Titulus 12

TRactatu in superioribus de iurbus ante presentem compilationem extrauagantibus et de nouo editis expleto. supra hoc lib. in prohimio / quia tamen cirea iura huiusmodiquandoque dubia in verborum sic gnificatione emergunt: ideo postidicta de verborum signification annecti

¶ Et quia iure condito / et ipso in terpretato in verborum significatioe ne: ex hoc iuris regule eliciuntur. ff. de reg. iur l. i. ideo post hunc titulum ponitur rub. de regu. iur. et iste ordo hic et in antiqua compilatione et ff. seruatur / cetera dic vt Azo. Hostien. et Gofre. in summis. Io. Mo. Cardi.

VEniens et infra Questio vertebatur inter episcopum Tiberiaden. ex parte vna: et fratres domus militie et hospitalis sancti Ioannis hirosolimitani ex parte altera: super diuersi articulis inter cetera fratres ostenderunt dum priuilegia / vnum Alex. et aliud Lucii: et primin interpretatur id est 8 et secundum hoc hec decreta. habet quatuor partes. Primo ponit factum. Secundo decidit religiosos contendentes non esse exemptos ex iuribus priuilegii exhibitideclarando quid clausula dicti priuilegii allegati operetur ibi. per illa et in. §. et ipsos Tertio diffinit ipsos religiosos certa capitula seu articulos exemptionis habere / vt in. § cillum et in. §. censentes et. §. ceterum Quarto decidit in aliis pro episcopo et ecclesiis parrochialibus super aliis defensioni bus et iuribus partium conseruandis protestando in. §. in aliis priuilegii Alex. nobis ostensi / et ad defensionem fratrum ex hibiti: et que erant hec verba sequitur in speciales etc. vsque ibi vos recipimus sed nos papa vos fratres per que dicebant se exemptos esse declaramus quod est 1fa dictos fratres scilicet domus militie templi / et sancti Io. annis hierosolimitani non intelligi supra hoc lib. de priuile. si papa. §. similitercex illor id est ratione illa sine consideratio ne: vel quasi dicat hoc est vtilitas et mens verborum quod a alio etc. latere destinato quis sit iste et quibus priuilegium prae ceteris gaudeat non supra hoc lib. de off. leg. c. officii. no vileant supra hoc lib. de priui. c. volentes. § in eos homim hec clausula determinare potest clausulam precedentem et sequentem: quasi dicat si esset memoria quod locus cultus fuisset: quam uis semper fuerit in potestate sarracenorum / non habet locum quod hic dicitur

¶ Item si nunquam cultus fuerit / tamen est memoria quod semper. christiani tenuerunt: similiter non habet locum. Ergo necesse est quod non possit probari nunque cultus / vel sub potestate christianorum fuerit ad hoc locum habet istud priuilegium: quia hec sunt connexa. supra de appella. inquisitioni. potest etiam de terminare sequentem clausulam tantum: quasi dicat non etat memoria quod fuerit sub potestate christianorum / quamuis cum tus fuerit a sa rracenis / vltima expositio benignior efirespectu priuilegii. supra de priuileg. in his. Sed prima iusti or: cum per hoc priuilegium preiudicium e fiat construendas petita tamen licentia a sede apostolica: vt infra ver. quas in lcis plena que ad legem diocesanam vt sequituri diocesane. non iurisditionis: quia due sunt leges: vt non supra de offi. ordi. qua dilectusexigi) et hoc est primum quod operatur priuilegium hoc que scilicet ecclesie secundum et c. quo ad loca et ciues inibi habitantes interdicto quo ad loca vel personasexcommunicari quo ad personas tantum: vt non. supra hoc lib de senten. excommuni. c.. §. et hec eadem supponi et hoc est secundum / quod operatur priuila gium quas scilam ecclesias potestatem et hoc est tertium quod operatur priuilegium: alias contra de consecra. distinc. i. nemo. et in auten. vt nullus fabri. ora. do. col. v. petita quanon negabitur sicut. supra hoc lib. de censi. romana. §. quod si forsan §. quod si vero per suos clericos et hoc est quartum quod opera. priuilegium / alias contra. supra de insti. ad decorem. et de stat. reguquod dei timorem idoneos alias non debent recipi: sed poterunt ecclesie (cum exempte non sint) per episcopos de aliis clericis idoneis ordinari. supra de supp. negl. praela. c. ii. episcops scilicet dioci sanis ab eis s episcopis: sic. supra de priuileg. cum eplantare. §. in ecclesiis. supra de praeben. c. de monachis plebes que non exempsprobantur / etiam si ecclesie essent exempte excolunt) de his non tenentur dare decimas / ideo videntur in hoc grauari. supra de deci. ex parte prima sed statim releuantur in alio iuxta rigulam. supra de parroch. c. i. et. ff. de iuretur l. eum qui in prin. 3. aliis bonis vndecunque proueniant: dummodo sint licite ad quisita. supra de deci. ex transmissa persoluant sed in quo sunisti fratres in hoc priuilegiati si debitum episcopi vel ecclesie parrochiali (de iure comnuni. supra de deci. quoniam et c. dudum: c. cum in tua. supra de praescrip. de quarta. supra de offi. ordi. c. conquerenti) soluant alii: dico quod imo: quia saltem episcopo non soluunt / vel ecclesie parrochiali: et quia minus est soluere conuentibus sui ordinis quia in habentibus simbolum vel conuenientiam facilior est transitus arg. supra de testa. c. requisisti. §. secus autem est

