Titulus 4

Ite contestata: iuramentum calumnie est prestandum: vt timore iuramenti contentiosa litigantium instantia compescatur. C. eo l. prima vnde subiicitur rubrica de iuramento calumnic s vitande non committende et que capitula comprehendat iuramentum calumnie. not. supra eodem capi. primo. Ioannes Mona. Cardinalis.

Si de calumnia, Hec decretalis habe riadicta. Primum hoc iuramentum qualibet parte litis potest prestari. Secundum hoc iuramentum omissum / procsum habitum non amnullat. Tertium in causis piritualibus nedum de veritate dicenda: sed de calumnia est iurandum exordio Exordium litis proprie dicitur litiscontestatio avt hic et in auten. de litigiosis: §. si vero initium col. viii. potest etiam dici exordium litis citatio: vt hic quo ad perpetuandum rescriptum / potest etiam dici exordium / quo ad faciendam rem litigiosam vt no. supra a offi. deleg. c. super questionum. §. primo precludatur Nota hoc iuramentum hic prestari vt via malitiis precludatur infra. c. proximo in fine.

¶ Et hec ratio fuit quare a principio hoc iuramentum non fuit de substantia ordinis iudiciarii: sed hominum succrescente malitia ad finem imponendum litigiis hic fuit prouisum. C. eo. l. ii. §. sinautem iurari Contra. supra eo. literas Sol. hic nouum ius / illud vetus

¶ Uel dic iuramentum calumnie in causis spiritualibus principaliter non prestari vt ibi: sed subsequenter / sic mali¬: tia hominum succrescente vt hic. Ioan. Mo. Car.

IN appellationis. Hec decreta. habet tria dicta que clara sunt malitie) licet iuramentum veritatis dicende a calumnie sit comne / primum in spiritualibus ecundum in ciuilibus questionibus. Hoc tamen iuramentum malitio communius est prestandum a / vt quotiens iudici videbitur expedire b. pr de elec. c. cum dilectus. § nos vero .de restitu. spolia. litteras circa finem et etiam quandoque probatur per solum iuramentum infra de exceptio. pastoralis in fine. supra hoc lib. de elec. vt circa. §. supehuius. Ioan. Mona. Cardinalis.

NVllam. Contra. supra hoc lib. de iudic. in ris in fine: sed dic vt ibi ad cam sam..

¶ Nota quod causa multipliciter accipitur et causa est animi impulsus ad aliquid agendum: sic accipitur ff. de postul. l. i. §. sexum

¶ Sed ratio / est gerendorum ordo ex caua venientium: vnde causa potest esse sine ratione / sed ratio non potest esse sine causa verbi gratia / aliquis pro causa allegat id quod non est sufficiens: dico quod est causa / sed non est ratio: sic accipitur infra. de spon. c. i. Item causa est secundum. artistas / ad cuius esse sequitur aliud a: et iste cause sunt quatuor / due essendi et due fiendi vt not. supra hoc lib. in proe. Et sic causa est propter quod vnumquodque sit. Et sic causa dicitur achaos / quod fuit principium omnium rerum iuxta illud Ouidii. Rudis indigestaque moles quam dixere chaos

¶ Causa etiam dicitur modus quidam seu forma iudicii. et tunc sic diffinitur causa est de preteritis accidens suasio: vt cum dico lego vxori mee que eius causa paraui. ff. de aur. et arg. leg. quintus. et ff. de cond. indeb. l. damus.

¶ Alio modo causa dicitur facti explicatio. ff. ad l. aquium. siex plagis. §. incliuo ibi ius et iuris responsio positum est in causa / hoc est in explicatione fact

¶ Item alio modo insti. de actio. §. huic autem: versi. plus. petitur causa: hoc est contractu qui est causa agend

¶ Alio modo dicitur causa secundum Tullium / res in se hobens controuersiam in dicendo positam cum certarum interpositione personarum / sic accipitur. C. de transac. causas

¶ Dicitur etiam causa a casu quo venit. Est enim causa origo et materia negotii que dum proponitur causa est infra de ver. sig. forus: sic accipitur hic mandatum Nota prestatio huius sacramenti spenale mandatum exigit et multa alia. Io. mo.