Titulus 9

Vod quis requirit abalio / magis seruare debet in seipso ff de pact l. cum in eo. ff. si serui. vendice. altius. ff. de admi. tutor. quotiens §. item si temporalis: pars ergo actrip. vel rea intendens suam intentionem fundare hoc habet potius adinuicem requirere que a tertio.

¶ Et ideo probatio a que est ner comfessionem partium praecedit titulum qui est de probatione per testes / vnde subiicitur rub. de confessis. nec ponitur rubrica de positionibus / sed de confessis. Et est ratio moralis philosophus respicit finem. Et ideo per causam finalem diffinit / et cum hec scientia supponaturethicit vt supra. in proe. no. non curatur hic de positione in se: sed propter finem vt propter responsionemex qua habetur confessio.

¶ Et ideo melius dicitur rubri. de confessis quam de pofitionibus vel probationibus. Io. Mo. Cardi.

Statuimus, hec decretalis magna inititur et quitate / vt quod per testes probare nequeo / per partem aduersam probem: si equitas hoc sugagerat expedire positiones.

¶ Et nota quod positio est narratio facti nondum probati ad experientis intentum / directe vel indirecte spectantis / quod intendtur probari per responsionem aduersantis. Et probatur quod non positio sit narratio. supra de ele ctio. dudum. ii. §. licet. supra de litiscontesta. capi. i.

¶ Item per hec verba facti nondum probati excludo positionem superhabundantem: non dico superfluam / aut in pertinentem b. Nam si factum super quo est positum esset alias probatum: statim diceret respondens / responsum est vel alias confessatum / nec dico hic superfluitatem / cum diplici responsione: seu probatione fiat certior intentio proponenmtis: et per dicta verba excludo positionem iuris / ad quam non est respondendum: set iudicia de hoc est decidere: sed partis est dicere factum: vt sic esse / vel non esse: secundum Philosopbum.

¶ Item. per hec verba ad experientis etc. tangitur quod positio debet esse partinens non impertinens. Et dico directo vel indirecto d / simpliciter vel adminiculatiue: verbi gratia / volo probare Titium excommunic.¬ tum esse: pro eo quod Uterbien. episcopus eum excommunicauit / pono quod dictus episcopus est suus ordinarius. Item quod dictus Titius est originarius dicti loci: et tosuratus ab. eo.

¶ Item quod est beneficiatus in diocesi dicti episcopi: nulla istarum per se probat: sed adminiculantes sibi inuicem comprobant et adiuuant principaliter intentum super quo forsan sunt instrumenta publica.

¶ Item per hec verba quod intenditur etc. tangitur an positio sit dependens velnon / et hoc colligitur de positionibus ante negatis. Nam si esset responsum affirmatiue / non esset dependentia sed compatientia: verbi gratia pono quod appellaui contra te: tu respondes credit. Secundo pono / quod in scriptis: hic non est dependentia sed compatientia vt predixi: nam potest se compati quod non appellaui in scriptis: tamen appellaui: et potest se compati / quod appellaui et in scriptis.

¶ Sed pone posui quod appellaui contra te respondens non cre dit. Secundo pono quod in scriptis dico hanc dependentem / et hec dependentia cognoscitur per regulam artistarum quae est: si non sequitur da oppositum: scilicet appellaui in scriptis. Sed hoc non potest secompati cum prima / nam si appellaui in scriptis / ergo appellaui / et ista sunt contradictoria: scilicet appellare / et non appellare: qua non possunt stare simul: cum contradictio sit oppositio / cuius secundum se non est medium: et de quolibet affirmatiuo vel negatiuo: et de nullo simul / ergo cum opponitur stare non possit prius sequebatur / scilicet non appellaui / ergo non appellaui in scriptis.

¶ Et ideo hoc exemplo vbi est dependentia / potest dici responsum est in ancedente. Quia si non est appellatum: ergo nec in scriptis responderi etiam potest dependens est. Quia ad primam po. sitam negatiue / sequitur secunda negatiue / ex quibus colligitur quae est diuisio positionum.

¶ Sed quero actor facit positionem per imperitiam / intentioni sue contra omnia / reus eam confitetur: numquid actor succumbit / dic quod sic. supra de rescrip. ex parte decant C. de libe. causa l. cum precum.

¶ Sed pone reus eam negat: tandem reus vult se iuuare de ea contra actorem / vel econtra: dicit actor reo / tu negasti eam: et de negato a te non debes si iuuari arg. infra de censib. cum olim / queritur an possit: videtur quod ic / quia hoc se compatiuntur / quod sit ita vt pano / et tamen reus non cre dit: contra tamen videtur verius arg. infra. de proba. per tuas / quia iam quilibet suam turpitudinem seu inhonestatem allegaret veniendo contra factum suum quod esse non debet i ff. de adoptio. post mortem. C. de transactio l. transactione. C. de reuocam. dona. cum profitearis: nec nego quin error s reuocari possit infra. de confes. c. fina.

