Titulus 2

HAbito ade iudiciis. que redidi habent vbi iudex salua maiestate imperii sui saluoque. more maiorum ius dicere habe. et de tali re seu persona que adeius forum spectet: vt ff. de iustic. e iure l. penul. §. alia et supretitulo proximo. cap. quanto. et in cap. at si clerici: et infra eodem capitu. secundo et hic est forus conpetens Ideo subiicitur de foro competenti

¶ Et quid sit forus et vnde dicatur habetur infra de verbo significa. forus. Ioan. Mona. Cardi.

ROmana. Hec decretalis harbet. xi. dicta: in quo rum quolibet de foro competenti / vel non competenti habetur Appellationis emisse per illos de prouincia a remen. ad archiepiscopum Remen pretermisso sicut nec eto nam non sunt paria / quod non sit appellatum: vel sit / et pretermissus sit articulus appellationis: nec metropolitanuregulariter habet iurisdictionem in subditos sui suffraganei via simplicis querele. supra de offici. ordina. ca. pastoralis. Sed si appellatio est iusta procedat vel remittat si est iniusta infra de appella. vt debiti. infra hoc lib. eo. titu. romana. §. quod si obiiciatur. et. §. vltimo. sed in curia bromana quandoque omittitur articulus appelationis infra hoc lib. de appellatio. cordi.

¶ Nec mirum quia papa ordinarius est omnium. ix. quod iii. c. cuncta: et. c. per principalem clericorum prouincia Remen. aliud in laicis qui possunt consentire in iudicem non suum sine consensum iudicis proprii. ff. de iudici l. prim et. ii. infra de parrochia. c. vltimo. quod est verum quo ad temporalia / secus quo ad spiritualia infra de penit. et remissio. om nis quo casu etiam consuetudo non valet infra hoc lib. de penit. et remisso. c. illud ii. respon. tanquam iudices sed possunivt arbitris cum hoc non sit prohibitum: sed de iudicibus prohibetur. supra hoc libro. de offi ordina. Romana. primo responso. et. supra hoc lib. de supplend. negli. prela. Romana de facto. non de iure quia hoc non possunt sine licentia sui episcopi. supra eodem significasti

¶ Et nota quod ad hoc vt fiat prorogatio iurisdictionis hoc casu nouem debent concurrere / primum quod ille in quo consentit habeat iurisditionem. C. de iurisdi. omni. iudic. priuato¬

¶ Item quod ordinariam / non delegatam nam delegata que ad personas prorogari non potest. supra de offic. delega. p. et g. sicut nec de nouo dari. supra de offi. delega. significantibus

¶ Item quod consensus l. prima. ff. de iudici.

¶ Item quod non erroneus sit consensus. ff. de iurisdictio. omni. indic. l. si per errorem.

¶ Item quod liber sit consensus: non per metum. ff. de iudic. secunda in fine. iii. so.

¶ Item quod consensus non reuocetur re integra. ff. de iurit di. omni. iudic. si conuenerit

¶ Item quod ille in quem consensum est / sit persona ecclesiastica. supra tit. proxi. decernimus infra eo. seculares.