¶ Sunt etiam priuilegiati in eo / quod quartam vel tertiam iure sidebitam vi dictis iuribus: etiam dictis conuentibus: non exsoluunt generalis suprade deci. nuper possessonibus l post concilium acquisitis / et quas ab aliis colen¬ das recipiunt / et sic eorum sunt quo ad fructus: vel quas aliis tradunt colendas. Nam et de talibus ecclesiis parrochialibus decime sunt praestande. supra de deci. dilecti: et. c. licet et. ff. de excu. tuto l. fina vel aliis de quibus magni redditus proueniunt / quamuis noualia sint: ita quod ecclsiis parrochialibus (nisi decimas perciperent) graue praeiudicium generaretur. supra eo. quod per nouale vel aliis scilicet quas parrochiani possident que et ipsorum sunt quo ad maius dominium iur. communi vt supra no. ecclesiis parrochialibus et diocesano. episcopo sic. supra de testa. c. fi. et. c. officii defensionibus ld est praescrip. tione seu exceptionibus iuribus s. communibus vel specialib. puta priuilegiis vel consuetudinibus. supra de exces. prela. accidem tibus. supra hoc lib. de priuileg. c. volentes in fine

¶ Sed videtur quod hec stare non possint / siue agatur de defensionibus seu iuribus post sententiam acquisitis quae non ledum per iudicatum. supra de exceptio. capit. aduersario. ff. de exceptio. rei iudica l. et an eadem. §. cum partem et l. si ren meam: et l. sequem. quod concedo nec etiam hoc stare videtur dedefensionibus et iuribus competentiba tempore iudicatiomissis. C de transactio. sub praetextu i. C de re iudica. sub specie. C. senten. rescindi non posse l. ii. in fine. supra de re iudi. inter monasterium: et cap. seque

¶ Sol. iura et defensiones predicta: iure priuato inspecto. sunt sublata vt in contrariis secus iure publico inspecto / et ex causa protestationis hic defensiones et iura omissa conseuantis: arg. ff de re iudica. impuberes. et dico hic solam protostationem esse iuris omissi conseruatiuam. Nam papa qui est supra ius. supra de concessio. praebem. proposuit sententie quam trdit seu dat partibus: legem quam vult imponit. arg. ff. de solu. l. i. i. P. et. C. eo. titu. l. i

¶ Uel dic quod hec protestatio non est hic iuris conseruatium sed declaratiua / et hos effectus et alios habet protestatiovt infra titu. primo. in generali

¶ Unde distinguo: refert aut est actum super certo caplivt hic et tunc non obest in aliis causis vel speciebus argu. C. de transac. l. si de certa: et non supra de transactio. c. i. bene tam e obest in aliis probationibus: vt iure communi videantur exclusivt di. decreta. inter monasterium et aliis iuribus allegatis

¶ Si vero agatur in genere personali actione / vel realitunc absolutio obest in omnibus tam causis quam probationibus quia ius suum quodcunque et vndecunque videtur iuiudicit um deduxisse. ff. de exceptio. rei iudica l. et an eadem § attamen in rem. C. de anna. exceptio l. fi. supra hoc lib. de re iudica. abbate.