¶ Sed quid si positio dicatur impertinens / dic si est euidenter imprtinens non cogatur respondere: quia probatione cautione / seu responsione indebita quis non debet onerarifa. de procura l. non cogendum. §. vlti. ff. vt in posse. lega l. hec stipulatio. §. primo. supra de offi. delega. c. cum contingat. §. verum. supra de elec. c. bone. i. §. contra vero. ff. de interroga. actio. si deftensor. §. fina. sed si est certum quod ad causam faciat / debet cogictitu. proximo praesentium. Si autem est dubium / inclinabit se iu¬ dex ad id quod est sibi verisimilius et in dubio tutius est quod cogat arg. hic in fine / et. ff. de interro. actio l. de etate. §. ex causa et l. qui seruum. § in iure et l. vbicunqu. infra de fide instru. cum Ioannes.

¶ Sed pone fiunt positiones aduerse / dic si est vera aduensitas: non habet respondere ponens contrarium / sed dicere posui contrarium: et sic iam responsum est: et in hoc casu tenetur aduocatus adesse parti sue defendendo / ne suus clientulus cogatur indebite respondere argu. ff. de aduiter l. si postulauerit. §. questioni: sed pone respondet: dic tenere responsionem. ff. de interro. actio. si sine

¶ Sed pone quod non vult respondere: tunc tene quod dicitur infra. c. proximol. negatiuas

¶ Dic quod est multiplex negatiua / quedam iuris / hoc probatur ff de proba. ab ea parte. infra. de sponsa. cum locum.

¶ Secunda qualitatis / et hec probatur infra. de praesump. c. vlti

¶ Tertia facti pregnantis / et hec probatur. supra de renuncia. super hoc

¶ Quarta facti determinati / et hec probatur de testib. ex tenore et. C. de contrah. et commit. stipul. optimam /

¶ Quinta pura simplex et indeterminata / et hoc quandoque. probatur infra de proba. tertio infra de testib. tam literis. §. vlti

¶ Et regulariter negatiua simplex probari non potest. Quanegantisq factum per rerum naturam nulla est probatio: vt hic et. d. c. bone et. C. de proba l. actor.

¶ Nec dictis casibus probatur negatiua directe r: sed indire. cte: quia tale quid probatur ibi / quod saltem iuris presumptione non potest se compati cum assertione data / vt d. c. tertio et aliis iuribus.

¶ Et est ratio / quare negatiua probari non potest. quia vt est dictum negantis factum per rerum naturam non est probatio¬

¶ Nam negatiua dicit mihi carentiam illius rei et non existentiam: et non entis non sunt s species nec differentie secundum philosophum / cunque probatio habeat fieri per principia: sicut cause tum habet extendi per causam et principiatum i compositum principatum vt spens per genus et differentiam: et quia hoc habet. affirmatiua et non negatiua: affirmatiue sunt per rerum naturam id principia que sunt naturam rei inducentia / probari ponsquod est verum directa probatione: secus est in probatione indirecta

¶ Uerbi gratia: volo probare quod P. no sit albus si possum probare ipsum esse nigrum: iam habeo per consequens quod ipse non sit albus / quia contraria non insunt eidem sed mutud se expellunt.

¶ Sic dico in facto miraculoso nihil potest probari directo: ibet quandoque probetur indirecto: nam miraculum mirum factum est: quia est super facultates / seu vires nature vel quo ad factum vel quo ad modum quo ad factum. vt quod cecus fiat videns vel mortuus resuscitatus: nam hec sunt supra facultates seu vires nature / quia via nature non est regressus a priuatione ad habitum / et est miraculum quo ad modum facti.

¶ Uerbi gratia aliquis est febricitans via nature per certas alterationes iste potest fieri sanus: sed si fiat in instanti ad inuocationem dei: seu per deum meritis alicuius sancti inuocati / est hoc supra vires nature quo ad modum qui operatur successiue per aterationes diuersas: et dico hoc non posse probari directo quia directa probatio est per rei principia vt predixi / cum ergo niraculum ex subiecto in quo fit: principia non habeat / concluditur quod directe miraculum probari non postest. Sed dico quod petest indirecte: nam cum reperio miraculum quod vires nature excedit / vel quo ad factum / seu quo ad modum facti vt pramisi / et constat illud esse factum: et hoc non ex causa naturali: habeo consecutiue et indirecte illud miraculum causatum a causa super naturali: attribuere habeo cause supernaturali vt qui non est meum: scire teneor hoc ad alios modis omnibus pertinere. C. vnde vi l. cum querebatur: vnde natura videns hoc / mirum factum non esse suum / nec ex suis principiis deriuatum: licet sit in se factum: habet cause maiori ascribere / et secundum hoc dico miraculum et negatiuam probari non directe sed ind. ¬t recte non possunta directo vt premisi per confessionem.

