Titulus 5

DIcto De illicito facto quod contrahitur per homici. dium: nunc prosequitur de illicito facto: quod fit pervsurarit: contractum.

¶ Uel sic: dictum est. supra de abisu personarum / nunc rerum. Est enim illicitus vsus pecunie feneraticie: qui veterinouo testamento codemnatur. supra eo. quia in omnibus hec ostenr do ratione / pecunia proprie (secundundum philosophum) non est bonum per se: sed mosura bonorum: probatur ff. de contrahen. empt l. i. i. ff. d. fideius l. fideiussorem accepero. Et mensura non parit sed partum sibi infusum reddit. Et ob hoc quod pecunia pariat aliam pecuniam: est contra rei naturam c: licet ex rebus naturalibus acquiratur pecunia: et econtra. Sed quod ex pecunia acquiratur pecunia: est contra naturam vel preter: secundum philosophum. Sed quero dan crimen vsurarium sit crimen ecclesiasticum. Et ostendo quod nevsura est species furti: quod sic probo: qui vsuram accpit / rapinam facit. xiiii. q. iiii. si quis vsuram / et qui rapit fure est improbior. insti. vi bono. rapto. in princi. Ergo cum futum sit fori secularis: ita et eius species: vt vsura contrano. supra de offi. ordina. c. i. supra de for. compe. cum sit sol. vsura fit (vt predixi) contra naturam rei / et ideo ob hoc dominus rei / vel eius vicarius de hoc abusu cognoscit propter rationes infrascriptas: alias hec ratio esset nimis generalis: sed in furte non sic: ita enim est apta res vt sit mea que tua regulariter. Si cus in spiritualibus / vt in decimis que non cadunt in laicum. supra de prescriptio. causamque et de decimis: tua. vnde dispiritu alibus et annexis eisdem cognoscit ecclesia. supra d iudic. decernimus et. c. quanto. Et de matrimonio et ill. gitimitate et adulteriis que sunt defectus et propterea contra matrimonium. supra de offi. ordina. c. i. supra de ordi. cognstio. tuam.

¶ Nec procedit argumentum in contrarium proptenrationem iam dictam. Item alia ratio: lex fforum. dicebat: ao equissimum est vsuras precsi dependere. ff. de actio. emp. iulianus. §. ex vendito. et lex. C. quod vsure optimo iure debentur h. C. eo. titu. l. i. et quia hoc dicebat lex humana: que forsan considerauit vtilitates et necessitates hominum contrahentium: dicit pecuniam parere vsuras. ff. eo. titu. si ber ne asserens quod nummi post moram non debent esse steriles ff. eo. tit. debitor. Et ob hoc lex canonica videns hoc detestabile vtriusque testamenti pagina ff supra eo. quia in omnibus. hoc assumpsit. ix. et. x. distin. quasi per totum: nam ecclesia. supplet defectum iudicis secularis. supra de iudici. nouit. supra qui fili sint legit. per venerabilem. §. rationibus: supra de foro compet licet.

¶ Item ecclesia de hoc crimine cognoscit / a tempore cum memoria non existit et sic iure constituti habetur ff. de aquaquoti. et esti. hoc iure. §. ductus aque. Et consuetudo causam de iure secularem facit ecclesiasticam. supra de iudic. no. uit. circa principium. et per quamlibet dictarum rationum pate responsio ad obiectum. Nam ex primo capite crimen vsurarum spectat ad ecclesiam m iure vicario dei propter reiabusum causato. Nam rem alienam contractare in se non est malum: nisi quod fit contra proximum: sed habere vsuram sifr eris vsum / vt est predictum: est ere abuti hoc est male vtiseu contra rationem vti: et contra naturam re¬