¶ Item quod fiat prorogatio cum consensu proprii episcopvt est dictum

¶ Item quod talis sit causa que recipiat prorogationem in persona iudicis accepti quoniam si est laicus de spiritualibus cognoscere non potest insupra de arbitriis contingit infra de orone cogni. tuam voluntatem nam ipsis volentibus potest supra eo. significasti suscipere compellant quod est infra et quod hic dicitur et supra hoc lib. de offi. ordina. Romana. § primo restrins tur vt d. tit. c. vt litigantes: nec isto casu erit subdelegatifrustratoria / cum metropolitanus requirere valeat suum suffraganeum argu. supra. de treuga et pace. capitulo primo auten. de testib. §. primo. et. § sancimus colla. vii. et si suffraganeus non acquiescat. poterit animaduertere in eum sicut in subditum immediatum. supra de offi. ordina. pastoralis et infra. de iure. patro. nullus sententias vbi est processum libello oblato et ordine. iudiciario praecepta vbi est praeceptum si¬ ue potestas in confessum. ff. de iudic. si debitorit ad eos ad archiepiscopum Remen. v le eius officiales testimonium scilicet per hibere compellant: quod est infra contra. supra de offic. de leg. pridentiam. §. penul. et vlti. Solutio hec possunt metropolita ni / sed necesse est quod ordo seruetur in requirendo suffraga neos vt est premissum in his scilicet tribus casibus premissis. et consimilibus / nec etiam comppellant in predictis ipsorum etc. Officiales contra infra hoc lib. de appella. Romana in princi. Sed dic vt notatur. supra hoc lib. de offi. vicarii Roma. na prelatis. Nota nedum archipsesbyteri sed etiam inferiores: vt plebani et rectores ecclesiarum sunt prelatisupra de offi. ordi. cum ab ecclesiarum. supra de officio delegato si quando eis) scilicet archiepiscopo Remen. vel eius officialsalariis in etiam in diocesi Remen. promissis: et hoc est contra regulam communem / quia cauetur: quod sortiri forum ratione contractus: sed speciale est hic propter rationem positi infra super ver. cogant / et habent hoc casu suum iudicem ad quem leuiter recurrere possunt: et prouisio super hoc non debet sieri de quota parte litis. C. de postul. si quis adue catorum. Et propter auaritiam istorum / et procuratorum. taxauit concilium Lugdunen. eis salarium / que constitutio incipiebat properandum / et hodie est sublata: iudex tamen habet extimare salarium aduocatis pro scientia / et facundia aduocati cause qualitate et quantitate / ac fori consutudine. ff. de var. et extra. cognitio l. i. §. in honorariis. ad uocatorum qui habent iurare secundum formam l. C. de iudic. rem non nouam § patroni. sed Bulga. ibi dicit / quod iuretur / lege cauetur: sed consuetudine non habetur / quam consuetudinem dico non prescriptibilem / sicut illam qua homines inuitarentur ad delinquendum / que non valet. supra de consuetu. ex parte procuratorum officium procuratoris est gratuitum s. C. de procurato. litem / sed aduocat non est gratuitum quod licite venditur. xi. q. iii. non licet xxiiii. q. v. non sane. C. de assesso l. prima erigat) taliquomodo nisi infra diocesim Ramen. facta fuerit promissio / sed nec tunc precise: nisi ibi inueniantur promittentes vt in fra proximis. §. et hoc forte est statutum ne occasione horum salariorum differatur negotium principale. Ioan. monachus Cardinalis

COntrahentes, Materia huiusmodi. §. est quotidiana et ideo quecunque spectant ad eam: sunt plenius lattingenda. ff. de libera. lega l. llegauia in princi¬

¶ Et Inno. in hoc. §. quatuor prosequitur: nam primo regulam ponit. Secundo versi. lic. luxta seu preter regulam prouisionem annectis

¶ Tertio versic. vel si forte. ampliationem ad prouisionem positam adducit. Quarte versi. sed tunc formam exequendi prouisionem ampliatam tribuit: et hec regula fundatur. ff. de iudic. l. heres absens primo respon. fuerunt tamen nonnulli dicentes remissionem faciendam in contractibus sicut in delictis

¶ Nam contractus equiparantur delictis: quo ad forumb sortiendum. supra eodem licet ratione. C. vbi de cri. agi opori. auten. qua in prouincia hoc etiam habetur in ciuilibus vt fiat remissio in his. C. vbi de cri. agi opor. l. ii. C. vbi de curia. vel coartal. l. vlt. auten. vt iudices sine quo. suffras. §. noncessitatem col. ii

¶ Et sic fiet remissio in contractibus: vt in delictis: et hoc notauit Ber. d. c. licet et male contra hunc. §. et. d. l. heres absens.

¶ Nec obstat equiparari delicta et contractus quo ad forisortiendum. Quia aliud est sortiri forum in quo est equiparantia et aliud est trahere aliquem ad iudicium inuitum in quo non fit equiparantia: sed distinguitur vt hic: et. di l. heres absens: et probantur hec diuersa. ff. de in ius vocanl. prima.

¶ Nec obstat l. C. vbi de ratioc. et alie allegate: presertim §. necessitatem et ibi iudex recedens deliquit: quia illa iura loquuntur in casibus specialibus ratione publice vtilitatis vt liquet ex eis

¶ Sed cur tam varie in contractibus et delictis: dic incriminibus non fit remissio ad receptionem testium: sed iu dex habet eos examinare. C. de fide instru. auten. apud elequentissimum autem. de testib. §. et quoniam scimus col. vii.

¶ Nec testes sunt extrasuam prouinciam euocandi. ff. de testib. l.iii. §. vlti. ne officium eorum eis sit damnosum. ff. quemad. testa aper l. sed et si quis. et supra hoc lib. de elect. cum non deceat primrespon. Unde si iudex ordinarius delinquentis cognoscerede delicto commisso extra territorium suum ibi non posset testerecipere sicut nec alium actum iudiciarium facere. ff. de iurisdiuomni. iud l. extra territorium. supra hoc lib. de constitu. vt animarum in fine. Nec ipsorum testium receptionem ibidem committere / nec ipsos testes ad se euocare / vt d. legibus.

