Librum IV, Distinctio 6, Quaestio 6

Sexto queritur vtrum in baptizante requiritur intentio.

Arguitur quod non, quia instrumentum non habet intentionem, ut patet de securi, minister autem, scilicet baptizans, non mundat ipsum baptizatum nisi ut instrumentum extrinsecum et Deus solus mundat interius immediate igitur, etecetera.

Secundo: verba et elementum aque sola sunt de essencia baptismi, igitur non requiritur intencio.

Tercio: infidelis potest baptizare, ut dictum fuit, et tamen infidelis non intendit, ut videtur: nullus enim intendit aut vult fieri quod non credit posse fieri igitur, etcetera.

Quarto, 2m Augustinum ebriosus potest baptizare et tamen talis non potest habere intencionem cum tunc non vtatur ratione igitur, etcetera.

Quinto, intencio requiritur cogitacionem de re intenta, sed frequenter et de facili rapitur cogitatio ad aliud et sic baptismus, ut frequenter impediretur.

Sexto, intencio hominis non est alicui certa nisi ipsimet hominum habenti eam. Si ergo requiretur ad baptismum intencio baptizantis, non esset de aliquo certum quod esset baptizatus nisi apud eum qui ipsum baptizauit. Hoc autem esset inconveniens, scilicet quod omnis homo esset in tanto dubio sue salutis ut oporteret frequenter rebaptizare.

In oppositum arguitur: : ea que fiunt praeter intencionem sunt casualia, sed hoc sacramentis non conuenit, cum habeant determinatos effectus et determinatas causas.

Secundo, opera quae fiunt a voluntate specificantur et determinantur intencione, vnde Ambrosius dicit: "Affectus tuus operi tuo nomen imponitur." Et ??? quia dicit Gloza: quantum intendis, tantum facis, sed baptizare est actus voluntatis, igitur in ipso requiritur intencio ex parte baptizantis. Idem patet auctoritate Magistri in littera dicentis: in hoc et in alys sacramentis sicut forma est seruanda, ita et intencio illud celebrandi est habenda. Constat autem quod forma requiritur ad baptismum, igitur etiam intencio.

Respondendo 2m Sanctum Thomam, Bonauenturam et Scotum. Dicitur primo quod necessario in baptizante requiritur intencio respectu actus quem exercetur. Probatur quia actus baptizandi debet esse actus humanus, sed nisi baptizans eum intenderet, non diceret humanus actus, sed solus fortuitus et casualis, sicut si praeter intencionem caderet cum paruulo ad aquam. Item alia intencio de qua dicetur necessario praesupponit illam, igitur eciam illa requiritur. Dicitur autem hic intencio generaliter volicio alicuius aliquo modo deliberata, ut scilicet non fit omnino deliberatus actus, ut fricacio barbe est totaliter inde liberata aut casualis casus in aquam.

Secundo dico quod non requiritur necessario quod baptizans intendat baptizandum per baptismum ordinare ad vitam eternam. Patet, quia infidelis vere baptizat - ut supradictum - et tamen ille non intendit baptizandum per hoc ordinare ad vitam eternam cum eam metignoret.

Tercio dico quod in ipso baptizante ad veritatem baptismi requiritur intentio qua vult et intendit ipsum baptizandum per baptismum adscribere secte christianorum. Vel generalius, scilicet quod intendat facere circa baptizandum illud quod Ecclesia Christianorum facit circa suos. Quod autem talis intentio uel consimilis requiratur in baptizante. patet, quia propter hoc heretici qui istam intencionem non habent nichil baptizant, id est si alia seruant in baptizando et deficit illa intentio non conferunt baptismum. Sed sic baptizatus esset rebaptizandus. Illi autem heretici qui in baptizando illam intentionem habent et seruant cum hoc alia requisita ut formam et materiam debitam vere baptizant, quantumcumque Christi infideles sint et credunt baptismum nichil valere. Item aliqua verba que ibi proferuntur et actus qui ibi fit et elementum non sunt ordinata ad illum effectum solum, sed possunt eciam ad alios sumi, etiam ad diuersos effectus. Et ideo ad hoc, quod ordinetur ad illum vnum effectum secundum institutionem Christi, oportet necessario interuenire intencionem ministri qua intendat illo actu verbo et elemento talem effectum dare, uel quod facit Ecclesia facere. Et dicit Sanctus Thomas et Bonauentura quod debet haberi pro vtili regula quod simul in omnibus alys sacramentis requiritur: intentio ministri cum debita materia et forma debita, non solum ad effectum sacramenti consequendum, sed etiam ad sacramenti percepcionem ita quod sine debita intencione non conferretur verum sacramentum. Item, quod ad baptismum requiratur intencio, patet etiam per argumenta arguta.

