Titulus 13

TOtus iste liber sextus in sex pates diuiditur: in proemium a et tractatum. supra de sum. trinita. et fide catho. et epilogum / vt hic: nam multis iuribus particularibus constitutis in idem tendentibus ex his regula iuris constituitur: qua cum constituta est: ius est: e ante ex iure atliaostituto procedit. ff. eo. ti l.

¶ Tractato igitur de iure / nunc sequuntuiuris rle ex iure alias constitutoelicite. Et regula cum habet instantiam sen exceptionem. ii. illa perdit officium e suum. ff. eo. l. i. in fine firma ipsa manente in aliis: auten. de non alienand. §. vt autem lex. colla. ii. 5. etiam firmior in aliis / propter exceptionem. arg. ff de fundinstr l. quesitum. § denique neratius.

¶ Sed queritur an execeptio contineatur sub regula / et dici quod continetur: sicui para sub toto. Quia nihil ab aliquo excipitur: nisi contineatur sub eo. Et quandoque exceptio artat id a quo excipitur vt sit eius immediatum indiuiduum. ff. de penu lega l. nam quia liquide. §. fina.

¶ Dic tamen quod aduersa est attributio regule et exceptionis: respectu terminorum regule / vt no. supra eo. c. i. per quod pone exemplum regule iuris.

¶ Quid autem sit regula et et ius / et vnde dicatur: habetur. iiii. dist. regula / et de iusti. et iure. ff. l. i. vnde regula iuris id est regula iuridica: sicut dicitur capa socratis id est socratica.

¶ Et solius complexi est diffinitio principaliter: incomplexum tamen imperfectum habet diffinitionem iumgendo diffinitiones partium complexi imperfecti secundum philosophum: verbigratia / aliquis vult diffinire hominem album: videat partium diffinitiones / et eas simuliumgat: homo est animal rationale morti le: album est disgregatiuum visus: et secundum hoc dic / quod regula inris est distortum prauum quia corrigens: bonum et equum breniter comprehendens. Ioan. Mona. Cardi.

BEneficium Pone casum f. oe decurio i1fra herennius / et supra de insti. ex frequentibus.

¶ Item pone casum vbi est color aliquis in contendento super beneficio. supra de praeben. dilecto: supra de iure patr. consultationibus institutione aquid sit instituere et quid inuestire non supra de insti. caautoritate / vnde instituere i. intus statuere / prouidendo veius statuendo in ecclesia: vel de ipsa / vt non infra. eo. in generali obtineri Ratio / quia in ecclesia dei non debet esse ingressus nisi per hostium / vnde do. Ioan. x. Ego sumhostium ouium / et hoc hostium habet claues que committur. tur prelato: qui habet mediantibus clauibus id est canonicis regulis: instituendos in ecclesia dei introducere

¶ Item in beneficiis ecclesiasticis acquirendis debet. abesse omnis prauitas / et adesse omnis puritas / que sine connonica institutione haberi non possunt / et domus dei l. ecclesia debet habere ministros / non spurios / sed legitimeninstitutos. Alias domus dei id est ecclesia (quam decet sanctitudo decorem) non haberet quod sibi competit: de eta. et qualiindecorum.

¶ Sed contra regulam obiicitur. Possessio da ius eligendi et instituendi. supra de causa posses. et propriet. cum olim. supra de elect. c. in genesi. supra de iure patr. consultationibus. Ex quibus deuenitur ad ius eligendi in beneficium et propter hoc est beneficium debitum / ergo possessio ad beneficium ius tribuit.

¶ Sol. possessio ex nostris actibus procedit. ff. de acquinposse l. prima. et l. cum heredes / et ideo valet in electone et prsenta tione. Sed non est sic in institutione que ex iure habentis institutionem procedit: vnde cum instituens plus iuris habeat in institutione / quam presentans in presentatione non est mirum si in institutione plus requiratur / quam in presentatione. arg. supra de offi. lega. cum dilectus. supra de exces. prelatanta.

¶ Et video quod infectio tanto plus inficit / quanto dignius est illud quod inficitur. supra de elect. c. pe. xl. di. ca. homo christianus. c. ii. de custo. euchari. vnde versus. quanto dignior es / aut per genus / aut per honores: in te tanto res vt tiose sunt grauiores. Et inde est quod metus qui non inficit / vt reddat quod inficit nullum ipso iure / sed ope exceptionis adhibitus citra rem in qua maior exuberatio fidei requiritur: ipso iure inficit. ff. quod met. causa. mulier. §. si dos

¶ Tu dic / possessio dat ius presentandi / eligendi / conferendi / et instituendi / actiue vt in contrariis: non passiue / vt hic. Quia ego non acquiro ius ex sola possessione in beneficio ecclesiastico / vt hic. arg. supra de cler. excommuni. ministram. ca. si celebrat. arg. supra hoc lib. de elect. cap. nullus. primo respon. et capitu. cum ex eo. in fine. Ioan. Mona. Cardi.

POssessor. Pone casum. c. de prescrip. lons. temp. auten malefidei. Et em ratio: quia possessor malefider peccat. supra de praescrip. quoniam omne34 q. 2. sivirgo.

¶ Et in eo in quo quis peccat / debet ipse habere penam / non premium. supra de tiansla. episcopi. c. inter corporalia. § sed neque. Et sic ex possessione malefidei detenta: talis ponsessor non debet premium acqusitionis per prescriptionem: ius tamen retinendi possessionem a acquirit. C. de prescrip. xxx. vel. xl. anno l. si quis emptionis. § i. Ioan. Mo. Car.

SIne possessione. Pone casum. ff. de acquir. pos. sine possessione. et hoc probatur per distinctionem vsucapionis. ff. de vsucap. l. iii. prescriptio quae est quedam vsucapio. ff. de diuer. et tempo. prescript l. fi i. respon.¬ Et dic de prescriptione vt Azo in summa. Io. Mo. Card

PEccatum. Pone casum. supra de vsur. c. cum tu. 14. q. 6. c. n. Et equitas huius regule probari potnest per doctrinam in resolutione contractus que docetur. C. quando li ce. ab emptio. disced l. i. et. ii. Io. Mo. Can¬

PEccati. Pone casum. 2. q. 3 legatur. et. de sum. tri. et fid. cath l. fi. §. in quibus. C. de hereti. Manicheos / ibi delicti veniam petentibus damus. de peni. dist. i. §. econtra auto ritas. c. quem penitet.

¶ Et est ratio huius regule: In peccati abolitione inter cetera duo sunt necessaria. Primum si culpe remissio: et hoc facit solus deus qui pctam dimittit: nec mirum: quia omne pctanium committitur in deum: a vnde Psal. Tibi soli peccaui. et in me commissum alia remittere non potest. Secundum est peccantis dispositio: cum actus actiuorum secundum philosophum sint in patiente bane disposito: upra praedicta duo sunt necessaria / vnum principale agens vt deus. et alterum sicut instrumentale / et in hoc homo penitens gratia diui ua preueniente se disponendo sit adiutor deus: vt ait apostolus i. ad Corinth. c. iii. et ait Aug. Qui fecit te sine tenon saluabit te sine tem. Et sic contrito daturvenia veniau accipitur venia pro licentia vt Eccle. xxv. ibi / non des mulleri nequam venia iest licentiam prodeundi. C. de inius vocan. l. venia. Et venia accipitur pro indulgentia vt hic / et. d. l. manicheos / et dicitur a vensendoquia venit a licentiante / aut indulgente contrito. Etiam de omnibus: alias penitentia non esset fructuosa quo ad vitam eternam. supra de penit. et remissio. quod quidam / et de peniten. distinct. iii. §. fi.

¶ Sed contra regula obiicitur. dist. iiii. denique.

¶ Sol. hic loquitur de venia / per ne ibi de venia cuipe / propter multitudinem vel scandalum sustinenda / ne peius contingat / vt hic colligitur. Ioan. Mo. na. Cardi.

NEmo. Pone casum in posmuli facisiue. sit promissum impossibile / vel conditio impossibilis: licet promissum sit posst bile. ff. de ver. obliga l. si stipula sit respon. et l. impossibilium / et insti. de inutil. stipula. in princi. difficultas tamen prestationis. stipulationem non reddit inutilem. ff. de ver. obliga l. ii. §. sed quidam. Ubicumque etiam pactione / consuetudine / seu priuilegio quis ad delinquendum inuitatur / hoc bonis moribus obuiat / et sic non ligat. ff de pact. dotali. conue nire. ff de pact l. si vnus. § pacta. supra de cosuetu. ex parte / et ff. eo. titu l. mulieribus: etiam si ex post facto incipit esse iniquum. ff. de vulga. et pupilla. substitu l. ex facto. §. primo. supra de decimis / suggestum / et. lxiii. distinct. cap. primo. §. verum.

¶ Item pone casum in impossibili moris. ff. de conditio. institu l. filius. supra de iureiur. capi. quintauallis.

¶ Item in impossibili iuris. ff. de ver. oblig. l. si stipulor. ii. respon. supra de preben. dilecto / et ca. dilectus. primo / et supra hoc lib. de iureiur. contingit. Et est ratio huius regule / qui omnis obligatio in dando aut faciendo a consistit. ff. de verbo. obliga. l. ii. in princi. Sed quod nec est / nec esse polest / dari aut fieri non potest. Item obligatio parit actionem. ff de procura. licet. §. ea. Sed quod nec est / nec esse potest: parere non potest.

¶ Item per actionem consequimur quod nobis debetur. insti. de actio ii. respon. debere est de alio habere. Sed quod nec est / nec esse potest: de alio haberi non potest. sura ad impossibi. le: non est possibilis obligatio / vt hic. et. ff. eod. impossibilium. et l. verum. distin. iiii. erit. et. ff. que senten. sine appella. rescinl. fina. et ff. de actio. et obliga. non solum. Io. Car.

PRiuilegium: Pone casum. ff. de censi. l. etatem. et. C. si pend. appel. mors inter l. si pater. ff. de re iud. et si fideiussor. supra de offi. deleg. super questionum §. si vero duo.

¶ Sic pacta personalia / personam non transgrediuntur. ff de pact l. iuris gentium. §. pactorum. supra de transactio. veniens. Io. Car.

SEmel malus. 5Pone casu. ff. de re milita l. non omnis. § a barbaris. et C. de suscepto. et archa l. si aliquid: lib. x. et. ff. de accusa l. si cui. §. iisdem. ff. de furt l. non potest. supra de elec. super eo l. distinctio. si quis diaco. nus.

¶ Et est ratio huius regule. de quolibet presumendum est quod sit bonus. supra de scru. in ordi ne faciem. c. i. supra de presumptio. du dum. ff. de manu. testa. seruos. Ergo semel bonus presum. tur in posterum bonus: ergo hoc magis presumendum est in semel malo. Et est ratio: humana natura de facili labiad delicta: vt in autem. de mona. §. si vero. col. i. Et ait. Sene ca libro naturalium questionum / vir tus difficilis est inuentu: rectorem ducemque desiderat / et sine magistro vitia discuntur.

¶ Item ex nobis mali sumus: et diuina gratio boni sumus. Et ideo qui est semel bonus presumitur imposterum: multomagis de eo qui semel malus fuit¬

¶ Item ratio huius regule liquet ex parte presumentis cuius natura corrupta malo potius praesumitur. Sapien. xvii. semper perturbata conscientia praesumit seua. Ioan. Mona. Cardinalis.

RAtum Pone casum / npelctis, ur heclib. ve seul. exc. c. cum quis ii. ranm. Item in contractibus. ff. de neg. gest. lest si pupilli. §. sed si ego¬

¶ Item in iudicialibus / sicut in eo qui processit: et ille qui potuit committere approbat processum quod non valet. C. de iure. fisci. l. ii. lib. x. C. de bo. que liber l. cum non rolum. §. necessitatem. et not. Innocen. supra de offi. delega. c. prudentiam. in glo. que incipit. Sed quid si iudex.

¶ Sed contra hanc regulam obiicitur. ix. q. ii. Lug. dunen. Solu. Ibi episcopus proprius non habet ratam ordinationem que tenet: sed excusationem approbat seu ratificat quam conferens ordinem dare non potuit materie non sib. subiecte.

¶ Uel dic quod in. d. c. non fuit gestum nomine alterit expresse / sed interpretatiue: vt colligitur ex textu.

¶ Item contra. C. ad Macedo l. fi. Solu. gestum esse nomine men potest esse dupliciter: aut vocaliter vt d. c. cum quis. aure ipsa ad mei preiudicium siue patris: vt quando filius cintrahit mutuum sine patris assensu / fit in preiudicium patris: vt ff. ad Macedo l. i. et hoc potest pater ratum habere: vnde quod ius reprobat propter patrem / reprobatione sublata per consensum patris qui vitiabat contractum: ipse contractus ratus manet: et est simile de vi et metu adhibito in contractu non interueniente in solutione vi vel metu. ff. de conditio. ob turp. cau. l. si ob turpen. et. C. quod met. cau. l. ii.

¶ Idem in electione. supra de electio. c. quod sicut. § si autem.

¶ Dic quod congregatio eligit / licet exerceat hunc actum per illos e sunt de congregatione: non supra hoc lib. de electio. cum per for mam. Et sic eligentes eligere nequeunt quin sit nomine eorum qui sunt de congregatione vel nomine congregationis prosequuntur eorum contemptum. Sed quia ius eorum est lesum et contemptum ipsum consequuntur: sicut illi qui sunt de congregatione infra. eodem in toto. Ioan. Mona. Cardinalis.

RAtibabitionem. Pone caum in delictis f. de vi et vi arma l. i. §. deiecisse. et supra hoc lib. de senten. excommunica. cum. quis. primo. Na¬

¶ Item in contractibus. ff. de prgnoribus l. si fundus. §. primo. C. ad macedo l. fi. et supra de clande. desposa. quod nobis.

¶

¶ Item in iudiciis: siue fiat ratis ficatio verbo. ff. de iudic. licet: aut ipso facto. ff. rem rat. hab. l. iii. §. falsus.

¶ Et vbicunque aliquid fit nomine / vel pretextu praesidentis: quod non reproba. tur / approbatur. no. ii. q. i. notum. in fine. ff. naute caupo. stabula l. i. circa finem. supra de offi. de leg. cum olim abbas

¶ Sed contra. supra de rescrip. c. nonnulli: vbi notatur quod impe. tratio literarum facta per falsum procuratorem non potest ratific ari per dominum / et est expressum. supra de rescrip. ex par te decani in fine.

¶ Solu. hoc facit lus acquisitum illi contra quem est impetratio quod ab illo euelli non potest ipso inuito. supra de electio. hoc lib. ab eo. ff de pact l. finaff. de posi l. i. §. si rem depositam. arg. ff. qui potior. in pigno. habean l. potior. ii. P. vbi etiam spes non tollitur per factum sequens. Et ideo ius creatum illi contra quem impetratur. impedit ne ratihabitio subsecuta retrorahatur / simile. supra de elec. hoc lib. c. vt circa / vbi appellante committente contra dictam constitutionem / statim acquiritur appellato exceptio / que totali non potest penitentia appellantis.

¶ Item contra. ff de offi. proconsul. et leg. obseruare. §. fina¬

¶ Sol. ibi non habet locum ratihabitio /iquia ratum habinus non habebat ius mandandi tempore quo mandauit. Et ideo sua ratihabitioreferri non potest ad tempus quo habuit ius mandandi. Sed si esset ius eidem mandandi ab initio: nullo extrinsa cus impediente: vt in prima instantia / ratihabitio retrotraharetur: vt d. l. si fundus. §. i. nam ratificare debet dum ius habet ratificans. ff. rem rat. hab l. bonorum. per hoc soluitur contrarium aliud. ff. de acqui. hered l. si quis mihi bona§. iussum. et est alia solutio ad d. §. per l. ff. de acquir. hered. paulus: alias incipit per procuratorem: que dicit quod heredita tis aditio non potest mandari: nec rata haberi.

¶ Fallit etiam d. regula vbicunque pena imponitur a iure: et ille qui potuit mandare: ratum habet post penam commissam

¶ Uerbi gratia Uiterbien. episcopus ordinat clericum Ambianem diocesis absque mandato episcopi Ambianen. et tandem ipse ordinationem ratam habet: illa ratihabitio non tollit penamlam inflictam sed quatenus tangit ratihabitio ratificantem retro regulariter trahitur. argu. supra hoc libro de tempo. ord. cap. sepe.

¶ Item contra. ff de fur l. si vendidero. §. si titius: sed istalex loquitur in facto hominis: hic in iure penam infligente sine parte et per hoc respondetur. C. ad macedo l. fina.

¶ Item contra. ff. de his qui no. infa l. quid ergo i. F

¶ Solu. ibi loquitur quando non est gestum nomine patris: e sic non potest ratum haberi. supra eo. c. proxi¬.

¶ Uel dici quod illa lex loquitur quando opus est facto ab initio: non ex post facto: vt ibidem dicitur expresse¬

¶ Sed quare falsi procuratoris gestio (que est nulla saltem respectu domini. supra de procura. in nostra. in fine rata potest haberi: vt d. l. licet. sed falsi iudicis gestio non. no. supra c. proximosed ibi non fuit gestum nomine illius qui mandare potui. Sed pone quod fuit gestum nomine illius qui mandare potuit / diconadhuc idem: quia maior est defectus in iudice / quam in parte / args. C. de sccusa. qui explicandi: et. C. de procu. non eo minus. Et maior de fects plus inficit: sicut defectus materie electe quam forme electionis. supra de electio. super eo¬

¶ Item ratio alia: iudicium est actus qui debet initiarirecte. C. qui tuto. da. poss. in vniuersis: presertim in iudice¬

¶ Ex quibus a dico quod si quis audit confessiones et absoluit in diocesi aliena (etiam nomine proprii episcopi) quod hoc non potest ratificari: et hoc casu sunt duo defectus scilicet potestatis et materie in quam agit absoluens

¶ Nec obstat. C. de his qui a non domino manu. l. i. et. ix. q. iii Lugdunen. quia ibi non fuit defectus in iudice. Io. Mo. Car.

CVm sunt. Pone casum ff. de a l. c ob.g. l. Arrianus. ff. eo l. fauorabiliores. et supra de proba. ex his. supra de re iudic. c. fi. et ibi exceptiones a regula habentur.

¶ Et est ratio huius regule: actor impetit / reus se defendit: et secundum est fauorabilius quam primum. instit. de interdic. commodum. C. de tempo. in integ. rest l. peter. te. C. de dila. si quando.

¶ Item. nlia ratio: quis presumitur non ligatus / nisi probetur liga. tus: cum omnes homines sint natura liberi / non serui: nec obnoxii. auten. quib. mod. natur. efficiam. sui. §. nunc si quidem col. vii. Et ideo hoc faciente pro eo: cum iura partium sunt dubia: reo potius est fauendum. Item reus pugnat in iudicio pro libertate sua: actor pro seruitute. nam omnis de bitor cliens est creditoris. C. de nouatio. l. iii. Et qui mutuum recipit seruus est senerantis. prouerbio. xiii. Ideo tuens libertatem fauorabilior est. ff. eo. libertas quae omnibus rebiest fauorabilior. Io. Mo. Car.

IN iudiciis. Pone casum. supra de iudic. nouit. circa finem. lxiii. distinct. sacrorum. iii. q. ix. c. fina

¶ Et est ratio huius regule quia licet in omnibus sit obseruanda equas litas in iudiciis maxime. C. de proxi. sacro. scrinio l. in sacris. circa finem lib. xii. hec etiam regula est intelligenda in cognoscendo et diffiniendo non in sedendo / seu assurgendo et similibus. Ioan. Mona. Cardinalis

IGnorantia. ofandum et quod differunt hic ignorantia error et titubatio et est ignorantia. nescientia / qia de facto: vel de iure nihil scionec inde aliquid suspicor: et in nullo applico mentem meam Et quando sic ignorans tenetur scire quod ignorat: debet. dici de tali: ignorans ignorabitur. xxxvii. distin. c. qui ea. Et iste potius presumitur contemptor quam imorantibinc di¬ citur quod scire debes et non vis: non ignoratia sed contemptus: iudicabitur / alias regulariter excusabitur.

¶ Item error est quando applico animum meum ad rem: et reveritas aliter se habet quam credam. xxviii. distin. quamuis

¶ Et quod aliud sit ignorantia et error habetur ff. de acduposses l. si me in vacuam. in principio.

¶ Item titubatio est quando applico mentem meam ad ab quid: nec assero falsa pro veris / vel econtrario assumo: sed circa illud habeo conflictum rationum. Et propter hoc dum bito quibus rationibus applicem credulitatem meam ars. C. de con. ind l. fina.