¶ Et optime tangitur ratio remissionis in iudicibus qui deliquerunt / autem pecunias receperunt / auten. vt omnes obedien. iudici prouinc. § hoc considerates colla. v. et. ff. de penis capitalium. §. famosos. Et dicte rationes in contractibus locum non habent

¶ Item contrahens potest et debet sibi cauere cum quo contrahat. ff. de regul. iur l. qui cum alio contrahit / vnde sibiimputet si eat vel ire habeat ad locum domicilii eius cum quo contraxit.

¶ Et est alia ratio contrahendi / et alia delinquendi. ff. de exercito l. prima. §. primo.

¶ Sed nunquid creditur deferenti / vt remittatur delatus ad iudicem in cuius territorio dicitur deliquisse: dic quod non. Sed hic debet esset aliqualis cause cognitio / et pronunciatio super cognito. C. de exhib. reis. l. neminem / et in auten. vt nulli iudic. §. si vero quis comprehensorum colla. ix. argu. C. vbi de crimi. agi opor l. prima / et de accusa l. vltima.

¶ Alii dicunt credendum literis iudicis noti argu. ff. de noxa l. vli. et. ff de re milita l. non omnes. § a barbaris.

¶ Sed quero contraxi in territorio Uiterbien. moror postmodum in territorio Urbenetano / iudex in cuius territorio contraxi scribit iudici sub quo moror: vt mecitet in iuris subsidium / responsurum coram eo super contractu inito in territorio suo / nunquid potest: videtur quanon / quia iam indirecte fieret remissio in contractibus / quod est contra hunc. §. Dic contra et est expressum infra hoc lib. de priuileg. volentes / ver. neque domiciliorum pretextu / qui laquitur in casu specia li: et sic ius commune tenet contrarium. in. ad municipal l. prima.

¶ Et dic ad hunc. §. Quod citatio quedam fit re et verbis / quedam verbis tantum not. ff. de in ius vocan l. sed eat si is / et auten. de exhiben. reis. § si vero quidam / colla. v. vnde prima citatio non potest fieri a iudice sub quo quis contraxit / nisi ibidem inueniatur: vt hic. Sed citatio verbalis tantum / vt d. ver. neque domiciliorum / vbi expresse innuitur. quod in delictis fit remissio / sed quo ad contractus fit iniunctio.

¶ Sed quero iudex in cuius territorio quis contraxit contrahentem in illo territorio existentem citat verbo per nuncium seu epistolam m / nunquid potest videtur quod non / vt hic et. d. l. heres absens / et d. l. extra territori. um / et infra. eodem versicu. sed tunc. et. supra eodem postulasti

¶ Dic contra / vt in versicu. licet / propter dictionem alibi: et iam iste versiculus licet / nihil adiiceret ad precedentem: et constat quod dictus versiculus est additatiuus precedentis. § et arg. ad hoc. C. de episc. et cler. omnes qui vbi que. §. verum / credo tamen tutius si fiat per iudicem sub quo degit citatus: vt d. versi. neque domiciliorum. C. de pigno. l. iii.

¶ Nec obstat iste. §. qui loquitur de citatione re et verbo / et hoc denotat verbum inuitos.

¶ Nec obstat lex extra territorium quia citatio habet duo extrema / primum interlocutorium seu sententiam de citando / et hoc est iurisdictionis: vt d. l. heres. § preterea / et hunc actum non potest facere quis extra territorium / et quo ad istum actum citatio per in iure appellatur sententia. d. §. verum / et eo. ti l. cum clericis circa finem. et. C de procura l. fina.

¶ Aliud extremum a est mera denunciatio citationis / et iste actus non est iurisdictionis: sic loquitur d. § vtrum / et hoc probatur / quia sic citare potest arbiter l. sed et suinterpellatur. §. primo.

¶ Nec obstat versiculus fina. et c. postulasti. que loquuntur in executione sententie / et in missioniin possessionem / que fit re ipsa: et ista sunt magni imperii / quam iurisdictionis. ff. de iurisdi. omni. iudic. l. iubere.

¶ Item aduersario meo citationem iuris que sit propteappellationem meam possum notificare. supra hoc lib. de elec. staruimus. et c. cupientes. Ergo et citatio iudicis poterit denunciari vbique citato.

