Titulus 14

Dictum est supra de potestate ordinaria / Sequitu videre de extraordinaria vtpote de delegata. Et quod pote stas delegati dicatur extraor dinaria: est ar. ff. de nego. gest l. actio. et infra de probatio. c. quo. iniam contra. Et merito poteistas delegata dicitur extraordinaria quia potestas delegita extrahitur de ordinaria / et obhoc onis potestas ordinaria maior est seipsa delegata

¶ Et quod vicarius sit ordinarus seu officialis: qui pro eodem reputa supra ti. proxi. c. vlti. videtur expressum. C. de offi. eius qui vices. alt. ger l. ii. et infra hoc libro de appella. Romana. primo Neso¬

¶ Uel dic dato quod vicarius sit delegatus / et ipse est ad causarum vniuersitatem: sed delegatus proprie ad vnum negotium. Et quanto aliquid communius secundum philosephum / tanto dignius et sic maius: et sic iste titulus sequitur precedentem. Io. mo. Card.

STatuimus. Qui possunt dici conseruatores / infra quas metas haveant suam potestatem exercore / et quibus vices suas committere / et in quibus non / et qua pena puniantur ipsi transgredientes suam potestatem / et quamdo officium eorum expiret obituconcedentis / et circa munera / expensas / assessores / et notarios / ac personas testimoni causa vocandas / per conseruatores huius statuitur infra. eo. cavltimo.

¶ Et dicuntur conseruatores contra notorias iniurias seruatores. Et isti dantur quandoque ad deffensionem contra raptorum seu predonum audaciam / et aliquando ad priuilegiorum tuitionem. Aliquando generalius coceduntur: vt deffendant ab iniuriis / et de omnibus offensis concedimus.

¶ Nam ad officium pape pertinet occurrere litigiis et violentiis / et quemlibet in sua iusta possessione tueri. arg. ff. de vsufruc l. equissimum. ff. ne vis fiat ei qui in po. mit l. i. §. i. et infra de symo. quarelam in fine. Et hoc praesertim est pronidendum / circa viduas et orphanos / et alias personas miserabiles quarum tuitio ad ecclesiam spectat. lxxxvii. di. c. i. et. ii. et. xxiii. q. 5. administratores infra de foro compe. ex parte. et. c. ex tenore. supra eo signficantibus a manifestis id est notoriis seu patentibus / quod no sit locus inficiationi. Nec egeant examinatione infra. de coha. cler. et mulier. c. nostra. c. tua. et c. vlti. et. supra de elec. bone memoric. §. contra infra de accu. euidentia.

¶ Sed quid si iniuriator vocat tus neget se hoc fecisse. Numquid poterit conseruator / inquirere an factum sit notorium. Et dic quod sic arg. ff. de iudi. si quis x aliena. Et si nouerit factum non notorium desistet / cum de facto non notorio se non habeat intromittere. Et est ratio / quia conseruator non habet potestatem defendendi iniuriam simpliceum / sed qualificatam / seu specificatam / vtpote notoriam que si non sit talis / nihil agit infra eo. cap. vlti. in fine. Sed quid si iniuriator confitetur factum: quod de se est iniustum: sed asserit se hoc iure fecisse / videtur res fieri dubiaet sic non notoria. C. quib. ad liber. procla. non licet l. iii. ff de fide instru. plures: tu dic vt est premissum conseruatorem inquirere posse an factum sit not orium. vt d. c. bone. Nec hic proprio efficitur res dubia negatione: vt in contrariis quibus quis presumitur solutus nisi probetur ligatus. Sed iam factum. hic erat confessatum: et sic notorium quod ex circunstantiis et indagatione conseruatoris apparebit iustum (hoc probante conuento) alias presumetur iniustum.