¶ Et ideo est magis ponenti succurrendum infra de testi. cos preterea et c. vltimo. Ex quo enim vna sola via mihi probanti superest: illa est mihi seruanda a de testib. dilecto filio caduersarii verbi gratia / promisi me redditurum P. decem que confessus sum me recepisse spe future numerationis: agit P. contra me lite contestata / pono quod promissio futit facta spe future numerationis: et quod ipse. P. non numerauit: / ad hanc cogitur respondere: presertim cum non possit probari nisi per confessionem aduersarii / et de hoc contractu habetur. C. de non numera. pecu. l. vlt. et insti. de litera. obligat. iudices siue ordinarii siue delegati / infrade probationib. capitulo quoniam / siue etiam sint arbitri. ff de arbitr. lege prima. C. de arbitr. l. penultima. §. vltimo possunti et deeant / dummodo ad causam saciam et hoc sequitur: si equitate a etc. alias non quicquid iudicis potestati permittitur / hoc necessitati iuris subiicitur ff. de off. presid. sepe. ff. de iud. non quicquid. C. quomodo. et quando. iud. l. i. equitate quam semper iudex debet habere pre oculis ff. de eo quod cer. loco. l. quod si ephesi. §. in summa / et hec est preferenda rigori. C. de iudic. l. placuit infra hoc lib. de rerum permuta. c. vno. Et vbicumque ius deficit vbi tamen equitas suggerit illa est sequenda. ff. de aqua pluuia. arcen. l. ii. §. apud vest labeo. supra de transactio. c. vlti. suadente. Suadet enim equitas / ex quo constat iudici / quod positio facit ad causam seu facere potest / nec aliter probari potest / quod respondeatur et in sententiam humaniorem quam equitas astruit est declinandum. ff. de interro. actio l. vbicunque /. supra de transact. c. fina. et. C. de commuser. manu. l. fina. in fine

¶ Et interrogationes quandoque fiunt ante litem contestatam / vt iudicium ordinetur / vt ff. de interrog. actio l. qui seruum. § vlti. quandoque fiunt ad dubium nascens ex actis declarandum vt infra de fide instr. cum Ioannes in fine. Aliquando equitate: suadente causa / tam ante litem contestatam quam post. ff. de interroactio. vbicunque. xxx. questio. v. iudicantem

¶ Sed positiones post litem contestatam / et iuramentum prestitum fieri habent: vt apparet ex tex. huius decreta. et supra de iura. calum. cum causam.

¶ Ex quo dicunt quidam a / quod si vni pars vel vtraque non posuit: sed ad probationes per testes processit: via probandi per positiones est preclusa. Et respodent. supra de iura. calum. ca. primo si. respon. dicentes quod illud iuramentum interponitur nedum propter partem solum / sed propter publicam vtilitatem cuius lites interest dirimi. Sed positiones fiunt ad releuationem partis. Et parfauori suo potest renunciare / non publico. supra de foro compe. sidiligenti. C. de pact l. si quis in conscribendo. Contra dic / cum probationum copia non sit angustanda. C. de hereti l. fina.

¶ Item cum iuramentum calumnie omissum iterato possit prestari / ergo et positiones cum ad eas in vim iuramen ti prestiti respondeatur / et sicut vnum capitulum dicti iura menti. Ioan. Mona. Cardo

Si post, Hec decreta. vsque ad § verumsimepata est de decretali Alexandri quarta que incipiebat retulisti iuramentum quod prestatur secundum formam notatam. supra hoc lib. de iura. calum. c. primo procurator.

¶ Et sic nota quod post litis contestationem con¬ tumacia procuratoris nocet domino arg. ff. de exceptio. de li si procurator interrogatus.

¶ Et sic positiones erant exhibite / et petitum ab actore pveresponderetur eisdem recuset vt quia iussus erat lic. tus / nec fuerat appellatum ab eo vel si fuit appellatum / non tamen ex causa legitima nolitforte non respondendo infra diem assignatam / seu alias inutiliter transeundo dii istis modis et aliis ipso facto quis declarat voluntatem suam ff. de legib. l. de quibus in fine recuset expresse vel friuo. le appellando pro confesso sed nunquid ipso iure vide tur quod sic. supra hoc lib. de dolo et contuma. eum qui dicc non iaso iure sed per sententiam auten. vt litigan. iurent circaprincipium colla. ix. et no. supra de iura. calum. c. vlti

¶ Sed quid in actore / vel procuratore actoris: dic quod caditur ab actione instituta: vt d. c. vlti. et. C. de iura. calum l. secunda. §. quod si acto¬

¶ Et est ratio premissorum / ad positiones respondetur in vim iuramenti prestiti: et ideo pena nolentis iurare ad hum casum prorogatur procedendum

¶ Nam si liquete de causa diffinietur pro actore / si non liquet / procedetur ad examinationem cause: et citabitur reus ad singulos actus. vt non supra eo l. ibi. de dolo et contuma. et et poterit alias procedi: vt non supra de eo qui mit. in possessio. causa rei seruande eum. Io. Mo. Cardi.