¶ Ex quibus colligitur quod omis titubans / et errans: est ignorans: non econtra. Et pone casum huius regule in isgnoratia iuris et facti. supra hoc lib. de consti. c. i.

¶ Item ignoro mortem illius qui habebat beneficium spectans ad collationem meam: hec facti ignorantia mihi non obest. supra de conces. prebem. quia diuersitatem: et supra de supplemnegli. prela. licet. Et est ratio quia scientiam et non ignoram. tiam volumus obligari. C. de tabula l. generali. lib. x.

¶ Et quia regulariter presumitur quis ignorans: nisi proboe tur sciens. ff. de admini. tuto. hoc autem. et ff. de proba l. verius et infra eo. c. presumitur. Et hec appellatur scientia non quao ad maximam diligentiam et iguorantiam: non que tendit ad supinam et crassam: sed ad communem modum hominum.. ff de iur. et facti igno. nec supina et l. plurium. ff. de edelit. educto. si quid venditor

¶ Si vero ignoro hoc ius quod mihi prelato currit in beneficiorum collatione semestre tempus: hec ignorantia non excusat. supra de suppl. negi. prela. c. penul. et vlti

¶ Item pone casum in vtraque ignorantia. ff. de iur. et fact. gno l. i. et. ff. de his qui not. infa l. liberorum. §. nam

¶ Item ignorantia facti excusat in facto alieno et non in suo. ff. pro suo l. fina. et C. de rescind. ven l. quisquis. Et est ratio: quia vna est probabilis alia non etiam in facto proprprio excusat error facti quando errans certat de damno vitando. ff. de actio. empti l. si tibi liberum. ff. de conditioindebi l. sed si me putem.

¶ Contra. ff. ad velleia l. fina in prin. solu. ibi certabat mulier de damno vitando cum incommodo creditorum / sed hic. de damno vitando simpliciter:

¶ Item ignorantia iuris regulariter non excusat. C de iur. et fac. igno l. ii. et. iii. ff. de orig. iur. l. ii. §. fuit eodem tempore: et presertim in patrono: hoc est in praelato et causas oramti quibus est turpe ius in quo versatur ignorare.

¶ Fallit hec regula ratione persone que non tenetur scire lura: vt est mulier. C. de iure delibe l. sancimus ii. respon. quo casu ignorantia iuris excusat saltem defendendo. C. de iur. et fac. igno l. i.

¶ Item fallit in ignorantia iuris naturalis. C. de in ius vocan. l. ii. Et hec quandoque excusat. ff. de adult l. adulterium cum incestu. in principa¬

¶ Item ignorantia iuris cuius est frequentia non excusat. sic intelligo. C. de iuris et fac. igno l. constitutiones. secus. si illius iuris in quo erratur non est frequentia: vt est lex Gallus. ff. de liber. et posthu¬

¶ Ubi tamen quis certaret de lucro captando: impute sibi si potuit consulere peritiores. ff. si quis ordo in bono. possessio. serue. l. ii. in fi. et. ff. de bono. possessio. l. in bonorum. Ioan. Mona. Card

Vnqui. Pne casum f. eti. qui in alterius: et ff. si cer. peta l. quod te. Et hec regula est intelligenda in defendendo non in agendo: vt in d. l. quain alterius.

¶ Successor tamen qui in locum et ius alterius succedit partibus sui predecessoris fungi debet. ff. de eden l. quedam. §. nihil: licet in mora non ita constituatur cito vt predecessor. vt d. l. quod te. Ioan. Mo. Car

Docet. Pone casum. ff. de libe. et posthu. l. cum quidam. et l. ii. et de lega i l. qui filiabus. §. primo. et supra de preben. capi. fina. vbi verbum beneficium restringitur ad minus: vt. C. de verborum significatione / tua / vbi tunc non restringitur. Item. supra hoc libro de preben. capitulo quanuis i. Respon. i. et. csi motu. et. c. sequen. Ioan. Mona. Cardi.

DEcet. Ponecasum. ff. de constitutio. prin l. fina. et in auten. constituque de dignita. § illud. colla. ix. supra hoc libro de preben. si motu: et l. seq. supra de ver. significa. olim. supra de donatio. cum dilectus

¶ Fallit autem regula vbi est enorme preiudicium alterius. C de precib. impera. offeren l. quoti ens. supra de decimis suggestum.

¶ Fallit etiam vbi ius tertii tangitur ff. de administr. tuto. impaberi. ff. ne quid in loco publi l. ii. §. merito. et. §. si quis a principe: et supra de rescrip. sedes apostolica.

¶ Fallit etiam quando priuilegium est obtentum ad instantiam impetrantis. supra hoc lib. de preben. si. pluribus quo in casu interpretandum est: vt potius res valeat quam pereat: vt supra de priuileg. in his et. ff. de reb. dub. quotiens.

¶ Fallit etiam vbi materia est odiosa siue iuri publico aduersa aut alias restringenda. supra hoc lib. de praeben. quamuis i. Respon i. e. c. non potest. et. ff. de iure immuta li. et not. Inno. supra de tranilatio. episcopi. capi. finali. Ioan. bona. ardinalis.

INdultum. Panccasum xxxii. dit. de h. auten. de nup. §. soluto in fine colla. iiii. et. ff de re iudica. l. iiii. §. siquis condemnatus: et per dictum §. distingui potestvtrum iuris beneficium sistat in indulto iuris: vt est propositum :t aut vl tra procedat.

¶ Fallit autem hec regula quando indulta duo prouident diuersis: tunc potius priuilegium est tenendum. ff. de misnorib. l. verum in fine. Et est ratio: quia quando duo concurrumt minus dignum: cedit maiori et dignioria ff. de iudic. per minorem. et ff de albo scrib. l. ii. C. de aduoca. diuer. iudic. l. restituende in fine. supra de offi. lega. volentes: et supra de consecra. eccle. vel alta. quod in dubiis. supra hoc. li. de preben. si is culicet sit arg. contra. supra de offi. delega. c. super questionum. § si vero duo: sed est ratio in d. § si vero quod delegatus qui habet priuilegium quod appellatione remota procedere possit: non habet ipse subdelegatus a consorte. Nam cum via delegations et subdelegationis concurrunt in eodem tollitur. dignius perminus dignum quia minus dignum adiunctum cum iure communi: scilicet quod non remoneatur appelletio: vincit dignius. Et sic solum minus dignum non vincit magis dignum

¶ Et quia ipse iubdelegationem recipiens de se alias de iure conqueri debet: qui facto suo beneficium remotionis appellationis misit. Fallit etiam quando concursu diuersa¬. rum obligationum in eadem persona: vt est accessoria et principalis. accessoria perimitur ff de fidaiusso l. generaliter. Sed hoc casu nihil isti aufertur: sed sibimet auferi¬

¶ Fallit etiam vt indulium tollatur propter consimile vbi est maior captio vnius: vt ff. de minorib. vex. §. fina i. E ul. sequen. Fallit etiam in casibus in quibus priuatur iuri. suo sine cuipa sua: licet non sine causa: vt not. supra de constitu. c. cognoscentes.

¶ Ex premissis igitur colligitur regulam predictam intel. ligendam nullo extrinsecus operante. Io. Mo. Car.

NOn firmatur. Pone casum supra de elec. c. auditis. Et est ratio huius regule quia tempus non est modus inducende vel tollende obligationis. ff. de actio. et obliga l. obligationum fere. §. placet. Et sic solus tractus temporis obligationem non firmat alio extrinsecus non operante.

¶ Sed contra. supra de desponilimpuber. c. a nobis. et. c. sequem.

¶ Sol. nedum esi sb tractus temporis sed nonus cosensus expressus vel presumptus.

¶ Item contra. ff. de aqua quotidia. et estiua l. hoc iure. § ductus aque.

¶ Solu. hic constabat de initio iure non subsistente: ibi non cum origo facti memoriam exessisset¬

¶ Item contra sententia diffinitiua per appellationem extinguitur ff. ad turpilia l. i. et suspenditur: vt C. quo. appella. non recipi. ab executore in fine. Et tamen sententio sic extincta et suspensa tractu temporis firma manet. C. de tempo. et repara. appella l. fi. et. supra de appella. sepe contingit.

¶ Solu. ibi nedum tractu temporis conualescit sententia sed ex autoritate rei iudicate cui est impedimentum sublatum tractu temporis: et hoc est statutum vt sit litium finis

¶ Item contra. ff. de ritu nuptia l. si quis in senatorio. Solu. ibi erat pactum propter certam qualitatem facti qua sublata factum tenet. Sed hic erat peccatum in ipso facto: ad idem. C. si rector prouin l. vna in. fi. ff. de ritu nup. l. si quis tuto§. quid ergo et in his omnibus fauor matrimon is operatur. Et dic materiam huius regule: vt ff. eo l. que ab initio inutilis. Io. Mo. Car.

NOn est sine culpa. Pone casum. supra de homicid. c. continebatur: et dic alia de hamateria. vt ff. eo l. eulpa est non pertitet ratione facti: vt in. d. c. continebatum aut modi vt licet factum faci endi licere. non tamen licebat factum modificatum vt fiebat. supra de homici. ad audientiam. et ff. ad leg. aquil l. sed et si quecunque. §. fi. cum l. seq. Io. Mo. Cardinalis.

NVllus Pone casum et prosequere materiam vt ff. de excep. rei iudica. l. nemo: et. ff. eo. titu. l. nemo ex his i. P. Secus in actionibus: vt d. l. proxima. §. quotiens: et C. de furt l. i. et. ff. de sributo. quod in heredem. §. eligere

¶ Sed quare reus in vna et eadem instantia iudicii potest vti diuersis et aduersis exceptionibus: non tamen actor.

¶ Solu. rei est declinare et attenuare intentionem actoris. iiii. q. iiii. c. i. quod fieri potest diuersis viis. Nam vnaactio potest tolli pluribus viis. insti. de exceptio. Sed licet vnum et idem possit mihi deberi pluribus actionibus arg. ff. de acquir. posses. l. iii. §. ex pluribus: non tamen potest exigi: ne idem bis exigatur infra. eo. bona fides. ff. de verobliga l. qui bis idem promittit.

¶ Item secundum augusti. Bonum vno mihi malum autem. multipliciter: vnde cum exceptio actionem corrumpat in toto vel in tanto: ex multis viis hoc contingere potest: nvno modo quid est integrum: sed multis modis potest illud corrumpi. Ioan. Mo. Car.

QVod semel. ons. gasusis pelieum cib. leCs. si. fila. C. de des ponsa. impuber. de illis. infra circa finem: et xxxii. qu est. v. horrendus. iiii. distin. in istis. ff. de nego. gest. pomponius. ff. de aqua pluuia. arcen l. in diem. ff. devaca. numero l. pretor. §. si post.

¶ Sed contra. ff. de muner. et hono l. vt gradatim. §. fi. ff. d. excusa. tut l. sed et reprobari i. respon. Sol. hoc facit fauor sanitatis: et publica vtilitas ne malo medico corrumpantum membra vniuersitatis.

¶ Item contra. ff. quor. lega l. i. §. quod ait. ii. Sol. ibi non erat ius nolendi ante aditam hereditatem: sed vbi est ins nolendi: quod semei placuit in preiudicium iuris alteri acquisitia displicere non potest / vt d. §. et. ff. de successo. dcto l. i. §. qui semel. Et sic quod nunc mihi placet: cras displicere potest absque alterius captione.

¶ Item nunquid semel peccatum placens poterit diiplicere: dic quod sic soluta pena vel remissa: vt sit malun et cuipe. et bonum pene ordinetur et amittetur.

¶ Uel dic quod homo ruens in peccatum non surgit ex se. nea se: sed a gratia preueniente. et hoc dicit Aug. super illuo Psal. Caro est: spiruns vadens et non rediens. vadens scilicet ex se in peccatum: et non rediens ex se / sed diuina gratia. Io. Mona. Cardi.

NOn debet Pone casum. C rde in off. testa le. si quis in suo et. C. de penis. sancimus. et supra de his que fiunt a maiori parte capituli. qua siuit. Et est ratio: quia filius non importabit a iniquita tem patris Ezechiel. c. xviii. et. ff. de penis l. crimen quia delicta sunt odiosa. ideo restringenda. supra eo. odia.

¶ Fallit autem hec regula in crimine lesc maiestatis: multomagis in crimine hereseos. C. ad leg. iul. maiesta l. penul. et fina. supra de heretic. vergentis.

¶ Sed contra. ff. de instito. actio l. sed et si pupillus. §. ceterum / in fine. Sed ibi fuit culpa proponentis et per idem solauitur. ff de offi. proconsul. obseruare. §. i.

¶ Item contra odio incontinentis punitur filius vt adhonores non promoueatur. supra de fil. praesbytero. c. i.

¶ Solu. in delictis intelligitur hec regula vt delictus vnius alii non possit imputari: idem in contractibus. C. ne fil. pro patre. et. C. ne vxor pro marito per totum. Sicus in deffectibus: nam delictum vnius potest causare defectum in alio: et esse minus legitime natum non est nota reatus sed defectus. supra de purga. cano. accedens.

¶ Item hec regula debet intelligi vt delictum vnius ab teri non debeat impingi in toto: licet quandoque impingatur in tanto / vt illegitimi qui vitio laborant alienasunt misericordia digni vt C. de natura. liber l. legem. Iod an. Mona. Cardinalis.

Slne culpa. Hec regulahabet exceprionem: vt de pone casum regule. supra eo. indultum: et supra c. proximo: et. supra de homici. lator. Et es ratio quia pena est mensura culpe a et ideo monsurando non existente mensura locum non habet. C. de penis. sancimus: auten. vt fra. filii colla. ix. in fi¬ ne: et supra de peniten. et remissio. c. i. et deutero. xxv. ibi secum dum mensuram peccati erit et plagarum modus. ff. de ver. significa. aliud est fraus.

¶ Pena enim dicta est a pendendo: quia in ea debitum propter culpam pendimus id est soluimus.

¶ Item pone casum exceptionis: vt supra de constitu. cognoc scentes. Io. Mo. Cardi.

QVod quis. Pone casum ff de iniur. l.i iuriarum. § is qui dolo. quia. dolus vim in se habet: vt consequens continet in se antecedens. nam qui vi facit dolo malo facit: non tamen qui dolo faxit vim facit. ff. vibo. rap. l. ii. §. doli. Et ideo qui facit mandato iudicis cum vim non faciat: ergo non dolum consequentem ex vi: cum habeat parere: sicut in non atrocioribus. ff. eo. tit l. ad ea que: vel quando quod precipitur spectat ad officium mandantis infra eo. c. ca que. concordat. ff. eo. ti. qui iussu. Io. Mo. Car.

Mora sua. Pone casum. ff. de periculo et commodo ei vendi l. illud. et supra deposi. c. bona. supra de contrahen. emptio. c. fi. ff de vsur. mora. ff de fide iusso. obligari. §. fi. Et dicmoram committi et commissam purgari a vt d. iuribus. et concor. n. eod. titu. quod iussu. Io. Mo. Cardo

Ea quae Pone casum. supra de ofitrfi. de leg. cap. cum olimi. abbas. et. C. si a non compet. iud ce. l. i. et est ratio / quia Pari. sunt a quod quis non sit iudex vel sit / sed non ad illud de quo agitur / et sicut primo casu nihil efficaciter agitur / ita nec secundo. arg. ff. de legi. tuto l. in testato. ff. si serui. vendice. l. si ci. §. competit / et. C. de prescrip. xxx. vel. xl. anno l. si quis. § sivero nullum / nec hoc casum habet locum ratificatio vt non supra eo. rati / et concordat. ff. eo. ti. factum a iudice. Ioan. Mo. Car.

SCienti. Pone casum in dolo. C. de rescin. vendi. venditor. C. de transac. l. cum donationis. et ff. eo. tit. nemo videtur. Et dic scient: tempore contractus: secus si post contractum sciuit: quia tunc obligatio non decrescit. ff. de edili. edic. iustissime. §. fina¬

¶ Item pone casum in iniuria. ff. de aqua plu. arcen. in dien. 5. ff. de iniur l. i. §. vsque adeo

¶ Sed contra. supra de senten. excon. contingit i. Solu. hoc facit priuilegium toti ordini clericali concessum: et propterea ratio huius habetur. ff. quod ciufal. tutor l. i. §. fi. Et quia iura de probatione doli varie loqui videntur: ideo ad euidentiam huius materie notandum est quod equissimum est edictum quo prouidetur deceptis: non eorum simplicitas sit eis damnosa: quo etiam edicto obulatur vt riis et dolosis: ne eorum calliditas eis sit lucrosa¬

¶ Est enim contra naturalem equitatem / quod cui suus dolus prosiicum dolosus cupiat cum aliena iactura locupletari. Et de dolo suo quis non debet patrocinari: quique debet ei imputari ad penam commodum reportaret. ff. de dolo l. i. respon. i. ff. de except. doli. l. i. ff. de condi. inde l. nam hoc. supra de rescrip. c. ex tenore. et de transla. episcopi. inter corporalia § sed neque. ff. de furtis. inficiando. §. infans. Eadem etiam equitate induotur doli exceptio. ff. de doli excep. l. ii. in prin. Uerum cum dolus sit animi vitium. ff. de dolo l. i. Et ea quae animo agium tur / per exteriora coniecturantur. insti. de rer. diui. §. pauonum. C. de sicca l. i. vnde versus. Intima per mores cognoscesexteriores. Ideo dicit lex antequam dolo factum sit: ex facto ie.t ex qualitate facti cognoscitur seu intelligitur. ff de excep. doli l. i. in fi. C. de rescin. vendi l. dolus. et ob hoc circa factum circa quod dolus dicitur commissus / laborant iurisperiti dicentes quandoque dolum inesse ipso facto. quandoque dolum presumodum / et quandoque illum qui per dolum circumnentus est ad probandum dolum admittendo. Primo casu tripliciter: aut est circumuentio in renunciatione rei: et iunc non tenet quod agitur ff. de contra he. empt. in venditionibus. §. fi. aut in qualitat. rei: seu quantitate praecii: et tunc tenet vt d. §. et l. seq. et. ff. de mino. in cause. ii. § Idem Pomponins: distinctione tamen habita: vt ib. dem notatur. aut non est circumuentio ab initio: sed ex postfacto: et iunc eo ipso facto dolus inest: licet ab initio non fuiset commissus. ff. de doli excep. l. ii. §. si quis sine causra et. § item quaeritur. et l. apud celsum. §. labeo. et de hoc habetur. ff. de verb. obli. l. si quis cum aliter.

¶ Dolus etiam ex facti qualitare probatur supra hoc lib. de renuncia. c. i. in fi. praesumitur etiam dolus / et hoc multipliciter: vno modo quando facti qualitas necessario conclidit contrarium eius quod est attemptatum circa facti qualitatem: verbi gratia. B. mutuum recepit et pro ipso pignus dedit: et etiam cum hoc fideiussorem creditor iure creditoris offert pignus venale: illud emit fideiussor. hic praesumitur dolus. Nam iste fideiussor fideiubendo manda um recepit deliberando pigndebitoris. ff. de condi. indeb. indebiium ergo emendo directa obuiatur qualitati facti: et ob hoc hmoni qualitate facti probata: que non potest se compati absque fraudis commento / dolus praesum tur / et datur contra emptorem actio de dolo l. mandati propte dolum. C. de dolo. l. i.

¶ Simile exemplum potes ponere. ff. depositi l. si hominem i rane. Et non potest dolo carere. qui non obtemperat imperio magistratus. ff. ex quib. cau. maior. It hii qui reipublice.

¶ Item dolus praesumitur quando facti qualitas ad persone de cuius oolo agitur circunstantias relata ex iuris inter praetatione dolum continet: verbi gratia A. scit se habere creditores. idem A omnia bona sua alienat: presumitur quod in fraudem ceditorum. Nam soluere debitum est necessitati ff. de mnor l. quod si minor. § restitutio: sura alienando bona sua omnia: quod non potest se compati cum eo: quod sibi de necessitate imncumbit: sce soluere. et ob hoc dolus presumitur ff. de his que in fraud credi l. omnis. §. Lucius. et supra hoc lib. de renuncia. cap. ii. in fi. istis si quidem casibus. Cum contrarium dolipresum parti stare non possit cum qualitate facti: dolus necessario presumitur. Et hoc posset demonstratione probari. Sed quia aliam facultatem tangit non prosequor et be¬ ne dixi respiciendam persone qualitatem. Nam ex persone habitu aut qualitate / bonus iudex tardius / aut leuius suam religionem informabit / an contra ipsum contra quem dolus proponitur ipse iudex presumere habeat vel non / argu. ff. de accusa. si cui. §. iisdem. C. de suscepto. et archa l. si aliquis lib. x.