¶ Sed quero an contra istum sic citatum possit procedi ad aliud quam ad missionem in possessionem / et videtur quod non / quia iste versiculus licet / nihil plus concedit: pet non est nostrum legem extendere. ff. solu. matri l. si vero negocium. § de viro.

¶ Dicunt tamen quidam / quod potest procedead multe indictionem. ff si quis ius dicenti non obtemper l. prima / et ad excommunicationem cum hec equiparentur infra. vt lite non contesta. tue. et. c. quoniam frequenter in fine.

¶ Sed in excommunicatione dic contra. Cum tunc vocatus personaliter haberet precsse venire ad iudicem sub quo contraxit / suam absolutionem petiturus. supra de offi. delega. cum contingat in fine et infra¬ de senten. excommunica. capitulo cum desideres: et iam etiam esset recte contra mentem huius. §. in princi. et contra. di l. deres abiens.

¶ Nec ista duo excommunicatio et missio in possessionem passim pari passum ambulant: nam quandoque potest fieri missic contra aliquem: non tamen excommunicatio infra de eo qui mit. in possessio. causa rei ser. c. vlti

¶ Item pupillus non potest dici contumax / et sic non po. test excommunicari. xi. q. iii. nemo episcoporum: tamen contra ipsum proceditur ad missionem in possessionem. ff. ex quibus causis in possessio. ea. l. iii. § penulti. et vlti. et l. sequen. et sequen.

¶ Item quero super verbo vel si forte. An impediens citationem ne perueniat ad eum iterato sit vocandus: vel aliquid loco citationis faciendum: et videtur hic quod non cum hic plus non requiratur arg. in. vt lite non contesta. quoniam. § porro / et hoc credo verum: si manifeste liqueat de imperdimento vel malitia / alias debet fieri citatio ad domum i vel in publico. i1nfra de dolo et contuma. causam et cap. vlt. ff. de dam. infecto. l. iiii. §. quotiens. ff. ex quib. caus. in possessio. eaboc autem. ff. ex quib. caus. maior. ego. Et hodie est expressum in extrauaganti rem non nouam.

¶ Sed quero nunquid in hoc casu iudex sub quo contras xit iste / potest procedere ad missionem bonorum que habiin territorio suo / dic quod sic / et ab illis debet incipere / arg. ff de bo. auctori. indic. possiden. cum vnus. § is qui. dico etiam quod in casu versiculi precedentis posset iudex decernere missionem faciendam in bonis que habet contrahens alibimaxime si sub se habita non sunt sufficientia et hoc apparet quod iste versiculus ampliat precedentem vt dixi. supra

¶ Sed quero in versiculo: sed tunc iudex potest requirere iudicem sub quo degit hic contrahens vt hic et. supra eo. postu. lasti. ff de re iudica. a diuo po: iudex sub quo sunt bona non vult facere missionem ad denunciationem iudicis qui missionem decreuit quid fiet

¶ Dicunt quidam quod iudex decernens potest istum ad hoc compellere arg. di l. a diuo pio. §. primo ibi si hoc inssi. fuerun.

¶ Et iussus quandam superioritatem importat arg. inf sti. de attilia. tuto. §. sed hoc iure.

¶ Dic contra / nam licet iudices inuicem se habeant iuuare. C. de offic. prefec. preto l. ii. §. postquam. supra de treuga et pac. cap. primo / non tamen habet imperium par in pare ad cogondum supra de electio. innotuit. ff. ad trebellia. ille a quo. §. te. pestiuum. ff. de arbitris. nam magistratus. Sed hoc casu fiet compulsio per superiorem infra. de iure patro. c. nullus. et infra. de exceptio. capitulo finali in fine et not. simile supra eod§. neque

¶ Nec obstat l. a diuo pio: quia non dicit ibi iussum ab ista vel ab illo vnde intelligitur a superiore vt valeat in casuquo melius valere potest

¶ Uel dici e potest verbum iussum intelligi: vt ff. quod iussu l. prima ii. responi¬

¶ Et iudex qui requisitus non vult a facere iustitiam / facit litem suam. C. de pac. l. si quis in conscribendo in fine. ff. de iudic. l. si filiusfa. et not. de hoc. xxiii. q. secunda dominus / et infra hoc libro de re iudic. cum eterni aliarum. diocesum a Remen. diocesi / nam sunt extranee quo ad io de quo agitur / sicut cetere dioceses regulariter. supra de offiordina. pastoralis super contractibus Et voco contractum obligationem omnem / et etiam si quis contrahit vbi promisit se soluturum c. ff. de iud ic. d. l. heres absens. §. primo et l. omnino et. l. interdum. §. vlti. ff. de actio. et obliga. contraxisse. supra eodem dilectis