¶ Et sicut in confitentem nulle sunt partes iudicis in cognoscendo seu inquirendo / sed in exequendo. ff. ad leg. aquill. prouide: sic hoc casu vbi factum est confessatum: quia ad hoc non est nisi hic exequi / quia tamen confitens adiicit aliquid quo retardari debet executio / et de quo debet cognosci arg. ff de reiudi. a diuo pio. § si super: et quo ad hoc conseruator habet cause cognitionem argu. d. §. si super: et quo ad hoc ponitucompetenter hec decre. sub hoc ti.

¶ Sed quid si iste conseruator excommunicet: dic sententiam tenere vbi habet potestatem / alias non: vt infra. c. vlti. §. vt autem: et. §. fi. deffendendos. id est iniuriatores ad satisfaciendum lesis / per censuram eccleliasticausa distringendos.

¶ Sam quid si iiuriari volentes / perati sunt maniuarmata iuadere hos quos conseruator habet tueri: numquid ponteos excommunicare: et dic quod sic quia in mora monitionis et dilationis imminet periculum / argu. infra hoc libro de sentenexcommunica. Romana. §. caueant ad alia scilicet dubia suue non notoria / in quibus procedendum non est per istos comseruatores vt hic que scilicet dubia iudicialem indagi¬ nem id est cause cognitionem / seu ipsius examinationem supeipso facto quod dubium est. Ioa. mo. Car.

QVia pontificali. Quod hic dicitur explicite: habetur. supra eod. sane implicite. Et ordo hic tactus habet locum regulariter licet quandoque fallat propter proteruitatem nimiam contummacis vt infra eod. in fine et infra vt lite non contesta quoniam in fine. Ioan mo. Cardinalis.

Si duo. Ratio huius decretalia colligitur ex diuersitate casuum. Nam constat quod a subdelegato non in totum / non appellatur ad delegantem: sed delegatum. supra eodem. super questionum. §. porro. Idem de parad parem non appellatur. ff. de appella l. prima. §. si quis / et iam contingeret appellari ad paresi a tertio delegato cum duobus subdelegatis non totaliter appellaretur ad duos delegatos / saltem quo ad tertium delegatum

¶ Et ideo est locus regule iuris. ff de regulis iuris quotiens: vt eligatur quod minus habet captionis: vt ad delegantem appelletur / cum appellationum cause maoiores iudices requirant: vt d. §. si quis

¶ Et sic nota. vbi in facto vno aduersa: diuersis respectibus emergunt / illud quod est magis attendendum: seuprincipalius / aut minus recedit a iusto preualet. ff. de au¬ toritate prestan l. prima. ff. de sta. bo. queritur. Item cum hoc casu sim extra. § porro: qui em exceptio a regula ii. quo stione. vi. ad Romanam: tenebo regulam: si eam non in uenero expresse vitiatam. ff. de regul. iur l. i.

¶ Sed quero / duo subdelegati processerunt / tertio non simpliciter: sed ad tempus se excusante / cum esset clausula in rescripto quod si non omnes etc. appellatur. Nunquid ad delegatos vel delegantem appellari debebit Dic quod ad delegantem / alias priuaretur tertius de legatus iurisdictione quam habet in re vel spe quod esse non debet. ff. vsuffructus quemadmodum: cauea. si vsuum fructus in prin. ff. de ven. inspi l. prima. §. publice et arguiurium prendictorum

¶ Item non est satis / de inferiori ad superiorem appelare nisi sit e ille inferioris superior vnde tertius delegtus est maior subdelegatis collegarum / non tamen subdelegatorum superior. Et sic ad ipsum cum aliis appellannon poterit. vt d. §. si quis. Et si ad eum non appelletur. sua iurisdictione priuari contingeret quod esse non debet / et ideo ad delegintem est appellandum. Io. mo. Car.