¶ Sed quero quid incumbit episcopo et religiosis in hoc casu probare. Solu. episcopus videre debet diligenter si ius commune (quod est pro eo possessione vsu vel consuetudine) iuuetur. Nam leges firmantur iudiciorum vsu et longa consuetudine probantur / sicut per dissuetudinem iura abierunt. C. de veteri iure enucle l. i. §. sed si que leges iiii. distin. §. leges. et. §. et si legibus: debet etiam circumspecte videre si priuilegium inductum abrogat. ius commune: vel de rogat eidem / et hec differunt. ff. eo. tit. derogatur. et hoc capitulo distinguitur. Nam priuilegium hic productum ius comune prorsus non tollit: sed eidem derogat / certos articuloexemptionis declarans.

¶ Udeat etiam si priuilegium siprescriptum. supra de priui. c. si de terra. et. c. accedentibus. Et si pars religiosorum vult se iuuare priuilegio / sicut titulo dante causam prescribendi / sicut requiritur quando consuetudine impugnatur ius commune. supra hoc lib. de prescrip. c. i. Et religiosus vult excedere metas priuilegii. In excessi. rite repellitur.

¶ Uerbi gratia / religiosus allegat priuilegium de libera sepultura: in qua poni semper consueuit saua canonica legitima illarum ecclesiarum a quibus corpora assumuntur: vt supra de sepult. c. certificari. si iste se velit in uare contra canonicam legitimam prescriptione vel consue tudine: quia malam fidem habet in quod excedit / non praescribit infra de prescrip. veniens infra tit. proxi. c. ii.

¶ Uideat etiam si priuilegium expresse non tollit ius commune / et si in aliis possit saluari / et si graue preiudicium affert: quia tunc non tollit. arg. C. de appella scilicet precipimus. in fi. supra de priuileg. pastoralis.. c. in his. et supra de decimis. c. suggestum.

¶ Pars etiam religiosorum videat diligenter priuilegium etiam siiuuetur consuetudine que quandoque interpretatur priuilegium. supra de consuetu. c. cum dilectus. Et si priuilegium in uetur consuetudine firmante priuilegium: vt nota. supra de prescrip. veniens. quia tunc prescribitur contra ius commune. supra de rescrip. auditis. Nam licet subditus contra ipsanpropriam libertatemprescribere non possit: potest tameprescribere libertatem alterius / et etiam proprii episcopi: vt d. c. auditis. et c. non liceat. et de quarta.

¶ Sed quid si vtraque pars videatur probasse de intentione sua: dic iudit ceum considerare quae pars rationes efficaciores adducit / et cuis partis testes dicunt e quibus potius lux veritatis assistitvt supra de re iudic. suborta: et supra de testib. in nostra inst. de contra. empt. et vend. §. diuerse. ix. distin. ego. sunt et alia conunde randa quae habentur ff. de testi l. iii. praesertim. §. eiusdem. Ioan. Gona. Cardi.

COstitutionem., hec decre. habet tria dicta. Primo quo ad casum decisi forte manifestum et euidens idsupponere declaratur. Secundo in. §. ceterum statutarii statuti ibi. dem expressi discernuntur tane conspiratores et coniuratores huniendi. Tertio. §. statutum dictum statutum ex multis capit bus detestabile ac illicitum reputatur Lugdunen. 3supra holib. de elec. si forte fecisset) hucusque sunt verba declaratio ns presentis constitutionis / quod habetur idem manffestum et euidens: et hoc liquet ex vi nommis / vel manifestum idem est quod clarum apertum / seu certum. supra de penitenet remissio. c. i. et hoc probatur ex eius contrario: ars. supra de coha. cler. et mulier. vestra.

¶ Item euidens valde videns / vel extra et hoc est clarum seu apertum de accusatio. c. euidentia. ff. de edili. edicto queritur. §. si nomiuatim

¶ Sed quomodo potest dici defectus scientie euidens velmanifestus.

