Librum IV, Distinctio 5, Quaestio 1

Post hoc sciendum quod sacramentum baptismi postquam Magister egit de baptismo in se et de suscipiente hic agit de condicionibus ministri, et in hac quanta distinccione ostendit a quibus dari possit baptismus, quia a bonis et a malis et quod eius efficacia non potest impediri per maliciam ministri.

Circa hoc communiter primo vtrum mali possunt conferre sacramentum baptismi et eciam rem sacramenti .

Arguitur quod non, quia dicit Ambrosius - et ponitur prima questione primo capitulo -: Non sanat baptismus perfidi, non mundat, sed polluit, quod probat auctoritate Psalmi: "IN DILUVIO AQUARUM MULTARUM AD EUM NON APPROSSIMABUNT." Probat eciam per illud Ad Romanos 54° : "OMNE QUOD NON EST EX FIDE PECCATUM EST."

2°, prima quaestione capitulo primo dicitur - et est Augustinus De baptismo: - Separati formam habere possunt, virtus in eis esse non potest quemadmodum sensus non sequitur membrum quando amputatur a corpore.

3°, membrum aridum non potest esse causa fluendi vitam in aliud membrum: minister malus est membrum aridum Ecclesiae, quia sine gratia quae est vita Ecclesiae.

4to, sicut ad baptismum requiritur materia et forma, ita minister, sed si sit materia indebita aut forma indebita, non erit. Baptismus ergo etiam, si erit minister indebitus, non erit baptismus, sed malus non est minister debitus, quia dicit Augustinus et ponitur in littera. Iustos oportet esse per quos baptizatur igitur mali sacramentum conferre non possunt et a fortiori nec rem sacramenti.

5to Ecclesiastici LX° dicitur "AB IMMUNDO QUIS MUNDABITUR ?" Igitur minister immundus per peccatum non potest mundare a peccato et percommunis nec baptismus conferre nec effectum eius.

Sexto beatus Cyprianus asseruit hereticos et scismaticos non posse baptizare, ut dicit Augustinus in De vnico baptismo. Igitur ex auctoritate illius sancti doctoris et martiris aliquando mali - ut scilicet heretici et scismatici - non possunt baptizare nec effectum baptismi alicui eciam ministerialiter conferre.

In oppositum et pro veritate questionis est Magister in littera, vbi per plures auctoritates Augustinus Super Iohannem omne.

5ta probat quod mali possunt baptizare et effectum baptismi dare ministerialiter. Dicit enim inter cetera quod baptismus talis est qualis est ille in cuius potestate datur, scilicet Christus Dominus, et non qualis est minister a quo datur. Et item dicit: "QUID FACIT TIBI MINISTER MALUS," vbi bonus est Dominus ? "NEC QUI PLANTAT, NEQUE QUI RIGAT ALIQUID EST, SED QUI INCREMENTUM DAT EST DEUS." Si superbus fuerit minister cum dyabolo computatur, sed non condamnabitur donum Christi quod per illum fluit: purum est, per lapideum canalem transit aqua ad aureolas, in canali lapideo nichil generatur, sed ortus fructus plurimos affert. Igitur simpliciter per malos ministros et sacramenti gratia transit ad digne suscipientes.

Conclusio prima: quilibet minister baptismi, siue hereticus, siue scismaticus, siue paganus, siue alis in moribus malus potest vere baptizare et vere baptizat, si ad hoc necessario requisita obseruat probatur, quia ut dicit Sanctus Thomas: - In sacramentis est aliquid quod est de substantia sacramenti et aliquid quod est de congruencia et solempnitate. Si ergo subtraheretur aliquid quod esset de substantia sacramenti non esset verum sacramentum; si autem subtraheret aliquid quod esset de solemnitate solum aut conveniencia, non propter hoc desineret esse sacramentum.

Ad propositum ergo dico quod de necessitate sacramenti baptismi sunt persona baptizans, persona baptizata, tinctio in aqua elementari, verbum, id est prolacio debite forme et intencio faciendi, quod Ecclesia intendit facere cum suis et quia hereticus scismaticus et quantumcumque malus potest omnia illa obseruare. Igitur potest baptizare, et vere baptizat si attemptat et iam dicta obseruat, bonitas vero ministri solum est de conveniencia baptismi sicut et multa alia que circa baptismum obseruantur. Ea subtracta, adhuc manet verum sacramentum baptismi, et a tali baptizatus non esset rebaptizandus si obseruabit omnia que pertinent ad substanciam sacramenti.

