Titulus 3

LEgitima intentione pone sita coram iudicon competente: vt supra titu. proximo debet fieri litiscontesta tio / ideo subiicitur de litiscontestatione a que regularite per obiectum exceptionis perem torie non impeditur infra eoc. primo nec obiectum huius litisanco testationis operatur infra eo. c. ii. Io. cari.

EXceptionis hec decretalis habet tria dicta Primo regula ponitur. Secundo versic. nisi inuente regule exceptio inseritur. Tertio versic. licet regula posita exagregatur regula et hoc est

¶ Et dic differentiam inter exceptionem peremptoriam: et defensionem. Nam exceptio est actionis exclusio. ff. de exceptio. l. ii. vnde proprie est exceptio vbi superest actio: licet possit elidi per exceptionem insti. de exceptio. in princ. ff. de solutio. stichum. §. naturalis: vbi naturalis obligatio est sublata per pactum: sed ciuilis remanet que tamen eliditur opeexceptionis peremptorie obiecto

¶ Et ideo est dicta peremptoria / quia perimit / non quod et rat peremptum / vt naturalis per pactum: sed perimit quod remanebat elidendum cum ope exceptionis.

¶ Sed defensio proprie ibi dicitur / vbi nil est perimendum: sed est repulsio intentionis agentis vt est exceptio de soluto / et acceptilationis interposite super contractu verbis celebrato inst. quib. mod. tolli. oblig. in princ. et. §. prima et sic construe obiectus exceptionis etc. propositus ante eto contingentis tantum vt dicit Inno. vt est exceptio pacti de non petendo: vel debiti soluti: sed aduersari videtur. infra eo. versi. licet: sed ibi dices / vnde pone quod exceptio est talis que afficeret et litteras et quod in eis conceditur: vt prouisionem faciendam / tunc illa exceptio competeret etiam contra rescriptum ante litem a contestatam: vt si habens beneficium impetret super alio beneficio tacito de primo / hetaciturnitas similiter afficeret rescriptum et gratiam in rescripto contemptam. supra de rescrip. ad aures et capitulo constitutus.

¶ Secus dicunt quidam si papa primo daret beneficium: et postea mandaret quod in possessionem induceretur infa de reiud. cum olim infra de accusatio. accedens: distingo tamen hoc casu secundum d. decretalem accedens: vel refert an statim possit liquere de exceptione proposita / et tunc exceptio est admittenda. Aut non offert se probaturum incontinenti c / et tunc demandanda est gratia executioni / quam demandata cognoscitur de exceptione proposita / vt d. c. cum oli¬: arg. ff. ad Trebel. ille a quo. §. si de testamento. ff de compensa. quod debetur. §. primo. C. de compensa l. fi. et hoc dicit hec littera cognitionem principalis negoti contingentis hoc est negotium principale contingentis / de quo erat cognoscendum / secus si erat iam cognitum / vtpote liqueba. de gratia facta que est exequenda in casibus quos dixi in exceptione peremptoria proposita que habebat longum tractum in probando.

¶ Sed pone hic agitur de exceptione proposita non probata quid si esset probata / dic ipsi actori imponi silentium infra de accusatio. veniens ad finem. Ex quo enim est notorium deexceptione proposita / iudex non debet permittere vt causa in iudicium deducatur supra de fili. presby. c. quoniam sacris / per hoc enim euitatur circuitus et finis litibus imponitur infra hoc. lib. de re iudica. abbate circa finem de agric. et censit. litibus. lib. xi. C.

¶ Idem pari ratione sivtrunque esse probatum / vt principale negocium / et exceptio peremptoria.

¶ Item quero exceptio peremptoria admitti non debuit / est tamen admissa: non tamen probata / nunquid ista post latem contestatam poterit proponi: videtur quod sic / quia diuenr sus est effectus / et modus proponendi ante litem contestatam et post exceptionem peremptoriam / quia vnus est ad differendum intentionem actoris / et alter ad perimendum: vt in dilatoriis et peremptoriis exceptionibus. ff. de exceptio. l. ii. in fi¬

¶ Dic contra quia re ipsa idem consequebatur vtrobique si in tentionem suam reus fundasset vt est probatum. Et si dicta exceptio differre non potest non probata multominus perimere poterit / arg. C. de appella. addictos. C. de proba. sciant / hec verba sumpta sunt. ff. ad tertul l. prima in fineseq. et. ff. de ver. signifi. transacta. et l. seq. et dic. iudicata. efficaciter ab eo cui iudicandi ius fuit ar. ff de re iudi. l. iii §. condemnatum transactafirmiter hoc est bona fide: vt valeat transactio seu finita irrefragabiliter / consensu / vel longo silentio scilicet per praescriptionem. Sed qualiter potest finiri lis / nisi sententia vel transactione: propter hoc / dicit Inno. quod hec dictio seu non notat hic noui casus diuersitatem / sed multiplicatis verbis idem repetit: tu dic finit. ure iurando: nam exceptio de tureiurando est species transactionis: et maximum est remedium iusiurandum litium finiendarum. ff. de iuraiur l. i. et. l.