¶ Et sic fieret rei domino principaliter iniuria cuius est terra et plenitudo eius id est deo non sic in furto. Ex secundo etiam capite a iure per defectum iudicis secularis deuoluto. Item ex tertio / iure consuetudinario: etiam nouo iure autenticorum approbato: nam vbilibet lex. iiii. concilia scrNicenum / Constantinum / Ephesinum / et Calcedonum / pro legibus haberi / et sicut sacras scripturas obseruari autem. de eccle. titu. in princ. colla. ix. Et in niceno concilio vsure sunt reprobate. xvi. distin. quoniam: et hoc no. C. de vsur. auten. ibi signata: vnde dic quod quoddam est crimen ecclesiasticum vt heresis: et vtrum sit reus clericus vel laicus non refert quia semper huius criminis cognitio est iudicis ecclesia sticiq. supra hoc libro de heretic. vt in quisitionis. Et actor sequitur forum rei. xi. q. i. c. experientie. C. vbi in rem actio. l. fina. supra de foro competen. cum sit generale. Et est quoddam crimen seculare: vt homicidium: et tunc secularis cognoscit quando dicitur commissum a laico: secus si a clerico / propter rationem predictam / ergo crimen spectans ad forum seculare non facit propter hoc quod in foro seculari sin tractandum. Sed potissime est consideranda persona quie dicitur illud commisisse: quia est persona que conuenitur. et que proprie dicitur fori huius / vel illius. Non igitur be. ne dicitur furtum est fori secularis / sed persona hoc committens conueniri debet infforo seculari: sed potius consideratur persona committens quam crimen: cuius contrarium. supponebat / arg. inductum. supra de iudic. at si clerici

¶ Sed quero vsura est prohibita vt partus pecunie / etiam ex conuentione / nunquid inhibetur vt interesse / videtur quod sic / quia quod vna via prohibetur / alia via concedi non debet. ff. eo. titu. pecunie. infra hoc lib. de regu. iur. cum ad vna. Contra su dic arg. ff. eo. titulo cum quidam. §. ergo ff. devsufruct. quia ff. de actio. empt. Iulianus. §. ex vendito: nam interesse quod consistit in damno / et est circa remillud venit a tempore interpellationis facte. ff. de actio. emp. si sterilis. § si per venditorem. ff si cert. peta l. vinum. Sed quando male trado / interesse etiam extra rem venit. ff. deactio. emp. Iulianus i. et. ii. Nis. Et est ratio maius est peccatum male tradere quam non tradere. quod sic probo benetradere est maius bonum quam tradere: quia bonum circumstantionatum maius est se non circumstantionato: et maiori bono maius malum opponitur secundum philosophum Et dic ad l. pecunie: quod prohibitum vna via non debet concodi alia / que tendit ad idem in fraudem prohibitionis / vt la. decunie. et. ff. de actio. emp. Iulianus. §. ibidem. et est fraus bresumptione iuris quando pena adiicitur quantitati / non si adiiciatur facto seu speciei / vt d. §. no. Item dic ad. qui. cum quid vna: quod prohibitum vna via non debet alia concedi / eadem ratione tendente ad primam / secus n si aduerso iure / vt d. c. cum quid vna.

¶ Sed quero an punitus hoc crimine per iudicem ecclesiasticum / possit postmodum puniri per iudicem secularem / et est arg. quod sic i1fra hoc lib. de penis. c. fi. § per hoc quoque. supra de foro. compet. cum sit generale. supra de offi. ordina. c. primo: saltem in eo quod excedit. ff. vi bonorum rap. l. prima.

¶ Sed quo puniet si non est de foro suo. Solu. imo est a quia vtroque iure vsure sunt prohibite vt est. supra probatum Ioannes Monach. Cardi.

