Librum IV, Distinctio 3, Quaestio 2

Secundo queritur vtrum integritas forme baptismalis necessario consistat in hys verbis: EGO TE BAPTIZO IN NOMINE PATRIS ET FILY ET SPIRITUS SANCTI.

Arguitur quod non, quia actio debet magis attribui principali agenti quam secundario, sed Christus est principalis baptizans. 2m illud Iohannis primo: "HIC, scilicet Christus, EST QUI BAPTIZAT." Igitur magis debet dici: "Christus te baptizat" quam quod dicitur de ministro: "Ego te baptizo."

Secundo sic: 2m grammaticos in verbis prime persone intelligitur certus, necessarius et determinatus, sed: "Hic baptizo" est verbum prime persone. Igitur in ipso intelligitur ego et consequens non fuit necessarium exprimere, igitur non omni in praedicta forma sunt necessaria.

3° - Verba non debent dirigi ad eum, qui non est sensus verborum perceptiuus, sed puer qui baptizatur non potest percipere sensum illorum verborum, igitur non debet dicere: "Baptizo te," sed sufficit dicere: "Ego baptizo Iohannem."

4° Christus dans formam baptisandi Mathei vltimo non expressit istam formam de qua queritur, sed dixit: "EUNTES, DOCETE OMNES GENTES, BAPTIZANTES EOS IN NOMINE PATRIS ET FILY ET SPIRITUS SANCTI." Cum ergo sacramenta habeant ab eo efficaciam et ab ipsius institucione habeant materiam et formam sequitur quod praedicta forma non sit praecisa forma baptismi.

5to Graeci vero baptizant et non seruant istam formam, sed dicunt: "Baptizetur seruus Christi in nomine Patris et Filij et Spiritus sancti." Igitur praedicta forma de qua quaeritur non est praecisa forma et necessaria.

Sexto omne in quo persone diuinae non conueniunt sed distingwuntur debet de eis pluraliter dici, sed persone distingwuntur quantum ad nomen, quia Filio, non Patri non conuenit nec econuerso igitur non debet dici: "IN NOMINE PATRIS," etcetera, sed in nominibus Patris et Fily etcetera.

Septimo Ecclesiam interest eiusdem potestatis cuius fuit primitiua Ecclesia quantum ad sacramentorum dispensacionem; sed primitiua Ecclesia mutabit formam baptismi. Baptizant enim in nomine Christi, sicut legitur in Actis, igitur eciam posset mutare formam: igitur non est illa omnino necessaria. Suo modo videtur quod posset dici: "Ego te baptizo in nomine Trinitatis." Illud enim implicite significat totam Trinitatem, et ita non requiretur explicatio trium nominum personalium, scilicet Patris et Fily et Spiritus sancti.

Octauo 2m Augustinum 5° De Trinitate capitulo 7° : idem est esse patrem et esse genitorem, et ergo equivaleret si diceretur in nomine genitoris et geniti et spirati sicut in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti. Et ita videtur quod dicta forma non sit praecisa forma baptismi nec necessaria, cum posset multis modis uel argumenta praeferendum variari.

Nono dicit Ambrosius - et habetur in littera - quod si vnum in sermone apprehendas, scilicet Patrem, uel Filium, uel Spiritum sanctum fide, autem non Patrem nec Filium nec Spiritum sanctum abneges plenum est fidei sacramentum, plenum est baptisma; igitur licet de consweta forma aliquid mutare, ymo subtrahere.

In oppositum est quod dicitur extra de baptismo et eius effectum causando: si quis puerum ter in aquam merserit "in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti. Amen," et non dixerit: "Ego baptizo te in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti," non est puer baptizatus.

Notandum primo quod materia et forma in sacramentis non accipitur proprie, sicut in naturalibus vbi unum est subiectum alterius, et aliud est ipsi subiecto inherens et aliquando cum eo per se vnum constituens, sed accipiuntur metaphorice et per quandam similitudinem. Vnde secundum Scotum quando sunt duo quasi fundamenta ad aliquod sacramentum requisita et vnum eorum est principalius et actualius, aliud vero potencionalius, aut vnum eorum est spiritualius et aliud minus spirituale, tunc illud actualius et spiritualius solet metaphorice dici forma respectu alterius, et aliud scilicet minus principale. Et minus spirituale dicitur materia respectu prioris, et quia ad sacramentum baptismi requiruntur ablucio et aqua et requiruntur cetera verba, et illa verba sunt principaliora in significando quam ablucio aut quam aqua, ut docet Augustinus in primo De doctrina christiana. Igitur propter ipsam principalitatem verba dicuntur forma sacramenti et ablucio uel aqua dicuntur eius materia. Similiter verba sunt spiritualia quam ablucio aut aqua, igitur ratione illius item verba habent se ut forma, etcetera, cetera sensibilia ut materia. Ita intelligatur in alys sacramentis: vbicumque enim aliquod sacramentum concurrunt verba et quedam alia sensibilia. Tunc propter praedictas duas metaphoras verba dicuntur forma et cetera sensibilia dicuntur materia.