Si contra. Regulare est quod causa suspitionis coram arbitris est tractanda a infra. eode. § vbi et supra eo. suspitionis infra de appella. cum speciali in prin. sed hoc falit in tribus casibus: vt hic non ambo negatio debet praecedere non subsequi. Nam si subsequeretur equipolleret vniuersali negatiue. vt dic Oins homo non: ergo nullus sic ambo non / ergo neuter / quod est contra mentem litere coniudice. Nam pendente recusationis iudicio recusatus procedere nequit vt dictis iuribus et iinfra hoc lib. de appella. legitima. Et sic est locus decte clausule quod si non ambo. Sed videtur iniquum. Nam esse iudicem est habere honorem vt C. quando prouoca. non est nec l. omnem infra de appel. vt debitus. Et maius est bhabere honorem solus / qua cum alio. Et sic non recusatus iudex verisimiliter vt totum penes se remanteurat iudicabit. et nullus sibi iudex esse debet. ff. de iurisdictione omnium iun di. qui iurisditioni

¶ Sol. dantur iudices partibus: non propter iudices sed propter partes: vt prouideatur negociis / non personis. supra eodem. quoniam apostolica i. Respon. vnde dati iudices habent directe respicere partes quibus suum officium habent impendere et officium huius est firmius quod plurimorum sententiis est: firmatum supra eodem pruden tiam. § primo.

¶ Et est ratio huius littere / papa sic scribit / quod legitime exceptiones semper remaneant salue. supra eodem ex parte. ii vult tamen ipsas sic saluare / vt parcatur partium laboribus et expen nfra de dolo et contuma. finem: vnde si fieri potest per iudicem datum / leuius est vt hic: vt vitetur circutus. ff. de condi. in deb. Dominus. Alioquin recurratur ad arbitros ne legitima exceptio tollatur et est eadem ratio infra. § pe. et vltimo. assignari potest appellari infrahoc libro de appella. Romana i. Resbon. Nec hoc casu consuetudo prodest. supra hoc libro de consuetu. non putamus. Ioan. mona. Cardina.

Iudex. Hic tractatur de iudice quipotest legitine recusari. Et quia iegitima recusationis causa potest esseadhuc noproposita / vel esse proposita et non probarta vi essem probata et super hoc sententia lata / hos tres casus hic decidit per ordinem vbi autem non esset probata / tunc iudex vti posset sua iurisdictione. infra de appella. c. cum speciali. §. causa.

¶ Et licet recusationis causa pendente / iudex cognitionem de negocio commisso non habeat / habet tamen potestatem triennium prefigendi arbitris / vt in negocio recusationis procedant. vt infra hoc lib. de appella. legitima reseruasset Sed nunquid semper videtur reseruare / cum subdela gatus vti non cepit iurisdictione. vt 1fa ca. proxi. Dic intelligi hanc secundum illam vt hic / nisi subdelegatus in totorante propositionem recusationis citasset. Nam citatio recusationem habet praecedere vt apparet ex ordine: vt infrade proba. quoniam. et. C. de iudc. cum specialis. C. de non nume. pecu. in contractibus. §. finali

¶ Sed quero hic secus / quam supra. c. proximo. §. pe. et vltimo Sol. hic loquitur in delegato committente qui alienam iurit ditionem exequitur: non propriam. ff. de offi. eius cui manda. est iurisdi l. i. §. qui mandatam. Et ideo hoc casu cepto negocio coram subdelegato: nihil remanet. Cum fons in risdictionis sit in delegate / et exercitium eiusdem sit in subdelegato / non sic a in. d. §. cum semper iurisdictio penes delegantem remaneat: et ideo quod suum est: reuocat cum vult ff. de iudi l. iudicium.

¶ Sed quero delegatus qui potest recusari commisit vices suas non intotum / coram quo proponetur ista recusatio: Et videtur quod coram subdelegato qui citat et procedit Sed contra iam contingeret cognoscere arbitros de facto delegati / ex conuentione minoris secundum formam traditam infra de appelia. cum speciali¬

¶ Sol. hec recusatio habet notificari tprotestari coram subdelegato et dixi coram eo in litibus in quibus est sine suspitione procedendum. C. de iudi. apertissimi et quod dictam causam est paratus recusans proponere coram delegato et ad hoc petat sibi terminum assignari / qui si denegetur. locus est appellationi / cum hec recusatio ante citationem proponi non valeati vt d. c. quoniam. Et si det terminum. subdelegatus coram delegato / recusatio proponatur: vt in i. Respon. huius. c. et procedetur: vt not. supra. in. c. proximo.

