TITULUS III.

Rescriptum, impetratum ab excommunicato, est ipso iure nullum, et quic- quid inde secutum est, nisi in causa excommunicationis vel appellationis.

Gregorius IX.

Ipso iure rescriptum, vel processus per ipsum habitus, non valeat, si ab excommunicato super alio quam excom¬ municationis vel appellationis articulo fuerit impetratum.

cap. n.

Per clausulam: Quidam alii, possunt soli quatuor conveniri, quorum no¬ mina in primo citatorio exprimantur, ne variationi sit locus. Ioann. Andr.

Innocentius IV. in concilio Lugdunensi.

Quum in multis iuris articulis infinitas reprobetur, pro¬ vide duximus statuendum, ut per illam generalem clausu¬ lam: „ Quidam alii,“ quae frequenter in literis nostris in¬ seritur, ultra tres vel quatuor in iudicium non trahantur, quorum nomina in primo citatorio exprimat impetrator, ne locus fraudi forsitan relinquatur, si circa ea possit libere variare .

Si actor contra reum super pluribus personalibus literas impetrat ad diversos, non valent literae, nec processus earum, et reo condemnabitur in expensis. Et idem in reo, conveniente vel reconveniente actorem, eodem durante iudicio. Ioann. Andr.

Idem in eodem.

Dispendia litium aequitatis compendio volentes qua possumus industria coarctare, statutum felicis recordationis Gregorii Papae IX. praedecessoris nostri super hoc edi¬ tum ampliantes, decernimus, ut, si quis contra alium plures personales movere voluerit quaestiones, non ad diversos iudices, sed ad eosdem super omnibus huiusmodi quae¬ stionibus literas studeat impetrare. Qui vero contrarium fecerit, omni commodo careat literarum, nec processus habitus valeat per easdem, reo, si eum per ipsas citaverit vel fatigaverit, in expensis legitimis comdemnandus. Reus quoque, si eodem durante iudicio actorem sibi ob¬ noxium duxerit, reconventionis beneficio vel conventionis, si contra eum literas impetrare maluerit, de iure suo debet

apud eosdem iudices experiri, nisi eos ut suspectos poterit recusare, simili poena, si contra hoc fecerit, puniendus.

Receptus per literas facultatis, si ad recipientes spectabat receptio, ipsorum, et non Papae auctoritate intelligitur esse receptus, nisi in literis aliud esset expressum. Si autem receptio non spectabat ad eos, tunc apostolica auctoritate dicitur receptus. Ioann. Andr.

Bonifacius VIII.

Quum aliquibus recipiendi aliquem in canonicum ali¬ cuius ecclesiae, non obstantibus eiusdem ecclesiae privi¬ legiis, consuetudinibus vel statutis, iuramento, confirmatione apostolica vel quacunque firmitate alia roboratis, per nostras literas concedimus facultatem: si canonicorum receptio alias in ipsa ecclesia non spectat ad eos, quibus huiusmodi literae diriguntur, sed ex earum viribus recipiunt potestatem: is, qui recipitur, auctoritate apostolica dignoscitur esse re¬ ceptus. Si vero canonicorum receptio alias pertineat ad eosdem, non apostolica, sed recipientium censetur auctori¬ tate receptus, nisi, quod eum auctoritate nostra reciperent, in nostris literis caveretur expresse.

Rescriptum papale, quod concedit promoto retentionem primorum bene¬ ficiorum usque ad beneplacitum Papae, extinguitur mortuo Papa; secus, si ibi dicatur: „usque ad beneplacitum apostolicae sedis.“ Nec intelligitur tale rescriptum de beneficiis, prius non canonice detentis. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Si gratiose tibi a Romano Pontifice concedatur, ut bene¬ ficia, quae tempore tuae promotionis obtinebas, posses usque ad suae voluntatis beneplacitum retinere: huiusmodi gratia per eius obitum, per quem ipsius beneplacitum omnino exstinguitur, eo ipso exspirat. Secus autem, si usque ad apostolicae sedis beneplacitum gratia concedatur praedicta. Tunc enim, quia sedes ipsa non moritur, durabit perpetuo, nisi a successore fuerit revocata. Praetextu vero talis concessionis, quae debet, quum sit ambitiosa, restringi, ea solum beneficia, quae canonice obtines, potes licite re¬ tinere.