2° notandum quod - ut dicit Scotus - in sacramentis est aliquod necessarium similiter, scilicet ex parte sacramenti, ut est illud quod, non existente, omnino non est sacramentum et aliquod est necessarium aliqualiter, scilicet ex parte ministri, ut est illud sine quo minister dispensando sacramentum non potest vitare peccatum aut quo obmisso ipse peccat.

Conclusio prima: forma de qua queritur est necessaria secundo modo: cuilibet ministro cui competit ex officio baptizare et qui subiectus est Ecclesiae romane tenetur necessario illam formam seruare quam ipsa romana imposuit ministris eis. Et talis est ista forma in quaestione posita, ut patet in argumento in oppositum questionis arguto. Nec aliquis huius minister cui conuenit ex officio baptizare et qui est subiectus Ecclesiae romane potest se in hoc per ignoranciam excusare, quia quilibet tenetur scire illud quod est sui officij, ad quod ipse est deputatus secus. Forte est de eo qui baptizat et non ex officio, sicut muliercule aliquando in vasu necessitatis baptizant, et illas posset aliquando ignorancia excusare si obmitterent aliquid non necessario ad integritatem forme requisitum; dummodo hoc facerent ex sola simplicitate et ignorantia et non ex malivolencia aut ex imputabili negligentia. Non autem sic de ministris uel curatis ad hoc deputatis quibus non licet ignorare que ad eorum officium pertinent. Et dico notanter minister subiectus Ecclesiae romane, quia Greci qui modo non obediunt Ecclesiae romane non seruant illam formam de qua quaeritur questio, scilicet: "Ego baptizo te in nomine Patris et Fily," etcetera, sed significat istam: "Baptizetur seruus Christi in nomine Patris et Fily," etcetera. Et illa forma fuit eis instituta ex certa causa - ut dicetur posterius - et quamdiu illa causa durauit poterant ea licite vti, et si eandem formam Ecclesia romana quantum ad eos non prohibuit uel - si quo ad eos permisit - eam et eis concessit. Tunc licitum videtur eis istam formam continuare. Et patet quomodo forma de qua quaeritur est 2° modo necessaria, scilicet ex parte ministri subiecti Ecclesiae romane.