¶ Sed contra commissio subdelegati / vbi in totum commisit impugnari non potest facta ante recusationem propositar que tamen potest vbi delegatus aliauid sibi de iurisditi. ne reseruauit: vt hic / ergo impugnabitur commissio coram subdelegato: quod dicit verum esse vt est. supra notatum. Nam recusatione legitima infici potest iurisdictio delegata et quia nedum est in subdelegato hoc casu / sed in delegate Et potius in delegato / ne citatus videatur contemnere citantem subdelegatum est notificanda recusatio coram ipso subdelegato et prosequenda in conuentione arbitrorum coram delegato / siue aliter: vt premisi non potest erg delegatus potest re integta quod non posset re non integra argu. i1nfra de appella. interposita. §. ille probata.

¶ Et sinon sunt paria probatum esse / et iudicatum secundum probata. vt infra proxino dummo licet sit notatum contra. C. de adulter l. quamuis et ff de damno infec l. damni. §. sabinEt est ratio iurisdictio delegata potest per recusationem lagitimam tolli. vnde antequam sit pronunciatum non est sublata sed auferri potest: sicut video in peremptoria exceptione qua probata iudex per suum iudicatum tollit effectum petitionis / vnde ante sententiam est confligere sed in sententia est conflictum esse. Insti. de actio. in prin. Etideo sententia lata / iurisdictio est sublata: adeo vt postmodum comsensus partium eam non c potest dare iudici. vt infra sequinet est expressum. supra eodem significantibus. Io. mo. Cardm

Vamuis. Delegatus vices sus itotum committens: commissionem potest resumere antequam subdele gatus vti iurisdictione ceperit vore integra subdelegato rebus hum nis exempto: cum his casibus iurisditio efficaciter non transiuerit in sufdelegatum eum id est subdelegatum po. teris contra infra de procura. c. is qui Sol. casus est diuersus non aduersaSed cur tam varie. Sol. iudicare em actus honoris sed procuri re e actus oneris et vtilitatis. C. de dec l. si quis procuratio. li. x.

¶ Et est verisimilis quod homo velit citius a se excutere onera et vilia / quam honores: licet onera adiuncta honoribus recusari non debeant. C. de caduc. tol. l. prima. §. pro secundo: et ff de regul. iur. secundum naturam.

¶ Item etiam delegatus habet onus exercitii / et habet honc rem iudicandi a committente. Sed procurator tantum onus et ideo citius vnum excutitur / quam duo / et difficilius vnitransit / quam duo. Io. mo. Can.

SI delegatus. Hec decretalis ponit tres formas subdelegationis cabesse a. ff. de verbo. significatio. mulieris. §. abest illor scilicet dele. gato. Nam sicut delegatus eoiercitium iurisditionis non habet. nisi ea vti ceperit saltem citando mandatore viuente. supra eo. licet sic nec subdelegatus habet exercit umiurisditionis / si vti non ceperit iurisdictione / delegato viuente

¶ Et est ratio in vtrisque delegatus habet a delegante / et subdelegatus habet a delegato c iurisdictionem / et reinte. gra / ergo iurisdictione morte extincta (vt premisi) non habetur exercitium in delegato vel subdelegato prolatio committi) quod est infra nisi etc. Et antea de hoc fuit dubitatum vt no. Inno. supra eo si pro debilitate committentis. id delegati qui commisit / et hoc casu et praecedenti supponitur de vita delegantis sed his duobus casibus agitur de mon te delegati appellan dum Super hoc antiquitus multifuit dubitatum / et multi erant in sententia contraria / et propter hoc dubium doctorum fuit hic decisum. Ioan. Monachi Cardinalis