Vacatio per mortem et vacatio per renunciationem sunt diversa, et ideo in

literis, ad beneficia impetratis, uno expresso, non venit reliquum.

Idem.

Susceptum ab apostolica sede mandatum, ut, ab aliquo beneficii, quod obtinet, resignatione recepta, ipsum alteri conferas et assignes, adimplere non potes, si ille, antequam resignet, rebus eximatur humanis, quum non per resignatio- nem vacaverit, sed per mortem; nisi de intentione mandantis aliud appareret expresse. Si duo super eodem beneficio literas impetrent, primo eorum, per illius obitum, qui tenebat, secundo vero, per cessionem eiusdem ipsum pro¬ ponente vacare: secundus, quum beneficium ipsum cessione, non morte vacaverit, debet primo in ipsius assecutione praeferri.

Licet ignorans, beneficium sibi collatum, in impetratione alterius illius mentionem non fecerit, valent literae; alterum tamen eliget, si de iure simul teneri non possint. Ioann. Andr.

Idem.

Gratia, quam super beneficio a sede apostolica te im¬ petrasse proponis, vitiosa reputari non debet, quamvis de alio beneficio, ab episcopo tuo antea tibi absenti et ignoranti collato, nullam, quum tempore impetrationis nescires, feceris mentionem. Utrumque tamen, si talia sint beneficia, quae simul nequeant de iure teneri, habere non potes; sed eligas quod ex eis malueris retinere.

Si restituatur quis ad gratiam revocatam, sine alterius praeiudicio intel¬ ligitur restitutus; unde alteri, ante restitutionem impetranti, praeferri non debet. Ioann. Andr.,.

Idem.

Quamvis is, cuius gratia, per quam mandabatur in certa ecclesia provideri sibi de beneficio proxime vacaturo, per nos fuerat revocata, restituatur a nobis denuo ad eandem: non tamen ei, cui post revocationem, et ante restitutionem praedictas similis in eadem ecclesia gratia facta fuit, nisi de hoc expresse dixerimus, anteferri debebit, quum talis restitutio, ubi aliud non exprimitur, intelligatur fieri sine iuris praeiudicio alieni.

In literis ad beneficia impetratis inspicitur tempus datae. Unde per illas beneficium curatum obtinere non poterit, qui, licet nunc sit maior, illo tempore minor erat. Ioann. Andr.

Idem.

Si eo tempore, quo tibi de beneficio cum cura vel sine cura mandavimus provideri, ad obtinendum curatum bene¬ ficium idoneam non habebas aetatem: tibi, licet nunc legi¬ timae effectus sis aetatis, auctoritate literarum huiusmodi, quum tempore datae ipsarum adhuc non esses idoneus, de beneficio curam animarum habente nequaquam poterit pro¬ videri. Beneficium autem sine cura, quum ad ipsum suffi¬ cientem tunc aetatem haberes, per eas licite poteris obtinere.

Gratia generalis non praeiudicat speciali, et debet facere mentionem de

praecedenti privilegio, consuetudine vel statuto. H. d. Zenzel.

Idem.

Si propter tua debita persolvenda fructus beneficiorum primi anni, quae in tua vacabunt dioecesi, tibi, non obstan¬ tibus quibuslibet consuetudinibus, privilegiis vel statutis, per quae nostra impediri posset concessio, usque ad quin¬ quennium de speciali gratia concedimus: intentionis no¬ strae nequaquam exsistit, si fructus huiusmodi, ecclesiae tuae fabricae vel alteri usui, seu cuicunque singulari per¬ sonae de speciali consuetudine, privilegio vel statuto forsitan debeantur, quod eis per concessionem ipsam, nisi hoc ex¬ presse caveatur in ea, praeiudicium aliquod generetur.

