Librum IV, Distinctio 4, Quaestio 5

Quinto queritur vtrum omnes, baptizati non ficti, equaliter recipiant effectum baptismi.

Arguitur quod non, quia in adultis baptismus tollit originale peccatum et similiter actualia peccata in paruulis, vero solum originale igitur plus efficit in adultis quam in pueris, quo ad mali remotionem. Confirmatur: mitigacio fomitis est effectus baptismi, sed post baptismum inve- -nitur fomes magis mitigatus in vno quam in alio, igitur baptismus quo ad hoc plus efficit in vno quam in alio.

Secundo sic: si gratia confertur in baptismo 2m exigenciam fidei et praedispositionis bone, ut dicit Damascenus, sed vnus accedit cum maiori disposicione et fide quam aliter, igitur maior confertur gratia, et sic baptismus in vno plus efficit quam in alio, eciam quod ad boni collacionem.

In oppositum arguitur quia baptismus magis dependet a conferente qui habet se ut causa efficiens quam a suscipiente qui habet se ut materia solum. Sed videtur quod ministrorum inequalitas nichil faciat ad inequalitatem effectus, igitur nec a fortiori inequalitas suscipientium.

Notandum quod multipliciter ponit effectus baptismi. Primus est caracter quod imprimit animae, solet dici sacramentum et res et de isto propono posterius facere mentionem, 2us est dimissio culpe, 3us est dimissio pene, 4tus est collacio gratiae, 5tus est remissio fomitis. Plures aly ponuntur effectus baptismi de quibus non est cura ad primum. De primo propono dicere posterius, sed de illis quatuor dicam nunc et maxime de tribus prioribus. Sic ergo conclusio prima: baptismus in eo qui non ficte accedit aufert racione operis operati omnem culpam quam in eo invenit, et etiam omnem penam persone per huiusmodi saltem actuali culpa uel culpis quo ad Deum et quo ad Ecclesiam debitam. Prima pars probatur, quia dicit Augustinus in Enchiridion 23°: Baptizati non vni tantum peccato, sed multis magis aut omnibus moriuntur, quaecumque eciam propria commiserunt uel cogitacione, uel locucione, uel opere. Item per baptismum directe, uel per se generamur ad spiritualem vitam, ut dicitur ad Thytum.

3° per lauacrum regeneracionis igitur baptismus quantum est de se et non exigente impedimento ex parte suscipientis tollitionem, formam et disposicionem impossibilem spirituali vite contrariam, sed certum est quod tam originale quam actuale mortale est impossibile vite spirituali que est per gratiam gratum facientem et veniale. Licet non repugnat huic vite quia potest stare cum gratia, tamen disponit ad contrarium eius, scilicet ad mortale igitur in baptismo tolluntur omnia. Item ambe partes conclusionis patent simul per Magistrum in littera, quia loquens de hys qui praeuius iustificati accedunt ad baptismum dicit. Cum autem baptismum percipiunt et a peccatis si qua interim commiserunt mundantur et ab exterioris satisfactione liberantur et eis gratia adnutrix omnisque virtus augetur, ut ferre nouus homo tunc dici possit. Si autem hec conferantur virtute baptismi praeuius iustificatis, pari racione omnibus rite suscipientibus. Item Ambrosius super illud Ad Romanos 11° : "SINE PENITENTIA SUNT DONA DEI ET VOCACIO." Dicit: gracia Dei in baptismo non requiritur genitum, uel planctum, uel aliquod opus, sed omnia gratis condonat et, ut dicit Magister, hoc de exteriori gemitu, planctu et satisfaccione intelligendum est, quia sine exteriori nemo adultus renouatur. Hoc autem non esset nisi a peccato et a penis pro peccatis debitis baptismus liberaret. Et nominanter dixi in conclusione non ficte, quia si quis accederet ad baptismum cum peccato infidelitatis aut alio mortali sine attricione de eodem, ille proprie ficte accederet et a nullo peccato nec a pena pro tunc per baptismum liberaretur, ymmo peccaret nouo peccato eo, quod sacramentum indigne sumeret. Si quis accederet vero ad baptismum cum peccato veniali quod tunc actu committeret uel esset in proposito posterius committendi, illa esset ficcio 2m quid et impedit effectum baptismi non simpliciter, sed quantum ad remissionem illius venialis, quod actu committit aut committere proponit. Dixi eis nominanter quod tollit omnem penam saltem pro actuali debitam: penas enim toti naturae humane pro originali debitas, vt sunt mors, incineracio, fames, sitis, pugna carnis aduersus spiritum et defectus inflicti humano generi non tollit baptismus. Et hoc ideo quia Deus baptismus ad hoc non ordinauit ut eas tolleret. Congruum enim fuit quod huiusmodi penalitates in nobis hic remanerent, ut dicit Bonauentura primo ad manifestandum equitatem Dei in Iudicio, ut illam sentenciam quam Deus dictauerat de morte Ade et posteriorum eius et sic eciam de alys penalitatibus. Cum dixit: "CINIS ES ET IN CINEREM REVERTERIS IN SUDORATIONE VULTUS TUI ," etcetera, immobilis permaneret, vnde: "AB ILLA MORTE NEMO EVADET."