Surarum. Gregorius in hoc ca. tria dicit. Primo / concilium Lateranen. per ne adiectione inuat. Secundo ibi Et quia quo inhibitionem ponit. Tertio / ibi qua vero. Contra facientes contra prohibitionem punit / eiiam laicos omni priuilegio cessante voraginem. Contra omne dulce nitrit secundum medicos / sed in vsuris est dulcedoc. ff. de his qua in fraud. creditor l. ait praetor. §. idem / et in seruo / ergo non est vorago in eis. Sol. est dulce in recipiente: sed vorago in soluom te animas deuorat. Contra anima est immortalis / ergo non duoratur. Sol. anima est immortalis quo ad viuere: quia illud numquam admittit. Sm est mortalis quo ad bane viuere quod admit tit per pctnim mortale / vt ait Greg. in. iiii. dialogo animas recipientium facultates soluentium constitutionem supra eo. quia in om nibus diuine maledictionis id est pene eterne que pro mortali tantum debetur / et imponetur in die iudicii: cum dicetur malis. Ito maledicti etc. Bonis autem venite benedicti et c. vne versus. Mortis vel vite breuis est vox. Ite venite dicetur reprobis / ite venite probis in terminatione id est in perpetuitate exercendi libertas. Nota opportunitatem delinquendi / delinquentibus auferendam sic et. C. de lat. liber. tol. l. i. §. i. versi sed ne furandi collegium Collegium dicitur cum simul habitant / sic dictum / quod simul colliguntur: et sic exponitur. ff. quod cuiusque vniuers l. i.

¶ Uniuersitas autem est magis nomen generale: et plura comprehendit / vt vniuersitas scholarium et magratorum / vt supra de constifex stris alienigenas. Ergo hec constitutio non extenditur ad oriundos de terra. Et dic alienigenas qui non sunt ciues nec incole alios id est etiam si non sunt incole ad hoc / vt facias aliquam differentiam inter alienigenas et alios non oriundos Non tamen oriundis / hoc est licitum: set quia de his non est tantum scandlum: ideo hec constitutio ad eos non extenditur: sed alie penebande habent locum contra eos. supra eo. quia in omnibus fenebrem idst vsurariam: quia eam mutuant sub vsuria ad hec i st ad exercendum pecuniam fenebrem. Quid ergo si non ad hec conducunt / sed ad aliud / non videtur prohibitum per istam decretalem. Nec nos exten¬ dere debemus: cum sit penalis. ff. de penis. l. interpretationer et de libe. et posthu. cum quidam / et illa ira quae sequitur facit ad hec nemo illis ad fenus exercendum. Saluo quod in dubio praesumendi sunt ad hoc conducere cum exercere consueuerint. Qui qui semel malus est etc. ff. de accusa. si cui. § iisdem / et infra hoc lib. de reg. iur. semel vsurarios manifestos. Sm quos dices gvsurarios manifestos / notorios h / vel euidentia facti / scilicet quia vsurarius mensam tenet paratam ad pecuniam mutuam dam / auilibet sub vsuris: sicut meretrix in prostibulo cuilibs patet / arg. supra de cohabi. cler. et mulie. ca. tua. et. c. fi. Et in hoc casu pena ipso iure patitur illius canonis. supra eo. quia in omnibus / vel dicas manifestos notorios sure / puta quia sunt per episcopum in ecclesia publicati. Secus si adhuc in ecclesia tollerentur / ar. supra de cohabi. cler. vra. Nam si manifesti sunt per famam tantum / non tamen notorii / non patiuntur hanc penam ipso iure: sed per publicationem sic intelligitur. supra eo. cum tu. i. respon. Ad hanc autem publicatione faciendam sufficit quod vocati confiteantur / vel quod pertestes conuincantur / sufficient etiam argumenta cum fama. supra eo. cum tu / et itamanifesti dicuntur sine euidentia facti / vel si sint conuicti. vel confessi et publicati aliquos tales id est vsurarios manifestos nemo illis id est vsurariis manifestis non oriundis contrarium fecerunt eos permitiendo hospitia ad fenus exercendum conducere ecclesiastice persone) vt clerici / hospitalarii et alii / qui persone ecclesiastice appellantur. xvii. q. iiii. quisquis collegium nota hic collegium vel vniuersitatem non debere excommunicari infra hoc libro de sententia excommunica. Romana. §. fina. indurata. Nota hic quod crescente contumacia debet crescere pena lsupra de iudic. cum non ab homine cum suis similibus terre ipsorum et sic punitur hic alius pro alio i. q. iiii. item peccata.