Causae ab apostolica sede vel eius legato committi debent dignitatem obtinentibus vel canonicatum ecclesiae Cathedralis. Nec tractari debent, nisi in civitatibus vel locis insignibus. H. d. usque ad §. Quum vero. — §. 1. Actore et reo eiusdem dioecesis exsistentibus, causa committi non debet extra illam, nisi in sex casibus, in quibus tamen non trahetur ultra unam diaetam, et, nisi in duobus ultimis casibus impetrans per iuramentum fidem fecerit de illis, repelletur a iudice, et in expensis condemnabitur. Hoc dicit usque ad §. Quum autem. Dominicus. — §. 2. Actor contra reum diversae dioecesis debet impetrare delegatum vel in dioecesi rei, vel in alia non propria, nec ultra unam- diaetam distante. Dominicus. — §. 3. Delega¬ tus extra locum commissionis nec partes citare, nec causam cognoscere potest sine expresso partium consensu, nec subdelegare locis vel personis aliis, quam hic expressis. Ioann. Andr. —• §. 4. Delegatus nihil debet a partibus recipere, nisi esculentum et poculentum libere oblatum, quod paucis possit consumi diebus, vel moderatas expensas, si non sunt pauperes, quando pro necessitate vel utilitate, non malitiose, extra domicilium per¬ geret. Dominicus. — §.5. Delegatus, nisi indigeat, non assumat assessorem; alias de suo illi provideat. Si eget, non suspectum partibus assumet, cum moderato salario a partibus solvendo. — §. 6. Delegatus taxare debet sala¬ rium notariorum, nec participare debet cum ipsis vel assessoribus in salario. Dom. — §. 7. Delegatus, recipiens aliquid contra prohibitionem huius capituli, tenetur restituere, non obstante dantis remissione. Ioann. Andr. — §. 8. Delegatus non debet vocare testes, nisi statu causae requirente, et producens illis administrare debet expensas in veniendo, stando et re¬ deundo. Dominicus. — §. 9. Gesta contra hanc decretalem sunt ipso iure nulla. H. d. et non dividitur.

Idem.