2° ad ostendendum fructum passionis Christi, quia si Dominus per baptismum curaret naturam et fomitem, in parente filius nasceretur immunis a culpa, nec indigeret regenerari a Christo. Vt ergo omnes se Christi passione noscant indigere data est virtus sacramento a passione qua remittit Deus penas personales et non naturales.

3° ad promouendum meritum liberi arbitry: promouent enim ad multiplex bonum huiusmodi penalitates primo ad humilitatem, cum ex eis homo cognoscit proprium imperfectum; 2° iuuant de timoris incussione cum scit se homo moriturum et nescit horam; 3° promouent hominem ad sui ipsius cognitionem, vnde Ysaie 28° : "SOLA VEXACIO DAT INTELLECTUM." 4° simulant hominem ad bonum iuxta illud Michee 2°: "SURGITE ET ITE QUIA NON HABETIS HIC REQUIEM." 5° dat exitum non peccandi cum homo considerat propter peccatum Ade tam grauia toti humano generi illata, vnde Zachariae 13 °: "ADAM, EXITUM MEUM, AB ADOLESCENTIA MEA PROMOVERET ECIAM AD EXERCITIUM VIRTUTUM." Vnde Iudicium 3° : "HEC SUNT GENTES QUAS RELIQUIT DOMINUS, UT IN EIS ERUDIAT IERUSALEM." 4°, congruum fuit huius penalitates remanere propter hoc, ut nemo ipsorum oblacione recipiat in retributionis praemium, ne scilicet homines propter hoc solum ad baptismum venirent. Si enim ibi daretur immortalitas et aly defectus in baptismo tollerentur, propter hoc plures accederent quam propter gratiam, nec tunc fides haberet meritum cui humana ratio praeberet experimentum. Manent ergo huius penalitates hic et per graciam baptismalem ut cedant ad multiplicem homini vtilitatem, ut dictum, sed in fine mundi. In generali resurreccione erit in virtute meritorum Christi, ut omnes electi curentur et sanentur ab omnibus hys et alys defectibus. Dixi quoque nominanter in conclusione quo ad Deum uel in foro Dei debitam. In iudicio namque humano non solum attenditur qua pena sit homo dignus quo ad Deum, sed eciam in qua sit obligatus quo ad homines qui sunt lesi per peccatum. Et ideo licet infidelis committens homicidium, si postea baptizatur, liberetur totaliter a culpa et a reatu pene eterne et pene temporalis satisfactorie quo ad Deum remanet, tamen obligatus quo ad homines ad penam iuste pro tali culpa a principe instituta. Et dicit Durandus quod in talibus posset princeps pie penam dimittere, maxime si signa euidencia apparerent quod homicida talis peteret baptismum ex deuocione fidei et non solum ex timore mortis. Insuper dixi nominanter in conclusione quo ad Ecclesiam, vnde pene iuris et Ecclesiae - ut sunt excommunicacio et irregularitas - et cetere debite pro peccatis remittuntur in baptismo: homicida enim ante baptismum, ut fuit Paulus respectu Stephani, potest post baptismum ordinari quia ille pene consecuntur culpam. Et sicut in baptismo totaliter dimittitur culpa, sic eciam pena talis ecclesiastica pro tali culpa inflicta remittitur, quia regeneratur homo in baptismo et fit quasi nouus homo, quo ad Deum et Ecclesiam. Verum dicunt aliqui quod irregularitas contracta ex bigamia non tollitur per baptismum, ita quod si Iudeus bigamus baptizatur non possit fieri clericus, quia talis pena non est contracta ex culpa. An autem, irregularitas contracta, audite iuste, reum condempnante ante baptismum tollatur per baptismum, quidam dicunt quod sic, et quidam quod non quia, ut dicunt illi, per baptismum non tollitur pena nisi in quantum est pena culpe. Sed hec irregularitas nullius pena culpe fui, cum iudex non peccauerit iuste condempnando. Si autem priuata persona occidat ex ira ante baptismum tunc, quia iniuste occidit, si postea rite absoluitur a culpa et ab irregularitate que fuit, pena ecclesiastica illius culpe et in illo casu melior videtur esse condicio illius qui peccauit quam illius qui non peccauit. Sed hoc est ex virtute sacramenti: hoc tamen de pena ecclesiastica plus pertinent ad iuristas quia sunt ex ordinatione iuris. Contra hanc conclusionem arguitur et primo quod baptismus non semper omnem culpam tollit, quia accedat homo ad baptismum cum motu venialis peccati; tunc non delet, scilicet illam venialem culpam alias simul esset et non esset.