2a conclusio: quantumcumque minister baptismi sit malus, scilicet sine malicia heresis, sive scismatis, sive infidelitatis, siue etiam morum si in baptizando obseruat modum Ecclesiae, ipse baptizatus consequitur effectum baptismi sew rem baptismi, nisi propria sibi obsistat indisposicio. Patet, quia dicit in littera: cum baptizat malus illud quod datum est, vnum est nec impar propter impares ministros, sed cum bona baptizant, tunc confertur sacramentum et res sacramenti. Igitur etiam conferuntur illa cum baptizat. Malus minister est enim solum causa instrumentalis siue eciam ministerialis baptismi solum exterius lauans et uerbum proferens, etcetera. Sed principale agens in baptizando est Deus qui interius anime infundit graciam et mundat eam a peccatis et a quocumque ministro fiant exterius requisita.

3a conclusio: baptismus datus per meliorem ministrum non est melior quam baptismus datus per ministrum malum aut minus bonum, saltem quantum est ex ui sacramenti et precise et opere operato. Patet quia dicitur: in littera non est melior baptismus qui datur per ministrum meliorem, sed per ministros dispares Dei minus est equale. Et dixi nominanter quantum est ex ui sacramenti quia posset aliquando ex merito baptizantis Christi baptizato plus conferri de gratia, ut dixi in priori distinccione in ista questione: vtrum omnes baptizati non ficti recipiant equaliter effectum baptismi.

Omnes ille tres conclusiones patent ex multis auctoritatibus Augustini quas ponit Magister et, ut dicit Scotus, illius non potest reddi racio nisi uoluntas Christi donum cui ita placuit instituere, ut malicia ministri quaecumque nullo modo impediret effectum baptismi. Quod autem instituerit Christus, colligit Augustinus ex illo vero dicto ad Iohannem baptistam: "SUPER QUEM VIDERIS SPIRITUM DISCENDENTEM ET MANENTEM SUPER EUM, HIC EST QUI BAPTIZATUR". Et scribitur Iohannis primo : ibi enim scribitur quod Iohannes baptista de Christo non dixit: "QUI ME MISIT BAPTIZARE IN AQUA, ILLE MICHI DIXIT: SUPER QUEM VIDERIS SPIRITUM DISCENDENTEM ET MANENTEM SUPER EUM, HIC EST QUI BAPTIZAT IN SPIRITU SANCTO." Et ita Spiritus sanctus super Christum in baptismo descendens testimonium perhibuit, quoniam hic est qui baptizat: Christus enim est qui interius causat effectum baptismi in anima que malicia ministri non potest impedire. Et quod baptismus fuerit sic instituendus, scilicet quod malicia ministri non impediret, ad hoc adducit Scotus aliquas congruencias.

Prima est quia - si baptismus non posset conferri nisi ab vno - tunc non esset in magnum remedium viatoris, sed ut communiter in detrimentum - cum enim nullus esset certus de bonitate propria - multo minus esset certus de bonitate aliena. Igitur si ex bonitate ministri dependeret baptismus, numquam posset aliquis esset certus. Si vere recepisset baptimum an non, quod esset multum inconveniens si obicias, quod nec modo homo potest esse certus, quia nescit disposicionem propriam.

Respondet Scotus quod hoc non obstat, quia satis potest homo noscere certitudinaliter sicut hic requiritur certitudo, quod ipse intendit recipere baptismum. Et hoc sufficit ex parte eius, scilicet suscipientis baptismum. Item dicens contra quia homo non potest esse certus de intencione ministri que tamen necessario requirit, igitur iterum non potest esse certus quod sit baptizatus .

Respondet Scotus quod, licet homo non sit omnino certus, tamen probabiliter potest praesumere, quod minister, talem actum exercens, intendat facere illud ad quod actus 2m se ordinatus est. Non autem ita possit haberi certitudo de bonitate aut sanctitate ministri.

Secunda congruencia, quia baptismus est sacramentum necessitatis maxime quo ad paruulos qui non habent aliud remedium per quod possint salui fieri. Igitur omnia ad ipsum necessaria pertinencia debent esse communissima et notissima, bonitas autem moralis et gratuita est valde rara et multum ignota; igitur non de necessitate requiritur in ministro baptismi.

3a congruentia sumitur ex parte suscipientis, quia omnino iniustum videtur vnum pro iniquitate alterius puniri, quia iste aliter nullo modo communicat iniquitati istius ita ut possit scilicet ab aliquo modo imputari. Sed ille baptizandus disponit se, ut pono, ad graciam quantum potest, si ergo malicia ministri impediret ille puniretur propter culpam f. 69 rb alienam nullo modo sibi imputandam.