CVm plures. Hic agitur da potestate clausule in literis apostolicis posite vos aut duo / seu vnvestrum / et sic nota conuerti postse sub alternatione: sicut hoc contingit in compromissioni ff. de arbi l. Item si vnus. Idem Pomponius mandata Et sic dicta disiuncta non est ordinis / vt quidam dixerunt: sed praesta tionis de quibus notatur infra hoc libro de regu. iur. in alternatiuis. ff. de iur. dot. plerumque in fine: et habetur de vtraque. infra de preben. mandato iusta causa. de quibus habetur infra hoc libro de procur. quamuis. et. c. si duo § post occupationem recusaret arg. ff. de offi. procon l. vna i1fra hoc libro de procur. si duo ii. respons. ad omnesar. ff. de senuitu. rusti. praedio. vna est via. C. de duo. reis. l. vlti. Sed contra occupatio vnius excludit alium: vt supra § proxi. ergo a ter nihil potest agere quod est verum regulariter. Sed in casibus exceptis secus: et sic loquitur hic: vt iste. §. non in telligatur nisi in exceptione posita. supra. § proxi. Io. Mo. Car.

Si super. Sicut gratia non pe.¬ ritmorte concedentis / sic nec eius executio data executoribus morte perit: et huius / ratio diplex subiicitur potestas contra / rescriptum habens cause cognitio nem perit morte. supra eo. licet et. c. gratum licet procedat via iuris communis / ergo multo magis executio gratie: quia sicut leuius tobluntur iura specialia quam communia a auten. de reb. eccle. non alie. §. quia vero verisimile col. ii. ergo facilius tolletur executio gratie quam iustitio¬

¶ Sol. in rescripto iure communi dato / nihil datur de nouo / sed de iure impetrantis vt narratur coguosci et exequimandatur. sed hic datur et datum exequi mandatur / et iam vt dicit littera gratia redderetur inutilis / quod non est in contrario vbi potest haberi recursus ad ordinarium. Sed tidices ita ad papum / sed non est simile / quia quilibet in suaprouincta iudicem suum adire potest. Non sic ita leuiter ad papam / et hec est causa quare regulariter appellatio non hobet tractaricoram papa. C. de appella. cum post

¶ Item contra infra eod. c. vlti. §. officium. Sol. vbi priuilegis sunt antiqua / et conseruatio noua / non est verisimile papamvelle conseruationem tenere post obitum concedentis reintegra sicut est vbi hec sunt coniuncta et simul data / et qua fi inutilia redderentur vt predixi / si separarentur. Et priui legium ex quo est concessum et acceptatum: statim habet suum effectum infra hoc libro de concessione prebend. caquia cunctis: et ex eo agi potest / et excipi / secundum formam concessionis quod non est in hoc. casu

¶ Item contra infra hoc lib. de prebend. si cui in fine. Sol. hic. erat gratia facta non facienda. Et ideo ibidem citius executio extinguitur: quia ibi totum erat infaciendo: hic aliquid iam factum / vt gratia: et facilius impediuntur promouenda / quam tollantur promota ar infra de iureiur. quemadmodum. Io. mo. Card.

Si is, Nota hic casus in quibus propter vtilitatem litigantium potest omisso medio ad delegantem appellari et infra eo. c. pe. consimiles casus addulcunturappellari nota ius commune immutari propter praeii dicium quod timetur verisimiliter litigantibus imminere infra hoc libro de re iudic. abbate circa finem. Io. mo. Can.

Ab arbitris, Abarbitris in duo bus casibus hic tactis potest ad sedem apostolicam atppellari cognoscant supra eo. suspitionis. et. c. si cotra. et. c. sequen. et i1fa de appella. cum speciali notatu literarum supra de res. pastoralis in prin. et. c. cum contingat appellandum.