In oppositum questionis, ut dicit Scotus, quod sicut praedicta intentio requiritur, sic etiam sufficit in baptizante etiam si credat baptismum nichil valere. Et ita statuit Christus Dominus propter necessitatem sacramenti, ne infidelitas ministri noceret baptizandis.

Ad raciones ante oppositum, ad primam respondet Sanctus Thomas quod duplex est instrumentum, scilicet animatum ut sensus, inanimatum ut securus, ut dicitur 8uo Ethicorum. Instrumento ergo inanimato non requiritur intentio propria, quia ipsa inclinatio instrumenti ad effectum permotum principalis agentis locum intentionis supplet, sed instrumento animato quod non solum agitur, sed aliquo modo agit - utpute per imperium agens et non per impulsum motus - requiritur intencio exequendi ministerium ad quod applicatum est. Tale autem instrumentum est minister sacramenti.

Ad 2m negatur assumptum, et patet ex dictis.

Ad 3m dicit Scotus quod, non habens fidem de fine vltimo, non intendit illud ordinare per baptismum ad finem vltimum, credens tamen per baptismum ipsum posse adscribi secte Christianorum, siue credat istam sectam ualere, siue non potest intendere illum adscribere per baptismum illi secte. Vel generalius potest intendere per illum actum facere quod Christiani intendant facere circa suos. Ponit de hoc exitum: ego, credens Iudeos per circumcisionem distingwi ab alys, possem intendere illum paruulum adscribere secte Iudeorum et intendere circa eum facere idem quod Iudei intendunt facere circa suos circumcidendo eos, licet non credam istam circumcisionem illi proficere ad salutem. Secundum exemplum aliquis bone fidei posset proferre aliqua verba incantationum quibus vtuntur magi et mage et circa materiam qua aly vtuntur intendens in genere proferre ad illum finem quo ipsi proferunt sic in proposito.

Ad 4m dicitur quod ebriosus est ille aswetus ad ebrietatem, scilicet qui frequenter inebriatur, et talis non semper est ebrius quia non est semper impeditus ab actu racionis. Vnde nominanter dicit Augustinus: "Non timeo ebriosum," id est asswetum ad frequentem ebrietatem. Illa enim aswetuto non prohibet quam aliquando sit sic sobrius quod baptismus ab eo collatus valeat ut, quando non est actu sic ebrius quoniam possit vti racione, secus esset per ebrietatem vsus racionis in eo totaliter impeditus. Illa enim ebrietas tolleret intencionem necessariam. Et dicit Bonauentura quod si talis ebrius habeat racionem aut de eo legatam quod tollatur intentio baptizandi quia nescit quod faciat, tunc non baptizat. Si autem ratio soluta est in tantum quod scit quid facit, non tamen omnimodo est compos sui: tunc iudicandum est quod ille sit vere ab eo baptizatus etiam si lingwa aliquo modo balbuciat, quia illud non est semper signum ligaminis racionis efficax. Multi enim sunt qui ex modico vino balbuciuntur et tamen habent vsum racionis. Distingwendum est tamen de ligamine lingwe: nam, si format verba intelligibiliter - licet non omnino perfecte - baptizatus est paruulus, si autem ita corrupte quod intelligi non potest, rebaptizandus est paruulus. De illa tamen corruptione superius fuit lacius dictum in quaestione de forma baptismi.