Sed de forma necessaria primo modo, scilicet ex parte sacramenti, est conclusio 2a, quod forma de qua queritur questio non est quo ad omnia illa verba primo modo, scilicet quo ad veritatem et efficaciam sacramenti probatur, quia aliquibus verbis illius forme obmissis aut mutatis esset verum adhuc et efficax sacramentum. Igitur non sunt omnia praecisa ut in forma illa ponuntur. Primo modo necessaria tenet consequentia ex notabili 2° et antecedens probatur quia Greci vere baptizant et non seruant praecise praedictam formam de qua questio quaerit, ut dictum fuit praeuius. Quia autem Graeci sub sua forma vere baptizant patet extra de baptismo capitulo. Licet ibi dicatur quod nec Graeci apud Latinos nec Latini apud Graecos sunt rebaptizandi, diceret aliquis que ergo verba sunt absolute necessaria ad hoc, quod sacramentum baptismi sit verum et efficax sacramentum. Pro isto est notandum quod 2m doctores in forma baptismi sunt aliqua verba pertinentia ad eam principaliter, alia autem pertinent ad eam non principaliter: sunt illa que exprimunt ministrum et actum baptizandi et personam suscipientem baptismum. Dicitur ergo primo quod vnum illorum, scilicet ministrum non est simpliciter necessarium aliquo verbo exprimi neque per pronomen cuiuscumque persone, quia expressio ministri baptizantis non est in verbis Christi Mathei vltimo dicentis: "BAPTIZANTES EOS IN NOMINE PATRIS ET FILY ET SPIRITUS SANCTI." Secundo dicitur quod alia duo, scilicet actum baptizandi et suscipientem baptisma necessarium est exprimi ita quod si non exprimerentur non esset baptismus et ratio huius necessitatis, quia talia exprimuntur in verbis Christi Mathei vltimo dicentis: BAPTIZANTES. Ecce actus baptizandi eos, ecce suscipiens baptismum in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti. 3° dicitur quod - licet ad sacramentum necessario requiratur quod exprimatur actus ut suscipiens - tamen non oportet quod determinate exprimantur istis verbis quibus nos exprimimus, scilicet quod actus exprimatur per verbum indicativum modum et suscipiens per pronomen secunde persone. Sed potest actus exprimi per verbum alterius modi et persone et suscipiens per nomen alterius persone, quia Graeci vere baptizant, ut dictum est, et tamen actum non exprimunt verbo indicatiuo sed optatiuo, et in 3a persona et suscipientem non exprimunt per pronomen 2e persone, sed per nomen 3e persone, ut patet in eorum forma. Verba autem pertinencia ad baptismum principaliter sunt illa: In nomine Patris et Fily et Spiritus sancti, per que fit invocacio benedicte Trinitatis. Et circa ista dicitur quod invocacio sancte Trinitatis necessario requiritur ad veritatem et efficaciam baptismi: siue enim illa non esset vnquam baptismus. Et patet per Magistrum in littera qui eciam probat auctoritate Zachariae proprie dicentis: "Firmissime praeceptum est in synodo angelorum ut quicumque sine invocatione Trinitatis immersus fuerit sacramentum regenerationis non haberet." Et subdit Papa quod omnino verum est, licet autem ad baptismum necessario requiratur invocatio Trinitatis; est tamen dubium de verbis per que invocanda est, an scilicet illa verba, in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti sint huiusmodi et sint sic de necessitate pertinentia ad formam baptismi, quod non liceat ea aliquo modo variare. De alys enim verbis ministrum actum et suscipientem ex pertinencia satis dictum est praeuius, sed de istis nominibus diuinarum personarum, de quibus dubium est motum, est notandum prout colligitur ex sancto Thoma, Scoto et Bonauentura, Thoma de Argentina et ceteris doctoribus. Quod, sicut in rebus corporalibus 4or modis contingunt mutaciones, scilicet in substancia, in quantitate, in qualitate et vbi, sic etiam circa verba baptismi potest 4or modis fieri mutacio. Primo secundum substanciam verborum, ut quod illa verba dimittentur et pro eis alia ponantur aut saltem aliquod eorum imitatur et aliud pro eo ponatur. Et hoc contingit dupliciter: vno modo sic, quod mutentur verba et tamen manet omnino eadem significacio - sicut fit quando illa verba de Latino trasferuntur in Dewtonicum uel in aliud quodcumque ydioma - et tunc nulla fit per hoc mutacio circa baptismum nec aliquod est impedimentum quo ad sacramentum, quia in quacumque lingwa proferatur forma a Christo tradita et ab Ecclesia determinata vere confertur baptismus. Quia tunc non mutatur forma nisi vocaliter, et nullo modo 2m significatum aut modum significandi peccaret tamen qui - ex leuitate aut sine rationabili causa - ydioma in quo in tali Ecclesia conswetum est baptizare mutaret in aliud ydioma - et dicit Scotus quod forte non licet baptizanti ex officio et solempniter vti verbis cuiuscumque alterius lingwe sicut nec in confectione Ewcaristiae, quia ordinauit Ecclesia romana quod ecclesiastica officia dicantur et sacramenta ministrantur in latino grammatico et hoc racionabiliter, quia illud distinctius potest scribi et proferri. Alio modo potest in forma verborum fieri mutatio 2m substantiam ita quod non solum verba mutentur, sed etiam significacio, et hoc iterum diupliciter. Primo quod loco verborum aut alicuius eorum ponatur aliud omnino disparatum quod ad vocem et quod ad significatum, aliud existens a voce pro qua ponitur, ut si loco illius tocius in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti poneretur hoc complexum: in nomine sanctae Marie et beati Nicolay uel loco Patris poneretur hic lapis, aut loco Fily poneretur Mariae virginis et aliud simile. Vt si diceretur: Ego te baptizo in nomine Mariae virginis et beati Nicolay, aut diceretur Ego te baptizo in nomine Patris et Mariae virginis, tunc mutatur forma in substantia quia ponuntur ibi alia verba non solum voce, sed etiam quo ad significatum, ut notum est, et quando sic fit, tunc non est baptismus, quia forma omnino non seruatur. Secundo fit mutatio secundum substantiam quo ad vocem et quo ad significatum sic, quod loco alicuius nominis personalium ponatur aliquid non idem significans, sed alio modo ut quod loco ipsorum nominum personalium ponantur nomina nocionalia, vt dicatur: "Ego baptizo te in nomine genitoris et geniti et spiritati." Et tunc non est baptismus, quia non significatur forma in hys que necessario requiruntur ad eam. Illa enim nomina: genitoris, genitus, spiritatus non significant personas diuinas per modo subsistentiarum, qualiter tamen Christus voluit personas in forma baptismi significari, et taliter eas expressit Mathei vltimo. Diceret aliquis: illa nomina - genitoris et genitus, etcetera - idem significant cum istis Pater, Filius, etcetera; igitur per illa potest fieri baptismus sicut