¶ Item si quis dicat pactum de non petendo et illud firmauerat iureiurando: nam si solum iuramentum a parte parti delatum: hoc operaretur pactum cum iureturando magis arg. infra de accusa. veniens: nam hoc casu dicetur fintum longo silentio cum habeat dicta duo in se: quorum quod libet longe facit a petendo / vt non loquatur de prescriptio ne idem si pactum esset factum de non agendo. Nam agere est causum in iudicium deducere: et reus potest pacisocum actore ne cum eo agatur / licet hoc casu petere extra iudicium permittatur. Et ideo hoc casu exceptio pacti denon agendo repellit agentem / ante litem contestatam: non sic pacti simplicis de non petendo

¶ Sed que est ratio quod iste exceptiones retardant litisacotestationem / et non alie regulariter.

¶ Dic ideo quia iniuria videbatur fieri ipsi iudicio: si iam de iudicato iterum cognosceretur: et ideo aditus iudicii clanditur isti actori / quando obiicitur sibi de iudicatos infra de reiudic. sicut nobis. C. senten. rescind. non pos. l. vlti

¶ Idem dico de transactione que est de re dubia et lite in certa et nondum finita. ff. de transact l. prima hec retardalitiscontestonem. ff. de conditio. indebi. eleganter. §. si post C. de transactio. causas

¶ Unde transactio habet effectum sententie quia sicut sententia imponit finem controuersie: sic et transactio / ne lites exlitibus oriantur. C. de fruct. et liti. expen l. terminato vnde Cato. Litis preterite noli maledicta referre: idem deiureturando delato a parte parti. Quia omnis controuetie finis est iusiurandum. supra de iureturan. et si christus circa princ. et post tale iuramentum prestitum nil amplius est que rendum. de iuretur. non erit i1nfra de accusa. veniens.

¶ Unde dic rationem generalem / senina / transactio iurisiurandi. delatio / et eiusdem prestatio / concernunt instantiam litis et ipsam finiunt in. Et ion decet vt finis vnius / non sit exordium alterius. C. de reb. cred. siquis iusiurandum in fine propter. quod ante litem contestatam proponuntur / auten. vt litigan. in exord. lit. iur. colla. ix. et dicte exceptiones tunc possunt. obiici. supra de causa posse. et proprie. pastoralis. § si vero idem dico in exceptione rei arbitrate / ex qua nascitur actio et ex ceptio. C. de arbitr l. cum antea. ii. respon. quia per eam finita est litis instantia: si vna partium renunciauit liti. C de pact. l. postquam / et sic loquitur. d. decretalis veniens.

¶ Idem si amicabilis compositio sit habita in spirituali. bus bona quia tantum facit amicabilis compositio in his quantum transactio in temporalibus. supra de transactio. super eo¬

¶ Idem si iudicato suspenso appellatione / tandem appellationi sit prescriptum infra hoc libro de appella. Romana § si vero. C. de appella. eos: nam et tunc posset dici negocit finitum longo silentio / secus in exceptionibus que concernunt rem de qua agitur / non istantiam: vt pacti de non pe¬ tendo doli / non munerate pecunie / etsimiles.

¶ Sed qualiter formabitur sententia vna de omnibus istiexceptionibum probata. Dic quod narrabitur intentio actoris / et exceptio rei / et qui eam probauerit: iudex actori sup impetitione sua silentium imponet: vt d. c. veniens in fine Nam iudicio ordinato: et actore probante intentum / et reo probante legitimam exceptionem contra intentum / imponetur actori silentium ergo multo fortius vbi actor nil probauit

¶ Et est ratio dicte pronunctationis actore proponente et reo confitente lfit reo preceptum vt soluat. ff. de iudic.. debitori ergo vbi reus probauit de intentione sua iudex hobet facere preceptum ipsi actori vt sileat / vt est expressum d. c. veniens in fine

¶ Si vero lis esset contestata / non preceptum sed sententiafori deberet. supra de elec. dudum. ii. §. licet Non retardat Ex hoc liquet quod per obiectum exceptionis peremptorie non fit litisancto testatio mnam si fieret non diceretur impediri per ipsam infra. c. i. Et ratio redditur infra hoc lib. de reg. iur. exceptionem / et ad hanc literam non retardat / contine tur versiculus licet. Nam dato quod fides esset data aliqualiter deleganti de exceptione peremptoria / superior habere. dicere: de hoc cognoscet delegatus. Et forsan intentio acto ris contra exceptionem replicatione iuuatur / et sic committet et non cognoscet de equitate legis. C. de appella. cum post sententiam /

¶ Item cum actor non habeat facere mentionem in libello suo de exceptione rei no. Innoc. in. c. dilecti. supra de libel. obla. minus in rescripto quod libellum precedit ob lector exceptionis peremptorie per rescriptum Et sic hec decretalis loquitur in delegato / quid in ordinario / dico idem hoc saluo quod eius potestas est latior vt notatur. supra hoc libro de iudic. c. i. obtentum) contra. supra de rescript. super literis in fine. Solu. illa intelligitur de exceptionibus quo principaliter nontangunt / hic autem de illis que tangunt op posita coram delegato. Io. mo. Car.

SI oblato., hec decretalliot eius ratio sumuntur. supra eodem. c. proximo. ff. d. exceptio l. non vtique. i1fra hoc. lib. de reg. iur. exceptionem facta infra de dolo. et contuma pr. ut et aucten. de exhib. et introduc. reis. §. suscepto colla. v. Sol. contra istas opiniones facta est hec decretalis / et dic: vt in d. c. prout factam fuisse liticontestationem impediunt supra eodem capitulo primo. Ioannes Mona. Cardinalis.