¶ Item dolus probatur et hoc est regalare. ff. de probatio l. quotiens. §. qui dolo. Dolus enim ex facti qualitate intelligitur id est presumitur / vt praedictis exemplis et intelligitur et estimatur. C. de rescinden. vend. dolus. ff. de adoptio. nec ei. §. i. augmentatur seu cognoscitur. ff de re milita. non est. §. a barbaris cum sua glosa / coiecturatur arg. ff. de verb. oblig. continuus. §. i. et iudicatur id est demonstratur ff. de dolo. l. dolum / nam perspicuis indiciis probatis facti qualitatem iudicam tibus bonus e vir estimabit / intelliget / argumentabitur sencognoscet / et coniecturabitur vt dictis iuribus probatur / andolus sit probatus necne: vnde cum super facti qualitate regula certa dari non possit: fuit necesserium hoc relinqui arbitrio boni viri / vt d. l. continuus / et. ff. de iur. et facti ignoram. inomni. Nam iudex habet discutere / an iudicia sint certa et in dubitata / et tunc eis credet. supra de here. excommunicamus. ca. fina.¬ C. de proba l. sciant. Si sunt leuia non credet. ff. de mino. l. iii. §. i. ff. de dolo. l. eleganter. §. i.

¶ Item si sunt plura contra dolum quam sint illa que inducunt ad iudicandum dolum / vt C. arbit. tutel. si defunctus / et ff. de adoptio l. nec ei. § i. et finaliEt istis iuribus habetur que iudicia a iure respiciantur / et que non / et optime ponit. d. l. defunctus / quod indicia non probant: sed comprobant sicut fama non probat sed comproba. et confirmat. iiii. q. iii. §. in crimmali / ver. Item sepe iudex / et go cum non potuit regula certa dari que indicia sufficianmad indicandum dolum ex sententia enim animi sui estimabit quia credit quid ne probatum sibi opinetur / vt d. versicu. Item. sepe / sicut etiam dicitur de mora. ff de vsur l. mora in prinIoan. Mona. Cardi.

QUe a iure. Pone casum. ff. de legib l. quod vero. ff. de constitu. princi l. i. in fi. Sed ill. que sunt secundum ins commune ad consequentiam trahi possunt. ff. de legi. non possunt. et. supra de rescript. inter ceteras. in fine. e5. similis equitatis ratio: similia suadere vide tur. C. ad leg. falci l. fi. et infra. eod. quod alicui. Io. Mo. Card.

QVod omnes. Pone casum. C. de aucto. praestan l. veterem. supra de off. archi. c. ad hoc. §. fi. ff. de aqualiplu. arcem. l. in concedendo.

¶ Sed queritur an hec approbatio debeat fieri simul / an suffin ciat successiue. Et dic quod sufficit in extraiudi. cialibus etiam successiua. ff. de seruitu. rusti. praed. per fundum. secus in iudicialibus: vt non supra eo. rati. et est ex pressam. supra hoc lib. de reiud. cum ab vno. in illis tamen extraium dicialibus quae hahent grandem solemnitate a iure introducta: secus dicerem: vt successiua concessio non haberet locum. supra de ealec. c. auditis. supra hoc lib. de reb. eccle. non alie. dudum. licet secus sit in minoribus. supra de his quae fiunt a pla. sine consen. capi. c. ii. et. iii.

¶ Uel dic quando est comne aliquid vt singulis: loquitur astiofacta. aliud si cone vt vniuersis: vt aliis iuribus. Io. Card.

IN obscuriis. 3 U uon apprret quid est verisimilius vel id quod fieri consueuit. in spicitur aut mens testantis / vel legatarii dignitas (vel charitas et consimilia. vt ff. de lega i l. si seruus plurium. §. fi. tunc hec regula est intelligenda: et pone casuff. de leg. iii. nummis. et. ff. de leg. l. apud Inianum § scio.

¶ Sed contra. ff. de aur. et arg. leg. l. qui lancem. Sum ibi non erat dublum legatum / sed certum ex verbis: et ob hoc interpretatio non est querenda. ff. de lega. iii l. ille aut ille. § i. Et dic vt ff. eo l. semper in stipulationibus. et in l. in obscuris. Io. Mo. Card.

EVm qui. Pone casum. ff. de actio. emp. l. i. in fine ff. de edilic. edicto l. i. §. si intelligatur / et l. si tamen. §. et qui. Et est ratio: quia esse certum est a quocumque alio sit certus / arg. ff. de petitio. heredita. Item veniunt. § pe. titam / et. §. a quo. Et dic certum esse verbis vel factis / vt dictis iuribus / et de administra. tut l. pater. tautellam. §. ex quo / vbi tamen duo dicuntur commisisse crimens denunciatio facta vni non obest alteri / nec sententia lata contra vnum alteri obest. ff. ad leg. iul. de adult l. denunciasse § primo / et de preben. dilecto / in fine. Ioan. Mo. Car.

NOn licet alteri. Dic vt supra eo. cum sunt. et. ff. eod. l. non debet actori. Ioan. Mona. Card

MVtare. Pone casum / negocia tubene gessi / et expendi in eis: mihi prohibes postmodum gestionem: hoc facere non potes / vt impedias expensas preteritas secus in futuris / vt C. de nego. gest l. fin. Similiter si on. isi adire hereditatem ex testamento et in fraudem legatariorum vel lem adire ab intestato / non possum. ff. si omis. causa testamen. per totum.

¶ Sed contra. ff. de colla. bonor l. nonnunquam. Sol. ibi non patitur detrimentum fieri ex mutatione consilii: sed potius dicitur non lucrari inter que est differentia. C. de codicill. fin.

¶ Item argu. contra. C. de donatio. l. iii. et. ff. de solutio l. cum quis. § si debitorem. Sol. hoc facit ius remanens penes mandantem: et dic / vt ff. eo. nemo potest

¶ Item contra. ff. de actio. empt. si sterilis. §. fina. Sol. ibi. certa diuersa fit mutatio hic non

¶ Item melius pone casum. supra de elec. publica. supra de renu. ciatio. quidam. C. de transactio. quamuis. ff. de optio. lega. apud aufidium

GEneri. Pone casum. supra hoc lib. de preb. dudum. et. c. quamuis ii. et. supra de rescrip. c. 1. et. c. pastoralis. §. fi. supra de offideleg. studuisti. et. ff. de manu. testa l. si peculium. et. ff. de lega. iii. vxorem. §. felicissime. et l. seruis vrbanis. §. fina.

¶ Et est notandum quod quando genus et species conceduntur et dem: nulla est derogatio. ff ra. fundo instru l. quesitum. §. fi. 3. ibi not. et. l. libertis. ff. de supellect. lega. Et adiiciendo species censeri videtur adiiciens eas sub genere complecti. arg. d. l. quesitum. §. denique neratius. Et tantum facit generale in omnibus / quantum speciale in singulis. ff. de admituto. duo. in fi. nisi subsit specialitas: vt dicetur infra. eo¬

¶ Sed contra. C. de procu. l. maritus. Sol. ibi fuit prouisio lagis per ius speciale et secunda prouisio hominis / et prima prouisio non fuit procurator / sed procurans sed secunda: et ohoc prouisio secunda spalis tollit primam generalem non iure communi procedente. ar. C. de pac. conuen. tam super dol. fi. quo casu. et. d l. maritus: mulier non videtur circumscripta quae iure communi est vsa. C. de integ. resti. minor l. fi. sed hoc tam primum quam secundum iure communi procedit.

¶ Uerum si gurnus et spens diuersis conceduntur / tunc secus vt in iuribus primo positis.

¶ Et est ratio huius regule: species sub ganere continetur potentia seu habitu. supra de rescript. pastoralis sed habitus seu potentia ad speciem referri non potest a iam aliconcessam: iuxta regulam artistarum bquod intelligitur in aliquensi exprimatur: amplius non intelligitur ff. de hered. inst. quod tiens. § si sernus. C. de necessa. seruis hered. insti. quidam

¶ Sed contra. supra de flliis praesbyte. ex tua. Solu. ibi erat contracertum genus ad speciem ante impetrationem speciei. Et ob hoc obtentum per clausulam generalem et speciem post obtentam non irritatur. arg. 1na. eod. factum legitime. et. supra hoc. lib. de praeb. quamuis. ii. ran. ii.

¶ Item contra. supra de off. de leg. ex parte. i. Sol. ibi. rescriptum primum licet sit generale verbis: est tamen effectu speciale. arg. ff. de verb. sig. boues. § hoc secunmone. arg. ff de verboblig. l. eum qui calendis.

¶ Item contra. C. qui potior. in pig. habil. generaliter. Sol. ibi. facit hoc ius creatum primo: quod ab ipso euelli non potest eo inuito. vt no. supra eo. rati.

¶ Ex quibu. liquet quod si impetrans litteras beneficiales generales ex quibus vel quatum processum afficiatur beneficium: et tu secundo impetres spanles ego primus sum potior. Et est ratio: quia omittendo petere beneficium mihi debitum fraudarer impetratione mea: secus sunon fraudarer. arg. C. de pig. l. ii. Et de hoc est constitutio noua. supra hoc lib. de praeben. c. si clericus. Et generalis clausula re exhauritur in indiuidua exprimendo sub ea contenta. supra hoc lib. de rescrip. cum in multis. similiter generalis clausula verbis: sa effectu spalis vno indiuiduo ex hauritur: vt in. d. c. ex partoet. c. si clericus.

¶ Item contra. supra de rescrip. cum ordinem. Sol. ilii quod erat generale erat priuilegium quod non tollitur per rescriptum. spanle via iuris communis obtentum / nisi fiat mentio spanlis de indum to. supra de praescri. veniens. et argu. supra hoc lib. de constitu. c. i b

¶ Ex quibus colligo quod prelatus habens potestatem dispensandi super residentia in beneficio curato. supra hoc lib. de elecitlicet in fine: hoc priuilegium per speciale rescriptum non tollitur / quo mandatur vt impetrans resideat in beneficio si cura habeat animarum: quia hoc est secundum ius commne: sed primum est priuilegium ordinariis concessum.

¶ Idem dico si mandetur in rescripto speciali quod impetrans ad sacros ordines: prout onus beneficii de quo prouideri sibi continget se faciat statutis tiporibus promoueri: per hoc rescriptum speciale non deroga. tur generali priuilegio concesso episcopius super temporali dispensatione certorum ordinum. supra hoc lib. de elect. cum ex eo. Et his casibus iste cum quo dispensatur non agit contra ius commune / nec contra rescriptum papale: sed fit sibi contra ista priuilegia: vnde iste non agit sed patitur / vt dicitur in transsato. vii. q. i. c. scias

¶ Item contra. ff si cer. peta. proinde. ff. de optio. lega. cioptio. Sol. aut habens speciem non est vsus specie / et tunc non derogatc species generi / secus si vsus fuit specie / vt dictis iuribus. Ioan. Mona. Cardi.

PLus, Pone casum ff. de inlitem iuran l. cum rurti. ff de arbitr. l. diem. § si plures. ff. de ver. obliga l. i. §. si stipulanti / et hec iura loquuntur in quam titate: non promissionibus: vale tamen promissio super concurrente quantitate insti. de inutil. stipula. §. preterea 1. P. Secus. si diuersitas in qualitate seu modo / vt d §. preterea. ii. ¬ quia non respondit vt interrogatus fuit: quod requiritur ff. de ver. oblig. l. i. §. si quis simpliciter. secus in generibus seu alternatiuis interrogatis que parificantur. ff. de verbo oblig. inter stipulantem. §. si stipulanti. ff. de condi. indeb. l. ci. is qui. §. fi.

¶ Et est ratio: quia genus habet sua indiuidua sub se alternatiue / non copulatiue: vt dicendo / homo currit: hec enim oratio est disiuncta implicite / verum nisi essent plura stipulata sub copulatione explicita vel implicita: vt in summio valeret stipulatio pro specie in summa concurrente. ff. de veroblig. l. i. §. sed si mihi. et. l. inter stipulantem. §. diuersa. Et est ratio: quia omnis copulatiua est plures. ff de verb. ob. l. quod dicitur. propter quod valet stipulatio in eo in quo concurrit cum responsione. Sed sic non est in disiuncta que non est plures: sed vna dubia tantum. ff. de leg. i l. si ex toto § si ita legatum in qua intoto disiuncto ad partem ipsius: vel econtra non valet argumentum: nec est in suppositis disiun cte proprie contractus / sed modus nouus adiectus. ff. de verb. obi l. i. §. cum adiicit. nam stipulando stichum aut panphilum. et respondendo stichum est alia forma quam si respondere. vt fuit interrogatum: quia respondendo vt fuit facta stipulativtrumque est in obligatione. licet illa promissio sit alternatius prestationis. ff. de verb. obliga l. si duo rei. in fi.

¶ Idem etiam est econtra / vt si stipulor stichum / et respondea sub disiunctione: quia forma grauior est obligandi in responsione / quam in stipulatione. sfa de fideiusso l. grece. §. si quis stchum. vnde fallit in hac materia argumentum a parte disiut cti ad totum disiunctum. Sed hoc facit: quia si promitto stichum vel pamphilum non est pure disiuncta: sed in aliquo copulata. vt d. l. ff. de verb. obli l. si duo. § i. et concordat. ff. eo. tit. l. in eo. Ioan. Mo. Card.

PRo possessore. Pone casum in conuento revendicatione. ff de rei vendit l. sinautem. § sed is qui.

¶ Item pone casum in petitione hereditatis. ff. de peti. here l. sed et si lege. §. proinde inquit.

¶ Item pone casum in noxali actione. ff. de noxa l. si bone fidei.

¶ Item pone casum supra de dolo et contu. c. cum contingat. concordat huic regule. ff. eo l. qui dolo. et l. parem. Io. Mo. Car.

VTile, Pone casum ff. de veri colig. l. i. § sed si mibi. C. de dona l. si quis argentum. § sinautem amplioris / et supra de doma. apostolice: et hoc generale est intelligen dum in his que diuisionem patiuni. vt dictis iuribus: secus in his quadiuidi non praeset. supra de praebem. dilecto.

¶ Et hec distinctio ponitur a. ff de aq. quotid. et estiua l. i. §. item queritur / et. §. trebatius / argn. contra. ff. de arbit. parui. ii.. Sol. forma compromissi hoc facit / vt ib argu. supra hoc libro de prebend. capi. cui de non sacerdotali Ioan. Mona. Cardi.

CVm quid. Pone casum supra de concessio. prebend. constitutus / et cap. ex tenore / et ca. cum dilecta. et supra hoc libr. eo. titu. capi. detestanda

¶ Et est ratio huius regule / siquis est exclusus a toto: per consequens / et a parte sic prohibitus a toto / et a parte contingente totum argu. ff. de except. rei iudi. l. si quis / cum totum 1. et. ii. respon. Similiter prohibito aliquo / et ea per que peruenitur ad illud prohibentur ff. de sponsal. l. oratio / similiter concesso aliquo / concessa sunt omnia sine quibus concessum explicari non potest. ff. de iurisdi. omni. iudic. l. ii. supra de offi. delega. preterea / et capi. prudentiam. §. fina. Io. Mo. Car.

PLuralia. Pone casum. supra hoclibro de prebend. cap. is cui. §. si vero. et capitu. non potest. § illud / et ff. de testibus l. vbi contenta regulariter / quandoque tamen plures testes duobus requiruntur / vt in testamen tis regulariter. vii. in testamento rustici et codicillis. v. C. qui testa. face pos. hac consultissima et C. de testa. hac consultissima / et l. fina. et C. de codicil l. fina. Si requiruntur plures duobus quandocunque hoc est in iure expressum: sic loquitur. d. l. ii. fine / et. C. de testibus l. testium / et. C. de contrahen. et commitstipula l. optimam. Ioan. Mona. Cardi.

IMputari. Pone casum. ff. eo. tit. l. in iure. vbi est ista materia ad plenum. et. ff. de condi. et demon. in re ciuili. et ff. de lega. ii. l. Lucia Titia. §. si ea. Io. Mona. Cardina.

ACcessorium, Pone casum in aui siditione. supra de off. de leg. prudentiam. §. fina.

¶ Item in gratiis. supra hoc lib. de offi. de leg. si super gratia.

¶ Item. in vsuris et fructibus. C. de vsur. l. eos sid est respon.

¶ Item in matrimoniis et dote. supra de dote post diuort. restitu. prudentiam. nec dos. potest esse sine matrimonio. licet matrimonium possit esse sine dote: et sic dos accedit matrimonio. ff. de iure do. l. iii. Ide in dote et additamento dotis. ff de pact. dotal. l. inter socerum. §. cum inter.

¶ Item in obligatione principali et accessoria. ff. de instit l. quicumque § si ei quam

¶ Item in legatis. ff. de leg. iii l. prediis. §. qui domum.

¶ Sed contra. ff de fide iusso. l. generaliter. Solu. ibi principalis obligatio et accessoria sunt in diuersis personis: vna succedente alteri / principalis manet / et accessoria extinguitur: secus vbi sunt duo rei stipulandi et debendi / et vnus alteri succedit: nec ibi ratio exprimitur. et l. sequem.

¶ Uerum hec regula loquitur quando principale et accessorium sunt diuersa / non sese extinguentia sed principale per accessorium iuuatur / ipsumque ad cessorium non determinatum certa determinatione natu ram principalis induit vt iuribus positionem casus tangen. tibus. Io. Mo. Card.

QVi tacet. Pone casum ff loca l. iiem queritur. §. qui impleto. ff. manda l. qui patitur: et l. qui fide / et ff. solu. ma l. secunda §. voluntatem et ff. de sponsali l. sed qui patris. Et hec sunt vera in facto appetibilivelhonorabili: secus in facto non appetibili / vel oneroso: vel qui non probatur consensisse censetur inuitus. ff. de procurato l. filiusfa. §. inuitus: et ff. de seruitu. v. ba. predio l. qui inuitum. et. ff. de ritunuptia. in eo iure. §. damde. ff de furt l. qui vas. §. vetare: et facit ad hanc regulam: / ff. eo. titu l. semper. et not. ff. de pigno. actio. Galus. Ioan. Mona. Cardinalis.

IS qui tacet. Tacere est quoddam medium inter voluntatem expressam et contradictam quod dic: vt ff. eo l. qui tacet et supra c. proximo. Io. mo. Car.

Dispicimus. Dic vt est dictum. supra eo. in obscuris: et ff. eo. in obscuris. et l. semper in stipulationibus. Ioan. Mona. Cardina.

Is qui in ius succedit alterius eo iure quo illevti debebit. Squi in ius. Et dic: vt ff. eonde. l. non debet: et l. qui in ius Ioan. Mona. Cardi.

PResumitur. Pone casum. ff. de admini. tuto. hoc autem P ff. de probatio. verius scientia tamen quandoque presumitur: vt not. de postulan. c. i. Io. Mo. Car.

Ocupletari. Pone casum in omni rem alienam detinente / de qua datur repetitio: vt C. vnde vi l. cum querebatur.

¶ Item in minori locupletiore tacto ex mutuo. ff. de conditio. indebi. naturaliter. §. fi. cum l. seq.

¶ Sed contra per vsucapionem et prescriptionem fit prescribens locupletior cum iactura aliena. Sol. hoc fit vt aliquis sit litium finis: ne rerum dominia sint sub incerto. ff. pro suo l. fina. et. ff. de vsucap. l. i. quod et propter desidiam dominorum puniendam ius suum contemnentium C. de annali excepti l. fi. in fine.

¶ Item premissa sunt vera vbi ex iniuria iactura vel actio competit ad repetendum id in quo est facta sibi iniuria vel iactura / sed vbi hoc re non competit / reperitur remedium sequestrationis / ne iniurians locupletetur cum damno alterius / in quo cessat repetitio propter contumacie vitium eo non purgato vt ex sequentibus liquebit.

¶ Item vbi est timor verissimilis dilapidationis quo cau etiam fit sequestratio vt supra de sequestra. c. penul. et vlt.

¶ Et de hac materia ad plenum subiicietur: igitur de sequestratione tractaturi cum res diuisione fiat lucidior ff. de exceptio. doli. l. prima: ab ipsius sequestrationis diuisione inchoemus.

¶ Et notandum quod sequestrationum alia fit partium concertantium conuentione / alia iudicis potestate. primo modo: sequenstratio est rei que in controuersia deducitur consensu concertantium apud tertium depositio. ff. depositi l. licet et l. ei apud in princ. et. §. fina. Et iste tertius sequester vocatur a sequendo quia vterque de contendentibus fidem ipsius sequitur vt dictis iuribus. ff. de ver. signifi. sequester.