2° arguitur quod non tollat omnem penam pro peccatis debitam in foro Dei, quia dicit Augustinus quod peccatum aut homo punit, aut Deus punit. Si ergo homo non punit, quod commisit punietur a Deo, igitur non tollitur per baptismum.

3° culpa non potest ordinari nisi per penam, sed Deus nichil inordinatum reliquit in mundo. Igitur non obmittet quando pro culpa aliquam penam infligat et per consequens baptismus absoluit ab omni, quia ab illa non quam Deus infliget baptizato .

Ad primum dicunt quidam quod in illo casu veniale efficitur mortale sic, quod isti peccato quod alias esset veniale additur contemptus qui est mortalis eo, quod talis negligit se disponere ad sacramentum. Sed illud est ius durum quia frequenter insurgunt motus veniales cum eciam spirituales homines suscipiunt sacramenta. Ideo dicendum est quod motus venialis peccati non facit fictum simpliciter quia graciam non expellit, sed eam minuit aliquo modo et ad mortale disponit, et ideo baptismus in tali tollit omnem aliam culpam et penam. Et quoniam statim talis motus venialis cessat, tunc baptismus plenum habet suum effectum, quia statim delet etiam illud veniale quod baptismo coexistebat. Pro illis duobus argumentis notat Sanctus Thomas quod Christus per passionem et mortem suam sufficienter satisfecit pro peccatis totius humani generis, etcetera, si essent multa plura et quia homo per baptismum in morte Christi baptizatur et ei commoritur et ei consepelitur, ut dicitur Ad Romanos 6°. Et ideo baptismus quantum in se est totam efficaciam passionis in baptismatum influit et propter hoc absoluit non solum a culpa, sed eciam a pena satisfactoria pro culpis, ut praeuius audistis.