¶ Sed contra infra hoc lib. de iniur. et dam. dato. capitulo et si pignorationes. supra de his que fiunt a maiori parte capitul. quesiuit. xvi. q. sexta. cognoumus. et capitu. illud. C. de penis. sancimus / et ne vxor pro mar. in rubro m et nigro n Sol. triplex est pena: scilicet eterna / et ista nunquam punitur vnpro alio i. q. quarta. capitulo primo. et capitulo / iam itaque: nisi sit sceleris imitator: vbi quidem non iam pro alieno sed pro suo punitur delicto i. q. prima. cito turpem. supra de renum tia. nisi cum pridem. §. persone.

¶ Secunda est corporalia / hac pena sepe punitur l. quia quarta. §. item pro peccato ciuium et sequentibus / siue consistat circa conditionem vel infamiam. vi. q. prima § verum. supra de flliis presbytero. per totum infra. de penis in quibusdam.

¶ Tertia est spiritualis. et ista est multiplex: quedam est est excommunis hac nunquem puniendus est vnus pro alio infra hoc in bro de sententia excommunicationis / Romana. §. fina. xxiii. quest. quart a. si heres

¶ Alia est interdicti / et hac nunquam puniri debet vniuers sitas pro delicto / singularis persone. supra de his que fiunt a maiore parte cap. quesiuit: nisi sit dominus loci / vt hic. supra de off. delega. sane. et. c. p. et. §

¶ Alia est remosicnis ab oblationibus et hac punitur famlia propter delictum domini. xvii. q. iiii. c. miror. Est aliainterdictionis ordinis et ista punitur maritus ob delicti vxoris. xxxiiii. distinctio. si cuiusextunc) 1. elapso illo mense. per censuram ecclesiasticam) id est per excommunicationem / suspensionem / vel interdictum infra de verb. significa. querenti. Io. Monach. Card

QVanquam. hoc. ctria dicit. Puoprouidet quando vsurarii manifesti / sunt ad ecclesiasticam sepulturam admittendi. Secundo ibi omnes autemfacientes contrarium punit. Tertio ibnullus duas prohibitiones ponittra hanc constitutionem non tenere manifesti Qui sunt vsurarii manifesti / dictum est. supra proxime in glo. que incipit: sed quos dices. et dic vt ibi.

¶ Quid si vsurarii manifesti decedant: et heredes satisfaciant de vsuris: numquid sepelientur. Et dicas quod non / si non appareat de mortuorum contritione. xxiiii. q. ii. ca. nec quisquam. xxvi. q. i. qui recedunt 1fra de senten. excom. a nobis. ii.

¶ Quid si epuns in vita vsurarii recipit oblationem d: sed in morte non admittit eum ad sepulturam: respondeo eo ipso se asserit puniendum. supra eo. quia in omnibus: in fine: nam cui communicamus viuo et c. supra de sepult. sacris.

¶ Sed numquid heres vsurari. restituere tenebitur (etiam si non mandet restitui) dicas quod sic / supra eo tua nos / et capi. Michael / et dic de hoc vt ibi.

¶ Sed quid si ad heredem nihil peruenit / dic quod nihilomint tenetur / arg. xii. q. ii. epuns qui filios. xcvi. distin. bene quidam i. q. iiii. §. Item pro peccato. versi. Item pro peccato Israelitarum ibi maxime etc. Quia secundum canones heres tenetur ex delicto defuncti: etiam si nihil ad eum peruenit upra supra de sepult. ca. fi. et dic de hoc / vt ibi notatur satisfieri hao debet. autem ei satisfieri a quo vsura est extorta / vel heredi suo / et i talis non inueniatur est pauperibus eroganda. supra eo. cutu. §. super his: et ideo siue aliquis petat vsuras / siue non habet locum decret. quia etiam si nullus sit / est pauperibus erogandat

¶ Item si non vult recipere soluens nisi remittat partem beno animo et sine pactione et contentione aliqua vsurario sufplicante humiliter et partem soluente: quia tunc erit libertus: vt dicunt Hostien. et Gofre. in sum. eo. tit. theologi contrarium dicunt: nisi totum soluat / si potest soluere / et non sobuit: potest habere locum quod dicunt theologii / si non potest. quod dicunt primi / ar infra. eo. c. ibi prout patiuntur facultates / et. supra eo. cum tu / et repetuntur vsure vel conditione ex illo canone. supra eo. cum tu / vel conditione indebiti.