¶ Est eim omnis sequester depositarius / non econtra. Nam licet plures et vnus possent deponere: tamem apud sequestrum non nisi plures deponere possunt: et tunc quilibet deponit insolidum: vt d. l. licet: et l. ei apud. Et iste depositarius sequester tantum potestatis habet / quatum deponentium conuentio sequestro tribuit: vt d. l. ei. §. fina. Nec mirum cum hic sit contractus depositi / qui sicut ceteri contractus ex conuentione legem recipiunt. ff. depositi. l. i. §. si conuenerit: sic est in omni deposito. Est tamen differentia huius depositi ad alia quia in aliis depositarius non possidet: sed hic possidet si hoc sit actum / ex tunc neutra partiuum potest se iuuare possessione contra alios: quo ad actum vsucapionis cum iam sit interrupta. Sed si nil sit actum expresse / possessio proderit victori contra alios. Sed vnus contra alterum de illa possessione non poterit se iuuare / et hoc casu possessio dicitur esse penes sequestur cum ipsis deponentibus sit inutilis inter se: sed quo ad alios proficit victori / et est ratio certantes de re deponentes eandem apud sequestrum fidem eius sequuntur: vnde hoc pendente vnus contra alterum iuuari de possessione nequit: sed contra alios sic cum quo ad alios victor liberas edes habeat. ff. si seruit. vend l. loci corpus. §. competit: sic intelligo. ff. de acqui. posses l. interesse puto. et. d. l. licet. Et isto casu sequestratio non est prohibita sed a iure approbata / sicut contractus legitimus. Et est voluntaria ab initio / sicut ceteri approbati contractus ff. de actio. et obliga l. sicut. Sed ex quo conuentum est: recedere non licet / nec quo ad partes contrahentes: nec quo ad tertium sequestrum recipientem nisi ex causa: vt d. l. el. §. si velit et qua actione agatur hoc casu. no. d. l. licet.

¶ Alia autem sequestratio fit iudiciis potestate / et hoc contingit dupliciter / aut fit de re non contentiosa / aut contentio sa / si non contentiosa dupliciter / aut est ad sui conseruationem iuris / aut oneris euitationem: exemplum de prima: vt puta sunt plures heredes quorum quilibet alterum recognoscit heredem: vult tamen quilibet ius suum imposterum preseruare sicut in tabulis testamentis / et cautionibus / seu aliis ipsis herediblis comunibus: tunc si ius istos non concordat / seu si predicti conuenire non possunt: fit sequestratio. ff. famillerciscun l. cetere. §. fina. et l. seq. ff. de fide instru. l. si exemplum. De secundo: vt C. de vsur l. acceptam. ff. eo. titu. l. debitor / et istis casibus sequestratio est rei liquide sui luris tuendi seu oneris euitandi gratia depositio. Si vero sit de re contentiosa: tunc sequestratio est rei possesse seu detente aut fructuum eius que in controuersia vertitur a possessore seu detinente iudicis officio ex causa separatio / et penes alium depositio. Et hoc casu sequestratio dicitur a sequestrando / quod idem est in vna significatione quod separare praesertim certantes seu pacificare et ex primo bene gesto sequitur pacificatio et si non simpliciter saltem ad tempus: seu quo ad aliud / et dictis omnibus modis sequester est qui certantibus mediis interuenit secundum ysido. primo casu et primum conuentione. Secundo ex iudicis autoritate / et primum magis approbo / cum non sit necessaria regulariter iudiciis autoritas / vbi partes concordant arg. ff. de no. oper. nuncia l. i. §. et post operis.

¶ Et hec sequestratio iudicis officio sit quadrupliciter / aut mero officio praesidentis aut mercenario / aut petitione sequestri / aut alterius partis / verbi gratia. Primo casu vt si preses videt aliquos ad arma et rixas venire quos potest sua iurisditione compescere. ff. de vsusf. equissimum: debet dicere superior vt in aliquibus locis fit recipio hanc contentionem in manu mea et rem custodiri faciam / et coram me veniatis ius vestrum prosecuturi: hoc fit in normania in iudicio restitutorio: in quo iudex fundum de cuius restitutione agitur mandato suo facit coli et fructus restituit obtinenti ne isti contendentes ad arma prosiliant / quod sepe contingit in istis spoliationibus. Et sic sequestratio mero iudicis officio incumbit vt cum iudex subditos videt ad arma paratos neutram partium curare componere seu iudicem adire.

¶ Secundo modo vt pote quia illud officium est mercenarium / seu deseruit et tunc si illud seruitium est debitum / propter illud potest fieri sequestratio verbi gratia / aliquis beneficiatus non vult seruire beneficio: presidens sic habet curare beneficium quod eius officium non negligatur tunc et quantuncunque appellet beneficiatus: fructus poterunt sequestrati / saltem quo ad hoc vt beneficium officietur. supra de appella. peruenit. Exemplum potest poni. C. quibus ad libertatem proclamare non licet l. iii. et C. de assertio. tollen l. i. §. super peculio / quibus iuribus videtur quod si duo de beneficio contendunt quorum nullus fuit possessor pacifice: fructus poterunt sequestrari cum dictum beneficium non duos ministros sed vnum debeat obtinere / saltem quousque contentio sopiatur. arg. supra de rescrip. cum contingat argu. ff. depositi l. i. §. apud iulianum.

¶ Nec mirum. Nam iudex videns quod duo dicunt se habere dignitatem de qua agit in solidum in qua ius creari non potest ex possessione / sed ex canonica institutione. ff. de decur l. heberemus. et. supra eo. c. i. Nec ista dignitas duos sponsos habere debeat: nec ista dignitas interim debeat inofficiata remanere fructus tam ad officium faciendum / quam ad obseruandum ipsos frucius ei qui obtinebit iudicis officio poterunt sequestrari arg. iurium predictorum. et. ff. de tabu. ex hib l. fina. et. ff. vt lega. no. cauea. l. postque. § i. et est ratio premissorum: quia quandoque iudex aspicit onus alicui imminere: et illud non facit isse cui incumbit vt dicit preses: debet vocare istum cui dictum onus incumbit. quod si ipse non facit debet fieri sequestratio / vt est casus ff. solu. matr l. si cum dotem § sinautem. supra de dona. post diuor. testi. per nostras. Et hec est ratio dicte decretalis / peruenit et hoc credo indubitatum in beneficiali causa. vbi autem possessionem alterius pacificam apparet controuersia in limine prouisionis faciende vel facte. supra de iure pat. c. i. ii. et iii. Sicut etiam dicerem in contractibus et sic intelligo. xi. questi i. quia res. ibi enim habet prouidere pretor et propter quietem partium vt onera rei incumbentia expleantur: et res recte gubernentur.

¶ Ex quibus colligo quod iudicis officium mercenarium. deseruit sequestrationi faciende / aut propter onus rei in cumbens quod non expletur / vt dictum est: seu rei concesse abusum. et sic loquitur decretalis / peruenit. et. ff. sol. matri l. si cum dotem. §. sinautem. supra de sequestra. posses. cap. ii. aut istud officium deseruit sequestrationi ex qualitate personarum concertantium: et quando qualitas personarum est talis quod facti non inducit impossibilitatem: tunc iudex debet partibus per cautionem et cautelam sequestrationis. (vt dicit glo.) prouidere / verbi gratia. P. est liber: est tamen aliter in possessione seruitute ipsius P. proclamat aut idem P. in libertatem: multe res sunt apud P. quarum aliquas confitetur acquisitas ex re possessoris / aut ex opera ipsius P. ista statim debent restitui possessori / alieque autem que ex dona tione vel legato proueniunt ipsi P. detecta libertate ipsius debent assignari. Sed interim tamen dubitatur de aliquibus rebus / an sic: vel sic sint acquisite: tunc cautela sequestrationis ad hibenda est: sic loquitur. C. qui. ad liber. procla. non licet l. iii. et de assertio. tollen l. i. §. super peculio. nam in dictis iuribus incompassibilitas facti ad personas relata sequestrationem necessario inducit. Et dictis casibus sequestratio est necessaria: et hoc intelligo vbi possessor ca¬ uere non poterat. C. de ordi. cognitio l. finali. Si tamen qualitas vnius persone hoc induceret / et tunc pretendo fieri ab alia parte per iudicem. Si esset casualis seu specialis contra regulam vt dicam /

¶ Et credo quod quando contenditur super iudicio vniuersali quod triplex vel quasi sicut est quando contenditur super beneficio: vt non supra de libel. obla. c. i. citius inducitur sequestra tio quam in iudicio singulari quo meum peto / vel mihi debit. vt assero agendo: vnde iura inducentia sequestrationem faciendam loquuntur multum in iudicio vniuersali: vel quasi vt ff. de tabul. ex hib. l. fina. ff. de colla. bono l. i. C. de ord. cos. ni l. fi. C. de assertio. tollen l. prima. §. super peculio. et. C. quod bus ad liber. procla. non licet l. iii. Et est ratio vbi ago contro P. ad certam rem ibi contenditur de eo quod alter tenet velde quo est presumptio reum se ad hoc non ligatum / nisi aliud probetur: vt iam dicam: sed vbi contenditur super vni uersitate vel quasi ibi non est presumptio pro detinente / tamefficax sicut in predicto casu cum porfidens vniuersa singula non possideat. ff. de acq. posses l. qui vniuersas in prin¬

¶ Item ex equitate dictorum iurium dicerem quod si duo contendunt de vno beneficio et potiora iura apparent pro vno quam pro alio / ille qui offert potiora iura esset in possessione tuc dus vel mittendus: arg. C. de edicto diui adria. tollen l. fiquo casu si iste peteret sequestrationem fieri deberet audiri cum enim admittendum sit ad plus / vt ad possessionem. multomagis ad sequestrationem

¶ Sinautem fiat sequestratio certo modo / hoc est petitione sequestri dic vt ff. depositi l. rei apud. §. si velit. sinau tem fiat quarto modo scilicet ad petitionem partis per iudicenm hic dependent leges et prophete. Et hoc subdistingue / aupetitur sequestratio pendente principali negocio aut negocio appellationis ante executionem aut negocio appellationis ab executore interiecte. Primo casu dupliciter / autproceditur a parte contra partem presentem / aut a parte in partis contumaciam. Primo casu dupliciter / aut contenditur superre de qua est magis presumptio pro reo verbi gratiPeto rem ex aliquo contractu / ius praesumit me non ligatum nisi prober ligatus: quo casu sequestrationis necessitas conquiescit: et est in isto casu inhibita. Nam primo modo debitor debet conuinci et tunc demum ad solutionem adstringi. C. de prohib. sequestra l. i. et de iure fisci l. fina. et de actio. et oblig. l. negantes: idem dico si res sit talis cuius possessiindifferenter cadit inter eos qui contendunt: verbigratia haberc fundum ita cadit in sue sicut in petro / ago contra petrum ad fundum: et quia. P. eo ipso quod est possessor plus habet quam ego. insti. de interdict. §. commodum. C. de rei vend l. res alienas nunquid principali pendente negocio debet. fieri sequestratio sic loquitur decreta i suproa de seque. et. ff. de rei vendica l. vtique. verum vbi certa presumptio vincere. aliqua equitate: vt supra de sponsali. c. cum locum et de restitu. spolia. c. literas. ff. de offi. presid l. senatus: tunc iudicis officio esset pernisia sequestratio / si iudici (equitate suad te) videretur vt est expressum dictis iuribus et ff. qui satisuda. cog. l. fideiussor. §. fina. Et hi sunt casus speciales contra regulam: ibi enim suspitio que habetur contra reum vt uideatur parti agenti: inducit sequestrationem vnde cum intersit iudicis ne iudicium sit elusorium. ff. ne quia in loco publsi l. fina. habet iudex prouidere vt tam in principali quam in fructus cautela conueniens prestetur in remobili: vt d. l. si fideiussor. et pari equirate idem est in fructibus rei immobilis: vnde si reus non possit cauere vt in dicis equum videbitur / fiet sequestratio: nam cum quio incumbit in iudiciis / et iudex non potest facere vt ius preopit debet prouidere vt potest: vt. C. de assertio. tollem l. i. § si vero re vera. ff. de colla. bono l. i. §. si super: et hoc casu serquestratio est subsidiaria et sic loquitur. C. de agii. et censilitibus. lib. xi. est ergo regulare quod quando aliquid incurbit alicui et ille onus conexum non implet sed abutitur / in dex ex officio habet prouidere super hoc: verbi gratia. Pa est missus in possessionem rei petite causa rei seruande istanon facit fructus suos: sed ne illos consumat: iudex habet prouidere super hoc vt sequestrentur. supra de causa possessio. et proprie. c. ii. et. d. decret. per nostras: et in. §. predicto. siautem / et hoc fieri debet cum cause cognitione. Nam cum nedum possesior sed etiam in possessione et detentione ccitans nonfita possessione sua seu detentione sine caml annans anonndus: vt sua de srmo. querelan. c. siici Viaianaa .n in redictis verlatur canse cognc anasulsns. verrets. sem de enesm / bsesic is s e aum rerummususre vriiui ter / aut est causa in qua potest procediad nissunem / at non: si non vt quia agatur de beneficio: vt bentnciuman casu non habet locum missio in possessionem. supra boclim de eo. qui mit. in possessionem. c. actor / et hoc casu poraliesequestratio sic loquitur decret. expressa. supra de resnu. olim. Nam missio in hoc casu cessaret illud qual iilli similius vel vicinius debuit fieri: et quod alo. dicit i quod male facta fuit sequestratio: male dicit: cum tade decretalis prosequatur factum sequestrationis quodna inaceret si indebite facta fuisset: vt apparet ex comnieru d r creta. si vero est causa in qua potest procedi ad nissonem nar possessionem: tunc illa regulariter est seruanda. C. vbisa rem actio. l. ii. in fine. intuitu tamen religionis: dicunt ab quod iudex potest procedere ad sequestrationem velala in ta causa: et sic intelliguntur. supra de dolo et contuma. capiaSed hoc casu dicerem cum reus est contumax: su cennmacia de iure est punienda: et hoc est necessarium: auiu re de qua contenditur aut in persona vbi in refieri non test. supra vt lite non conte. c. tue in re dupliciter vt est premisum. Nam vbi missio non est possibilis: tunc excommnitio aut sequestratio est necessaria nec aliqua puniio catumacie in re est vicinior missionis in possessionem ipsasua questratio. quae se habet ad missionem in possessionem: vter cedens et excessum: nam contumaci est magis luctuosum quod aduersarius sit in possessione: et ipsum contumacem: dio afficiat: quam quod si apud bonum vitum res esetade stodiendum deposita per iudicem. argu. C. de bonisque. li. l. cum oportet: plus tamen recederetura re per sequesii tionem factam propter contumaciam quam per misionem possessionem / et secundum hos respectus vel alios dicit test quandoque plus quandoque minus missio in posesion respectu sequestrationis / et propter respectum allquanmd dictum est in d. c. factam sequestrationem intuitu religionis: sua magis religiosis competit quod fiat sequestratio quam in posulsionem missio: que est ad afficiendum tedio contumacem / quad non cadit hoc est non habet cadere in religiosum: et in casu etiam vbi posset fieri missio in possessionem posset ua iure fieri sequestratio. regularius tamen hoc casu pniaper missionem in possessionem cum hoc sit ordinarium. supra vt lie acontesta. capi. quoniam. §. in aliia: iudex tamen (cuiuum officium est latissimum. ff. de iurisdi. om. iud l. i) debetat. tendere qua via reus contumax affligi magis valeat vt sacontumaciam agnoscat / et illam purget: et tunc illam vumexequatur siue excommunicando siue de mittendo in plsessionem / siue de sequestrando. Cum enim contumax oim damno litis coerceatur l. contumacia. ff. de re iudic. C. de fge. et manu. l. diffamari. supra de proba. licet circa principium: mntomagis iudex potest punire contumacem sequestrarion Iudex enim penali iudicio potest iurisditionem suam barendere. ff. si quis ius dicem. non obtempe. l. i. inter que peiliudicia sequestrationis pena continetur. Et dico quod sequistratio est minor pena missione in possessionem. vt d. dei. de dolo et contuma. Nam ex missione potest fieri vens perlrsessor: saltem post annum: non sic ex sequestratione / quod i men credebant dicti religiosi. et sic legit eam do. Imocet

¶ Sed contra in illa decreta. non dicit text. expressepterat fieri missio in possessionem. Si ergo facta est sequiestratio fauore religionis / et est minus quam mittere inpositsionem: ergo non est fauor: sed potius grauatur ecdesit

¶ Solu. tam missio quam sequestratio fit / vt reuatedio i fectus cogatur iudicio stare: vt di. decre. Hec tamen per proprius cadit in missionem quam in sequestrationem. vno cum religiosi tedium non habeant querere: nec penam ad uersariis. argu. supra de penis. suam. licet ius suum prosequi vesint. supra de no. oper. nuncia. c. ii. mitius est intuendo religi. nem sequestrare / quam mittere in possessionem. et ideo sinam ter dicit textus intuitu religionis / non fauore. Nam inmilsione in possessionem fit tedium per actorem et iudicema ctorim antem: sed in sequestratione tantum per iudicem at torizantem: licet ad partis instantiam /

¶ Si autem procedatur in negocio appellationis ante ncutionem: hoc est dupliciter: aut appellatio interponisia diffinitiua / aut ante diffinitiuam. Si a diffinitiua que d super principali / et sequestratio petitur: aut a petitore anpellante / aut a possessore. Primo casu est impossibilis quam nil possit sequestrari: hoc est separari ab eo qui nihil ha bet. et sic loquitur. ii. q. vi. c. quotiens. ii. respon. Sautem. possessore petatur fieri qui appellat et prosequitur nea tium regulariter non debet fieri. Cum appellantis stamappellatione pendente fit integer. ff. nil imo. appel. ven.¬ l. i. cum attentatum hoc casu regulariter renocari debrit. etiam illud quod attentatum esset ante decendium. supra hoc lib. de appella. c. non solum. Sed hoc fallit quando dictus possessor fructus dilapidat aut alias est suspectus b. c. quotiens: et supra de sequestra. c. fi ff. de appella l. impertores / in fine.

¶ Et vbicunque in principali procedetur ad sequestrationem / nultomagis in causa appellationis vbi possessor vnius appellat / cum iam diffinitiua sit contra eum: et ob hoc est facilius procedendum contra eum vt fiat sequestratio: quam in principali.

¶ Si autem appellatio interponatur ante diffinitiuam cum appellans de iniquitate iudicantis princpaliter conquaratur. supra de appella. interposita. §. fina. hoc a ticulo pendente / iudicis officium circa sequestrationem reiaut fructum eius (super quibus non agitur) pro: sus conquiescitcum nec in principali iudex appellationis talis habeat cosnitionem / nisi in euentum quo apparebit appellationem ante diffinitiuam emissam fore legitimam: vt in decreta. vt debitus honor.

¶ Si autem procedetur in negocio appellationis ab executione interiecte aut res est mobilis / et tunc ipsa res sequestraaut immobilis et tunc fructus sequestrantur restituendi illi qui obtinuerit / non distincto vtrum possessor sit suspectus necne: vt C. quo. appella. non recip. l. ab executore. Et hoc casu sequestratio est precepta: vt dicta l. nec est mirum. ex quo a sententia non est appellatum / sed ab executione magna est praesumptio contra appellantem / propterea iura statuerunt rem appellatione pendente a possidente separandam et apud alium reponendam quousque querela sopiatur.

¶ Ex quibus colligitur quando sequestratio non est posst bilis quando prohibita quando permissa / et quando praeceparta. Ioan. Mo. Cardi.

In poenis. scilicet infigendis Pone casum in electione cassata propter forme vt tium: persona electa non redditur ineligibilis. Secus si est nulla propter vitium materie vel defectum. supra de elect. super eo.

¶ Sed quid in dubio: soluit hec regula: vt in dubio videa tur electio non vitio materie sed forme quassata: vt ff de pernis si preses: et l. int erpretatione Et est ratio dicte regule tacta. supra eo. cum sunt: nec dico dum bium si ex actis liqueat de causa. C. de senten. que sine cerquanti. profer l. iii. arg. ff. de his qui no. infa l. ii. §. ignominie. ff. de suspec. tutor l. hoc enim. in princ. ff de re milita l. milites. § missionum. Ioan. Mona. Car.

ACtu legitimi. Actus est potet tie effectus: nam actus a potentia egreditur / et legitimum est quod a lege defertur / seua lege approbatur seu firmatur. ff. de ver. signi. obuenire /

¶ Ex quibus concludo quod actusalegitimi id est potentiarum effectus lege delati: seu lege approbati non recipiunt diem velconditionem contra naturam vel substantiam actus legitimi: tales ensm adiectiones contractum matrimonii alias legitimum inficiunt: vt supra de conditio. apposit. cap. fina. ii. responi¬

¶ Uerum nisi conditiones contra matrimonium adiecto essent turpes vel impossibiles: tunc matrimonium tales comlitiones non recipit: sed eos respuit et renuit: ettenet matri nium. vt in d. c. ii. respon.