¶ Solu. certum dicitur dupliciter / aut quia ex se apparet: quod / quale quantum / aut nomine propio: aut alia demonstratione. ff. si cer. peta. certum.

¶ Dicitur etiam certum esse promissum dum petitur vnum quod in horreo est / quod ex apertione horrei potest fieri centum: vt ff. de ver. obliga. vbi autem non apparet. §. sed qua vnam Sic si compellatur homo loqui scietur quod est in horreo cordis reconditum

¶ Sunt ergo paria quod aliquid sit certum: vel leuite. certum. arg. ff de dam. infecto damni. §. Sabini. C. de adultenquamuis fieri possit puniendos quorum pena habetur. xi. q. i. coniurationum. cuntribus. c. sequentibus / e. iii. q. iiii. conspiratores sanctiones. C. de fruct. et liti. expen. l. non ignoret. ff. de peti. hered. illud. ff. de lega. iii l. qui solidum. §. etiam. et ff. de aliena. iud. mutan. causa facta l. i. i. P. et quasi per totum lites ff. de aliena. iud. muta. causa fac. l. item si res. in fine prohibet quod reprobatur. ff. de admi. tuto l. quotiens. §. sicut ad peccandum: ob hoc non valet. ff de pact. dota. obuenire. Io. Mo. Car.

iitqui seminat. afcconsimo sub peninosita infra eo. §.quia subscolore / inhibetur glossari et ideo sisto ratem. Io. Mo. Cardinalis

PRiuilegium. Hac decre. declarat quid intelligitur appellatione cellemonasterii: et quod hic dicitur etiam ex vt verborum intelligitur. Nam cella dicta est a cellando quod duo importat / et in vna signisclaude celer vt clausa per hostia celer: et in alia significatione idem est quod sculpere / vnde Quidius / materiam superabat opus: nam mulciber illic / equora cellarat medias cingentia terras

¶ Et ideo cella monialis dicta est a cellando id est occultande qia monachus mundo occultatur / et ipse cellatur: sculpium deo in. ea. Nam sculpendo mandatur forma que ornat. Et ideo cella monialis est: in qua mundo occultatur: et ideo per contemplationem ornatur: et hec potissime in cella secreta et solitaria / et ab hominum conuictu separata: vt hic et sic est lex exprset sa in auten. de monach. §. cogitandum. colla. prima: et hec non competunt proprie prioratibus ecclesiis: seu capellis monaste rii cuius sunt dicte celle. Et ideo priuilegium hic narratum monachos in dictis prioratibus ecclesiis et capellis moram tes non defendit: vt hic. Et est ratio: quando vnum dicitur de duo bus de vno principalius et de alio non principaliter: ipsum sumptum simpliciter debet intelligi a de eo de quo per prius seu principalius dicebatur vt hic / et est easus expressus in hac materia. supra de priui. quoniam. C. de his quiveni. eta. ipetr l. fi. ff. de leg. ii. l. cum pater. §. hereditatem filius: et l. si ita quis in testamen to: in fine. ff. de dona. inter vir. et vxo l. cum hic status. §. sidonator: et l. sed si mors. ff. de ver. obliga l. ex ea parte. §. ii. sulam: et no. in auten. de nupt. §. per collationem: colla. iiii

¶ Est et alia ratio / quia priuilegium est lex priuata contraius commune datum. iii. distinctione priuilegium. Et vbi frangitur immunitas iuris communis per priuilegium stricte est priuilegium interpretandm: arg. ff. de iure immunita l. prima: in fine: presertim ius commune posterius editum ius primo editum tollit in eo quod expresse ius prius editum abrogat. C. de appella. precipimus / in fine. Ergo magis priuilegium illud solum tollet quod et presse abrogat. Cum leuius tollantur iura specialia quad communia. auten. de non alienam. §. quiavero verissimile: col. ii. et. C. de ser. pigno. da l. libertas.

¶ Et ob hoc siverba priuilegii sunt generalia illa artanda sunt: maxime vbi priuilegium potest habere aliquem effectum: et tunc in aliis expresse non sublatis ius commune seruetur / vt hic. et. supra de priuileg. in his. et. c. pastoralis.