per alia videtur quod, licet idem significent, non tamen eodem modo, quia ut dixi illa nomina genitoris, etcetera significant actus nocionales. Alia autem, scilicet Pater, Filius, significant personas diuinas expressim et eis virtutem dedit Mathei vltimo, cum Ihesus apostolos ad baptizandum misit: ad Eius officium solemniter baptizandi contulit. Sic dicunt Sanctus Thomas, Bonauentura, Scotus, Petrus Aureoli et doctores theologi, sed Hostiensis dicit oppositum. Dicit enim: qui baptizat in nomine genitoris et geniti et sacri flaminis, licet peccet mutando formam Ecclesiae, vere tamen baptizat. Probat hoc, quia non refert vtrum ex equipollentibus aliquod dicatur, modo certum est quod pater et genitor equipollerent filius et genitus. Sed ad hoc respondet quidam doctor, scilicet Bacon, dicens quod illud dictum non refert vtrum ex equipollentibus idem dicatur. Verum est et tenet in statutis, sed non tenet in sacramentis. Si vero loco huius tocius in nomine Patris et Fily et Spiritum sancti poneretur nomine Trinitatis, ut diceretur: "Ego te baptizo in nomine Trinitatis" aut poneretur loco eius nomen Christi, dicendo: "Ego te baptizo in nomine Christi," an tunc esset verus baptismus, de hoc diceretur posterius in solucione racionum et hoc sit dictum de mutatione forme quo ad substantiam. 2° modo contingit mutacionem formae fieri in quantitate, et hoc fit dupliciter. Vno modo ad formam addendo et nichil ei subtrahendo, et hoc tripliciter contingit fieri: primo sic, quod illud additum fit vna condicio non constans siue non existens, ut si sacerdos simpliciter dicat: "Ego baptizo te si sum episcopus in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti." 2° sic, quod illud additum sit aliquid distrahens aut diminuens diuinae naturae dignitatem uel personarum equalitatem, ut dicat: "Ego te baptizo in nomine Patris maioris et Fily minoris," etcetera, vel si additum esset repugnans persone cui additur, ut dicendo in nomine Patris geniti et Fily genitoris. 3° sic, quod illud additum non sit diminuens, nec distrahens, nec repugnans persone cuius nomini additur. Tamen ille qui addit intendit per hanc nouam formam inducere, credens formam hucvsque ad Ecclesiam obseruatam non sufficere. Illis tribus modis semper tollitur baptismi virtus quia, quandocumque illo modo aliquid additur ad formam aut tali intencione, tunc non est baptismus nec ille est baptizatus. Si autem tale additum non distrahit, nec diminuit nec etiam baptizans, per hoc intendit nouam formam inducere: apponit illud ex simplicitate sola aut deuocione, ut sepe faciunt muliercule cum in casu necessitatis paruulos baptizant. Tunc per hoc non tollitur virtus et veritas baptismi, ut si diceretur: "Ego te baptizo in nomine Patris omnipotentis et Fily infinite sapientis et Spiritus sancti infinite boni," aut diceretur: "Ego te baptizo in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti et beatae Mariae virginis," aut alio simili modo. Tunc esset vere baptismus ex quo illud additum non est distrahens, nec diminuens, nec persone cui additur repugnans, et ex quo baptizans non intendit per hoc nouam formam inducere, sed facit ex simplicitate aut deuocione. 2° modo fit mutacio forme in quantitate et hoc ipsi forme aliquid subtrahendo et nichil loco eius reponendo, et tunc uel subtrahitur diccio integra necessario requisita ad formam baptismi - et tunc non est baptismus - uel subtrahitur aliqua dictio non necessario requisita ad formam baptismi - et tunc manet verus baptismus, licet peccet qui subtrahit -. Et dicit Scotus quod si subtrahitur non integra dictio, sed per sincopam subtrahitur tantum sillaba aut littera etiam a dictione necessario requisita et non fit hoc maliciose, scilicet ad introducendam nouam formam, tunc non destruitur per hoc forma baptismi. Non enim voluit Deus omnino determinare hominem ad verba in sacramentis vltra istum modum quo verba sufficiunt ad exprimendum mentis contemptum, sed cum syncopa bene intelligit, audiens loquentis conceptum. Et subdit Scotus quod tamen hoc est magis hic cauendum in alys verbis propter reuerentiam sacramenti. Et item subiungit: "Non auderem dicere quod non vitans illam sincopacionem peccet mortaliter, cum non sincopat ex contemptu et maliciose, sed ex quadam infirmitate lingwe uel etiam ex inconsideracione humana que non cauet in omnibus et quantum posset." 3° contingit fieri mutacionem forme quo ad qualitatem puta verba incorrecte proferendo, vel ea frangendo, uel corrumpendo, ut etiam iam dictum fuit. Potest autem hoc dupliciter contingere. Primo voluntarie et maliciose, et tunc taliter faciens non tenet formam baptismi nec videtur intendere, quod intendit Ecclesia: per consequens non baptizat. 2° modo contingit hoc ex ignorancia ydiomatis aut ex inpotencia loquendi aut etiam ex inconsideratione, et hoc adhuc dupliciter contingit. Primo modo sic, quod huiusmodi corruptio et imitacio verborum non est tanta quando maneat adhuc significacio verborum; tunc est adhuc verum sacramentum et - ut dixi praeuius ex verbis Scoti - tales qui propter lingwe impedimentum balbuciendo verba corrumpunt cauere dicunt quantum possunt et conari ad perfecte et integre proferendum, ne contingat eos circa sacramentum negligenter agere et grauiter peccare, cum tam dignam rem et salutarem tractant tam inaduertenter. 2° modo contingit illa mutatio formae in qualitate ex ignorancia, aut in potencia loquendi, aut ex inaduertencia, et illo modo quod fit talis et tanta mutacio et corruptio quod etiam mutatur significacio, ut verbi gratia debet dicere pater et dicit patria. Tunc uel est tanta corruptio quod non solum mutatur significatio quantum ad propriam nominis impositionem, sed etiam quantum ad vsus adcomodationem, ita quod communiter non potest intelligi quid intendat ille qui loquitur - tunc non est verus baptismus - vel, si mutetur significatio quantum ad nominis imposicionem, manet tamen vsus adcomodacio. Putatur quod adhuc communiter bene intelligitur quid intendat iste qui loquitur sicut multociens audimus illitteratos incongrue et incorrupte loqui, et tamen bene concipimus quod volunt eciam quantum ad singula verba. Et in illo casu est verus baptismus, quod patet per canonem. Retulerunt de consecratione distinctione 4a, vbi dicitur de quodam sacerdote qui, cum esset graecus et in latina Ecclesia baptizaret, voluit se eidem Ecclesie conformare quomodo ad ydioma et baptizauit dicens: "In nomine Patria et Filia et Spiritu sancta et Pape." Super hoc requisitus respondit quod, si fecit hoc ex impericia lingwe latine, non intendens errorem inducere, non sunt baptizandi denuo quos baptizauit.