¶ Pone casum in pactionibus seu cuentionibus circa spiritualia appositis / aut pactis turpibus seu impossibilibus que omnia regulariter inficiunt. supra de pact. c. ina. supra de rer. permuta. quesitum. et. c. fi. et i. q. ii. quam pio. et. c. seque

¶ Item in electionibus supra hoc lib. de electio. cap. in electionibus

¶ Item pone casum in hereditate concessa ex die vel ad diem. et legato concesso sub turpi vel impossibili conditione. Nam hec reiiciuntur: heredis institutione: et legato in suis iuribus remanentibus. ff. de hered. institu l. herediras. e. ff. de conditio. instit l. conditiones contra edicta. et f. sequen. et l. idem

¶ Ceterum premissas conditiones aiure non reprobatas et que alias iuste a pponi possunt. vt. supra de preben. significa. hi¬ tum. et de appella. c. pastoralis.

¶ Idem dico in hereditate et legato que sub conditione non reprobata a iure concedi possunt: secus si conditio esset: iure reprobata. ff. de conditio. et demonstra l. cum ita legatum. et. C. de institu. et substitu. l. iii

¶ Item heredis institutio sub hac conditione expressa sivoluerit titius: non tenet: tamenssub conditione tacita valet. ff. de heredi. institu l. si quis sempronium: et ff. de conditio. ni. et demonstra l. nonnunquam. Sed aditio hereditatis subconditione fieri non potest. ff. de acquir. heredi l. eum qua in fine. Et dic alia: vt ff. eo. actus que lex videtur ponere casum econtrario / scilm vt actus legitimi conditionem recipiant regulariter / licet fallat regula in certis actibus nominatis ibidem qui non recipiunt diem et conditionem ex pressam / licet quandoque tacitam. Io. Mo. Cardi.

SEmel. Pone casum. supra de rer. permuta. mincipla. et c. iniustum. et de consecra. distinct. prima lingua. Idan. Rona. Cardi.

NOn praestat. pone casum. ff. de lega. primo l. si seruus legatus. supreseruus. ff. de ac. her. si quia beres ita. ff. ad velleia. aliquando. §. fi. supra de electioni. auditis in glo. in fi. supra de iure patro. illud. et. c. fi. supra hoc libro dele ctio. perpetuo. supra hoc lib. de concessio. preben. ne captande. ff. de condi. et demonstra. hec conditio. Contra. ff. de optio l. ga l. ii.

¶ Item sponsalia que non tenent praestant impedimentum sponsalibus sequentibus idem quando est dubium: sed quando est centum prima non valere / non prestant impedimentum secundis. supra de desponsa. imper ube. c. literas: et c. accessit: et. supra de sponsa. iuuenis.

¶ Sed contra eo. titu. c. ad audientiam: sed ibi speciale in matrimonio propter rationem que redditur. supra de biga. nuper.

¶ Sed queritur que est ratio diuersitatis inter. c. litteras et. c accessit ex parte vna et. c. ad audientiam ex altera: respondeo / in primis dictis duobus capitulis est defectus consensus sine quo in matrimonio cetera frustrantur. xxx. que. ii. cap. i. et. ii. et sic ius hoc non approbat: sed in. c. ad audientiam ibi est consensus contrahentium: licet illud ius ex causa reprobet / propter quod maior est defectus in vno quain alio.

¶ Item contra. ff pro dona l. qui pro donato. Sol. ibi intentio manumittentis propter quam impeditus cursus pre scriptionis non nullitas manumissionis prestat impedimentum. Soan. mo. ardi¬

CUi licet. Pone casum. instit. manda. §. item quod cxequitur. et dic alia: vt supra eo. plus semper. Sed contra supra hoc lib. c. cui de non sacerdilgnluss si sis asilsusaus /susisau comprohensum. sed vbi est plus dignitate non continet minus per modum alium: vt d. c. plus no. et. ff. eo. non debet. Io. Mo. Car.

QVi prior. Pone casum. C. qui potio. in praegno. habean l. ii. et. iiii. et. supra hoc lib. de preben. eum cui. et. ff. locati. in operis / et hec sunt vera omnibus paribus: temporelunt faciente pro vno: ille est potior / vex vbi causa est potior pro secundo: secumdus est potior. vt ff. qui potio. in pigno. habeanl. interdum. et l. seq. et sequen. nec mirum: quia priuilegia non ex tempore / sed ex causa estimantur potiora. ff. de priuileg. credi. priuilegia. Et dic vt Azo in summa. C. qui potio. in pigno. habean. Io. Mo. Card.

¶ Qui sentit. Pone casum. C. de cadu. tollen l. i. §. pro secundo. et dic vt. ff. eo l. secundum naturam. Io. Mo. Car.

In re communi. Pone casum / vt ff. de seruitu. vrba. predio. clet parietem / et ff. communi dinid. Sabinus. et dic instantias / vt ibi. Io. Mo. Car.

COatra eum. Pone casum in contrictibus ff. depact. veteribus. supra de proba. in presentia.

¶ Sed contra. ff. de iudic. l. si quis intentione quod contrarium solue / vt supra de resti. spo. c. cum ad sedem / in glo. que incipit / hic ergo. Io. Mo. Car.

NOn est obligatorium. Pone casum supra be iufc iu. c. quintauallis. Et est ratio huius regule / quia pactum contra bonos mores factum non tenet. ff. de pact l. si vnus. §. illud. et § sequen. et. ff de pact. dotal. conuenire. Et si pactum huiusmodi non valt / nec iuramentum interpositum super hoc obligat. ff de pact l. iuris gentium § et generaliter. Quia tunc iuramentum esset vinculum inicquitatis quod esse non debet / vt supra hoc lib. de iureiur. c. con. tingit.

¶ Uerum si iuramentum interponatur super contractu reprobato iure speciali approbato / tamen iure commini / tunc pacto iure speciali reprobato. Quia tamen iuramentum inuenit contractum valere iure communi: ibidem habet effi aciam. supra de iuretur. ca. cum contingat / et. supra hoc lib. et titu. capit. licet. et supra hoc lib. de pact. quamuis.

¶ Item alia ratio / iuramentum est ad firmandum quod agistur / si igitur non tenet concessorium: vt actum contra bonos mores / ergo nec firmatorium supra de fide instru. ca. inter dilectos. §. fina. et. ff. eo. titu. cum principalis causa

¶ Item pone casum in auten. Scenic. non solum in princol. v. et. supra de iureiur. ca. intellecto. et. xxxii. q. iiii. c. in malis / et in capitu. inter cetera. Ioan. Mona. Cardi.

Dolo facit, Pone casum ff. solu. mari l. si fe. cer. § lucius / et. ff. de except. dosi l. dolo. Et vtrum hec regula habeat locum in petitoriis / et non in possessoriis no. C. lo. cati l. si quis conductionis / et dic vt ff. eo. tit. l. dolo facit / et d. § lucius. Io. Mo. Car.

Non est in mora. Pone casum. ff. de compensatio. cum alter / et l. sequenet. C. de compensa l. si constat et l. seq. ff. de iudic. non videtur. ff de re iudic. l. contumacia. §. fina. et ff. de vsur l. cum quidam §. si pupillo. Io. Mo. Car.

QUod ob gratiam. Pone casum. ff. de legi. et senatuscon l. nulla. et C. de legib. et con. stitu. quod fauore et dictis iuribus notatur.

¶ Item pone casum. auten. consti. que de dignita. §. illud. colla. vi. ff. de carbo. edicto. l. iii. §. hoc autem. in fi¬

¶ Sed contra. supra hoc lib. de preben. c. cusi. de non sacerdotali. sed hoc facit forma. mandati. Ioan. Mona. Cardi.

NUllus. Dic vt. ff. eo. consilii non fraudulenti. et. ff. manda l. prima. §. fina. Io. Mo. Car.

Exceptionem. Pone casum. ff. de exceptio l. non vtique. et ibi. notatur. supra de excep. candm veno. rabilis. §. intelleximus. C. de exceptio l. si quidem. Et est ratio: excipiens intendit elidere intentionem actoris. iiii. quoa iiii. c. i. Sed intendens vnum. finem / alium non operatur: quia ad illud non agebatur. supra de ord. cognitio. c. cum dilectus § verum. ff. de adimen. legat l. legata inutiliter. et. C. de inge. et manu. l. ingenuum.

¶ Sed contra istam rationem est arg. ff. commoda. si is qui. §. fi. Sol. ibi hoc operatur iuris potestas / ne iuris ignorantia deceptus remaneat in damno. Io. Mo. Car.

QUae contra ius: Pone casum. ff. de legib. et constitu l. non dubium. et ibi not. Io. Mo. Car.

In pari delicto. Pone casum. ff de condi. sine causa l. auunculo. i. ramn. et ff. de condi. ob turp. cau. l. penul. in. fi. et. C. e. titu. de condi. ob tur. cau. l. cum te. et. ff. eo. ti. in pari. et l. cum par. vel causa: Pone casum. ff. de publi. sineaam. § duobus. et. ff. de pig. l. si de bitor. et instit. de interdic. §. r. tinende. et supra hoc lib. de praeben. si. a sede.

¶ Nec obstat. ff. de condi. sine causa l. auunculo si et. ii. ramen. quia ibi factum non facit turpitudinem / sed qualitas personarum vnde allegatio. d. l. est pro hac regula: sed decisio prima facit contra: quoniam potius respicit factum releuans: ne in damna esset agens / quam qualitatem factum reprobantem. Io. Mo. Car.

CVm non stat per eum. Hec raauls Msi ab ea que est. supra eo. imputari / quia illa loquitur in eo qui habet conditionem implere / et non stat per eum / pro quo conditio impleri debebat / et est ratio huius regiCdle. ff de vsur l. debitor / per quam pone casum. supra eo. capitu. imputari / et. ff. eo. titu. in iure / et. C. de conditio. inser l. fina. Ioan. Mona. Card.

QVod alicui. Pone casum. xlvi. distinc. casicut non suo. xxxiii. q. viii. his a quibus. ff. de admini. rer. ad ciuita. per tinen l. ii. §. i. Et est ratio / quia conuentus non mine alieno bonam fidem habet agnoscere / et iustam causam tueri non malam. ff. de admisnistra. tuto. quotiens. § sicut. Ioan. Mona. Cardi.

POtest quis per alium. Pone casum ff. di procura l. i. §. vsus Item pone casum et distinctionem. ff an per alium temp. apppella l. i. hanc regulam inteb. lige in his que possunt per alium explicari / ne sit contra. C. de caduc. tollem l. i. §. ne aumtem. ff. de solu. l. inter artifices. Ioan. Mona. Cardi.

IN malis. Pone casum in autensceni. non solum in prin. ci. colla. v. ff. de verbo. obliga. generaliter / et l. si plagii. xxii. q. iiii. capi. sialiquid. et cap. in malis. Et est ratio quia quod est licitum debet firmariet quod est illicitum rescindi. supra d prebend. dilectus 1 Ioan. Mona. Cardi.

IN alternatiuis. Pone casum. ff. de iure dot. plerumque. in fine. instude actio. preterea. ff. de eo quia cer. loco dare oppor. non vti que. § qui stichum. ff. de condiinstit l. si heredi. Et est ratio huius regule solutio est debtoris que est facienda credit tori / et ideo quod est positum ad soluendum est in fauorem debitoris: et ob hoc potest eligere quod vult de alternatiuis / quod non est verum in alternatis ordinis. de quibus habetur. ff. de lega. ii. l. cum pater. § penul. Sed est verum in alternatis prestationis / et hoc probatur in simili: quia quod debet debitor in diem: statim soluere potest / quia dies est adiectus in fauorem debitoris. institu. de verbo. obliga. § in diem / vbi tamen dies esset adiectus in fauorem creditoris secus esset. ff. de lega. ii l. si ita relictum. §. pegasus. adimpleri Ponc casum. ff. de condi. et demonstra l. cum pupillus. ii.. ff. de verb. obiga l. si quis ita stipulatus. Ioan. Mona. Cardi.

QVi ad agendum. Pone casum ff. deiuperficie l. prima. § plane / et. ff. eo. ti. inuitus. §. cui damus.

¶ Item pone casum. ff. de compensatiol. ii. et. iii. Quia creditor quod post est petere / postest compensari / et compensande tollitur intentio actoris in toto vel in tamto.

¶ Contra. supra de appella. constitutis. ii. sua de concessio. prebend. post electionem. in fine. dic. vt ibi. et ratio potest sumi contra hanc litteram / ex malicia partis. ff. de rei vendi. l. fi. et autem. de tric. et semis. §. iliud quoque in iudiciis / col. iii. seu priuilegio cause. supra de resti. spo. in litris / et caseq. aut fauore fragillitatis sexus. supra hoc lib. de elec. c. indenitatibus. § verum. fallit etiam ne executione mera impediatur. supra de accus. accedens / et supra de offi. ordi. irrafragabili. Io. M. C

QVi facit per alium. Ponc casum ff. de viviarma l. i. §. desccisse. et. ff. de relig. et sumptib. funer l. ossa. §. fina. upra de senten. excommunic. mulieres. § fina. et capi. vt fame. in fine.

¶ Sed queritur ago citra te: quia eiecisti me de tali fundo / vnde peto re¬ stitui: in processu nihil probo quod per te feceris / sed probo quod mandasti: vtrum probata sit intentio mea / et videtur quod non quia alia est causa agendi in vno / et alia in alio. supra hoc lib de re iudic. abbate. §. ceterum. et supra de causa possessio. et proprieta. c. fi. ff. de excep. rei iudica l. si mater. §. eandem. et l. et aneandem. §. actiones. et not. Innocen. supra de dona. c. inter dile ctos: et respondetur ad hanc decreta. que intelligitur esse perinde facere per se ceu per alium / vt faciens perinde teneatur / vt mandans et econtra. vt C. de accusa. non ideo munus. Est tamen alia causa agendi in vno et alio: vt predixisecus si libellus esset generalis: vt d. decreta. abbate. et in actione reali: vt in §. actiones. secus in personali. supra de libel. obla. cum dilecti. et. C. de anna. except. l. fina. vbi libellus non debuit admitti / fuit tamen admissus: sed videtur sufficere vt esset intentum actoris probatum in casu proposito in quo est causa sufficiens: scilicet possessio et eiectio que sunt proban da. supra de offi. de leg. consultationibus. licet qualitas adiiciatur in prosecutione / sicut per te vel alium tuo nomine / vel te mandante. arg. ff. de noxa. in delictis. §. detracta. Sed in predictis iuribus erat prorsus noua causa. Et credo hoc casu distinguendum / aut propono me deiectum per te ipsum: et sic intelligo glo. Innocen. et tunc in processum pona do vel articulando de delectione per alium facta positiovel articulus esset impertinens: sicut ille vel illa / qui voque non clauditur sub libello. Sed dicendo simpliciter / puto quod in processu possit poni vel articulari de triplici deiectione siue. per se / vel alium eius nomine: aut eius mandato facta: quia istis modis fit deiectio vt d. §. deiecisse et prmo casu imputet sibi actor qui ad certam formam se adstrinxit. Io. Mo. Card

FActum legitimePone casum. C. de nupt l. fi. na. ff. de his qui sunt sui vel alie. iur l. patre. ff. quod vt aut clam l. prima. §. fina. et l. sequen. ff. de seruit. rusti. prodio. vnus. in fine. et l. sequenet. supra hoc libro. de electio. sieo tempore. institu. de lega. § preterea. versic. quod si vnio. et. ff. de seruitu. pro parte. et hec lex videtur distinguere vtrum res deuenerit ad coasum a quo incidere non potuit post sui completionem: et tunc tenet regula: vel ante quo casu vltimo corrumpitur. quod est actum. argu. ff. de iudic. l. Iulianus. ff. de suspec. tutori. post finitam. ff. ad l. aquil. huic scripture. in fine. et. l. sequent. et secundum hoc obuiat. d. § preterea. versi. quod si vnic.

¶ Sed dic quod non simile: quia in l. pro parte est seruitus in diuidua. ff. ad leg. falcidi l. i. §. si vsusfructus. Sed in verquod si vnio adiici potest ad legatum: et detrahi eidem. et ipsum legatum habet commodum representationis: saltem exordio inspecto. Et magnum est exordio veritatis iuua. ri. ff. de lega. ii l. cum filius. §. heres.

¶ Uel verius: aut casus superueniens est compatiens et ad eandem finem tendens: vt d. versi. quod si vnio. et tunc nihil corrumpitur a sed datur actio. licet sine commodo noa. ff. de legat. secuundo. debitor in princpio. a ed b¬ et. ff. ad. leg. falcit l. verbis / concordat huic regule. ff. eo. non est nouum et contrarium huius regule ponitur. supra hoc lib. de rescrip. si eo tempore / sed ibi non erat quod agebatur expletum. Et intelligo hanc regulam / vt non sit peccatum in facto / et sic factum est legitimum / nec in modo et sic est legitime: de hoc duplici defectu seu profectu habetur. supra de restitu. spolia. Pisanis. et supra de renuncia. dilectus.

¶ Sed contra regulam obiicitur. supra de iureiur. quemadmodum. Sol. debet hec regula intelligi: si res in eodem statu perseuerauerit arg. ff. de folutio l. cum quis: que si quidem perseuerantia non fuit ind. ca. quam admodum.

¶ Item sponsalia contrahi intelliguntur in d. ca. sub conditione que si deficit pertmde est / ac si ab exordio esset pure contractum. ff qui potior. in pigno. habean. potior. ii. P. ff. de verbo. obliga. decem stipulatus. ii. Pa

¶ Uel dic referre / aut casus superueniens est maior vinculo precedenti vel non. Primo casu procedit obiectio. Secun. do casu regula. ff. de minorib. verum. §. fina. in fine. supra hoc lib. de sponsa. ca. vno. in fine.

¶ Sed contra dictam regulam est argu. supra hoc lib. de preben. c. si pauper. Solu. ibi proprie non est factum / id est completum: sed faciendum / et antequam sit factum deuenit ad casum a quo incipere non potuit / vt d. l. pro parte et per idem soluitur ad cap. quam admodum. quia in matrimonio fiinchoatio in sponsalibus. supra de transla. episcopi. capit. finano. non ergo est completio in ipsis sponsalibus. Et sic reo. ditur ad primam solutionemm argu. iurium in casus positione habitorum. Ioan. Mona. Cardi.

"QVod alicui". Pone casum ff. de consiultutio. princi l. i. insti. de iure natura. gent. et ciuili. §. sed et quod principi. Et hec regula / et supra eod. que a iure habent parem seu similem rationem. Qui iura communia ad consequentiam sunt trahenda: non alia. ff. de legib. non possunt / et l. sequen. et sequen. et. supra de rescript. inter ceteras / et de re iudica. in causis

¶ Et hec sunt vera nisi casus specialis ad talem materiam trahatur que pari equitate seu maiori iuuetur / vt et text et glo. C. de furt l. si quis seruo: et hec sunt vera in lege generali et speciali scriptis / argu. C. de patrib. qui fiit distraxe. l. ii. Secus in priuilegiis personalibus de quibus habetur. ff. eo l. neratius / et. C. de decurio l. nullus / qui ex l. neque dorotheum. Ioan. Mona. Cardi.

"FRustra". Pone casum. c. 5. rer. permuta l. quoniam. et ff. de minori l. auxilium. in fi ff. de pact. cum proponas

¶ Et intelligo regulam circa idem factum non circa diuersa. ande lega. ii. cum pater. §. plane. ff. de his quib. vt indi. rescriptum

¶ Et est ratio huius reguler. Iste qui non seruat legem conue tionis / sed ex parte sua impugnat: inea comodum sentire nodebet: arg. supra de censi. cum olim. nec decet quod legem conuentam pro parte sua impugnet: et contra partem aliam approbetcum contractus claudicare non debeat. cff. de arbit l. si cunm dies. § si arbiter. Io. Mo. Car.

DElictum, Pone casum. supra de excep. c. cum venerabilis. et supra de sum. tri. damnas mus. § penul. Sed minor. ecclesia parificantur cum ecclesia semp / licet non ad semper debeat illesa seruari. supra de restitu. in integr. c. i. Ergo et eorum administratores / vt prelatus et tutor. Et prelatus in iure vocatur procurator. vt supra de done tio. fraternitatem / et etiam tutor auten. de eccle. ti. §. orphanotrophi / col. ix. iii. q. ii. in fine. Sed tutor obligat pupillum suum ex delicto suo. ff. ne vis fiat ei qui in possessio. missus est l. i. § hoc edicto: ergo eprelatus ecclesiam. Solu. non obstat quia d. §. distinguit: secundum quam distinctionem hanc regulam intelligo.

