Librum IV, Distinctio 5, Quaestio 2

Secundo queritur vtrum malus minister baptizando peccet et similiter ille, quia a tali sacramentum recipit scienter.

Arguitur primo quod malus minister baptizando semper peccet, quia dicit Augustinus in littera: - Iustos oportet esse per quos baptizatur. Si ergo non sunt iusti cum baptizant, tunc faciunt quod non debent et sic peccant.

2° arguitur quod vterque peccet et dans baptismum et ab eo recipiens, quia 2m Ambrosium de informandis rudibus qui faciunt et quibus faciunt nichil prodest, sed ad iudicium est.

3°, cooperans alicui ad mortaliter peccandum peccat mortaliter: hoc enim est agere contra fraternam caritatem, sed ille recipiens baptismum scienter a malo cooperatur sibi in actu baptizandi, in quo peccat mortaliter.

Quarto esto quod minister velit committere vicium symonie ut, quia uult baptizare nisi pro pecunia, tunc qui sic ab eo reciperet committeret symoniam; igitur in hoc saltem casu accipiens baptismum a sic malo peccaret mortaliter.

In oppositum arguitur quia de consecracione - distinctio quarta capitulo ‘Romanos’ dicitur et allegat Magister in littera Romanus pontifex: non attendit hominem qui baptizat, sed Deum, etiam si paganus sit qui baptizat.

Item Augustinus Super Iohannem omne 5ta: non exhorreat columba ministerium malorum.

De prima parte questionis, scilicet vtrum malus minister peccet baptizando, dicitur quod sacerdos in peccato mortali existens et baptismum cum solempnitate et ex officio ministrans peccat mortaliter, quia sacramento facit irreuerenciam cum ipsum exhibet scienter in mortali constitutus. Item dicit Sanctus Thomas: quicumque in peccato mortali existens exhibet se ministrum Ecclesiae in quocumque spirituali peccat secundum quorundam opinionem satis probabilem. Et subdit: ideo sacerdos baptizans cum solempnitate, quasi ministrum Ecclesiae se exhibens, peccat mortaliter. Concordat beatus Dyonisius in De ecclesiastica ierarchia dicens quod nephas est immundos ecclesiastica tangere sacramenta. Et confirmatur: non maius malum fuit - ut videtur - accedere ad sacramenta Veteris Legis cum immundicia prohibita in Lege quam accedere ad sacramenta Noue Legis cum immundicia conscientiae prohibita, sed primum fuit peccatum mortale. Igitur et secundum est mortale. Minor patet per illud quod dicitur Leuitici 12°: "OMNIS HOMO QUI ACCESSERIT DE STIRPE VESTRA AD EA QUE CONSECRATA SUNT IN QUO EST IMMUNDICIA PROHIBITA CORAM DOMINO." Item Bonauentura dicit hic quod si baptizans est in peccato mortali siue occulto, siue notorio est distingwendum, quia aut est necessitas baptizandi, uel timetur scandalum si non baptizaret. Tunc non peccat baptizando, sed peccat in hoc quod negligit se praeparare et cum timore et reuerencia accedere. Si autem non imminet necessitas baptizandi, nec timetur scandalum si non baptizaret, tunc non debet baptizare nisi praeuius se praeparet ad iustificationem, quod si non facit, non tamen peccat negligendo iustificationem, sed etiam quantum est in se sacramento contumeliam faciendo et vsurpando sibi id ad quod non est ydoneus. Si autem talis est notorius peccator et baptizat, tunc vltra hoc peccat scandalizando. Et ideo dicit Augustinus quod mundos oportet esse ministros, scilicet ut digne conferant, et ad edificationem aliorum et non ad scandalum. Diceret aliquis: malus si est sacerdos parochialis et baptizat, ipse facit quod debet et tenetur, igitur non peccat faciendo.

Respondetur quod, licet faciat quod debet, non tamen facit illud eo modo quo debet, quia diceret sacramenta mundus et iustus contingere et exhibere et illud non facit, igitur peccat. Dicitur enim Dewteronomy iuste quod iustum est exequeris: hec de prima parte quaestionis.

De secunda vero parte, scilicet an peccet qui suscipit baptismum a malo ministro, est distingwendum de malo ministro: aut enim est praecisus aut ab Ecclesia totaliter uel ad tempus ut hereticus, aut excommunicatus, uel est ab Ecclesia permissus, ut aliis malus in moribus. De primo modo dicto - malo scilicet ab Ecclesia reciso - dicitur quod qui extra casum necessitatis a tali reciperet baptismum pro se aut pro alio scienter, ille grauiter peccaret. Extra casum necessitatis communicaret illi contra praeceptum Ecclesiae, ymo communicaret ei in actibus, maxime prohibitis, ut in sacramentalibus actis.