4° modo contingit in verbis forme fieri mutacionem quo ad vbi siue ad instar mutacionis localis, et hoc potest fieri dupliciter. Vno modo per transposicionem, alio modo per interposicionem. Per transposicionem contingit dupliciter: primo ex certa causa malicia, ut cum baptizans transponit aliquid in forma intendens illud sic transpositum esse veram formam et praecisam et volens per hoc inducere nouum ritum. Et tunc non intendit vti forma qua Ecclesia vtitur, et ideo non baptisatbaptizat.

2° modo contingit huius trasposicio ex simplicitate aut lapsu lingwe, et hoc fit dupliciter.

Vno modo sic, quod huiusmodi transposicio totaliter mutat sensum orationis, puta si dicat: "Ego Patris te baptizo, Fily, in nomine Spiritus sancti" uel aliquo tali modo. Et tunc non est baptismus eo, quod talis transposicio aufert conceptum orationis secundum quem est instituta.

2° modo fit sic, quod ex transposicione non mutatur suam orationis. Tunc est verus baptismus, vt si dicat quis: "Ego baptizo te in Patris et Fily et Spiritus sancti nomine," uel dicat "Ego te baptizo in Fily et Patris et Spiritus sancti nomine." Cum enim illud fit sine dogmatisationedogmatizatione erroris non impedit sacramentum et racio est, quia in ipsis verbis intelligitur ordo Personarum, sic scilicet quod Filius a Patre procedit. Et dicit Scotus quod, licet esset congruum in proferendo nomina Personarum seruare ordinem qui est in origine earum et licet hoc sit eciam necessarium quo ad ministrum, tamen non videtur omnino necessarium quo ad sacramentum, quia Persone, quocumque ordine nominantur, sunt vnum efficiens principale in baptismo.

2° modo contingit fieri mutationem forme per interposicionem ut, si sacerdos immergendo diceret: Ego te baptizo, ista aqua est nimis frigida. In nomine Patris et Fily et Spiritus sancti hoc potest fieri dupliciter, quia aut fit ita longa interposicio quia 2m communem intelligentiam esset omnino disconcinnata locucio - et quod humano modo indicatur, quod accio baptismalis sit penitus disconcinnata - vel, cum mora et interposicio tanta est quod disconcinnat intencionem, tunc forma verborum debet reincipi, alias non esse veesset verus baptismus.