Ad primum argumentum dicitur: si talis perfidus baptizat paruulum et in forma ac intencione Ecclesiae, tunc perfidia ministri nichil obest paruulo nec quo ad sacramentum, nec quo ad sacramenti effectum. Si autem baptizat adultum in forma et intencione Ecclesie, tunc adhuc confert sibi vere sacramentum et effectum sacramenti. Si saltem ille adultus est bene dispositus et non ponit obicem gracie, ponit autem obicem si consentit heresi et, ut dicit Bonauentura, hoc potest fieri tripliciter: primo si est hereticus et fauet errori, 2°, si non est hereticus, vadit tamen ad hereticum praecisum in contemptum Ecclesiae, 3° si ille ad quem vadit non est praecisus, sed occultus. Ipse tamen scit eum fore hereticum et vadit ad eum ad suscipiendum ab eo baptismum forte propter aliquod commodum aut propter istius fauorem, et tunc non accipit graciam propter obicem proprij peccati. Et de hoc loquitur Ambrosius. Si autem homo vadit ad hereticum ignoranter, scilicet quia credit eum esse catholicum aut vadit ad talem in casu necessitatis et solo intuitu necessitatis, tunc recipit sacramentum et effectum eius.

Ad 2m respondetur quod virtus sacramenti est quedam vita spiritualis, et illa non manet in membro praeciso ab Ecclesia. Ex hoc tamen non sequitur quando illa vita possit per sacramentum illius precise esse in suscipienti, si idem suscipiens non ponit obicem gratiae.

Ad 3m dicitur quod non est in hoc simile de membris corporis mistici et de membris corporis naturalis, quia in corpore mistico non semper deriuatur gracia a Deo ad alia membra per ministros Ecclesiae quemadmodum in corpore naturali deriuatur vita a corde per membra propinquiora ad membra distinctiora. Sed ipsa gracia immediate a Deo causatur in suscipientibus digne et rite sacramenta.

Ad 4m dicit Sanctus Thomas quod debitum dicitur dupliciter vno modo debitum necessitatibus et sic debitus minister est quilibet homo. Alio modo debitum conveniencie sew debitum congruitatis, et sic oportet ministrum esse bonum et iustum, ut vult Augustinus. Sic eis oportet aquam in qua fit baptismus esse mundam ob reuerenciam sacramenti; tamen si sit immunda nichilominus fit in ea baptismus, et similiter si sit minister malus, nichilominus confert vere baptismum.

Ad 5m respondetur quod proprie loquendo minister non mundat, sed Deus per illum uel non mundat efficiendo, sed ministerio suo sicut seruus immundus per aquam mundat.

Ad 6m dicit Scotus quod aliqua sunt ita simpliciter de substantia fidei quod omnes suscipientes baptismum post tempus aliquantulum vsus racionis tenentur explicite credere illa sicut sunt articuli de incarnacione Christi, ut Christus est natus, est mortuus et ceterys de quibus sunt solempnitates speciales in ecclesia et quos potest populus concipere quia sunt de Christo homine. Alia sunt requisita ad substanciam fidei que explicite simpliciter obseruanda et credenda sunt a maioribus Ecclesiae, ut sunt singularia et specialia de benedicta Trinitate. Alia sunt que nec explicite sunt ab istis aut ab illis necessario credenda eo, quod non sunt de illo tempore adhuc declarata per Ecclesiam, cuiusmodi sunt multe conclusiones incluse in articulis necessario creditis. Sed antequam sint per Ecclesiam determinate non oportet eas quemcumque explicite credere; oportet tamen circa eas sobrie opinari ut scilicet homo sit paratus ea tenere pro tempore pro quo veritas fuerit declarata. Subdit Scotus hoc, ergo modo dico quod baptismum esse sacramentum Noue Legis necessarium ad salutem, statim est de veritate fidei christiane quia expresse habitum in Ewangelys. Sed quod huiusmodi baptismus poterat ab heretico conferri, non fuit statim in Scriptura expressum, ymo nec tempore Cypriani declaratum, propter quod circa illam veritatem baptismi declarandam multum laborauit Augustinus in libro suo De vnico baptismo et in libro suo Contra Donatistas. Vnde si Cyprianus, qui praecessit Augustinum, illam scilicet quod apud hereticos non esset baptisma ita tenuit, et de ea sensit sic quod tam promptus erat ex animo sentire circa hoc quod Ecclesia declararet in nullo peccauit, nec forte venialiter, si minus illi adhesit ad quod nullam auctoritatem aut racionem cogentem habuit. Ratio enim sua non valet, scilicet quod quis non habet non potest dare, quia baptizans non dat gratiam sed dat solum extrinsecum sacramentum, et illud habet in virtute quia habet ordinem. Et forte hoc modo innuit Augustinus eum peccasse. Dicit enim et ponitur distinccione sequenti: dum eos, scilicet hereticos, ipse, scilicet beatus Cyprianus, minus detestaretur, si quid in eo purgandum erat passionis falce tollitur. Hoc etiam modo, ut subdit Scotus, potest excusari abbas Joachim, quia et si sentenciam erroneam dixit - ut patet extra de summa Trinitate et fide catholica, scilicet quod tres persone non sunt aliqua vna res que nec generat, nec generatur, nec spirat, nec spiratur - tamen hoc non dicitur pertinaciter asseruisse, sed omnes libros suos reliquisse 2m iudicium Ecclesiae corrigendos.