Per hoc ad argumentum 2m respondet Sanctus Thomas quod per baptismum incorporatur homo Christo et efficitur membrum eius. Et ideo pena quam Christus sustinuit reputatur isti in satisfactionem, quia "SI QUID PATITUR VNUM MEMBRUM OMNIA ALIA COMPATIUNTUR," ut dicitur Primo Ad Corinthios 12° . Et ideo Deus in Christo peccata illa puniuit, propter quod dicitur Ysaie 13° : "POSUIT IN EO INIQUITATES OMNIUM NOSTRUM; VIDETE QUAM INESTIMABILE ET STUPENDUM EST." Hoc, quod innocens Dominus penas protulit quas nos serui eius meruimus peccatis nostris et huiusmodi satisfactio per baptismum principaliter et per alia sacramenta consequenter applicatur nobis modo quo audistis, quod valde a nobis est perpendendum ut simus grati de tantis beneficys et simus Deo proniores ad graciarum actiones reddendum tanto benefactori Christo Domino. Quia ingratitudo pessimum est vicium et maxime displicens benefactori et quilibet poterit in se experiri, et ideo maxime priuat homines benefitiorum fructibus. Inter omnes species ingratitudinis illa maxima est, quod homo nec tantam diligentiam apponere vult ut eciam noscat aut recogitet suscepta beneficia, ut dicit Seneca.

Ad 3m dicit quod Deus ordinet culpam dupliciter vno modo ut satisfaciens, et sic culpa illius baptizati remanet ordinata per satisfactionem Christi alio modo ut medicina sanans uel ut resecans membrum insanabile. Et sic culpa in baptizatis reordinatur ut sanata per gratiam appositam ipsi baptizato .

2a conclusio: omnibus qui rite et non ficte suscipiunt baptismum confertur ex virtute sacramenti et racione operis operati equale beneficium gracie probatur, quia tota causalitas baptismi quantum ad beneficium gratiae gratum facientis est ex merito Christi. Sed quod illud equaliter respicit omnes saltem quantum ad sufficientiam, quia Christus passus est essencialiter equaliter pro omnibus, igitur quilibet qui rite suscipit et non ficte baptismum equaliter suscipit gratiam, in quantum est ex parte sacramenti et racione operis operati. Item tota essentia illius sacramenti est ex diuino statuto, quoniam Deus statuit quod in suscepcione debita baptismi vult conferre gratiam. Et cum non sit acceptor personarum, videtur quod determinat se semper concursurum ad equalem gradum glorie conferendum quantum est ex parte sacramenti praecise, licet aliunde possit aliquando addi maior, ut patebit statim. Et nominanter dixi in conclusione ex virtute sacramenti, etcetera, quia secundum Scotum Deus aliquam graciam disposuit regulariter conferre cum baptismo, ita quod nulli cum illo sacramento vvlt dare maiorem. Et illa gracia dicitur conferri ex virtute sacramenti et ex opere operato. Et subdit dicens: verum est tamen quod, quia Deus praedestinat diuersos electos ad diuersos gradus gloriae, et hoc antequam instituit baptismus et antequam determinauit tantam et tantam graciam in baptismo conferendam - praeordinato autem ad maiorem gloriam racionabiliter confertur maior gracia - potuit ergo Deus in determinando et instituendo virtutem et efficaciam baptismi disponere. Quod alicui conferret praecise istam gratiam que confertur omnibus ex vi sacramenti et ratione operis operati, alicui autem conferret maiorem, scilicet quem praedestinauit ad maiorem gradum gloriae. Sed iste vlterior gradus gloriae non confertur virtute baptismi, sed ex Dei beniuolencia speciali. Et sic etiam dicit Bonauentura quod, quia Deus potenciam suam non alligauit sacramentis, non est necesse quod semper in baptismo det eciam paruulis equalem gratiam, sed potest facere cui vult priuilegium speciale. Dixi etiaùm nominanter in conclusione beneficium gratiae siue effectum gratiae quia alium effectum qui est dimissio culparum et penarum non semper suscipiunt equaliter omnes baptizati, ut patet de paruulo qui baptizatur: non habet nisi originale et de adulto repleto mortalibus et venialibus, vtrique totum dimittitur et sic adulto plus quam paruulo, et sic eciam vni adulto plus dimittitur quam alterius non racione maioris efficacie baptismi in vno quam in alio. Sed ideo, ne diuerse disponicionis eorum in vno enim plus invenit purgandum quam in alio, et si equaliter essent obligati equaliter mundarentur.