¶ Item hec regula intelligitur in faciendo non in omittendo / vt d. c. fratern. tatem / no.

¶ Item intelligitur quando agitur de damno vitat do / non de lucro captando. ars. C. de acquir. posses l. finali

¶ Item prelatus est maritus ecclesie. vii. q. i. c. sicut vxor. Et sic res ecclesie sunt in bonis mariti quo ad administra tionem: sed sunt ecclesie quo ad emolumentum. ff. de iur. dot. quam uis: et ideo prelatus bona sponse sue ad carnales a non tramferat / nec permutet spiritualia vel eisdem annexa temporalibus / contra text supra de rer. permutatio. capit. fina. Ioan. Mona. Cardi.

RAtioni. Pone casum. vt. supra de solu. c. i. et. C. de fideiusso l. i. et dic vt supra eo. qui sentit. Io. Mo. Cardina.

IN argumentum. Pone casum. supra de consuetu. quanto. de consecra. dist i. sicut. et dic. vt ff. eo l. qui proptenecessitatem. et l. quod contra iuris communis ratio nem. et not. supra eo. quod alicui. Ioan. Mo. Card

¶ Nemo. Dic vt. ff. eo. nemo plus iuris. Io. Mona. Car.

In toro. dic vt supra. eo in toto pars continetur et supra eo plus sieper. do. cbo. Car

IN generali. Pone casum supra hoc lib. deoffi. vicarii. c. cum in generaliet. supra de peniten. et remissio. c. i. episcopus: et ff de pignorib. l. obligatione: et l. sequen. et sed et. ff. de pecul. l. qui peculii.

¶ Sed qualiter scietur sunt illa que concedens verisimiliter non esset concessur: dic hec comprehendi ex du ra et inhumana separatione: argu. C. communia vtriusque iudic. l. possessionum: et ex aliis: multis. vt d. l. obligatione: et l. sequen. Sicut etiam dona. tor conuentus a donatario habet priuilegium ne insolidum conueniatur. Et ratio habetur ne egeat etiam deducto eralieno: vt insti. de actio. §. sunt preterea in fine. ff. de re iudica. inter eos. §. is quoque nec mirum decuit: vt ipse donator non tantum donet quod egeat: quia verissimilius est quod sibi vt lit retinere quam alii dare: vnde versus. Si tum promittis quentibi iure sitis. C. de seruitu. et aqua. praeses. Et ideo sic presimitur donare ne egestate inuoluatur.

¶ Nota ergo quod verbum generale arctatur vt hic: vt ea non comprehendat que non esset quis verissimiliter concessurus / et tunc specialem non accessum (iuris presumptione) derogat generasi: vt sub specie non comprehendatur. supra hoc libro de preben. dudum: et. c. quamuis

¶ Item generale arctatur vt hic quod ex se comprehendit / non comprehendat habita consideratione ad personacui fit concessio cui est indebitum: quamquam alias deberetur. vt supra hoc libio de praeben. ei cui prouideri: et. supra hoc liro de rescript. c. sieo tempore.

¶ Item generalitas arctatur ad quatuor: vt supra de riscrip. cum in multis.

¶ Item restringitur ne ad maiora spocialiter expressa extendatur. supra de rescrip. sedes

¶ Item arctatur ad solita. ff de damno infect l. si finita in princ. et de contrah. empt. fistulas. §. vltimo.

¶ Item ad carta: non incerta seu dubia an sint sub illo in genere. ff. de annuis lega l. seio. §. medico.

¶ Item arctatur: vt dolose facta non comprehendat. ff. d. pact. tres fratres. Item ad subiecta. supra de senten. excom. anobis il. ff. de bo. aucto. iudi. possid l. cum vnus. §. i. et. supra hoc lib. de constitu. c. ii.

¶ Item ad nominatum ante exprsti da. C. familie ercis l. quotiens: et non supra de transactio. c. i.

¶ Item arctatur ne prosit contra facienti contra illum contra quem versatur conuentio. ff. solu. matri l. si ab hostibus § primo. et infra hoc libro titulo proxi. priuilegium.

¶ Item ad debita non indebita. ff. de conditio. indebi l. si procurator. supra hoc libro. de rescriptis si episcopus 1. Pro.

¶ Sicut prohibitio generalis arctatur ad illicita nec iblicita comprehendit. supra de ver. signifi. c. super quibusdam. 8 de restitu. spolra. audita.

¶ Item arctatur ad presentia tam¬ tum. ff. de auro et argen. lega l. si ita et l. mendico. ff. de aquiquotidia. et esti l. prima. §. iliud. et de lega. iii. nomen. §. prima. ff de damno infecto l. damni. §. si is: et. ff. de verb. obliga l. si stipulatus fuerim illud. §. i. ff. manda l. si mandauero. §. is cuius. ff. de contrahen. emptio l. rutilia. ff. de lega. iii. §. vxorem. §. testamento.

¶ Et hec sunt vera vbi sunt talia quo regulariter respiciunt futura vt est constitutio seu lexet priuilegium: quod est lex licet priuata. que comprehendit futura. supra de constitu. c. finali non preterita nisi caueatur in ipsis de preteritis: vt d. c. et tunc etiam non comprehendit preterita de quibus est lis: vt nota. in auten. vt cum de appellatione cogno. in prin. colla. ix. et. supra ne lite pendem vt dilectus: nec ad illa que alter possidet (etiam de facte duntaxat) supra de priuileg. dudum: nec obligat statim / ser post tempus a iure diffinitum auten. vt facte no. constituquasi per totum colla. v.

¶ Sed nunquid est necessari. publicatio in prouincia in qua per legem edictam dicuntuligari prouinciales: licet facta fuerit publicatio in consistorio principis: dixerunt quidam quod sic: vt in d. consti. Sed durefert vtrum constitutio vna sit edicta: et tunc teneo quod dtur in. d. const. vt no. fa. const. et sic loquitur ibi principes. Secus si plures communi voce ante habita de iuribus extrauagantibus reformandis et nouis adiiciendis vt in prohe. huius l pri.

¶ Uel dic secus in l. imperiali: et papali imperator qui est aduocatus ecclesie hic illic discurrit. Et ideo non est mirum si in iure ab eo edicto ad hoc quod liget facien. da sit publicatio in prouincia. Sed papa qui non debet habere pedes plumeos sed plumbeos est quasi immobilis stabilisque manens dans cuncta moueri: ideo eius statute non sunt singulorum auribus inculcanda. supra de postula. c. i. et de hoc fuit tactum in facto electionis Trecen. facte de Abbate celle. supra hoc lib. de priuilegiis abbate.

¶ Item arctatur ad app. tempore generalis concessio. nis. ff. de contrahen. emp. l. in lege fundi: et ff. de aqu. quotiet esti l. prima. §. plane si aqua¬

¶ Item arctatur ad id quod participiat genus precipuein statu potissimo. C. de his qui ve. eta. impetra l. vlti. et. ff. de lega ii. si ita quis. § i. et l. cum pater. §. hereditatem. et. ff. de ver. obliga l. ex ea. §. insulam. et supra. de priuilegiis quo niam. et nota. in auten. de nupt. § secundum occasionem

¶ Item arctatur secundum arbitrium boni viri. ff. d.¬ verbo. obliga l. continuus. §. cum ita. et § seq.

¶ Item ad idquod est verisimilius. ff. de condi. et demonstra l. que conditio. §. quibus. et l. cum vir vxori.

¶ Item arctatur ne prosit per canti contra illum contra quem versatur conuentio. ff. so. lu. matri. si ab hostibus. §. i. supra hoc lib. tit. proxi. priuilegium

¶ Item ad id quod participat genus proprie et totaliter. ff. de lega. iii l. hoc legatum. et. supra hoc lib. de priuile. abbates.

¶ Item ad id quod complete seu perfecte. ff. eo. ti. librorum §. quid ergo. et. ff. de legat. iii. ligni. §. i.

¶ Item ad ciuilenmodum non perniciosum generaliter concedenti: nec alii. ff. de seruitu. l. si cui. et. ff. de testib. l. i. et. supra de testib. licet ii. et. quoi significauerunt.

¶ Item ad id quod iure fit ff. quando dies lega. cedit l. quod pupille. ff. de conditio. et demonstra l. heconditio ii. respon.

¶ Item ad minora. ff. de leg. iii l. nummis. supra de preben. c. vlt. supra de censib. ex parte.

¶ Item non extenditur ad illa que sunt caput in genere. supra de preben. c. fi. C. de aque ductu l. eos. lib. xi. supra hoc lib de preben. c. quamuis i. nec obstat. ff. de verb. signi. familie. quod hic esset preiudicium: ibi non. Et ibi illud statuitur ne princepopus sit sine membris / nec membra sine capite¬

¶ Item ad id quod est perpetuum non temporale. ff de fufdo instructo l. quesitum. §. Papinianus. et. § seq. et. ff. de heredi. instit l. ex facto. §. rerum.

¶ Item generalitas non conprehendit illa de quibus specialiter est alio iure cautum ff. de penis sanctio. ff. de verb. oblig. doli. ff. de adimen. lega l. alimenta. § basilice. ff. de leg. iii. heres. §. i

¶ Item an ctatur ad illa que commode fieri possunt. ff. de verbo. significa. nepos. supra hoc lib. de preben. cum in ecclesiis. et supra hoc lib. nesede vacante. c. vno.

¶ Item arctatur ne se extendat ad incommodum alterius. ff. ne quid in loco publi l. i. §. si quis a principe. supra de consuetudi. cum olim.

¶ Item ne ius comtne ledatur: si aliter potest habere effectu l. supra de priuileg. in his. et c. pastoralis. Et ratio redditur. supra de consuecum dilectus. C. de statu. et imagini l. fi. et de iure immunil. i. et. ff. de excusa. tuto l. sed et milites. ii. respon. supra hoc lib. de priuileg. vt apostolice. Item arctatur ne contineat id quod incipit esse iniquum. supra de decimis / suggestum. ff. de vuls. et pupilla. substitu l. ex facto. §. i.

¶ Item arctatur ne conprehendat potestatem priuilegialiter concessam arg. ff. de offi. eius cui manda. est iurisdi i i. responi. i. verbi gratia: mabasaaa COci¬ datur impetranti beneficium cum cura vt refideat / et se faciat ad omnegordines prououeri prout onus beneficii requirit per hoc potestas dispensandi in residentia et ordinbus non tollitur / que habetur supra hoc lib. de electionibus: licet canon. et. c. cum ex eo et de hoc nota. supra eo. c. generi.

¶ Item arctatur: vt nihil concedivideatur in preiudicium commissionis facte quo ipsa attenuetur ff. de donatio l. fi. liusfa. ff de offi. proc ura. cesa l. i.

¶ Item arctatur ne specialiter prohibita comprehendat: C. de calumnia. fallaciter. ff. de ritu nuptia. quamquam. supra hoc lib. de procura. procurator

¶ Item arctatur ad casum captiosum: arg. C. de fer. l. ii. ff. de transactio l. cum aquiliana ne ipsum comprehendat.

¶ Item arctatur acceptatione. ff. de seruitu l. si cui. §. verum ff. de optio. lega. apud aufidium

¶ Item electione que quandoque iubetur. supra hoc lib. de electio. c. vt qui duas. supra hoc lib. de postulan. c. vno in fine.

¶ Item arctatur generalitas propter effectum qui est sin gularis / vt in literis generalibus prouisionum. Nam ibidem effectus est singularis licet litere sint generales. supra de offi. delega. ex parte.

¶ Item arctatur vt infinitas euitetur. ff. de ver. oblig. l. eum qui kalendis.

¶ Item arctatur generalitas: vt onus graue euitetur. ff. de lega. iii. fidei com. §. si quis decem

¶ Item arctatur temporis prefinitione. C. de inge. et manu. l. diffamari. et. ff. de optio. lega. mancipiorum. Et his casibus generalitas proprie dicitur perimi seu extingui / non arctari: sicut in solutione. ff. de lega i l. cum incertus

¶ Item propter loquentis consuetudinem ff. de vsuff. lega. sempronio. §. i. ff. de lega i l. si seruus plurium. §. vli

¶ Item propter concessionem speciei de genere alii factam ff. de manu. vindi l. si peculium. ff. de adimen. lega. qui hoc minem. ff. de leg. iii. vxorem. §. felicissimo¬

¶ Et est ratio artistarum / quod intelligitur in alio si exprimatur / peramplius / non inteligitur ff. de hered. iustitu. quotiens. § si scruus. et sic loquitur. supra de rescriptis pastoralia

¶ Item arctatur ne claues ecclesie villipendantur. supra de priuileg. vt priuilegia. §. illud

¶ Item arctatur ne generalitas id comprehendat quod ater possidet. supra de priuileg. dudum. Si enim generalitas hunc casum comprehenderet: possidens a possessione sine cause cognitione amoueretur / quod esse non debet de simo. querclam

¶ Item ne comprehendat id de quo est lis l. supra ne lit. penr den. c. fi. et de testa. causum que. in

¶ Item ne comprehendat personam loquentem: n neo eam que pari iure gaudet. ff. de senato l. i. C. de solut. inquisitio. ff. de excusa. tut. administratores. §. fi.

¶ Item arctatur quando genus habet vnum solum indiunduum: quia tunc perinde est: ac si esset dictum in specie: n quia vt ait Porphirius Sophronici filius est indiuiduum si sit sibi vnicus filius. Et est optimum arg. ff. de liber. et post. hu. nominatim

¶ Ex quibus concludo quod sicut esset inutilis impetratio saimpetrarem beneficium viuentis supra hoc lib. de concessio. preben. detestanda. et c. seq. et supra eo. c. ii. et. C. de pact. l. finaSic est inutilis si iste ad cuius collationem impetro habivnum solum quod alter possidet / idem si non possidet proptenrationes infra scriptas. arg. ff. de offi. presidis. illicitas. versicu. heremnius. Sic scripsit Clemens papa. iiii. in facto prpositure beate Marie de Brugis. et contra impetrantem ibi. dignitatem in genere / cum esset vnica sola fuit pronuncia tum: et sumpto themate. ii. Reg. xii. Sic declarauit Bonifacius papa. viii. anno. vi. mense Nouembri. die. xii. in forma pauperum: vbi dicitur de aliquo beneficio: et verbums aliquo: est signum partitiuum: et quod est vnum partiri nopotest: vnde aliquo alio quo ad aliud est relatiuum diuersit tis vt supponat diuersitatem de supposito: et idem in substan tiuo et sic plura. fuit etiam alia ratio per ibi: quia iste impetrans impetrauerat sibi prouideri de dignitate in dicta ecclesia. et prouidendo de dieta prepositura non erat prouideri in dicta ecclesia sed de ecclesia / quod non mandatur manda. do prouideri in. dicta ecclesia: et sic est casus in. c. fina. supra de preben. in parte decisa: et colligitur etiam ex tex. et glo. Et sic potestas generaliter data de prouidendo in non extenditur ad speciem de prouidendo / de. Et ideo papa mamdando prouideri in ecclesia de dignitate nunquam poterit prouideri de episcopatu / quia hoc esset prouidere de non. in vii. q. prima. scire. quia episcopalis dignitas nedum est dignitas sed culmen qu dignitatum. supra de preben. venerabilis.

¶ Item mandando prouideri de dignitate / non mandatur prouideri de dignitate / cum cura. Et ratio quia hec rescripta sunt ambitiosa: ideo restringenda. supra hoc lib. de preben. quamuis is presertim ex quo potest habere impetrans fructum in aliis. arg. supra de preuileg. c. in his. sed quid si non habet ecclesia in qua impetrantur dignitates sine cura adhuc idem quia licet dignitas de se / comprehendat dignitatem cum cura et sine cura: sicut diuidentia continentur sub eo quod diuidunt: hic tamen arctatur genus propter. odium: vt est dictum et videtur argu. contra. supra eo. lib. de preben. ei cui.

¶ Sed dic quod magis conueniunt sacerdotalis et non sacedotalis prebende in nomine beneficii / quam dignitas cum cum ra et sine cura in nomine dignitatis: quia forte diuisio prima est speciei indiuidua que differunt solo numero sed secunda est generis in species que siquidem species nedum differunt numero sed etiam specie. Et ideo in minus diferentibus est facilior transitus de vno ad aliud

¶ Uel dic mandato prouideri in genere de prebenda sacedotali: vt d. c. si persona. pro qua scribitur sit habilis: vt ibi. quia cum beneficium detur propter officium. supra de appella. pastoralis: quanto plus tenentur officiari propter onus sacerdotii tanto fit magis debitum secundum votum conferentis: non sic autem in dignitate in genere collata

¶ Item mandando prouideri de dignitate cum cura verl sine cura: non mandatur prouideri de dignitate ad quam assumitur quis per electionem / quia verissimilius est quod papa velit grauare vnam personam quam vniuersitatem Et est ratio quia vniuersitas innititur iure communi in iure eligendi. vel saltem plus accedit ad ius commune: cum ius commune non det electionem in ecclesia collegiata vni persone. notatur. supra de electio. cum ecclesia vulterana. et supra ne sede vacan. c. ii. et. xvi. q. vlti. c. fina.

¶ Item alia ratio: omne verbum generale vt est quorum cunque: in casu odioso vniuersitatem non comprehendit in Nam impetrando via iuris communis contra titium et quocunque alios (. supra hoc lib. de rescrip. cum in multis) non comprehenditur vniuersitas. Et est ratio relatiuum diuersit tis: vt aliud refert diuersum in supposito: sed idem in substantia. vnde in. d. exemplo verbum / alios / habet referre idem in substantia. Et constat quod collegium seu vniuersitas si sit persona: non tamen vera sed representata. ff de fideiusso. mor tuo. Et ideo hec persona cum illa nec est idem in substantia: propter quod sub illo relatiuo non continetur: idem dixi in litera ea que de bonis in maiori forma quam impetra uit capitulum Turonen. et cum fecisset per illam conueniri abbatem et conuentum monasterii sancti iuliani Turonem et negocio ad curiam reuocato allegaui dictos religiosos non posse per dictum rescriptum conuenir: sic arguens. qui possunt conueniri hoc rescripto sunt clerici et laici / hec maior est expressa in dicta forma sed abbas conuentus non est clericus seu laicus licet constituatu ex istis et illis sicut hec ouis / vel illa non est grex / licet ex il lis constituatur. Ergo ipsi abbas et conuentus qui sunt vniuersitas: non conueniuntur hoc rescripto. et cum hoc factum esset relatum pape Martino. iiii. noluit illud decidere / et prouidit negocium in curia remanere / et tunc dixi iust cia mihi dabat victoriam et expensas et promissio hoc mihi peremit verum: si rescriptum esset generale et fauorabile. Et maiores capituli et capita eorum: vt ipsi possent conueniri vt in conseruatoria quam impetraui existens cardinalis secus crederem: et per eam conueniri feci collegium vnum: vnde fauor et odium / hic soluunt contrarium: sicu video quando verbum beneficii in materia fauorabiliponitur: appellatione benefici / dignitas continetur. supra de ver. signi. tua: nec tunc debet arctari generalitas. supra eounde. odia. Secus in materia odiosa: vt supra de preben. c. fina. et de c. odia. Et iste casus et precedens ponuntur. supra hoc lib. de preben. cum in illis. i. P. et. § /

¶ Item pluralis locutio in materia odiosa sic intelligi. gitur vt sit salua: que in duobus saluari potest. supra eo. plura. lis: non vt sit vaga sed vt duo tantum comprehendat. supra hoc. lib. de praeben. c. is cui conceditur. § i. et. c. non potest. §. i. Et est ratio: pluralitas beneficiorum est canonibus in mica. supra de preben. quia in tantum. Et ideo cano habet saluam pluralitatem in duobus: ad illa duo ipsam restringi. nec mirum hoc vagum ad minus duo continet vt est dictum. Et attendens ius generalitatem saluari in duobus incerto¬ beneficio non expresso: nec perhanc generalitatem inten ligo gratiam vitiatam. vt supra hoc lib. de preb. non potest. i. reslpor¬

¶ Item verbum generale arctatur negratiam adiiciagratie: nisi de prima fiat mentio: et hoc est in casu specialisupra hoc lib. de fil. presbytero. c. si is / cum quo hec magis eritin genere

¶ Ex quo colligitur quod sanatum per dispensationem non est perinde ac si non indiguisset dispensatione: licet siargu. contra. ff. de edili. edic. quod ita sanatum est et. l. dist. cap. ferrum.