¶ Unde pone quod abbas et conuentus certi laci sunt exempti: sunt tamen certis articulis non exempti. supra de here. ad abolendam. §. fi. et. supra hoc lib. de priuile. volentes. in prin. vel econtra: scilicet quod isti religiosi non sunt exempti: habent tamen co tos articulos exemptionis. vt supra eo. veniens. tunc episcopus qui fundat intentionem suam de iure communi. xi. q. i. ca. de persona. in casibus in quibus non probatur exemptio vel articulus exenptionis: omnia potest vt ordinarius ar. supra de offi. de leg. c. pretet. ea. ff. de iurisdi. om. iud. l. ii.

¶ Et sunt paria quem non habere iurisditionem: vel habere non tamen ad id de quo agitur. ff. de legi. tutel. intestato. et. C. si a non compe. iudit l. i. ar. ff. de admi. tut. si duo. Ergo erunt paria habere simpliciter: non habere / habere tamen ad id de quo agitur: imo etiam dicitur fortificata iurisditio per exemptionem in his ad que iurisdictio se extendit. arg. ff de fundo instr l. quesitum. § denique neratius. igitur ordinarius citando / excommunicando / etc. exercen. do procedat contra predictos in casibus non exemptis. iti notatur hoc. c. personas excommunicari / et loca interdicto supponi. xi. q. iii. c. nemo episcoporum. supra de cleri. exco. ministran. postulasti. Ioan. Car.

SIcut, hic determinatur quid intelligi debea appellatione clericorum tuorum. Id si dicatur meorum vel suorum: nec mirum / quia (ego tibi loquens dicam de clericis meis: tu mihiloquens dices de clericis tuis. Et duo loquentes de meis clericis / dicent sui clerici habent tale indultum. Et sic hec verba meum et tuum / et suumrelata ad diuersos modos loquendi. Idem tamen suppositiimportant: et ob hoc dictum de vno intelligitur de ali¬. et de hoc not. ff. eo. ti. pupillus. §. fi.

¶ Et notandum est quod prinilegiorum quoddam est in persona priuilegiati. sistendum. supra hoc lib. de conces. preb. quia in cunctis. § i. Aliud quod est in aliis diriuandum / vt hic. et arg. ff. de manu. vindi. l. iiii. Et hoc priuilegium est diriuantis in alium: licet effectus sit in ea¬ in quo diriuatur.

¶ Sed ostendo quod verbum suum non est dubium. ff. de interro. actio l. si defensor. § i. et. ff. de excep. rei iudic. l. siquis cum totum. ii. P

¶ Sed contra est. d. l. pupillus. §. fi. et hic. no. ff. de procur. l. pomponius. §. sed et his.

¶ Sol. vt accidens. denomnet subiectum b / oportet quod ipsi subiecto conueniat pro tota vel pro maiori parte. ff. de lega. iii l. legatis seruis. § si vnus et. supra de priuileg. vt priuilegia / versi. hec autem.

¶ Et ideo dicit Philo. quod de scuto dimidio albo et dimidio nigro / non pont dici quod est ibi simpotoli / et quod secundum quid et hec compati se possunt in eodem subiecto / vt quod sortes sit niger / et tamen sit albus pedem: et ideo in his non est consequentia / sed compaentia de vno ad alterum.

¶ Et ideo verbum meum de vi verbi debet in telligi quod sit meum simpliciter / et in omni tempore sui seu maiori / et hoc vult dicere l. pupillus / in fine quae loquitur de verbi significatione. Et quod ibi dicitur qui iurat suum non esse / debet dicere nec commune / intelligendum est causa dubitationis tollende / vt ibi not. et glo. sed et his ralsam reputo. Ex quibus dliquet illud quod est commune non posse dici proprie meum. ff. de ritu nupt l. illud i. P. et. ff. de aur. et argen. lega l. quibus / licet quo ad certos actus quandoque cone censeatur meum / vt d. l. illud ii. respon. et hoc fit ibi fauore matrimonii et. C. de ser. communi manu. l. i. et. ii. Sed hic sit fauore libertatis que omnibus rebus est fauorabilior infff. de reg. iur. libertas.