Ad quantum dicit Sanctus Thomas quod, quamuis minister sacramenti debeat mitti ad custodiendum cor suum quantum potest - et maxime ut in verbis sacramentalis forme intentionem habeat actualem - quia tamen cogitatio est valde labilis igitur, si eciam tunc non assumit actualis intencio quando verba profert, Deum non praeuius intenderit et contraria intencio non interuenerit. Sacramentum non impeditur, quia operatur tunc in vi principalis intencionis. Non enim oportet quod in opere semper intencio coniungatur actualiter operi, sed sufficit quod opus ab intencione procedat, et ad melius intelligendum que intencio sufficiat, et requiratur ad baptismum. Est notandum quod Scotus ponit triplicem intencionem. Prima est actualis et est actus a voluntate elicitus respectu huius quod intendit. Alia est intencio habitualis et est habitus ad talem actualem intencionem inclinans, sed invenitur minus perfecte intendens quam primo modo et magis perfecte quam secundo modo; et ideo est intentio quedam media, que dicitur intentio virtualis. Aliquis enim in principio intendit celebrare missam, si postea est distructus non habet actualem intentionem: non enim intelligit tunc in actu illud, nec de eo cogitat igitur, nec vvult illud in actu, nec habet tunc solum habitualem, quia talem habet dormiens. Habet se ergo medio modo, et hanc eius disposicionem vocat Scotus intencionem virtualem, quia scilicet talis in virtute prime intentionis habite actualiter omnia operatur que facit. Et facit eam ex illa intencio actualis: est sibi principium ordinatum ad omnes actus et habet in se virtutem cuiuscumque illorum actuum, sicut intencio finis habet in se virtualiter intentionem propriam cuiuscumque ordinati ad finem et pro tanto manente intencione cuiuscumque ad finem. Et ut, descendente ab ista intencione, etiam illa intencio prima actualis maneat virtualis in omnibus istis hoc modo intendens, ite ad sanctum Iacobum. Ex intentione huius finis ordinat multa alia necessaria ad istum finem exequens, autem illa ordinata non semper cogitat de sancto Iacobo, nec de reuerencia eius. Dico tamen quod semper habet meritum quia habet intentionem eorum que sunt ad finem illum, cuius illa est prima intencio. Vel habet actus aliquos sequentes ex illis intentionibus, quamuis cum ipsis committentur actus aliqui distrahentes eum ab ista prima intentione et ab intentionibus proprys eorum que sunt ad illum finem. Aliud de hoc dat exemplum: martyres in actu sustinendi martyrium non semper habuerunt intencionem nisi istam virtualem, quia immensitas penarum absorbeat forte vsum rationis in aliquibus. Adhuc tamen illa perpessio penarum erat quidem effectus deriuatus ex intentione seruandi fidem Dei. Et ideo dum durabat passio, durabat semper intencio illa virtualiter sicut in effectu, si ergo queritur que intencio sufficiat et requiratur in baptizante.

Respondet Scotus quod sola intentio habitualis non sufficit in baptizante quia actus eius, licet conformis illi habitui, non dicitur propter hoc actus humanus. Nam, si aliquis habeat habitum inclinantem eum ad desiderium sanitatis, si currat nullo modo intendens actualiter sanitatem, sed ludere et iocari, si talis currendo sanatur non dicitur consequi sanitatem per aliquem actum humanum, sed casualiter uel fortuite non magis quam si non habuisset habitualem intencionem ad sanitatem. Igitur sola intentio habitualis non sufficit respectu finis actus humani ut humani.

Secundo, dicit Scotus quod non requiritur in baptizante semper actualis intencio, quia non obligauit Deus hominem ad impossibile, uel nimis difficile cuiusmodi est non distrahi, quia 2m Augustinum 3° De libero arbitrio non est in potestate nostra quibus visis tangamur, nec etiam plus obligauit ministrum in illo actu quam in exercendo actus aliorum sacramentorum. In conficiendo autem Ewcaristiam, que est excellentissimum sacramentum, non obligauit hominem a Domino distrahi quam praeuius celebrare intendens vere celebraret, licet in proferendo verba consecrationis, sic distractus, vere conficit. Ex hys concludit Scotus quod sufficit in baptizante intentio virtualis, hoc est quod aliquando habuit intentionem actualem ex qua descenderit actus baptizandi; sine illo actu habeat intencionem actualem, siue aliquam ex ea descendentem siue non. Et intelligo quod descenderit ille actus absque omni motu voluntatis contrario interueniente, sicut si induens se ad missam intendit celebrare 2m vsum romane Ecclesiae et ex illo procedit continue et forte. 2m aliquem habitum derelictum in fantasia procedit cum magna distractione, vere tamen facit ea que necessaria sunt ad illum actum qui est conficere. Adhuc vere conficit si etiam verba consecracionis proferens non habeat actualem intencionem, sed cogitet de extraneis rebus. Ita in proposito.