¶ Nec obstat quod sciente. soluit / quia illud habet locum in solutione a iure non reprobata: et ideo repetitioni non obstat scientia soluentis / arg. supra eo. consuluit indistincte id est non expressa quamtitate mandat nerit siue hoc mandauerit siue non / tenetur heres. supra eo. tu. nos / et. c. Michal. prout patiuntur facultates bane dixit prout patiuntur facultates etc. Quia si esset pauper: paupertas excusaret eum a pena. supra eo. cumtu. §. illud autem vel illis quibus) assume. hic ittriam quae sequitur inferius banep. xii. lineas / ibi cautum sit ido nee de restitutione facienda / et postea reuerte et lege litteram continet praesto id est praesenti ipsi scilicet quibus est restitutio facienda qui eis possunt acquirere) vt sunt serui proprii filii quos habemus in potestate scilmet in quibus habemus vsumfructum. Item serui alienquos fide bona possidemus tanquam seruos / vt habes. ff. de acqui. rer. do l. acquiritur / et insti. per quas perso. no. acquiconcludens testamenta istorum facta conExxxxxx.

¶ Sed quid si nudum vsum dic / quod tunc ex re nostra non bis acquirit: non autem ex operafi. ff. de vsu et habi l. per seruum. in prin. et no. inst. per quas perso. nob. acquir. §. primo

¶ Sed quid dices de procuratore numquid acquiret absente domino hanc obligationem personalem / et videtur quod sic quia quod procurator ex re domini acquirit / domno acquirit. ff. deprocur. quod procurator.

¶ Econtra videtur quod non: quia si procurator pro pecunia domini quam inutuat recipit fideiusso res / domno non acquirit obligationem personalem contra fideiussores / nisi domins sit persona priuilegiata. ff. si cer. peta l. si per cuniam.

¶ Item si stipulatur de euictione / procurator oemno acquirit. ff. de acquir. possessio. possessio quoque. §. et s possessor.

¶ Ut plenius videas solutionem. huius questionis distingue sic: aut procurator stipulatur in iudiciis / aut contractibus: si in iudiciis semper domno (etiam absenti) acquirit vtilem actionem. ff de procura. si procurator. si in contractibus aut presenti domino aut absenti: si presenti domino acquirit vtilem. ff. de ver. obliga l. si procuratoris presentis: si absenti / aut ex re domini / vt quia stipulatur. pensionem domus domini: et tunc acquirit vtilem domino. ff de procurato. quod procurator. Si autem extra rem domini / aut dominus est persona priuilegiata vt miles / vel pupillus / vel adultus / et tunc acquirit vtilem. ff. si cer. peta l. si pecuniam: aut non est onus persona priuilegiata / et tunc domino nihil acquirit / sed tenetur cedere actionem per actionem mandati. ff. de acq. posses lpossessio quoque. §. si possessor.