De 2° vero dicitur quod in casu necessitatis non peccat homo recipiendo baptismum a tali malo si alter minister haberi non potest. Patet per beatum Thomam hic dicentem: si minister est recisus ab Ecclesia, tunc non peccat recipiens sacramentum nisi in causa necessitatis in quo posset eis a pagano recipere, uel Iudeo. Idem videtur haberi a beato Augustino contra Donatistas, vbi dicit: potest tradere separatus sicut potest habere separatus, sed perniciose tradere, ille autem cui tradit potest salubriter accipere. Si ipse non separatus accipiat, plerumque accidit ut catholico animo aliqua necessitate mortis ingruentis ad aliquem hereticum venerit, et ab eo Christi baptismus sine qua uis peruersitate perceperat et siue defuncti, siue liberati nequaquam apud eos remanerent ad quos numquam transierunt. Diceret aliquis an tamen adultus in tali causa teneatur recipere sacramentum ab huiusmodi praecioso.

Respondet Scotus quod forte adultus posset a tali praecioso non recipere eo, quod baptismus flaminis forte scilicet sufficeret si propter reuerenciam Ecclesiae talem vitet. Et subdit: tamen, pensatis omnibus, melius videtur quod a tali recipiat quam quod de vita hac sine baptismo decedat. De paruulo dicit vero Scotus: si nullus potest haberi non precisus qui paruulum baptizet et immineat periculum mortis ita quod non posset expectare minister ydoneus, debet homo ymo tenere paruulum suum, offerre illi praeciso ad baptizandum: nimis enim durum esset enim dicere quod tenetur paruulum suum permittere perpetue dampnari, cum possit habere aliquem qui eum baptizet cum quocumque eum baptizante. Saluetur etiam si paganus eum baptizaret in forma tamen et modo Ecclesiae, ut supra dictum fuit. Huius conclusionis contrarium posuerunt aliqui dicentes quod quilibet etiam in necessitate tenetur non recipere sacramentum scienter a tali praeciso, quod probare voluerunt sic, quia baptizandus aut est adultus aut paruulus: si adultus tunc sufficit, scilicet ad salutem, baptismus flaminis quando non potest habere baptismus fluminis, sicut est in proposito, quia non habet ministrum ydoneum cum sit sibi prohibitum communicare illi praeciso et maxime in sacramentalibus actibus. Si autem baptizandus est paruulus, tunc offerens eum baptizet, ipsi imminet periculum mortis et non potest haberi minister magis ydoneus, scilicet non praecisus, quia ut praeuius non licet tibi communicare paruulo suo cum tali praeciso. Sed contra illud et pro conclusione arguit Scotus: sic praeceptum superioris plus obligat quam praeceptum inferioris, Deus autem praecepit baptismum suscipere et Ecclesia praecepit non communicare cum isto praeciso. Igitur magis obediendum est praecepto diuino quam Ecclesiae praecepto in tali casu. Item non plus tenetur quis vitare praecisum quam ipsemet precisus teneatur vitare ministracionem sacramenti, sed in causa ipse praecisus tenetur ministrare sacramentum. Igitur in simili causa potest aliquis ab eo recipere maior nota et minor probatur, quia si aliquis praecisus videret paruulum non baptizatum moriturum tenetur eum baptizare: ipse enim in necessitate tenetur eum sustentare cibo corporali ne corporaliter moreretur. Igitur multo fortius teneretur eum sanare spiritualiter, ne dampnaretur.

Ad argumentum aliorum dicit Scotus quod prohibicio Ecclesiae intelligitur quando praeceptum maius non obligat ad contrarium praeceptum aut legis naturae, et praeceptum diuinum maius est praeceptum Ecclesiae. Tamen, vbi ergo praeceptum legis naturae obligat sicut ad saluandum vitam proximi corporalem et multo magis veritam spiritualem et praeceptum diuinum de conferendo et suscipiendo baptismum, magis obediendum est praecepto superioris quam vitandus sit talis propter praeceptum Ecclesiae ipsum vitare mandantis. Nullus enim iudex in Ecclesia uel legislator interpretaretur praeceptuum suum seruandum in eo casu in quo vergetur contra praeceptum legis naturae et diuinum.

Quantum ad 2m membrum distinctionis praemisse, scilicet de malo non praeciso, dicit primo Scotus quod, si esset occulte malus ita quod vita eius non est communiter scandalosa populo, satis conceditur communiter, quod potest homo a tali baptismum recipere. Ymo quod debeat se est suus ordinarius, quia propter peccatum quod non est notorium non debet quis alium vitare in actibus notorys, ut est ministracio sacramentorum.