Sed queritur quomodo illa intencio que nunc est potest reduci in intentionem primam que nunc non est. Inter ceteros modos Scoti est vnus quod voluntas habet suas voliciones ordinate et respectu finis et respectu eorum que sunt ad finem. Et intencio finis est etiam causa eorum que sunt ad finem. Et cum voluntas ad illarum volicionum aliquam ipsorum ordinatarum ad finem pervenerit et actum inferioris potentie correspondentem imperauerit, potest ille actus imperatus inferioris potentie remanere, licet nec prima neque secunda intencio remaneat. Et dum manet ille actus voluntate quantumcumque distracta, dicitur remanere intentio virtualis.

Ad sextum respondet Sanctus Thomas et Bonauentura quod, si desit mentalis intencio in baptizante, scilicet et actualis et virtualis 2m modum praedictum, tunc non confert sacramentum baptismi. Tamen in adulto supplet fides et deuocio effectum baptismi ut periculum baptizato qui ignorat intencionem baptizantis nullum ex hoc proveniat. Si autem sit puer qui non potest seipsum disponere per propriam fidem et deuocionem et manet viuus usque ad etatem adultam, tunc haberet veram fidem et desiderium baptismi si sciret se non baptizatum. Tunc illa fides et deuocio ad suscipiendum baptismum et con- tritionem de peccatis proprys supplent vicem baptismi et causant eius effectum. Si vero huiusmodi puer moriatur ante vsum, creditur pie quod in illo paruulo sumus sacerdos, scilicet Deus defectus suppleat et salutem ei conferat. Subdit Bonauentura dicens quod Deus voluit nos sic incertos esse de salute ad deponendum superbiam nostram et ad excitandum diligenciam, ut attencius et a personis dignioribus et securioribus sacramenta requiramus. Subdit. Credo tamen uel quod Deus reuelet, uel quod suppleat nisi peccata nostra praepediant hoc de intentione ministri baptizantis; sed est dubium que intencio requiratur in baptizando .

Respondet Sanctus Thomas quod, si est adultus, tunc ad hoc, ut vere suscipiat sacramentum, requiritur intencio et voluntas illud suscipiendi - ut etiam superius dictum fuit - et ad suscipiendum effectum sacramenti, scilicet gratiam, requiritur deuocio et praeuia contritio de peccatis. In pueris autem nullum illorum requiritur, sed absque vtroque illorum suscipiunt et sacramentum et rem sacramenti in fide Ecclesiae. Suo modo potest intelligi de fide illorum qui baptizandi sunt quod enim non requiratur fides in baptizante. Sufficienter dictum est: cum heretici, scismatici, infideles, etcetera, possint baptizare, dummodo seruant cetera ad baptismum necessario requisita. Sed de fide quo ad baptizandos dicit Sanctus Thomas - ut superius etiam dictum fuit in quaestionibus deficte accedentibus - quod in adultis requiritur fides etiam propria et personalis ad hoc saltem, quod consequentur effectum baptismi quia nisi quis vere credat, ipse reputatur fictus et tunc non consequitur rem sacramenti. Sed non requiritur in eis fides ad hoc, quod consecuntur sacramentum et sint vere baptizati. Sacramentum enim potest percipere etiam qui non credit, vnde Augustinus dicit quod prorsus fieri potest ut aliqui verum baptisma habeant et non habeant veram fidem: in paruulis vero facit fides Ecclesiae ad utrumque.