Si autem interueniat paruula morula per interposicionem alicuius breuis sermonis uel per sternutationemprosternacionem, tunc erit verus baptismus et non oportet formam reincipere dummodo talis imposicio non fiat in fraudem et ex malicia cum intencione, introducendo nouam formam.

Et hoc vvlt etiam Hostiensis, dicens quod si interponatur mora compendiosa ut spuendo, uel thiussiendotussiendo, uel oscitando non impeditur baptismus, nec oportet reincipere verba.

Ad raciones, ad primam dicit Sanctus Thomas quod agens principale in baptismate significatur in invocacione Trinitatis que invisibiliter agit effectum gratuitum in anima, et ideo circa actum exteriorem materialem ponitur agens secundarium, scilicet minister sacramenti.

Ad 2m respondet Scotus quod, ut ex dictis patet, non est simpliciter de necessitate formae ille necessarius, ergo siue quod ponatur implicite, siue quod intelligatur implicite in verbo primae persone. Si enim in forma nec implicite, nec explicite poneretur adhuc esset verus baptismus. Tamen quantum ad Ecclesiam latinam ad minus post tempus Alexandri necesse est ministro exprimere hic ergo: si enim obmitteret, grauiter peccaret.

Ad 3um dicitur quod maior est vera de illis verbis que proferuntur solum causa significacionis: talia enim frustra proferentur ad res non perceptiuas ad sensus eorum, non est autem maior verba de illis que proferuntur causa efficiendi ut sit in sacramentis, vbi verba proferuntur propter efficere effectum gratuitum in anima. Et talia oportet proferri ad res eis non intelligentes, ymo ad res non sencientes. Et ideo dicimus ad Psalmos: "EXORCIZO TE CREATURA SALIS."

Ad 4m dicitur 2m Sanctum Thomam et Bonauenturam quod Dominus in verbis illis non intendit principaliter tradere formam baptismi, quia praeuius eam tradidit apostolis quando etiam ante passionem Domini baptizabant, ut dicitur Johannis 3°. Sed per illa verba intendebat eis percipere actum baptizandi et committere offitium publice baptizandi 2m formam hanc praeuius eis traditam. Et ideo, licet illa forma communis non ponatur in verbis illis expresse quomodo ad omnia Ecclesiae, tamen eam ex illis verbis elicuit et ab apostolis eam recepit. Vel, secundum Scotum, Christus Dominus expressit verba que sunt principaliora in forma illa ut sunt illa per que fit invocacio sanctae Trinitatis; expressit etiam minus principalia uel que significant actum et eis suscipientem. Prima semper seruanda sunt in forma qua Dominus ea expressit, sed quo ad secundam dimisit in potestatem Ecclesiae determinare, quibus verbis, scilicet principale uel 3e persone indicatiui uel optatiui modi exprimeretur actus et persona suscipiens. Et Ecclesia latina elegit exprimere suscipientem in secunda persona et actum indicatum, ut per hoc notaret ministrum vere conferre sacramentum, Ecclesia vero graeca elegit aliter, scilicet exprimere suscipientem in 3a persona et actum optatum, et hoc ex causa racionali quam tunc habuerunt, ut dicetur in sequenti solucione.

Ad 5m dicitur quod ipsi seruant omnia que sunt de essencia forme, ut fuit in quaestione declaratum, sed variant accidentalia quia obmittunt personam baptizantem et exprimunt actum verbo optatiuo. Vbi nos exprimimus indicatiue, et suscipientem exprimunt in 3a persona et nos in secunda, et huius causam scribit apostolus Prime ad Corinthios 3°: HEC DICO, QUOD VNUSQUISQUE VESTRUM DICIT: EGO QUIDEM SUM PAULI ET EGO APOLLO. Gloriabatur enim de ministris baptismi qui eos baptizauerunt quasi istis ministris baptismus adscribendus esset est super hoc. Redarguit eos apostolus dicens: DIVISUS EST CHRISTUS. Propter hoc ordinatum fuit inter eos ad hoc scisma tollendum ne minister exprimeretur nec actus in indicatiuo, sed in optatiuo modo, quia sic minister non significabatur ut actor baptismi, sed tantum ut minister orans et desiderans effectum baptismi conferri a Deo. Ordinatum eciam fuit inter eos ut, persona suscipiens, non exprimeretur in secunda persona sed in 3a, quasi, illud quod recipit non praecise reciperet ab aliquo sermone sibi dirigente. Addit Scotus quod melius potuisset suscipiens expressus fuisse nomine proprio quod sub hoc complexo seruus Christi, quia non baptizatur seruus Christi, sed baptizatur quis ut fiat seruus Christi loquendo de seruicio spirituali, quod Christianus est seruus Christi.