¶ Et est ratio / quia isti funguntur iuris potestate loco delegatorum a quibus erat ad sedem apostolicam bbeuandum arg. C. de iudiciis apertissimi circa finem. Nec hic loquitur de arbitris ex conuentione partium sumptis quibus non appellatur. C. de arbi l. i. Ioan. Mo. Cardi.

Is cui. Sopitur hic antiqua dubitatio que tangebatur. supra eo. quoniam § penultimo. Et hoc idem vidi decidi in forma pauperum / vt prouisio et persone examinatio posset subdelegari: at vt hic primo respon. Secus in secundo vbi persone industria electa videtur vt d. c. quoniam alium infra. eo. ca. vlt. § vices. Ioan. Mona. Cardi.

STatuimus. Mandatum ceniloco faciendum / ex causa rationabili / alioloco exxleri potest securum. a Et sic nota fi non possumerequi quod mandatur: vicinum seu ebuipollens mundato possum ete qui ar. ff manda l. vlti. §. fi. ff. iudi. solui: iam camen § quod tamen adem quod non porest fsec(vt mandatur: fieri debet vt iuris est / vt hic / et. ff. de conditio. et substitu l. quidem in testamento. Io. mo. Card.

SI a subdelegato. Hic tanguntur casuplures in quibus omitlo medio contra tenorem. §. porro. supra eo. capsuper questionum / potest ad delegantem appellari. supra eo. si is negetur vt quia est excommunicatus delegatus. supra hoc libro de res. capprimo / seu alias non capax iurisdictionis: tunc enim ad delegantem appellabitur. Et est ratio horum / ne iste appellans sibiipsi contrarius videatur: vt hic et. C. de fur l. i. Ioan. Mo. Cardi.

Hac constitutione. Hac decretali mult doctorum dubia hic determinantur. Et tota hec decretalis loqui / tur in conseruatoribus de quibus est dictum. supra eo. statuimus / et ex prmo Prso. apparet qui possunt esse conseruatores qui ita large non datur vt iudices cause cognitionem habentes. supra hoc lib. de res. statutum §. i. conseruator vt ego tibi / et tamihi: nec est hic reciprocatio vt dicebat decre. Alexan. iiii. sed potius retransitio consistit¬

¶ Et est ratio quia iudicem habere non valeo cui imperare posum / seu subditum meum infra. vt lite non contesta. accedens. i et. ii. so. labet hoc fallat in regibus et reginis vt hic trahere.

¶ Sed qualiter trahent: dic in casibus in quibus habent cognitionem vt non supra eod. statuimus / et infra. eo. §. circa. Item etiam in notoriis est necessaria in ius vocatio infra de diuor. porro. ii. q. v. manifesta expresse] supra eo i. veso. simile. supra hoc lib. de re. statutum. §. in nullo pene Nam metus pene facit obseruari precepta / iuxta illud Horatii. Oderunt peccare mali formidine pene. Oderunt peccare boni virtutis amoroeo ipso id est ipso iure not. supra hoc libro. de elec. quam sit in fine ab officio.

¶ Et sic per consequens a beneficio: cum beneficium detur propter a officium. supra hoc. lib. de res. c. vlti. et iinfra de appell. pastoralis in fne. Et cessante cusa cessat effectas infra de appel. cum cessante excomunicationis.

¶ Sed quis poterit ab hac excommunicatione absoluere: Dico: proprius episcopus infra de sententia excommunica. nux. in fine nisi papa absolutionem sibi specialit reseruasset infra ho. lib. de censib. ex quacumque in fine de expensis que debent diri ab excommunicato antequam absoluatur infra de iudi. c. primo. et infra hoc lib. de senten. excommunica. ceterum. §. secus / et ibi. notatur expirare contra. supra eo. si super dic vt ibi decrevit: supra hoc hoc lib. de res. statutum. § insuper et. § sequen. et sequentinane vt dit c. statutum in fine. Io. mo. Car.