Secundo dicit quod, si huius minister malus - licet non praecisus - sit notorie et publice malus ut - quia est notorius fornicarius, etcetera - tunc est distingwendum: quia aut tali incumbit de necessitate ex officio suo dispensare sacramentum baptismi uel - quia est sacerdos, curatus istius baptizandi – autem non incumbit sibi ex necessitate. Licet congruere, scilicet racione officy utpote, quia est sacerdos vocatus in adiutorium curati. Si primo modo, scilicet quod minister est, notorie malys et est curatus cui incumbit necessario provideri de sacramentis suis subditis, tunc non peccat qui recipit baptismum ab eo pro se, uel pro suo paruulo. Non enim peccat qui a malo debitum petit ac accipit, ille autem curatus debitor est parochie sue in sacramentis ministrandis. Si autem 2° modo, scilicet quod minister est notorie malus et non incumbit, scilicet de necessitate ministrare sacramenta tali baptizando licet de congruo eo, quod est vocatus in adiutorium curati. Tunc si potest haberi melior ille peccat qui ab illo notorio malo recipit cui non incumbit necessitas ministrare sacramenta tali baptizando. Si autem nullus alter melior ad quem pertineat haberi posset, tunc non peccat recipiendo de legato a quo petere potest illud quod, scilicet debitum, est sicut posset a paruulis. Sed ponitur casus quod nullus sacerdos nisi notorie malus possit haberi, sed possit haberi laicus bonus.

Dubium est quis cui in hoc sit praeferendus, id est a quo illorum sit baptismus suscipiendus. Et videtur Scotus quod a sacerdote sit suscipiendus quia officium ministrandi in Ecclesia Dei sacramenta conuenit sacerdotibus et non laicis; melius ergo videtur deferendo officio administrandum sacramenta instituta .

Ad primum argumentum concedatur quod minister existens in peccato mortali et baptizans ex officio publice et cum solempnitate consweta peccat mortaliter, et hoc vult Augustinus: loquitur enim principaliter de ministris Ecclesiae et ergo subdit iustos oportet esse tanti iudicis ministros.

Ad secundum quod Ambrosius loquitur de malis ex officio ministrantibus: isti peccant, ut iam dictum fuit. Et loquitur de suscipientibus a praecisis scienter et ex casu necessitatis, aut vt fiat discipulus talis praecisi heretici uel fauendo per hoc ex rationi suo: talis enim grauiter peccaret, ut praeuius dictum fuit, non autem sic de omnibus.

Ad 3m respondet Sanctus Thomas quod - si malus sacerdos peccat baptizando - non tamen oportet propter hoc quod ille peccet, qui ab eo baptismum eciam extra necessitatis articulum exigit et recipit, et hoc propter duas causas. Primo quia isti subdito non potest esse certum quod ille sacerdos sit in peccato mortali, ignorat cor eius: habuit enim forte contricionem et in vno instanti Spiritus sanctus operatur iustificationem.

2°, quia ille petit quod iustum est: debet enim a suo sacerdote sacramenta petere et recipere nec per hoc cogit eum uel inducit ad peccandum, quia ille potest reddere quod debet non peccando ut si disponit se ad iustificacionem per penitentiam dignam. Si autem non peniteat praeuius, nichil imputandum est illi subdito petenti actum ministracionis sacramenti, quia non petit eum in quantum peccatum, sed in quantum peccatum debitum. Idem vult Scotus: dicit enim quod ille qui petit baptismum a suo malo sacerdote non cooperatur illi directe ad peccatum mortale. Petit enim ab eo actum debitum, scilicet et in hoc non delinquit quia nullius malicia excusat a soluendo debitum quod tenetur. Ille autem actus posset solui sine peccato si baptizaturus praeuius contereretur. Ymo quantum est ex actu illius petentis baptismo, tunc ille petens magis necessit ad sacerdotem ad penitentiam quam ad peccandum, quia illa ministracio sacramenti diceret scilicet esse causa et occasio praeuius penitendi, ut digne ministraretur. Et Bonauentura dicit quod non peccat qui ad proprium sacerdotem eciam malum malicia morum accedit pro ministracione sacramenti. Ymo non accedens ad eum, sed ipsum vitans et recusans, magis peccat in hoc saltem casu cum ideo eum recuset, quia credit sacramentum per ipsum dispensatum esse viciorum. Ymo facit in hoc iniuriam sacramento quod non potest pollui per maliciam cuiuscumque minister.