¶ Et dicit procurator ex re domini stipulari / quando accessoria prouensentia ex re domni stipulatur / vt vsuras et pensione domus vel fructus et similia: et sic intelligitur lex predicta: quod procurator extra rem domni dicitur stipulari: quando non stipulatur accessoria / sed vel ipsam rem principalem domino debita vel aliquod extraneum non proueniens ex re domini / et sic intelligiur l. predicta si pecunia. et alia l. possessio quoque. in nostra questione cum stipulatur rem ipsam principalem domino debita / scilicet vsuras que licet sint accessorie quo ad recipientem / quo ad solentem tamen et postea repetentem appellantur principales res: quia accessoria dicuntur in presenti. q. ea que prouenium ex re alicuius. Usure autem non proueniunt ex re repetentis: sed super res debitas repetenti. Et ideo in casu ntro procurator non acquiret per l. possessio quoque. §. fi. ordinarior er nota hic per ordinarium vel eius vicarium alteri acquiri ratione officii: iudex enim et officiales iudicis acquirunt parti stipulando. ff. de in ius vocan l. eum pro quo. Item tabellio vt hic sequitur: et habes. ff. de adoptio. his verbis. et l. non aliter. Ponuntur ergo hic quatuor per sone extranee que acquirunt alteri actionem: scilicet ordinarius / vicarius eius: rector parrochie: et tabellio: i3 sit regla in cotrarium quod alter alteri stipulari nemo pot. ff. de verbo. obliga. stipulatio ista. §. alteri. et ibi habes plane de hoc. Et dic. acquiri beneficio huius canonis: hoc tamen ius acquisitum ponrepndiare. ff. si cer. pet: proinde testator habitat. Quid ergo de rectore parrochie in qua habitat ille cui facienda est restitutio: numquid acquiret ei / dicas multofortius quia quasi iudex suus et minister eius: et ita acquirit ei. ff. de in ius vocan l. eum pro quo illis quibus est facienda restitutioperinde alias proinde / et si habes proinde dic ac si ipsi perse stipularet: si perinde dicas id est quod ordinarius et alii qui continent hic fuerunt stipulati / seruo publico. i. tabellione idonee ergo cum fideiussoribus vel pignoribus / ex quo additur idonee. ff. mandati l. si mandato. titii. §. fi.

¶ Sed quid si cauens fidesussores / vel pignora dare non notest: dicas committendum esse iuratorie cautioni vt uret fidelussorem / vel pignus dare non posse: et se facturum quod cauet: argu. ad hoc institu. de satisda. §. sed hodie. C. de episcopis et cler. auten. generaliter illam id est quantitatem manifestam et non aliam alioquin id est si quans titas maniresta non apparet: si secus id est quia scienter minorem quantitate apponit quod est verisimile tenea tur propter suam malitia vel negligentia pene in Laterane. cocilio] supra eo. quia in omnibus ad conressione admittat nota vsurarios non debere absolui nec admitti ad confesssone nisi latisfaciant / vel padicto mo caueant vel satisfaciendo.

¶ Sed pone quod iste vsurarius vel eius heres satisdedit in manu episcopi recipientis nomine omnium / quorum interest / vel in manibus alterius qui recipere potest: modo qui dam vsurarius manifestus petit sibi satisfieri per illam sacisdationem / excipit heres vsurarii defuncti / quod non est isteaudiendus / cum sit vsurarius manifestus: queritur modo vtrum iste sit audiendus vel non / dico e quod non est audiendus. supra eo. quia frustra. tertia questione septima. qui sine. et capitulo postulatus: quia exceptio ista sempel¬ est legitima quocunque iure agatur siue coram delegato / siue coram ordinario. Cum ratio illius decre. quia frustra / legis etc. sit generalis / ergo decreta. habebit locum quocumque iure agatur: nec fuit intentio domini Gregorii prouidere per istam decretalem / vsurariis / nisi quo ad animas: imo eos voluit punire / alias iam in parte videretur reuocare illam decre. quia frustra quod non est verum cum ex hac non exprimat. C. de testamen l. sancimus.

¶ Quid ergo fiet / exigat in fauorem animarum superior ista vsuras / et soluat illas illis a quibus extorserat ille petitoarg. ff de pigno. actio l. solutum. §. solutam. ff. de nego. gest. l. si liber homo / in fine: vel illis non viuentibus / det pauperibus / et sic prouidebitur anime vtriusque / et hoc dico exquadam equitate / quia etiam nemine comparente qui petat d / soluende sunt / et dande pauperibus / vt non. supra eo. quia frustra. et arg. ad hoc habes. supra eo. cum tu. et arg. C. quande fiscus vel priua l. si debitum.