Ad 6m dicitur secundum Sanctum Thomam quod vox non dicitur nomen nisi 2m quod faciat noticiam rei; non enim dicitur quasi notamen, habemus autem noticiam de Trinitate per fidem et quia est vna fides et vna professio fidei, quamuis sint diuerse voces significantes tres personas. Et ideo non dicitur in nominibus, sed in nomine quasi in invocacione Trinitatis que fit per confessionem exteriorem interioris fidei. Nam - ut dicit Magister in littera - ibi invocatur Trinitas ut invisibiliter operetur in illius anima per se, sicut exterius operatur visibiliter per ministrum.

Ad 7m dicitur quod apostoli in primitiua Ecclesia baptizabant in nomine Christi, ut habetur Actuum 2° et 10°, et hoc fuit non ex propria apostolorum auctoritate, sed fuit ex diuina dispensacione que tunc isti verbo dedit virtutem et illius fuit vna racio, quia hoc nomen – Christus - implicite importat personas diuinas per quandam correspondenciam effectus ad causam. Hoc enim nomen - Christus - significat Filium qui 2m naturam humanam vnctus est, et dat intelligere Patrem a quo vnctus est et Spiritum sanctum quo vnctus est, et sic implicite concordabat cum forma praesenti. Alia ratio fuit quia non Christi fuit ignotum et contumeliosum utpute crucifixi, igitur uel notum fieret et publicaretur ac in reuencia haberetur apostoli tunc temporis eo vsi sunt ex dispensacione diuina. 2° dicunt doctores: qui nunc sic baptizaret, grauiter peccaret. Patet quia legem superioris nullus inferior potest reuocare neque simpliciter, nec ad tempus. Sed lex de baptizando in illa nostra forma, In nomine Patris et Fily et Spiritus sancti, promulgata fuit a Christo Mathei vltimo. Igitur pro tempore pro quo Christus eam non reuocat nullus alius potest eam reuocare, sed licet in illa lege dispensauerit pro tempore primitiue Ecclesie eo, quod tunc fuit ratio dispensandi ut diuulgaretur nomen Christi et fiat hominibus amabile cum eis in illo nomine esset, salus tamen, illa racione cessante, non dispensauit. Igitur nullus inferior pro tempore illo posteriori potest aliquo modo ab illa lege absoluere. Sed diceret aliquis: licet sic sit, quod iam baptizans in nomine Christi peccaret grauiter, est tamen adhuc dubium an talis esset baptizatus aut debet rebaptizari. Respondet Bonauentura et idem vult Sanctus Thomas quod sic faciens non baptizaret nec talis esset baptizatus, sed rebaptizandus quia, cum sit vnica fides in Ecclesia cuius ibi fit professio vnica debet esse forma baptizandi quo ad illa principaliora nomina in forma posita, propter hoc tota Ecclesia latina et graeca baptizat explicite in nomine trium Personarum diuinarum. Forma enim communiter tradita semper manet nisi per forme institutorem fiat pro aliquo tempore dispensacio, forma autem dispensatiue tradita non fuit tradita nisi pro tempore pro quo fuit racio dispensandi, ut scilicet diuulgaretur nomine Christi. Ideo cessante illo tempore dispensacionis manet solum illa forma que fuit forma ex institucione. Scotus vero dicit quod non audeat dicere quod baptizatus hoc nostro tempore in nomine esset vere baptizatus, sed nec audet dicere quod non esset baptizatus quia, ut dicit, non legi, vbi illa dispensacio facta tempore apostolorum fuerit, posterius reuocata. Et subdit dicens quod in hoc casu reputet dubium an talis baptizatus sit, an non. Et dat in hoc bonum et cautum consilium, scilicet quod circa illum tale habeatur remedium sicut in alys dubys, de quo remedio scribitur extra de baptismo et eius effectu, vbi dicitur de quibus: dubium est an sint baptizati an non baptizentur ex verbis istis. Si baptizatus es, non te baptizo, sed si non est baptizatus, ego te baptizo in nomine Patris et Fily et Spiritus sancti. Et subdit Scotus quod in omnibus dubys circa sacramenta siue quantum ad materiam, siue quantum ad formam, sunt tres et maxime generales regule quasi ex se note. Prima quod si possibilitas adest via tutissima est eligenda. 2a, si non adest possibilitas via proxima tutissima est eligenda. 3a, cessante impossibilitate, caute est supplendum quod impossibilitas prohibeat et quod addebatur in illa septima racione, quod sufficeret dicere: “In nomine Trinitatis”. Respondetur quod non, quia Dominus tradendo formam baptismi explicauit ipsas personas, et sic intellexit eas per alios explicandas, et hoc etiam omnis Ecclesia tenet, sed per nomen Trinitatis non explicite sed implicite tantum significatur.