Ad 4m respondet Sanctus Thomas quod ille baptizandus aut est adultus, aut paruulus. Si est adultus tunc sufficit, scilicet ad salutem credere, et baptismum petere et baptizari baptismo fluminis et nullo modo debet committere vicium symonie. Si autem est paruulus pro quo quis baptismum petit, tunc ipse offerens pocius paruulum per se baptizare quam praecium sacramenti pro baptismo symoniace dare. Subdit Sanctus Thomas: est tamen ei licitum emere aquam a sacerdote si alius aquam habere non posset pro suo aut pro sui paruuli baptismo, quia aqua non est quid de se sacramentum eciam si est sanctificata eo modo quo solet in Ecclesia benedici in vigilia Pasce. Adhuc posset eam emere, quia non operatur ad baptismum de necessitate eius existens quasi sanctificata, sed quasi aqua. Et ideo emit aquam non vt sanctificatam, sed ut aquam quia ut sic, scilicet ut aqua est de necessitate baptismi. Eandem sententiam tradit Scotus: dicit enim quod si sacerdos nullo modo vellet baptizare nisi acciperet praecium pro actu baptizandi, prout est actus sacramentalis, tunc esset perfecte symoniacus quia vendens sacramentum. Et ideo nullo modo esset baptismus isto modo ab eo recipiendus, nec pro adulto nec pro paruulo; pro adulto non, quia peccaret mortaliter, sic recipiendo symoniace. Non autem obligatur ad recipiendum sacramentum quando non potest recipere sine mortali peccato, sed si imminet casus necessitatis potest saluari in baptismo flaminis, nec debet eciam in tali casu recipi baptismus pro paruulo. Peccaret enim mortaliter qui sic pro paruulo symoniace reciperet. Dicens forte nullus alius adesset qui vellet baptizare paruulum et sic non baptizando exponeret paruulum periculo, quia posset mori et sic dampnari. Respondet Scotus: baptizet ipse offerens - si potest - utpute si non est mutus uel mancus. Et si ipsemet non possit, nec possit habere aliquem alium baptizantem paruulum nisi qui velit vendere baptismum nec symoniam committere, tunc dimittat paruulum suum modi eciam sine baptismo, quia ipse emendo baptismum committeret symoniam et sic peccaret mortaliter. "NON autem SUNT FACIENDA MALA UT EVENIANT BONA" - Ad Romanos 3° - et quilibet magis debet diligere seipsum quam proximum et perconstans in seipso magis vitare peccatum mortale quam in alio dampnacionem. Addit Scotus quod talis casus de difficili uel numquam contingit quando sine symonia ex parte adulti baptizandi, uel ex parte offerentis paruulum ad baptismum potest haberi baptismus. Si enim sacerdos ille vellet vendere aquam suam suam et nullo modo vellet alias concedere eam, tunc potest ipsa aqua emi esto eciam quod sit consecrata. Nullo modo tamen in illa empcione habendo respectum ad ipsius aque consecracionem nec plus dando propterea: propter consecracionem non enim plus valet ad baptismum consecrata quam non consecrata quo ad efficaciam sacramenti. Sed consecracio est solum pro honestate et solempnitate sacramenti. Huius datur exemplum, quia licet emere et vendere calicem consecratum nullo modo oculum habendo ad emendum uel vendendum ad consecracionem. Item si sacerdos nitatur actum baptizationis vendere, potest ille qui offert paruulum emere non intendens actum illum in quantum est sacramentale, sed intendens solum laborem sacerdotis in tali actu. Sicut conducuntur hodie sacerdotes ad celebrandum missas, ut sepe conducuntur capellani pro certa summa ad legendum missas per annum, etcetera, non sic quod ipsi sacerdotes vendant et aly emant actum celebracionis in quantum est quoddam sacramentale, quod absit longe ab omnibus. Sed ipsi vendunt laborem et aly emunt eum, quia oportet vnumquemque de suo labore taliter qualiter victitare. Scotus et Bonauentura dicunt quod in causa argumenti talis debet dare praecium illi baptizanti non ad emendum aquam uel sacrum, sed ad redimendam iniquam vexacionem: habet enim ius ad baptismum et inique ille impedit enim in iure suo et ideo potest hoc tollere. Tamen beato Thome plus placet solucio praecedens. Diceret aliquis sic, quod mulier aliqua offerat paruulum ad baptismum et sic ipsa muta aut manca quod non posset baptizare, nec assit alius volens baptizare, et sic vehemens timor de morte pueri, et non uelit sacerdos baptizare puerum nisi ipsa praeuius fornicet secum, aut blasphemet Deum, aut periuret, aut in aliud peccatum consenciat quid erit faciendum in tali causa de tali puero.

Respondetur quod nullo modo debet consentire in peccatum ex causis superius dictis, sed dimittat paruulum sine baptismo vsque possit alium rite baptizantem habere et ponat se ad deuocionem ut pro paruulo impetret prolungacionem vite usque ad susceptionem ritam baptismi, aut ut praecibus suis impetret paruulo baptismum flaminis. Et si moritur paruulus sine baptismo speret quod fides sua, scilicet offerentis et bona voluntas qua propter Deum et amorem iustitiae noluit consentire in peccato, pro quo institit sacerdos uel aliter baptismi minister ex Dei speciali misericordia sufficiat paruulo suo ad salutem, ita ut diuina pietas in tali necessitate cuncta deficiencia suppleat.