3a conclusio: quamvis non ex ui sacramenti, tamen racione disposicionis varie baptizatorum vnus altero maiorem suscipit gratiam in baptismo. Prima pars patet ex priori conclusione. 2a probatur quia adulto non dimittitur peccatum aliquod in baptismo, nec digne suscipit sacramentum sine meritoria de peccatis contritione; si sit saltem vtens racione et illi contritionem, correspondet certa porcio gratie vltra gratiam baptismalem que praecise virtute sacramenti confertur. Talem autem contricionem non habet paruulus, igitur non recipit illum gradum gratiae eidem correspondentem, sed solum gradum qui virtute sacramenti confertur. Igitur maiorem recipit adultus quam paruulus racione proprie disposicionis sue. Item stat vnum adultum habere maiorem contricionem pro peccatis quam alium, et habere maiorem eis deuotionem quam alium et meliorem praeparationem ad sacramentum, et talis etiam maiorem suscipit gratiam quam aliter non tantum bene dispositus.

4a conclusio a ministro sanctiore sew ex baptizantis merito, quandoque plus confertur gratie et virtutum vni baptizato quam alteri secum equaliter disposito. Patet quia Constatinus, ex merito Siluestri baptizantis ipsum fuit sanatus a lepra, et cum hoc fuit scilicet collata multiplex gratia. Item oraciones sacerdotis boni quas super baptismum scit multas ante et post hoc baptismi magis exaudiuntur et valent illi pro quo fuerit. Et hoc racione meriti propry illius sacerdotis quam oraciones cedere sacerdotis mali aut non deuoti, quia licet per ministrum malum baptismus quantus est ex opere operato praecise sit tanti vigoris quanti per ministrum bonum, tamen, si cum virtute sacramenti accederet propria deuocio ministri qui oraret pro paruulo uel alio baptizato, plus sibi conferretur de beneficio gracie. Cum enim, ad partes boni et deuoti sacerdotis, Deus ad se conuertat induratos et obstinatos in peccatis, quis dubitat queri ad praeces tamen pronus sit conferre graciam copiosiorem. Potest etiam contingere quod in parentibus vnius baptizandi sit maior motus deuotionis uel offerentis eum ad baptismum, uel in patrinis, uel in ministrantibus, uel in assistentibus baptismo. Propter quorum merita deuocionis et penas effectus et orationes Deus plus vim confert gratie quam alterius non virtute baptismi, sed alieni meriti. Et hoc modo forte parentes beati Nicolay oracionibus suis meruerunt sibi maiorem graciam que fuit in eo adhuc paruulo principium tam mirabilis effectus, ut duobus diebus in hebdomada iuncta lactatione contentus remaneret; ita vult Scotus. Ex quibus patet quod assistentes collacioni baptismi non debent ridere et iocari ut aliquorum malus mos est a quo retrahi debent et doceri, ut habeant se honeste et mature ad reuerentiam sacramenti baptismi cui Christus sua passione et morte tantam efficaciam - ut audistis - et nobis tam salutarem meruit et ut deuote pro paruulo aut alio baptizando orent ad merendum, ut sibi augeatur gracia super graciam baptismalem. Ambo argumenta ante oppositum probant conclusionem terciam, ut patet intuenti.

Ad confirmacionem vero dicitur quod gratia quae confertur in baptismo non minuit fomitem quo ad suam essenciam, sed quo ad suum effectum quem consweuit causare in animam hominis, ut peccatum et inclinationem ad peccata. 2m enim quod gracia in anima hominis augetur, 2m hoc fomes minus habet efficaciam inclinandi ad peccata, quamuis ipse fomes in se et in sua essentia manet. Idem et eque magnus et huius dat Scotus familiare exitum de lapillo alligato alis aquile, quia si cresceret virtus motiua ale, quantumcumque cresceret, numquam tamen minueretur grauitas lapilli. In se tamen grauitas lapilli minueretur quantum ad effectum: quanto enim maior virtus est in ala, tanto lapillus minus ascensum impedit uel volatum. Sic in proposito quantumcumque crescat gracia non minuitur fomes in seipso sed minuit quo ad effectum, quia quanto gracia maior est in anima, tantum minus potest fomes hominem inclinare ad peccata.