¶ Sed dic: legitimatus non est legitimus: vt supra hoc lib. de fil. presbytero. c. i. Et sic non est plene curatus: sed quo ad quid: vt pote ad concessum. vt d. c. i.

¶ Item arctatur vt concessum in genere sic videatur concessum. vt ius aliud competens non ledatur: arg. ff. de seruitu. vrba. pred l. si domus: et est ratio: duobus habitis / vno. concesso / aliud non ledo: nisi expresse hoc agatur. vt d. l. si domus.

¶ Item arctatur ne id quod fato fit comprehendat. ff. de publica. et vectiga. cum cesar. ff. de conditio. et demonstra. l. ii.

¶ Item arctatur protestatione. ff. de acquir. heredi. pro herede. §. i. Cuius occasione de protestationibus tractatur: videat mus quid est protestatio: quae sit protestationum diuisio / cui sit facienda quando / et qualiter / et quis sieffectus eiusdem / qualiter receditur ab ea: vltimo plures questiones circa hanc materiam subiiciam. Et notandum quod iura de protestatione tractanda nomina infra scripta sinonyma reputant: hoc est idem significantia: scilicet protestatio: contestatio / testatio / attestatio / detestatio / prout accipiapro valde testari / vel delectari: secus si accipiatur pro exerceri et abominari / et has acceptationes habet hoc verbum detestari: vt dicit Hugo: hec probantur ff. de oper. no. numcia. de pupillo. §. si quis. et de administra. tut l. scire oportet. §. scire. C. de arbi l. penul. §. sinautem. C. de his qui propmet. iudic. non appel. l. ii. et. supra de appel. c. fi. supra de elect. Cu. mana. ff. de verb. significa. detestatio. Simliter denuncia tio pro testatione accipitur: nam quod aliquibus iuribus denunciatio appellatur. C. de rescin. vendi l. si maior. et. ff. ad Trebel. l. heres: alibi testatio dicitur ff. de his qui in fraud. credito l. ait pretor. §. si quis princeps. et ff. quod vi auclam l. i. §. sed et si quis ipsi / vbi pro eodem vtrumque vocabulum ponitur.

¶ Est autem protestatio proclamosa denunciatio a cautelam protectionis denunciantium inuenta. Et quod protestatio sit proclamatio dicit papias / et probatur. supra de prescriptio. sanctorum. Est etiam denunciatio cum testatione. ff. de verbo. signifi. subsignatum. §. detestari. et l. seq. et l. plebs. §. i. Et est testatio idem quod indicium seu nota qua propalatur intentio testantis vt dicit papias

¶ Est etiam protestatio cautela protegens protestantes. ff. de administra. tuto l. quidam decedens ibi nemo his ius cautionibus: et ff. naute caupo. stabu. l. fina. §. item si ipfra. dixerat. Nam protestari: vt ait papias est denunciare manifeste cauenda hoc est ad cautelam protestantis. Eteniper protestationem quandoque protestans cauere sibi intadit / prout hec omnia ex diuisione protestationum apparebunt.

¶ Protestationum alia estsinutilis / et illa est spernenda. C. de rescind. vendi l. si maior: vt pote quia non in terest protestantis: redditur etiam ex aliis causis inutilisvt infra liquebit et no. xxvii. distin. diaconus. et supra hoc lib de electio. vt quis.

¶ Alia expediens / et hec voluntaria a doctoribus appellatur. C. de prescriptio. longi tempo. emptor. et. C. de exceptio. prescriptionem: et l. si quidem. Et similiter protestatio est voluntaria si actor protestetur super probatione replicationis proponende. Nam ita actor post puplicationem attestationum superrei exceptioue habitarum post replicatio nem probare sine aliqua protestatione premissa: sicut et reus exceptionem sibi competentem post fundatam. intentio. nem actoris: vt d. l. si quidem. et. supra de cogna. spiritua. c. vlti. et. no. supra de testib. c. de testibus. supra de probationi. iuranit: et facit quod replicatio possit post probari. supra de praescrip. tio. auditis. et hoc est indubitatum vbi probatio peteretufieri per instrumenta / vel per confessionem: arg. supra eo cum dilectus i eP de fide instru. et no. C. de proba. auten. qui semel que est auten. de testi. §. illud tantum. et ibi nota. Et idem si peteretur fieri probatio per testes per iura premissa

¶ Sed contra premissa notatur. C. de proba. exceptionem arg. d. auten. sed hic est casus diuersus / non aduersus: ibienim intelligitur quando ille idem qui testes produxit post quam testificata didicit vult adhuc probationem per testes super eodem inducere quo casu non potest. Et est ratio / quia est presumptio quod vellet malignari / et supplere probationem diminutam. Sed in proposito ille cuius attestationes sunt publicate non produxit: sed alter super nouo facto: scilicer alicuius exceptionis / vel replicationis competer. tis super qua nondum sunt testes producti / quod non est in hibitum. arg. iurium predictorum: glo. tamen. d. auten. qui semel iunuit contrartum super verb. didicerit: et in. d. §. illud / hoc non colligitur: sed innuitur ibidem quod ille qui testes produxit et testificata didicerit / vel quia vidit seu quia prdisputationem aduersarii liquet testificata non tenere: quia forte probauit testes productos esse excommunicatos / ad mittitur ad probandum per testes: quia est quod tunc imputa dum est actori / qui sibi diligenter non prospexit: et eo casu d. glo. esset intelligenda alias: non contineret veritatem: et de hoc nota. supra hoc lib. de hereti. c. fi. li.

¶ Alia si quidem est protestatio necessaria et hec sine praiudicio non est omittenda. et hec dicitur necessaria non necesitate precisa: sed necessitate que est iuris conseruatiua sui sic accipitur necessitas. ff. de separa l. vlti. C. de bonis auiudi. possiden l. ii. Et hec protestatio est mul tiplex. Nam que dam est ad iuris protestantis conseruatio nem / vt si egeelectus aut opponens astrictus constitutione cupientes seu constitutione statuimus / non obseruo ipsas constitutiones / ius meum amitto vt per penam constitutionis cupientes vel quod ex periri in curia non potero: vt ped. constitutionem statuimus / et dictis casibus infra tempora dictarum constitutionum facere debeo vt ipse constitutiones iniungunt vt ius meum conseruem quod si non possum habeo protestari / exprimendo genus impotentie: vt potequia ad papam non potest haberi ingressus.

¶ Alia vero est ad iuris creandi aduersario impetitionem ff. de no. ope. nuncia. de pupillo. §. si quis ipsi. C. de non nunera. pecunia l. in contractibus. §. in omni. et. C. de anna. excepist l. vt perfectius

¶ Alia est ad dubii quod imposterum oriri posset remotio nem / vt quandocunque vnum factum vno modo specificat potest obesse / et alio modo non obesse vt ff. de acquir. here di l. pro herede 1. et. ii. Fris. ff. de religi. supti. funer l. at suquis. § sed interdum et §. plerique: et no. vii. q. 1. pontifices. et. supra hoc lib. de homicidio. c. prelatis. Et vt sic ad vnum dicere vbicunque potest aliquid intelligi dupliciter: vt in reponsione facta narrationi actoris que potest fieri animo litem contestandi / seu animo iudicem instruendi ibidem est necessaria protestatio.

¶ Est etiam aliud exeplum. ff. de nego. gest. l. si seruus et. supra de regula. consultationem. et. ff. quo lega l. i. §. quia autem: et ff. de concubinis. in concubinatum

¶ Alia est ad facti / quod protestanti posset esse preiudiciale reprobationem seu impugnationem / et hic casus plurimos comprehendit. supra de testib. presentium. et C. de filiusfaet quemadmo. patro. pro eis tenea l. i. et. ii. et. supra de officio delega. cum olim. i. ff. de tributo l. i. §. scientiam. et. supra de restitu. in integr. c. ii. et. de appella. cum causam: et C. de errori. aduoca l. i.

¶ Alia est ad inquirendanm. C. de episco. audi. auten. si libert

¶ Alia est ad malam sidem conuincendam. C. de rei vendi. si fundum

¶ Alia ad penam vitandam. C. de iure emphi. l. ii. in prin.

¶ Viso quid sit prorestationum diuisio videanus cusit faciendum protestatio / seu coram quo / in quo articulo sic est distinguendum / aut protestans non habet aduersariu a in eo super quo protestatur: et tunc sufficit quod docere possit esse protestatum. ff. de relega l. si quis. §. plerique. aut habet aduersantem / et hoc dupliciter / aut principalem / aut non principalem: et semper est necesse quod protestatio fiat coram illo cuius factum principaliter per protestationem impugnatur: verbi gratia / iudex facit aliquid et licet sit commodum partis attatum coram ipso est facienda protestatio. supra de offi. ordina. c. pastoralis. §. finaEt est ratio / quia principaliter nolo rescindere factum iudicis. Sicut si appellaui ad superiorem pars non me grauauit sed iudex a quo de cuius iniquitate detegenda in iudicio appellationis agere habeo. Et hec est ratio quare iura volunt appellari coram iudice: non coram parte iicet iudicatum sit ad commodum partis / in auten. de appella. in princ. colla. iiii. ff. de appella. cum quidam. et supra de appella. eos in fine. Et hoc est verum vbi copia iudicis potest haberi: alias sufficit protestari / prout habetur. supra de ippella. si ustus et est ratio omnino simile: in d. c. pasrorabiaiiaad COOuod sa lis: et C. de filiosfa l. i. et. ii. Sed vbi pers est principalior coramipsa facienda est protestatio. auten. de tempo. non sol. do. § contestationem. colla. vii. et. C. de episcop. audien l. si praeses et. d. l. in cont ractibus

¶ Item ratio communis ad omnia premissa est euidens: quia cum protestans protestatur ad sui commodum / et alterius incommodum esset iniquum quod quis grauaretur per id quod in eius noticiam non deuenisset. ff. que senten. sine appelrescindan l. i. §. item cum ex edicto. Ex quo enim ius moum seruare volo / et ius alterius infringere / illi debeo denunciare. ff. de no. ope. nuncia l. de pupillo. §. denunciatio. nem / alias ignorantia obligarer: quod esse non debet. C. de tabul. l. generali. et hec vera sunt vbi haberetur copia in lorum contra quos protestationes fiunt alioquin seruenforma iurium vt perfectius / pastoralis / et si preses / vbi tamen protestor ad dubium remouendum quod oriri possenex facto vel gestu hoc declarare est in me solo: et sufficit a si protestor et exprimo mentem meam vbicunque sit: vt d. l. proherede. et l. at si quis. §. plerique.

¶ Sd queritur an sufficiat protestari coram procuratore / etiam vbi possit haberi copia domini: et dic quod non b. ff. de peti. heredita. item veniunt. §. petitam. Sed sicut in citatione est ordo tenendus / qui traditur. supra de dolo et contuma. causamque. ff de dam. infecto. l. iiii. §. pretor. ff. ex quib. causis. in possessi. ea l. autem. §. primo. Et sicut iste ordo reperitur in appellatione emittenda: vt est premissum: sic dicam in protestatione vt fiat domino si inueniatur. ff quod vi autclam l. aut qui aliter. §. si forte: alioquin coram procuratore / vel coram publicis personis secundum formam l. si preses et iurium predictorum. Sed quod denunciatio procuratoris facta domino obsit / est arg. ff. de no. oper. nuncial. de pupillo. §. nunciare: et. § seq. Solu. ibi denunciatio est potius facta rei quam persone: sed hic per protestationem factam persone impugnatur / et ob hoc hic precisius requiritur de nunciatio quam ibi.

¶ Sed quero habeo protestari contra feminam vel conuitatem: nunquid sufficit protestari coram marito vel cum ratore reipublice. respondeo quod sic. ff. quod vi aut clam l. aut e aliter. §. sed et seruus. et § sequen.

¶ Subsequenter Iueritur quando sit facienda rote. testatio quo casu distinguo / aut protestor super facto quod est mihi protestanti omnino liberm et vsque ad certum tempus: ita quod ille contra quem protestatur non est in acquirendo ex se / sed sola desidia protestantis in tempore statuto negligentis: et tunc omni parte dicti temporis est mihi liberum protestari: vt in filia religio. nem intrante. xx. q. ii. puella: et. C. de his que met. iudic. non appella. l. ii. et. C. de non numera. pecu. l. in contractibus §. vltimo.

¶ Aut protestor super facto in quo habeo certum tempus illud tamen iuuatur / nedum ex negligentia protestari nogligentis / seu deficientis sed in facto suo / quia est in praescre bendo: vt in multis iuribus suprapositis quo casu possum protestari vsque ad consummatam lesionem. xvi. q. iii. §. potest / ibi infra constituta tempora si prescriptionis: caueamtamen neme nimis artem: quia illud solum tempus mihisupererit quod remanebit a die protestationis vsque ad diem consummate lesionis / si non fuissem protestatus. arguff. de minor l. vlti

¶ Aut non est certum tempus a iure limitatum infra quod protestari debeam / et tunc protinus protestari habeo / ex quo enim scio ex facto contra quod protestor posse mihi parari preiudicium / statim habeo protestari. ff. ad macedo l. filiusfa. supra de off. delega. cum olim i. et. xxii. q. v. pueri: et. q. iii c. tribus. et. xxxii. q. ii. mulier: et hoc est verum siue protesta tio interponatur ad impugnationem facti alterius vt in iuribus predictis aut super facto meo / vt si funus patris mei certa die feci / et creditores hereditarii propter hoc dicerent me immiscuisse hereditati parterne et dicerem metestatum post dictam diem: hec protestatio me non releuret / cum iam forte esset ius aduersariis aquisitum: arg. supra de testib. presentium / illa enim que habent releuare factum / debent inesse incontinenti. argu. C. de donatio. que sub modo perfecta et C. de pact. petens. Et intellige confestim. ff. ad tertulia l. ii. §. confestimi¬

¶ Sed quero appellaui absente aduersario meo in causa. beneficiali et fui protestatus de appellatione huius appellato denuncianda. Et cum possem infra mensem sibi deniciare post denunciaui an valeat talis denunciatio / et vide tur quod non: quia qui tenetur ad factum / illud habet explare infra tempus arbitrio boni viri moderandum. ff. de ver¬ obliga. contimus. §. ita: et si non feaerit infra predictum tenpus / faciendo postea: non facit quod promisit vt a promitsione liberetur ff. de verbo. obliga l. si insulam igitur ist appellans et protestans et denuncians vt praemittitur tali de nunciatione non iuuatur.

¶ Solu. constitutio statuimus. supra hoc lib. de elec. loquitur in appellatione denunciata / alias dicta constitutio non arctaret appellantem / appellatum / et alios / quorum interest ad iter arripiendum: vt ibidem habetur. Et est ratio vbi est citatio hominis certum est ad hoc quod liget / oportet quod sit facta. ff. de iudic. l. si quis postea. supra de off. delega. gratum. et. supra de foro competen. proposuisti. Sic in citatione in ris: vt in d. constitutione statuimus / oportet quod sit appellatio citantis denunciata. Nam appellatio non citat sed appellatio denuntiata vt dicta constitutione: et ita appelans non est in casu dicte constitutionis nisi post denunciationem / sed opponitur appellans vt premittitur tenetur ad factum / et tale factum quod summo opere exercedebet / et in quo dilationum materia est amputanda de tenpo. appel. l. ii. in princ. et l. fi. §. illud et presertim appellati.¬ in beneficialibus celeritatem desiderat. supra de dolo et contuma. finem ergo appellans predicta omittens beneficio dicte constitutionis non gaudebit.

¶ Sed dic quod non inducunt hic prescriptionem in dicta an pellatione: sed forma dicte constitutionis non seruata que non punit in prescriptione appellationis sed deuolutionis vt in curia non tractetur: et ideo cum actus dicte denuncia tionis alias deuolutionis iniiciatur per appellationem compleatur per denunciationem nihil videtur actum quoad facti deuolutionem / cum aliquid superest ad agendum argu. C. ad sileia l. cum sileianum. in fine

¶ Ex quo respondeo ad arg. Nam. §. cum ita loquitur: in actu completo in se si factum sequeretur: sed in proposito est factum appellationis: quo expleto adhuc restat aliud quo ad deuolutionis effectum: sicut denunciatio que perficit deuolutionis actum: vnde hic non agitur de praescriptio ne appellationis interponende que infra decendium debet interponi etiam ab actu non iudiciali: vt supra hoc libro de appellatio. concertationis. C. de appellatio. auten. In aucten. de appellatio. in princip. collatione. iiii. nec appellationis interposite prosequende que debet prosequi infra annum / et quandoque vltra. ii. q. vi. c. tempus. et. c. sequen. et supra de appellationi. ex ratione. Sed duntaxa. hic agitur de prescriptione deuolutionis: et ideo si non est praescriptum primo modo / nec secundo prescriptio contra deuolutionem non currit ante appellationem deuoluentem: in qua duo requiruntur: vnum vt exordium / vt appellatio. aliud vt exordii complementum vt denunciatio: vt predixi. Sed si non sit appellatum nec prosecutum / vt in primo casu et secundo casu prescriptum est deuolutioni: quia sequitur: non est apellatum: nec appellatio est redacta ad effectum non appellationis. supra hoc lib. de appel. Romana. sc§ilicet si vero vocatis. et go talis appellatio non deuoluit: quia toto frustrato et pars frustratur. arg. ff. de excep. rei iudic. l. si quis cum tatum. in prin. et destructis primis impossibile est aliquid alio rum remanere. arg. ff. de exceptio. rel iudi. egi¬

¶ Ex quibus concluditur quod ex quo est appellatum et appellatio denuntiata que iam citat: et auditor non impetratur infra tempus dicte constitutionis statuimus: aut vbi non protestatur: vt est moris agere volens: aut si semel prote statur vbi negligentia protestanti potest imputari. argn. supra hoc lib. de elec. cupientes. negocium non esset deuolu tum in curia tractandum. Sed est deuolutioni prescriptum non prosecutioni appellationis quin interpretari possit. per audientiam principis: nec est mirum si leuius prescribitur dicte deuolutioni (que est contra ius commune) quam iuri communi / quod vult negocium appellationis in consistorio principis regulariter non tractari et res ad suam naturam leuiter reuertitur: et leuius tolluntur iura specialia quam communia. ff de pact l. si vnus. § pactus. auten. de non alienan. §. quia vero verissimile.

¶ Sed quid de ecclesiis regularibus velepiscopalibus vel superioribus vbi quis arctatur ad comparitionem per sonarum. supra hoc lib. de elec. cupientes: sicut vidi quod quidam monachus appellauit contra electum sui monasterii existens in curia: et cum posset infra mensem denuntiare: septi mo mense denunciauit: et ante denuntiationem et appellationem electus fuit confirmatus: et benedictus. ita quod nihil restabat explendum in electo: numquid iste electus adstringitur dicta constitutione: videtur quod sic. argn. dictorum in tium

¶ Sed dic contra. arg. supra de appellatio. constitutus

¶ Item pone casum in contradictore qui leuius repellitur. quam competitor. ff. de decario. l. generaliter. §. spurios

¶ Item vt est predictum citius prescribitur deuolutioni quam appellationi: sic facilius prescribitur deuolutioni personali / quam deuolutioni simpliciter / quia in casu constitutionis cupientes fortius arctatur electus quam per constitutio nem statuimus. Et ideo appellans in vno casuarctius debet arctari cum in vno casu maius sit periculum: et ideo cuitius occurrendum cum huius negocium celeritatem deideret et dilatio sit in eo periculosa. ff. ad carbo l. i. §. i. supra hoc lib. de electi. c. vbi. in princi. ff de damno infect l. i. Et heliqueat ex mente constitutionis cupientes arctantis conimiliter appellantem et appellatum ad veniendum quam cito commode poterunt / et per consequens ad illa per que ad hoc deuenitur. ff. de iurisdi. om. iudi l. ii. sicut est denunciare appellationem. Et iam esset in potestate appellantinon denuntiantis cito quando vellet astringere ad verendum ad curiam personaliter per denunciationem suanappellatum

¶ Sed dices idem inconueniens in primo casu. Solu. ian est dictum / grauior est secundus casus primo et durius est statum pendere in secundo casu quam in primo

¶ Sed obiicitur: commodum est appellanti quam tardiu sibi denunciatur quia expeditius est appeliato tarde habere brigam quam cito: ergo appellatus de eo quod habet conmodum non potest culpam appellanti impingere. ff. de inre dot l. cum in fundo. §. primo. et ne quid in loco public. ff a. prima. §. idem labeo.