¶ Sed dicitur proprie contractus: vbi vltro citroque oblgatio oritur ff. de verbo. significa l. labeo. ii. ab eisdem contrahentibus ibidem scilicet in Remen. diocesi inueniantur ergo a contrario cogantur si ibi inueniantur inuitosd hic deciditur antiquorum dubitatio quorum quidam dicebant vt Azos et Io. quod remissio fiebat in contractibus sucut in delictis / et quidam contra / vt notatur. di l. heres absens ibi scilicet in diocesi Remen. faciant idem si non faciant: sed latitant et vbi copiam sui faciunt citandi sunt / antequam contumaces reputentur ff. que senten. sine appellat. rescindum l. prima. §. Item cum ex edicto autoritate sasunt in citantium territorio facere et multo fortius decenere / vt in versiculo sequen. Maliciose] latitando vel procurando / ne citatio ad ipsos peruenire valeat. infra vt lite non contesta. quoniam frequenter. §. primo / quo casu dic edictum debere proponi in ecclia cathedrali / et in parrochiali in qua sunt bona si ipsa habeat in eadem diocesi arg. infra. de dolo et contuma. eum causam / et capi. vlti. et infra de eo qui mit. ti. in possessio. causa rei seruam. cap. vlti. faciendam.

¶ Contra. ff. de bo. auto. iudi. possiden l. cum vnus. § penul.

¶ Sol. Generaliter decernendo / videtur decernere de bonis in suo territorio constitutis / vt d. l. Sed specialiter potest hoc decernere vt hic / non precipere seu exequi. supra eo. postulasti.

¶ Sed iudex in cuius territorio sunt bona hoc potest facere requisitus / vt infra versi. proxi. et. ff. de tutor. et cura. dat. ab his: diuus ad denunciationem simile. supra de treugapace. c. i. faciet

¶ Et sic exequitur vnus / quod alius decrevit: sic fit quando diffinitiue pronunciatur. supra eo. postulastu ff de re iudica. d. l. a diuo pio. ii. respon. coram ipsis quo facto sigillabuntur acta sigillo curie / ac si facta essent coraarchiepiscopo / vel suo officiali arg. infra de appel. cum parati. ff. de offi. prefecti vrb. l. i. § penul. Occasione huius Cum contractus non sit initus in diocesi archiepiscopi sed suffraganei sui et ideo partinet cognitio de hoc ad suffraganeum non ad metro politanum / etiam si coram ipso nedum clerico suo ad hoc missoiste contractus initus esset / nec valet missio in hoc casu / sicut nec officialis foranei. supra hoc lib. de offi. ordina. Romana in princi. querelantibus nisi in casibus a iure concessis et de hoc non supra hoc lib. de offic. vica. c. i. et. supra de offi. ordina. rii pastoralis in princi. respondere nec etiam citatus venire / cum non exprimat citans causam ad ipsum spectantem. ff. de iurisdi. om. iudic. l. vlti. supra eo. §. nec etiam censuram quod hec contineat habetur infra de verb. signifi. querenti. Ioan. Mo. Car.

SAEculares. hec decretalia ius fauorabile prpersonis ecclesiasticis continet / in cet de facto iudices seculares comtrariam attentent: vnde forsan pena grauior adiici debuisset inducuntur si enim persona ecclesiasti ca coram istis non potest conueniri. supra de iudic. at si clerici / ergo nec probatio contra ipsam indici. nam fides probationum est faciendac iudici. ff. de probatio. quinquaginta: qui ergo non est iudex / frustra probationes recipit compescendo Olingrauius puniebantur per decre. extrauagantem quam sit grane que consequebatur pene adiectione decreta. supra eo. si diligenti / et forsan hec decretalis loquitur vbi iudex secularis ex officio procederet contra ipsos: sed dicta iura quando procederetur ad instantiam partis. Ioan. Mo. Car.

CVm. C.laicus, Ibumeim. prestitum dacoguitionem iudici ecclesiastica vbi sine eo / iudex potestatem non habet. Ecce ergo compellat simle. supra hoc lib. de pact. quamuis infra holibro. de iuretur. licet. Eta sic adectio iuramenti mutat forum bsi cut et contractum inualidum fao(quadoque validum / vt dictis iuribi et quandoque non notatur infra hoc lib. de reg. iur. non est obi gatorium. Ioannes do. sc atdi¬