¶ Quod autem dicitur in aliis duabus legibus: intellige propter autoritatem iudiciorum: que non debet esse in pendenti. ff. de iudic. l. non quemadmodum.

¶ Sed quare verbum meum tam stricte hic intelligitur. Respondeo quia ista indulgentie ius alterius absorbentes sunt stricte interprotande: presertim illa qua diminuitur cultus diuinus: et non officians stipendia ecclesie recipit. C. de emancipa. liber. nec auus hoc lib. de praeben. quamuis i. §. quamque. supra de constitu. ex parte / et de appell. pastoralis in fine / et. ff. ne quid in loco publil. ii. §. merito.

¶ Sed an hec constitutio sit noui iuris decisio: vel antiqui declaratio: et est huius questionis magnus effectus: quia primo casu ius tunc nascitur et et ideo futura regulariter respicit. supra de constitu. ca. fina. C. de legi. et consti. leges et constitutiones.

¶ Sed secundo casu preterita complectitur: quia tunc nouum non fit / nec datur / sed antiquum a detegitur. ff. de testa l. heredes palam. §. quod vero quisaquis. ff. de acquir. fer. do l. adeo. §. cum quis. supra de vsur. cum tu.

¶ Sol. hec constitutio est declaratio: quia hic agitur de nolm expositione / significatione / seu supposito / vt supra eo. constitutionem. in princ. arg. dictorum iurium / patet ergo satis miser qui ab ecclesia sua contra mentem huius constitutionis stipendia recipit: quam ab iniuria aliorum habuit defendere. supra de postula. c. fina. ergo magis ab iniuria sua. ff. si serui. vendice. altius. ff. de admi. tuto l. quotiens. §. Item si temporali. ff. de pact. cum in eo. supra de natis ex lib. ven. c. i.

¶ Sed quero episcopo habet indultum cum temporis prefinitione: vt quatuor clerici suis obsequiis insistentes gaudeant de fructibus suori beneficiorum / illos eligit episcopus: tandem vnus cedit vel decedit ante prefinitum tempus: numquid alium subrogare potest episcopus dic quod sic / arg. ff. quib. mod. vsusf. amitta. sed in annos ii. P¬

¶ Arg. contra. de lega. iii. in fideit con. § si quis. x. Sed ibi est ratio: ne heres obligetur in infinitum: et ne detur legatario. occasio fatus consumendi.

¶ Item vt est ante dictum. gratia est facta episcopo: non clerico / et ob hoc persona episcopi est principaliter intuenda. Et ideo dicit hic qui prote etc. quod l est valde notandum: et a conscientia ruminadum ne assummantur. nepotuli / et asini deferrati qui non sunt pro / sed contra. Nam ratio principalis est consyderanda. ff. de autoritate tuto l. i. ii princ. argu. ff. de statu homi l. queritur et consimilibus vt siquis habeat indulgentiam / quod per quinquennium possit habere fructus beneficiorum suorum in scholis / vel a iure. supra hoc librode elect. c. cum non deceat / et supra de magist. c. fina. supra de cler. noresiden. de cetero / et ca. cum dilectus / et. c. ad audientiam. Secd caue in his casibus / vt predixi / ne male recipias: hac de claratione te artante continue hoc intellige ciuili modo: non quod quolibet momento sit cum domino. argu. ff. de lega. iii l. qui concubinam. §. vxori. ff. de annuis lega l. meuia. §. vxo. r:. in. ff. de aqua quotidi. et esti l. prima. §. quod autem. ff. de co.¬ di. et demonstra l. si ita quis / et ff. de ver. signifi malum. §. finaIste esiam seruire intelligitur si est infirmus. ff. de statum liber. cum heres. § stichus.

¶ Uel dic continue sui representatione non representati actualitate: vt dicitur seruitus continua vel aqua quotidiana. ff. de seruitu. rusti. presdio. l. foramen. ff. de aq. quotidi. et esti l. i. §. quod autem scrpartum. Gaudebit ergo clericus presulis seu principis dicto priuilegio / qui continue se offert: licet vsus non sit continuus: alias iudicium sibi manducat et bibit. Ioan. Mona. Cardi.