¶ Unde versus. vt culpent alii de me laudare necesse est

¶ Solu. hoc casu nedum respicitur principaliter interesse appellantis et appellati vt in contrariis / et casu primo iamens huius constitutionis imponentis celeritatem in prosicutione horum negociorum dicta constitutione cupientes comprehensorum magis in secundo casu quam in primo vt est dictum: et ob hoc dicta prorogatio debet pati. arg. ff. de carbo. edicto. l. iii. §. due. versi. hec autem qualiter sit facienda protestatio / et primo an in scriptis sit facit enda quo casu distinguo / aut protestor super tali facto supequo agerem / personam rei haberem / aut non primo casu cuprotestatio subrogetur loco libelli conuentionalis (sicu est necesse regulariter dare libellum in scriptis) ita protestationem loco libelli subrogatam: loco enim petitionis protestatio habetur ff. de nauti. feno. l. ii. argu. d. l. vt perfectius xvi. q. iii. §. potest. in auten. de tempo. non sol. do. §. contest. tionem / et hoc casu protestatio habet multiplicem effectum interrumpendi prescriptionem vt dictis iuribus et hoc tolit effectum possessorii qui est prescribere: aliis vero casibus non est necesse quod fiat protestatio in scriptis cum hoc non reperiatur in iure cautum: et ideo stabitur regule. C. de pac. l. pactum quod bona.

¶ Item protestatio debet continere plene factum sub quo fit protestatio ad hoc quod protestans possit de protestatione huius se iuuare: verbi gratia possem. summare patrem meum non animo hereditatis paterne assequende / et etiam vt surptus mihi conseruem et qui ad ista dico vult protestationse iuuare plene habet protestari. ff de relega. at si quis § plerique in fine. Nam in non expresso non iuuabitur protestans / nec mirum quia protestatio ad expressum intendebat: et ideo in hoc proderit argumen. C. de inge. et manu. l. ingenuum.

¶ Item protestatio debet esse clara et tempore competenti facta ff. quod vi aut clam l. qui aliter. in prin. et. §.

¶ unc queritur. suis sit effectus protestationi et dic quod multiplex. Nam quandoque habet ius illesum conseruare: quandoque dubium declarare / et plerunque nexum obligationis euitare / et alios effectus: vt in diuisione necessariarum protestationum. supram euidenter colligitur

¶ Habet etiam protestatio aquisitionem possessionis: quandoque impedire. vii. q. i. pontifices. Et regulariter protestatio habet effectum infringendi et rescindendi id super quo interponitur pro commodo protestantis: et sic omnisappellatio legitima habet terminum a quo / vt interesse pro quo tuendo interponitur: alias si non interesset non ad mitteretur appellatio. supra de electio. cum inter. R. et de concessio. preben. relatum. et. ii. q. vi. non solent: et terminum ad quem scilicet illum ad cuius decisionem interponitur ff. de appella l. prima. nec appellatio rescindit quodlibet factum: sed illicite attentatum contra appellationem. supra de electio. cum nobis: sicut protestatio que pinguius quandoque subuenit quam appellatio. C. de filiisf l. i. et. ii. habere de bet terminum a quo scilicet interesse protestantis quod protestatio tuetur in terminum ad quem scilicet quod est onerosum / seu illicitum protestanti impugnare / remouere / ser etiam retractare: quod vigorem consequeretur protestatio ne non admissa

¶ Ex quibus colligitur protestationem legitimam continere duo scilicet interesse protestantis / et impugnationem iustam / alias protestatio est respuenda: vt ex superioribus probatur.

¶ Item protestatio habet effectum interrumpende prescriptionis vt. C. de episcopa. audien l. si preses et l. vlti. quod intelligo indistincte: quando: prescriptio ex solanegligentia illius contra quem prescribitur procedit vt dictis legibus: et C. de his qui prop. met. iudic. non appella l. ii. et de non munera. pecu. in contractibus. §. vlti. Sec vbi prescriptio procedit nedum ex negligentia illius contra quem prescribitur: sed etiam hoc cum ex possessione in lius qui est in prescribendo: dubitari consueuit: an prote statio interrumpat prescriptionem: dic quod sic vt in. d. l. vt perfectius

¶ Uel dic quod illa loquitur in quatuor casibus specialius

¶ Sed nunquid protestatio possessorum tollit vt non prosit: verbi gratia in eo qui est in possessione eligendi vel conligendi: et protestatio fit contra eum: quod vox eius non praestet suffragium nisi de consuetudine vel iure vocem habea in electione: an per huius protestationem commodum posessionis sit sublatum. Et primo videtur quod protestatio non tollat effectum possessorii quia etiam lis mota vel pendens / quoficium possessori non tollit / ergo minus sola protestatio. supra de in integ. resti. c. ii. et vt lite pendem. c. i. et. supra de iure patro. ex literis: arg. ff de rei vend l. vtique. nec petitio facta in iudicio quem facit reum. xvi. q. xiii. c. vlti. imo quis prius debet conuinci quam aliquid auferatur ab eo. C. de iure fisci l. facultas et l. fina¬

¶ Sed contra. supra de electio. cumana. Dicunt quidam quod protestatio commodum non tollit possessionis. supra de elec. in genesi. et. lxi. distin. c. satis

¶ Sed dico distinguendum in articulo hoc. Nam aut protestans nititur contra ius commune / aut secundum aupreter. Primo casu protestatio non tollit commodum postsessorii: sic loquitur decreta. in genesi / vel ibi probauit suecanonicum ille contra quem fuerat protestatum

¶ Secundo casu protestatio tollit commodum possessorit et sic loquitur decre. Cumana. ibi enim pro protestantibus erat ius commune. xvi. q. vlt. c. vlti. vnde probato petitorio quod erat fundatum iure communi per protestantes / et probato se lo possessorio per illos contra quos fiebat protestatio / petitorium trahet ad se possessorium: vt illud solum non prosit. supra de causa posses. et propr. c. cum dilectus

¶ Si enim probaui petitorium pro me contra te possessorem. constat quod possessio est tibi auferenda: ergo multomagis si tu actor probasti de possessorio / et ego reus de petitorio excipere potero: non est tibi efficax hec probatio probata: quia pro me constat de petitorio: quo probato fiet contrte executio: et sic cum detur actio / multomagis exceptioff. de superficie l. i. Et hec dicit l. officium. ff. de rei vendi. ca. vbi enim probaui rem meam esse necesse habet. reus remrestituere: et ita probatio petitorii extinguit fructum possasorii: nec aduersatur decreta. supra de causa posses. et proprie. qui. cum ecclesia. ibi: nulla fuit protestatio a parte canonicorum subtrinorum emissa / et a clericis admissa. Sed vtentes in re communi etegerunt et electione facta / clerici collegiatarum (ecclesiarum (dicentes se debere interesse) petierunt illam electionem infirmari / et deducerunt tam petitorium quam posessorium in iudicium vt fatui: qui si solum possessorium it iudicium deduxissent / obtinuissent. arg. infra de iure patro. consultationibus. et supra de elect. querelam. Sed quia petitorium et possessorium simul intentarunt et erat probatum iure conmuni petitorium pro canonicis Sutrinis / nec clerici collgiatarum ecclesiarum potuerunt hoc ius commune / consutudine / vel alio modo infringere petitorium probatum iure communi: sustulit fructum possessorii. Etsi ibi fuerit habit.¬ restitutio: illa fuit solum verbo vt iuri satisfaceret: su nullieffectum habens / vt ibidem liquet sub verbo reducentes

¶ Tertio autem casu: protestatio non tollit fructum posessorii: et sic est casus infra de censib. olim causam. vbi episcopin certis terminis petebat sibi solui nomine sinodatici contum numerum denariorum Papiensium per clericos ple¬ bis Rapine: et clerici dicebant se non teneri nisi ad denarios Lucen. quos denarlos dictus episcopus recepit vno anno: ius tamen suum fuit protestatus: et ibidem dicitur quod sicierici persoluissent per. xl. annos: prescriptione tuti essent: sed non essent tuti si dicta protestatio ipsum possessorium substulisset quia tunc non prescriberetur ff. de vsur l. sine possessione. Sed forsan diceret aliquis / quod protestatio nihil operata fuit in. d. decreta. quia fuit ab illa recessum pracontrarium actum vt innuit ibi glo. Et ob hoc protestatio que vires non habuit dicto casu non substulit ipsum posseorium: sed dici posset quod actus receptionis Lucen. non fuit directe contrarius protestationi quia si episcopus nomine ecclesie sue habebat a dictis clericis recipere papien. iuri ecclesie non fuit derogatum facto episcopi in receptione lucen. ergo protestatio stetit post receptionem Lucen. licet si essent recepti Lucen. per spacium. xl. annorum fuisset praeiudicatum ecclesie et per consequens protestationi quae ius ecclesie tuebatur quia prelatus potest facere conditionem ecclesie deteriorem negligendo alias regulariter non. posset. xvi. q. vi. c. si episcopum. et. supra de exceptio. cum venerabilis. et supra eo. c. delictum.

¶ Item episcopus etiam recipiendo partem synodatici sciens se pinguius ius habere / per vsum partis totum retinebat. ff. quib. modis vsuf amitta. is qui. saltem quousque esset prescriptum:

¶ Item dato quod esset recessum in dicto casu a protestatione: nihilominus dico quod protestatio non tollit ipsum polsessorium: si ille contra quem protestor innititur iure comnuni / vt fuit. in dicto casu. Nam licet soluere synodaticum sit de iure communi. supra de offic. ordina. c. conquerente. Soluere tamen hoc genus monete / vel illud / est. prete. ius commune / et ideo solutio Lucen. lure communi non impugnata si perseueret vsque ad. xl. annos (protestatione non obstante) prescriptionem pariet / et subditus contra superiorem potest prescribere quod soluat certam summam. supra de prescrip. cum ex officii: et plus exactus potest contradicere. C. in quib. caus. colo. do. accu. po. l. i. lib. xi.

¶ Et dico quod protestatio regulariter non tollit possessorium nec effectum eius / quod est prescribere et si quandoque tollat commodum possessorii. vt in. d. decreta. Cumana. hoc facit petitorium probatum. vt supra declaratur. Sic etiam effectus possessorii qui est prescribere / tollitur quandoque. per protestationem: vt quando agere non poterat protestans. vt in. d. l. vt perfectius: alias protestatio cursum praescriptionis non impediret: argu. d.

¶ Postmodum quaeritus Ibando a protestarione recedatur: et dic quod quando factum protestantis omnino est liberum: et cum protestatione autem facta / se compati non potest / receditur a protestatione. i1fra de appella. solicitudinem: et infra. de consti. cum Mivt. ff. de acq. heredi. l. pro herede: primo.. et §. iulianns in fide eiusdem legis.

¶ Et est ratio predictorum / quia plus declaro volunta tem meam facto quam verbo. ff. de edili. edicto l. si tamen. §. ei qui.

¶ Et quia per facta plus indicor quam per verba. xxii. q. v. c. cauete. et i. quem i. cum omnis: et dixi signanter factum omnino liberum protestationi aduersum: protestationem ip sam tollere secus si non esset liberum / vt quia metus intenuenisset. supra quod met. cau. c. i. aut voluntas superioris que factum protestationi contrarium immiscuisset: vt xxviii. distimn. diaconi. et istis duobus casibus factum contrarium protestationi protestationem non tollit: nec est mirum: quia dictis casibus facientes / faciendo magis videntur pati quam agere

¶ Sed quero vnus protestatur / et aduersarius in contrarium / vt quotidie fit: nunquid secunda protestatio tollit primam. et videtur quod sic. ff. de liber. agno l. prima. §. denunciare et. §. seq. Sed contra videtur: quia licitum est cuique vt vult rei sue legem imponere. ff. de solu. l. i. ergo et protestari super es¬

¶ Solu. cum protestationes hinc inde fiant / aut est actus communis vtrique protestantium / ita quod directo inter est vtriusque / et hoc casu secunda protestatio tollit efficaciam prime: vt d. l. de liber. agno. aut non / et hoc tripliciter: quia factum super quo fiunt hincinde protestationes est princ. paliter pro protestatione primo aut econtra aut est dubiirprimo casu protestatio prima non eneruatur: verbi gratis reus protestatur quod si aliquid dicat que sapiant litisconte stationem litem non vult haberi pro contestata actor in contrarium / per istam secundam non tollitur prima. Et cum verbaliter contestationes fieri possint animo contestandi litem / et anmo informandi iudicem / ista verba ambigua (que sunt principaliter rei) potest ipse reus per suam interpretari protestationem: arg. ff de pac. iuregentium. §. quod fere. et. ff. de iudic. l. si quis intentione.

¶ Sed secundo casu et tertio protestatio sequens tollet ef ficaciam prime. argu. ff. quod vi aut clam idest aut qui alitem § si quis: in primo et in istis potest esse ratio: in re communi regulariter melior est conditio prohibentis. ff. communi diuidundo l. sabinus. et de cura. furio l. consilior in fine / set ob hoc vbi factum est commune: seu etiam principalius in terest protestantis secundario / in contrarium seu vbi est dubium cuius intersit principalius: prima protestatio non habet effectum consensum aduersarii non vestita.

¶ Item primus protestans videtur impetere / secundus defendere et ob hoc re dubia: secundo protestanti magis est insistendum: vt supra de proba. ex literis. et supra eo. c. cum sunt sic etiam vbi factum est commune cum proniora sint iura reis quam actoribus. ff. de actio. et obliga. Arrianus. ff. de reg. iur. fauorabiliores. Ergo multomagis vbi principalius interest secundo protestantis: secunda protestatio priman eneruabit.

¶ Ultimo queritur. Pone in termino peremptorio dato ad ponendum / vel articulandum aut alias protestatur dans positiones vel articulos quam articulos datos possit declarare / diminuere / interpretari / corrigere / immutare: et non nos dare: si ad eius noticiam peruenerit: an protestatiohec valeat: respondemus: dicta protestatio est vtilis quo ad declarationem. argu. ff. de acquirem. rer. domi l. adeo § cum quis. in sine et. ff. de testa l. heredes. § quo vero quis obscure

¶ Idem dico quo ad interpretationem. ff. de iudic. l. si quis intentioni: et supra de accusa. c. cum dilectus.

¶ Quidam tamen distingunt in predictis: aut in principio: medio vel sine fuit declaratio: vel interpretatio: vt no. supra de restit. spolia. cum ad sedem. Sed quo ad diminutionem distingue: aut est ius quesitum ex narratione articuli parti aduerse: et tunc non licet diminuere quatenus facit pro aduersario in autenti. de his qui ingreditin. ad appellan. §. illud. colla. v. ff. deposi l. publia. §. fi. et l. i. §. si renverbi gratia: appellat quis obiiciens in personam vel formam: et articulat super hoc: vult detrahere hos articulos. dico quod non potest in preiudicium appellati: quia appellato exdicta articulatione accrescit ius / scilicet quod alia non potest propanere appellans. arg. supra de elect. ab eo: nisi prout dicit constitutio: vt circa aut non facit pro aduersario / et tunc potest tollere: quia hoc casu solus fauor articulantis versatur: sia mili modo dico in eo qui vult mutare vel corrigere distinguendum

¶ In eo vero qui vult articulos nouos dare post peremptorium pretextu protestationis antea facte: videtur distinguendum: aut articuli de nouo positi non sapiunt crimen vel defectum: aut sapiunt / primo casu: siue articuli de nouo positi sint post terminum peremptorium nati vel non ti: et de hoc constat / saltem per iuramentum: possunt admit ti. supra de exceptio. pastoralis. et de offi. delega. insinuante. articuli presertim si de facto in articulis contento competa ret ius agendi ex natis post peremptorium: quia in illietiam sententia lata non obstat. ergo minus peremptorium obstabit. arg. ff. de excep. rei iudi l. si mater. §. eandem. Sm in notis post terminum peremptorium distingue / aut post huius terminum restat cognitio: et tunc dic vt prius: aut non restat cognitio: vt quia est conclusum: quo casu non est cognoscere / sed cognitum esse: et tunc non admittitur et hec est ratio. Est enim quod isti imputetur qui ante iudicium preparare debuit iustitiam et diligenter inquirere

¶ Sed nunquid eadem distinctio habetur in natis: dic aut sunt nati ex quibus competit ius agendi / aut excipiendi: si excipiendi admittam. si agendi: aut de eo articulaba actor / aut reus. si reus: dic vt prius. Si actor / aut libellum. potest mutare ex causa de nouo orta: et sic vt prius: aut non et tunc non admittam. probatur. supra de re iudi. abbate sane. ner valet si dicas valet ad agendum / ergo ad excipiendum. namhec est figura dictionis: hic enim mutatur quid in vbi. Sicundo vero casu dicit Ber. Compostella: quod non debet. admitti: vt not. supra de elect. quod sicut. Cui opinioni assentio in notis: sed non in natis. nam post peremptorium iuridilatoriarum: vt est litis contesta. dilatoria orta potest proponi: vt in. d. c. insinuante. secus dico in his que non sunt de nouo nata post peremptorium / propter rationes per dictm B. allegatas. Et est ratio diuersitatis / articulans potuit. sibi pronidere in notis post articulationem sed non in natis: et ideo sibi imputatur argu. supra de re iudic. cap. suborta nec valet protestatio quo ad nota: quia factum peremptorium protestationi obuiat / quod est fortius / vt not. in decreta. supra de electio. cum Uintonen. argu. ff. de minorib. l. verum §. finali. Et protestatio dictis casibus est magis volunta ria quam necessaria: predictis igitur tribus modis / generaliaspecialia non comprehendunt. Regulare tamen est quod genus speciem comprehendit: sicut totum partem. ff. eo. titur. super specialia / et supra eo. in toto: et est regulare / quia tantum facit generale in omnibus / quantum speciale in singulis. C de administra. tuto l. si duo. C. de prescript 30 vel. 40 anno. omnes / et de quadr. prescript l. ii. Et verbum generale. est generaliter intelligendum. ff. de lega. prestan l. i. §. generaliter. ff. de serui. vrb. predio. si seruitus 19 distinct. casi romanorum. et. supra de priuileg. quia circa: quod autem generale speciem non comprehendat / hoc facit materia / modus / seu qualitas / et alie circunstantie generale artantes. vt per instantias supra positas probatur. Ioan. Mona. Cardi. et Uicecancella.

Ui contra iura. Pone casum. C. de agricol. et ceusi l. quemadmodum. in fi. Pone etiam casum vbicumque iuris ignorantia non excusat. vt not. supra eodignorantia. Io. Mona. Card.

"BOna fides". Pone casum. ff. de tabul. ex hib l. locum. §. condemnatio. et. C. de penis l. omnes. et dic vt ff. eo l. bona fides non patitur. Io. Mo. Car.

CUm quid. Pone casum. supra hoc lib. de cleri. comniuga. c. vno. §. i. et. supra hoc lib. de elec. auaritie. ff. de bon. liberto. queritur. et l. qui in seruitutem. et supra hoc lib de cleri. coniuga. §. clericit

¶ Et hec est regula intelligenda: quando in vtraque viaiure communi inceditur: quia tum prohibita vna / prohibetur et altera. Sed si processi in vn. via iuris comunis: equitas narturalis habet vt pacta seruemtur. ff de pact l. prima scilt respon. tamen a iure speciali potest peti quod denegat ius communc. vi. ff. de minori l. i. i. respon. Ioan. mona. Cardi.

COntractus. Pone casum in contractibus. ff. depositi l. prima §. si conueniat.

¶ Item in iudicialibus. ff de re iudica l. si conuenerit / et supra de re iudica. cum inter vos / in fine et dic vt ff. eo. contractus. Ioan. Mona. Cardi.

DAmnum. Pone casum hoc libro de prebend. sfa clericus. ff. de procura l. qui proprio. § procurator. ver. penam. et. ff. pro socio l. si duobus. §. penulti. et vlti. et l. sequem. et dic vt ff. eo. tit l. quod (quis ex culpa. Ioan. Mona. Cardi.

In famibus. Pone casum. c. de dignitatibus l. neque famosis / lib. xii. lxxxi. distinct. tantis Daniel. supra de accusatio. omnipotens Et est ratio estimatio seu fama est illese dignitatis status. ff. de var. et extraordi. cognitio l. cognitionum. § i et sic promouendus ad dignitatem. non debet habere famam lesam. Etium opinio promouendi in nullo debet. vacillare. supra de testib. capi. fina. xxxiii. distinct. cap. laici. argu. ff. de muner. et honor. reus primo respon. et. supra de collusio. capi. primo. Et dic de infamia iuris et facti vt Azo / in summa. C. ex quib. caus. infa. irroga. Ioan. Mona. Cardi.

CErtum est. Pone casum. supra de eleciio. ancritie. et. supra de contrahen. empt. ad nostram a C. de agricol. et censitis l. quemadnodum lb xi. et not. ff. de legib. contra legenm. t l. seq e. supra de priuileg. quanto. et. xiiii. q. ii. c. plernis. Io. Mona. Cardi.