¶ Sed quid si non est vsurarius manifestus: iste qui petit dic quod si opposita exceptione probetur idem erit / vt not. supra eo. quia frustra. Et maxime si probetur infra octo dies arg. supra de except. pia. §. si quis / et de senten. ex co. solet. §. in persona.

¶ Sed pone quod iste vsurarius satisdedit secundum formam huius decre. deinde conualuit / nunquid tenebitur et ista satisdatione soluere: dicas quod sic / arg. hic et quia etiam sea non satisdedisset cogendus est soluere. supra eo. cum tu. mul. to fortius ex quo satisdedit cum promissio sit canonica.

¶ Sed quid si est specialiter satisdatum huic vsurario / nec heres excipit / nunquid iudex eum repellet per istam decre. quia frustra / dic si sit notorium quod est vsurarius: tunc iudex ex officio suo repellet eum. supra de except. ca. exceptionem sint irrita. Nota casum in quo non valet testamentum / quia vsurarius manifestus / nisi de vsuris satisfaciat / vel predicto modo caueat non potest testari / vt hic dicitur. Idem est de illo qui damnatus est ob carmen famosum quia testa ri non potest. ff. de testa licet is cui / in fine. ff. de testib. ob carmen famosum

¶ Nec filiusfami. nec seruus testari possunt / nec furiosus. insti. qui testa. facer. poss. per totum.

¶ Item mutus et surdus vtroque vitio coniuncto. ff. qui testa. facer. poss. l. discretis / et hoc quando naturaliter hec vitia patiuntur / secus si accidentaliter / vt mutus sit tantum / vel surdus tantum: vt predicta lege continetur quia tunc poterum testari.

¶ Idem est de quolibet qui propriis renunciauit supra de testa. cap. quia ingredientibus. cum suis similibus ha¬

¶ Sed quid de heremitis et solitariis: dic quod testari pote runt si non renunciauerint propriis. Nec se alicui ecclesie. tradiderint vitam mutando. xix. quest. iii. §. econtra Paulus

¶ Quid de excommunicato / nunquid poterit condere testamentum. argu. hic quod non quia si vsurarius non potest. multominus excommunicatus: quia ille est penitus extriecclesiam et separatus a communione sancte matris ecclesie. Quia omne beneficium ex legibus descendens ei denegatur / auten. de priuileg. do. §. antepenulti. col. viii. et actus legitimi sunt ei interdicti. supra hoc lib. de except. pia

¶ Et est hoc verum quod non potest / quia intestabilis est / ita quad non potest. codere testamentum / nec ex testamento capere / nen heres institui. supra de heretic. ex communicamus.

¶ Et preterea similis est deportato / qui est intestabilis. ff. de testamen. eius qui. § primo.

¶ Et hec est opinio Hostien. supra hoc libro de except. pia¬

¶ Contractus autem potest excommunicatus inire: it vt obligetur alii / sed alius non obligabitur efficaciter: ei / et potest constituere procuratorem ad defendendum / non ad agendum. supra de iudic. intelleximus: nec etiam ad negotia potest constituere. Ita quod habeat actionem mandati contra procuratorem quam exercere possit: quia generaliter excommunicato non est participandum. xi. questio. iii. sicu. apostoli / et capitu. sequen. nisi sint casus excepti a iure permissi. xi. quest. iii. quoniam /

¶ Sed nunquid valebunt codicilli facti ab vsurario manifesto / dic quod non. ff. de iure codicil. l. diui. §. codicillos / et l. conficiuntur. §. codicilli. Quia qui non potest facere testamentum / nec codicillos m. Idem dic de qualibet vi tima voluntate / argu. d. ll. nisi sit filiusfa. qui licet possit de nare causa mortis n patre permittente / tamen testamentum facere non potest: etiam patre permittente. ff. de donatio. causa mort l. tam is. §. filiusfami¬

¶ Sed quid si prius fecit testamentum / et postea cauit nunquid valt / et dic per quod non quia ex quo nullum fuit conualescere non potest. ff. de testamen l. eius qui apud hostes / et l. si queramus / et l. si filiusfamilias. Ioannes Monachus Cardinalis.