Statutum, quod circa iudices a sede apostolica de¬ putandos nuper edidimus, quum quaedam contenta in eo, quae pro communi utilitate credebantur inducta, sicut ex¬ perientia docuit, tendere dignoscantur ad noxam, sanctione praesenti, quam irrefragabiliter observari mandamus, sua¬ dente utilitate in melius duximus reformandum. Sancimus igitur, ut nullis, nisi dignitate praeditis, aut personatum obtinentibus seu ecclesiarum cathedralium canonicis, causae auctoritate literarum sedis apostolicae vel legatorum eius¬ dem de cetero committantur, nec audiantur alibi, quam in civitatibus vel locis insignibus, ubi possit commode copia peritorum haberi. §. i. Quum vero eiusdem civitatis seudioecesis fuerint actor et reus, extra ipsas causa non com¬ mittatur, nec conveniatur aliquis eorundem, nisi ab episcopo contra aliquem de sua dioecesi, vel ab aliquo contra eum, aut contra eius capitulum, seu contra universitatem civitatis, villae aut castri fuerit actio dirigenda, vel nisi actor, eandem civitatem seu dioecesim intrare non audens, aut sui adver¬ sarii potentiam merito perhorrescens, eum infra ipsas nequeat convenire secure. In his quippe casibus extra dictas civitatem et dioecesim possit contra praedictos causa committi; nullus tamen eorum ultra unam diaetam a fine suae dioecesis valeat conveniri. Sed et in duobus ultimis casibus, nisi impetrans de praedicto timore, quem in literis commissionibus exprimere teneatur, primo fidem iudici faciat saltem per proprium iuramentum, iudex ipse nullatenus in causa procedat, sed partes a sua iurisdictione dimittens, impetrantem eundem in expensis legitimis alteri parti condemnet. §. 2. Quum autem actor et reus civita¬ tum et dioecesum fuerint diversarum, si actor in civitate vel dioecesi rei iudicem habere recuset, ipsum non in sua, sed in alia civitate vel dioecesi libere impetrare valeat, reum¬ que trahere ad eandem; dummodo locus, ad quem eum traxerit, ultra unam diaetam, sicut in casu alio praemittitur, minime sit remotus. §.3. In nullo quoque casuum prae¬ dictorum iudex extra civitatem seu dioecesim, in quibus deputatus fuerit, citet partes, nec de causa sibi commissa cognoscat, nisi ad id expressus accesserit earundem assen¬ sus; neque alibi, quam infra illas, et personis duntaxat designatis superius committat quomodolibet vices suas. §. 4. Insuper, ut gratis et cum omni puritate iudicium coram ipso procedat, nullum munus vel quicquid aliud, nisi forsan esculentum vel poculentum mera liberalitate obla¬ tum, quod paucis consumi possit diebus, vel nisi, quum ipsum propter causam sibi commissam contigerit extra suum domicilium proficisci, moderatas expensas recipere ab eisdem partibus qualitercunque praesumat, provisurus attente, quod in ipsis expensis modum nequaquam excedat, nec plus ab una parte quam ab alia exigat, quum commune gerat negotium utriusque; quodque, ubi causae sibi com¬ missae utilitas vel necessitas non exegerit, occasionem propter habendas expensas proficiscendi extra domicilium non assumat; sed et, ubi notabiliter fuerint pauperes litigantes, etiam pro expensis nil prorsus exigat ab eisdem. §. 5. Assessorem autem, ut quandoque faciunt aliqui fraudu¬ lenter, nisi eo indigeat, quod conscientiae relinquatur eius¬ dem, sibi nequaquam adiungat; alioquin de suo proprio providere teneatur eidem. Si autem indigeat: ipsum neutri parti suspectum assumens, ei de competenti salario, provide moderando ab eo, faciat a partibus communiter provideri. §. 6. Notarium vero vel notarios, in causa sibi commissa scribentes, qui ut plurimum in exigendo salario metas rationis excedunt, ut ad ipsius spectat officium, prudenter refrenet, nec cum ipsis aut cum assessore praefato lucrum participet ullo modo. §. 7. Si quid autem contra constitutio¬ nem praesentem receperit, ad ipsius restitutionem integram teneatur, nulla eorum, quibus restitutio facienda fuerit, remissione ullatenus profutura eidem. §. 8. Pro ferendo quoque testimonio, praetextu cuius aliqui alios fraudulenter interdum a iudicibus vocari procurant, ut eos laboribus et expensis fatigent, aut extorqueant aliquid ab eisdem, nullum ullatenus convocet, nisi quando conditio et status causae requirent. Sed nec tunc, nisi a producente, competentes vocato pro testimonio veniendo, stando, et redeundo faciat ministrari expensas. §. 9. Quicquid autem contra prae¬ missa vel eorum aliquod contigerit attentari, sit ipso iure irritum et inane.

Sola praeventa praesentatio et receptio in canonicum secundi impetrantis in eandem ecclesia, non excludit primum impetrantem a praebenda vacante tempore suae receptionis, vel post a vacante ante suam receptionem vel praesentationem; et hoc, si per processum exsecutoris vel interpositionem decreti pro primo impetrante affecta exstiterat, nisi dolo vel negligentia excluderetur ab eadem. H. d. Dominicus.

Idem.

Tibi, qui gratiam in Biturensi ecclesia impetrasti a nobis, certo exsecutore concesso, qui te in canonicum recipi faceret, et de praebenda tibi, si qua in eadem ecclesia tunc vacabat, alioquin de vacatura proxime provideret, alius, similem gratiam post tuam impetrationem obtinens in eadem, licet prius quam tu suas literas praesentaverit, et in canonicum sit receptus, in praebenda tempore tuae re¬ ceptionis, vel etiam post vacante, ex quo alteri ante tuam receptionem collata non exstitit, anteferri non debet. Idem quoque, si ante receptionem tuam in canonicum vacavisset praebenda per processum tui exsecutoris, qui ei, ad quem praebendae collatio pertinebat, notificaverat, quod eam volebat per huiusmodi potestatem conferre, aut interdixerat, ne conferret eandem, seu illam suae reservaverat collationi, praesertim cum interpositione decreti affecta; tunc enim tibi et non alteri debet praebenda huiusmodi assignari. Quinimmo si ante receptionem et praesentationem etiam tuam praebenda vacavit, idem erit censendum, si in huiusmodi gratia tibi facta decretum a nobis fuerat irritum et inane quod contra ipsam contingeret attentari. In prae¬ dictis itaque casibus debes tu praebendam vacantem potius

quam impetrator ultimus obtinere; dum tamen dolus tibi non possit vel notabilis negligentia imputari.