Ad octauum patet ex dictis quod licet pater et genitor idem significent, non tamen eodem modo neque 2m eundem conceptum, quia pater significat ‘suppositum diuinum per modum subsistentis’, sed genitor ‘per modum proprietatis’ et ita intelligatur de Filio et genito et ergo non est data eadem vis istis verbis que istis, ut dictum fuit.

Ad nonum respondetur 2m Sanctum Thomam quod 2m quosdam sufficit quantum ad invocationem Trinitatis, ut nichil minuatur aut subtrahatur de forma intelligibili quamuis minui possit de forma sensibili, id est exteriori et vocali, quia in vna persona omnes intelliguntur. Et ideo dicebant illi quod quando eciam vna sola persona exprimeretur in forma plenus esset baptismus, si saltem interius in corde esset fides plena et integra de Trinitate. Sed ut subdit Sanctus Thomas, quia fides persone baptizantis uel etiam infidelitas eius nichil prodest, neque etiam nocet ad baptismum qui sit in virtute fidei Ecclesiae. Et ideo communiter dicunt doctores quod oportet in baptizando omnes tres Personas exprimi, et si vna earum non exprimeretur non esset baptismus, ut etiam dictum fuit praeuius. Ad verbum autem beati Ambrosi multipliciter respondetur: quidam enim dicunt quod, cum Ambrosius dicit: "Plenum est sacramentum," ponit sacramento pro fide, quia qui vnam solam personam exprimit et confitetur ore, si alias corde teneat et credat, plena est fides. Et sic etiam dicit Bonauentura quod sacramentum fidei ponit pro fide que per sacramentum significatur. Vel dicitur quod, si intelligitur de sacramento, tunc habet locum in casu, scilicet quando - vna sola persona nominata - puer deficeret in manibus sacerdotis: creditur enim quod summus sacerdos sua misericordia supplet defectum, nec aliquo modo dimitteret imperfectum quod bene fuerat inchoatum. Vel intelligitur verbum Ambrosii: in simili casu in quo apostoli in nomine Christi baptizabant, si enim Ecclesia ex familiari consilio Spiritus sancti et racionabili euidenti causa hoc ordinaret, posset fiery - sicut tunc fiebat in nomine Christi - et illa solucio magis consonat verbis beati Ambrosii. Et adhuc dubium circa formam illam, scilicet an expressio vocalis verbi sit de quidditate et essencia baptismi, et videtur quod non, quia dicit Augustinus super Iohannem: “Accedit verbum ad elementum et fit sacramentum” non quia dicitur, sed quia creditur. Igitur si verbum non profert, sed nec mente creditur, fit verum sacramentum. 2°: Christus Dominus baptizatus est sine forma verborum, expressa igitur ad exemplar eius possumus et nos baptizari sine vlla expressione verborum. Respondetur 2m doctores quod necesse est exprimi verbum vocale quia Deus contulit vim verbo vocali, vnde sine forma verborum vocaliter expressa non est baptismus vllius efficacie. Racio autem quare Dominus voluit verbum exprimi est perfecta fidei professio, scilicet ut fit in facto et in verbo, et est etiam perfecta significatio actoris ipsius baptismi, scilicet Verbi incarnati, quod optime significatur per verbum vocale. Item dicit Augustinus super Iohannem et allegat Magister in littera : "Verbo baptisma consecratur." Detrahe verbum et quid aqua nisi aqua et quod intelligat de verbo vocali. Patet quia iterum dicitur in littera, in ipso uerbo aliud est sonus transiens et aliud virtus manens. Ad primum argumentum dicitur quod oportet ibi suppleri aliquid, ut scilicet dicatur: « Accedit verbum ad elementum et fit sacramentum ». Non quia dicitur: « Supple a te tantum », sed quia creditur: « Supple ab Ecclesia: non enim oportet quod credatur a persona baptizante, ut dicetur posterius, sed sufficit fides Ecclesiae. Ad 2m dicitur quod non est simile de baptismo Christi et nostro, quia de baptismo Christi aqua non fuit sanctificans, igitur non oportuit exprimere verbum vocale, sed ipsa aqua fuit sanctificata a contactu carnis Christi. Vel dicitur quod maior fuit in Christi baptismo expressio Trinitatis quam vocalis, quia plus est expressio in facto quam in solo verbo fuit autem ibi expressio sancte Trinitatis in facto, quia Pater in voce ibidem apparuit, Filius in humana carne, Spiritus sanctus in columbe specie, et per hoc fuit praefigurata forma vera baptismi.