura est aeternum: illud vero quod sequitur cognitionem vespertinam, etiam de creatura est discondinuum. De damnatis autem: quia non semper actu de omni- bus recolunt, quae sunt eis causa doloris & vermis, ideo non omnis eorum dolor est aeternus continuitate, licet nunquam sint sine aliquo dolore

Quarta conclusio est quod aliqui tardius: aliqui citius a purgatorio liberantur: quanto enim homo firmius adhaesit peccando: tanto diutius purgabitur, propter quod malum est sibi habituare quodcun que peccatum: quanto autem granius vel pluries peccauit: tanto intensius ardebit.

Videtur tamen quod ista firmitas nihil faciat: quia quantumcunque firmiter adhaeserit in hac vita: totaliter tamen auertitur in alia: & quanto firmius eligitur tanto firmius respuit: vnde firmitas quae iam esse desijt: non videtur prolongare poenam. 4. Prae terea secundum quod habent plura vel pauciora suffra gia, secundum hoc citius vel tardius purgantur: etiam illi qui fuerunt magis in peccatis firmati: vnde incertum est de hoc.

Ad argumentum dicendum quod loquitur de inferno damnatorum: & puerorum: non de limbo patrum, vnde patres sunt redempti: nec de purgatorio & fornace ferrea AEgypti, vnde quotidie redimuntur sanguine Agni.