Si primo sub conditione provideri mandatur, et secundus, pure impetrans, priusquam veniat conditio, a Papa vel exsecutore suo canonicatum obtineat: in assecutione praebendae primo praefertur. Ioann. Andr.

Idem.

Si pro te alicui directa fuerint scripta nostra, ut tibi de canonicatu et praebenda ecclesiae Biturensis, si ad id accederet episcopi et capituli ecclesiae praelibatae assensus, auctoritate apostolica provideret: alter, postmodum impe¬ trans, qui ex collatione apostolicae sedis vel exsecutoris super hoc deputati provisione, priusquam episcopi et capituli praedictorum assensus ad provisionem tibi acce¬ deret faciendam, canonicatum obtinuit Biturensem, licet tu, interveniente postea praedictorum assensu, dicti prioris mandati auctoritate in canonicum ipsius ecclesiae sis re¬ ceptus, in praebenda vacante tibi merito antefertur.

Haec est solennis decretalis, et per Ioannem Andreae subtiliter glossata, et potest sic secundum eum summari: Si inter duos impetrantes non apparet prioritas. Haec decretalis duo membra distinguit, et in secundo sub distinguit. Et partes patent secundum Ioannem Andreae, licet glossa prima latius summet.

Idem.

Duobus super provisione simili, sibi facienda in eadem ecclesia, literas a nobis obtinentibus una die, certis eis exsecutoribus deputatis, si non appareat, quis primo impe¬ traverit ex eisdem, is eorum, cui canonicatum contulimus, est in praebenda praeferendus alteri, qui a nobis canonica¬ tum non exstitit assecutus, licet prius quam alius eis, ad quos spectat canonicorum receptio et collatio praebendarum, suas praesentaverit literas, et ab eis in canonicum sit re¬ ceptus. Si vero neutri eorum vel utrique canonicatum con¬ tulimus, tunc, ex quo in gratia sunt aequales, is, qui primo praesentaverit, erit potior in praebenda. Quodsi forsan ambo simul in praesentando concurrant, hi, ad quos, ut praemittitur, spectat canonicorum receptio et collatio prae¬ bendarum, vel eorum maior pars, ex eis alterum, quem voluerint, eligere teneantur. Quo electo, alius omnino careat impetratis, nisi ex tenore literarum ipsius expresse appareat, quod utrique ipsorum voluerimus providere.

Omnes indulgentiae concessae a Bonifacio, vel suis praedecessoribus, clericis, de percipiendis perpetuo fructibus suorum beneficiorum in ab¬ sentia, sunt revocatae. Et profitetur Papa, se illas in posterum non daturum. Ioann. Andr.

Idem.

Quia per ambitiosam importunitatem petentium tam nos quam nonnulli praedecessores nostri Romani Pontifices indulgentias perpetuas multis concessimus de percipiendis fructibus beneficiorum suorum, distributionibus quotidianis duntaxat exceptis, sive in scholis essent, sive in ecclesiarum suarum altera residerent, aut in Romana curia moram traherent, seu alio certo loco, vel etiam ubicunque, ex quo insolentiae oriuntur vagandi, et dissolutionis praeparatur materia, minuitur cultus divinus, quem desideramus augeri, et officium plerumque, propter quod beneficium ecclesiasti¬ cum datur, omittitur: nos volentes emendare praeterita, et quantum possumus adversus futura cavere, omnes huius¬ modi et similes indulgentias, personis, non ecclesiis vel dignitatibus datas, penitus revocamus, et earum concessio¬ nem nostris volumus exsulare temporibus. Quodque nobis licere non patimur, nostris succesoribus indicamus.